Slide_Bai_ging_Trit_hc_Mac_Lenin_Bai.pdf

2. Ý THỨC
Nội dung chính của bài học
Trong bài này, cần chú { đến những nội
dung chính sau:
Ý THỨC
&
VẬT CHẤT Nguồn gốc của ý thức
Bản chất và kết cấu của ý thức
Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức
maikda@ussh.edu.vn 1

1. Nguồn gốc của { thức
Nguồn gốc
Tự nhiên
Nguồn gốc
Xã hội
2 nguồn gốc

a. Nguồn gốc tự nhiên của ý thức
SỰ PHẢN ÁNH
BỘ NÃO
THẾ GIỚI
KHÁCH QUAN Sự hình thành của bộ óc
người và hoạt động của bộ
óc đó cùng với mối quan hệ
giữa con người với thế giới
khách quan là nguồn gốc tự
nhiên của ý thức

Bộ não
Ý thức là thuộc tính của
một dạng vật chất có tổ
chức cao là bộ não con
người
Bộ óc là cơ quan vật
chất của ý thức

• Bộ não người là
kết quả của sự
tiến hóa lâu dài
của giới sinh vật
• Bộ não người có
kết cấu rất phức
tạp (15-17 tỷ tế
bào thần kinh)
Bán cầu não là nơi chứa chất xám
cần thiết cho sự sống cũng như khả
năng sử dụng ngôn ngữ, biết đọc
và biết viết của con người

• Hoạt động ý
thức của con
người diễn ra trên
cơ sở hoạt động
ý thức thần kinh
Hoạt động ý thức
chỉ là một mặt
của hoạt động
sinh lý thần
Bộ não là tiền
đề vật chất đầu
tiên cho sự ra
đời của ý thức

NỘI DUNG CỦA Ý THỨC ĐẾN TỪ ĐÂU?
SỰ PHẢN ÁNH

*
Phản ánh là sự tái
tạo những đặc điểm
của dạng vật chất
này ở dạng vật chất
khác trong quá trình
tác động qua lại lẫn
nhau
Sự phản ánh là gì?
*
• Cái phản ánh
• Cái được phản
ánh
* Sự tác động giữa
hai vật này với nhau
tạo ra sự phản ánh Phản ánh là thuộc tính chung của vật chất

Các hình thức phản ánh
Phản ánh vật lý, hóa học
Phản ánh sinh học
Phản ánh tâm lý
Ý thức
GTN
vô sinh
Cùng với sự tiến hóa của thế giới vật chất, thuộc tính phản ánh
của nó cũng phát triển từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp
GTN
hữu sinh

PHẢN ÁNH VẬT LÝ VÀ PHẢN ÁNH HÓA HỌC
Là hình thức
phản ánh
đơn giản
nhất
Có tính chất
thụ động
Chưa có sự
định hướng,
lựa chọn
Nó được thể hiện qua những
biến đổi cơ, lý, hóa như: sự
thay đổi vị trí, quá trình biến
dạng và phá huỷ…

PHẢN ÁNH SINH HỌC
* 1 2
phản ánh sinh
học được thể
hiện qua:
- tính kích thích
- tính cảm ứng
Tính kích thích Tính cảm ứng
Rễ cây mọc hướng về phía có
nhiều chất dinh dưỡng.
Lấy kim đâm vào đùi ếch, đùi ếch
co giật
giúp cho các cơ
thể sống thích
nghi với môi
trường để tồn tại
Trình độ phản ánh
sinh học khác nhau:
ở giới thực vật, là
sự kích thích;
ở động vật có hệ
thần kinh, là sự
phản xạ;
ở động vật cấp cao
có bộ óc, là tâm lý.

PHẢN ÁNH TÂM LÝ
PHẢN ÁNH
TÂM LÝ
Ở phản ánh tâm lý,
ngoài cảm giác còn
xuất hiện tri giác và
biểu tượng
Xuất hiện ở những
loài động vật bậc cao
có hệ thần kinh trung
ương phát triển
Đem lại cho con vật
những thông tin về sự
vật và ý nghĩa sự vật đó
với đời sống của chúng
Gắn liền với quá trình
hình thành các phản
xạ có điều kiện

PHẢN ÁNH Ý THỨC
CON
Ý THỨC
NGƯỜI
Ý thức là sự
phản ánh thế
giới hiện thực
bởi bộ óc con
người
sự xuất hiện con người và hình
thành bộ óc của con người có
năng lực phản ánh hiện thực
khách quan là nguồn gốc tự nhiên
của ý thức
Ý thức là hình
thức phản ánh
đặc trưng chỉ
có ở con
người và là
hình thức
phản ánh cao
nhất của thế
giới vật chất

