Presentatie