Tiểu kết
* Không có bộ não người và
sự tác động của thế giới
khách quan vào bộ não người
thì không thể có ý thức.
* Sự phản ánh thế giới khách
quan vào bộ não người là
nguồn gốc tự nhiên của ý
thức.
* Ý thức là sự phản ánh hiện
thực khách quan vào trong
đầu óc của con người

VAI
TRÒ
NGỮ
ĐỘNG
LAO NGÔN
* Nguồn gốc xã hội của { thức

* Vai trò của lao động
Lao động sản xuất còn là cơ sở của sự hình thành
và phát triển ngôn ngữ
1 2 3 4
Hoạt động
thực tiễn
của loài
người mới
là nguồn
gốc trực
tiếp quyết
định sự ra
đời của ý
thức
CN biết chế
tạo ra các
công cụ và
sử dụng
chúng để tạo
ra của cải vật
chất
Hành động có
mục đích, tạo
ra của cải
thõa mãn nhu
cầu của con
người
Lao động giúp
bộ não người
được phát
triển và ngày
càng hoàn
thiện

Vai trò của ngôn ngữ
Lao động và ngôn ngữ là hai sức kích thích chủ yếu biến
bộ não con vật thành bộ não con người, phản ánh tâm lý
động vật thành phản ánh ý thức.
Ngôn ngữ ra đời
và phát triển
cùng với lao
động
Ngôn ngữ là
phương tiện
giao tiếp của
con người
Ngôn ngữ cũng
là phương tiện
tư duy của con
người
M1 M2
M4 M3
Nhu cầu trao đổi
thông tin trong
quá trình lao
động
a. Nguồn gốc xã hội của ý thức
“Ngôn ngữ
bắt nguồn từ
lao động và
cùng phát
triển với lao
động. Đó là
cách giải
thích duy
nhất và đúng
về nguồn
gốc của
ngôn ngữ”

b. BẢN CHẤT VÀ KẾT CẤU CỦA Ý THỨC
BẢN
CHẤT
CỦA
Ý
THỨC
Ý thức là hình ảnh chủ quan của
thế giới khách quan.
Nội dung của ý thức do thế giới khách quan quy định,
nhưng nó là hình ảnh chủ quan, là hình ảnh tinh thần

* Ý thức là sự phản ánh có tính năng động, sáng
tạo
1
2
3
Tính năng động: Ý thức không phải là bản sao đơn
giản, thụ động. Ý thức là sự sáng tạo lại hiện thực
khách quan theo nhu cầu của thực tiễn.
Tính sáng tạo: Trên cơ sở cái đã có, ý thức có thể sáng
tạo tri thức mới về sự vật, tiên đoán, dự báo…
Tính sáng tạo không phải là ý thức sinh ra vật chất, Sự
sáng tạo này theo quy luật và trong khuôn khổ sự phản ánh
a. Bản chất và kết cấu của ý thức

Nó gắn với hoạt động thực
tiễn của con người
Chịu chi phối bởi các
quy luật sinh học và các
quy luật xã hội
Con người là một thực
thể xã hội, vì thế, ý thức
mang bản chất xã hội
- Ý thức mang bản chất xã hội

KẾT CẤU CỦA Ý THỨC
TRI THỨC
Các lớp cấu trúc của ý thức
Ý CHÍ
Ý thức có kết cấu phức tạp, bao gồm nhiều yếu tố có liên hệ với nhau
TÌNH
CẢM
Tri thức là nhân tố cơ bản cốt lõi nhất

Ý chí
Khả năng huy động sức
mạnh của bản thân để
vượt qua những khó
khăn trong quá trình
thực hiện mục đích
Là mặt năng động của
ý thức, nó điều chỉnh
hành vi một cách tự
giác
Sự cảm động của CN
trong quan hệ của
mình với thực tại xung
quanh và với chính
con người
Tri thức
Tình cảm
Tham gia và mọi hoạt
động của CN và giữ vị
trí quan trọng trong việc
điều chỉnh hoạt động
của con người
Là sự hiểu biết của
con người về thế giới
Quá trình hình thành và
phát triển ý thức cũng
là quá trình con người
tìm kiếm và tích lũy tri
thức về thế giới

Vô thức
Tiềm thức
Tự ý thức
Tiếp cận theo chiều dọc

1 2 3
* Là quá trình tự ý thức về
bản thân mình
* Những tri thức con
người có từ trước gần như
đã trở thành bản năng, kỹ
năng nằm trong tầng sâu
của ý thức dưới dạng tiềm
tàng
* Trạng thái tâm lý ở chiều
sâu, điều chỉnh sự suy
nghĩ, hành vi, thái độ ứng
xử của con người
Tự ý thức
* *
Tất cả các yếu tố của { thức có mối
quan hệ biện chứng lẫn nhau
Không nên cường điệu hay tuyệt
đối hóa quá mức một bộ phận bất
kz của { thức
Tiềm thức
Vô thức
* Bản năng, ham muốn,
giấc mơ, trực giác…
* Giải tỏa sự ức chế và tạo
sự cân bằng trong hoạt
động thần kinh
* Giảm tải cho đầu óc
trong việc xử lý các dữ liệu
mà vẫn đảm bảo tính
chính xác và chặt chẽ
* Tự ý thức còn là sự tự ý
thức của xã hội, của giai
cấp, tầng lớp

3. Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức (tự học)
Contents
Cái nào quyết
định cái nào?
Vai trò của vật chất đối với ý thức
Vai trò của ý thức đối với vật chất
Ý nghĩa phương pháp luận

a. Vai trò của vật chất đối với { thức
1. Vật chất
sinh ra ý
thức
•Ý thức chỉ là kết
quả phát triển lâu
dài của thế giới
vật chất, là thuộc
tính của bộ não
Vai trò này thể hiện ở tính quyết định của vật chất
trong mối quan hệ với ý thức
* Vật chất có
trước, ý thức có
sau
•Vật chất tồn tại
vĩnh viễn trong
không gian và
thời gian
* Vật chất tồn tại
khách quan, độc lập
với ý thức và sinh ra
ý thức

2
*
*
*
Vật chất quyết định
nội dung của ý thức
Ý thức là sự phản ánh thế giới
khách quan vào não người, là
hình ảnh chủ quan của thế giới
khách quan
Mọi yếu tố của ý thức (tình cảm, tri
thức…) đều là sự phản ánh thế giới
khách quan và nẩy sinh từ một tiền đề
vật chất nhất định
Sự phản ánh ý thức là sự phản ánh
sáng tạo.
Sự sáng tạo xuất phát từ các tiền đề
vật chất và tuân thủ quy luật KQ
2

Điều kiện vật chất quyết định sự
biến đổi, phát triển của ý thức
* Sự thay đổi của ý thức phản
ánh sự thay đổi của vật chất
* Điều kiện vật chất thay đổi, đời
sống tinh thần của con người
thay đổi theo

Ý thức tự nó
không có tác
dụng gì đối với
con người
Ý thức có thể làm
biến đổi những
điều kiện, hoàn
cảnh vật chất
thậm, tạo ra
“thiên nhiên thứ
hai” để phục vụ
cho cuộc sống
của con người
“Vũ khí của sự phê
phán cố nhiên không
thể thay thế được sự
phê phán bằng vũ khí,
lực lượng vật chất chỉ
có thể bị đánh đổ
bằng lực lượng vật
chất, nhưng lý luận
cũng sẽ trở thành lực
lượng vật chất, một
khi nó xâm nhập vào
quần chúng”
Ý thức
Thông qua hoạt
động của CN
C. Mác viết
Chủ nghĩa duy vật biện chứng trong khi khẳng định
vai trò quyết định của vật chất vẫn thừa nhận vai trò
hết sức to lớn của ý thức
Vai trò của { thức đối với vật chất

Vai trò của { thức đối với vật chất
*
* *
*
Ý thức tác động
ngược trở lại vật
chất thông qua
hoạt động thực
tiễn của con
người
Ý thức có tính
độc lập, tương
đối so với vật
chất vì { thức có
tính năng động,
sáng tạo, và có
khả năng tác
động trở lại vật
chất
Tác động tích cực
Nếu con người
nhận thức đúng,
có các tri thức
khoa học và tuân
thủ các quy luật
Tác động tiêu cực
Nếu không phản
ánh đúng hiện
thực khách quan
ễ

Ý nghĩa phương pháp luận
Xuất phát từ thực tế,
tôn trọng quy luật
khách quan
Xuất phát từ thực tế,
tôn trọng quy luật
khách quan
Phát huy tính chủ
động, sáng tạo của
cá nhân trong quá
trình nhận thức

TS. Mai K Đa
Khoa Triết học
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
Đại học Quốc gia Hà Nội
E-mail: maikda@ussh.edu.vn

Slide_Bai_ging_Trit_hc_Mac_Lenin_Bai.pdf

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Similaire à Slide_Bai_ging_Trit_hc_Mac_Lenin_Bai.pdf

Similaire à Slide_Bai_ging_Trit_hc_Mac_Lenin_Bai.pdf (20)

Dernier

Dernier (20)

Slide_Bai_ging_Trit_hc_Mac_Lenin_Bai.pdf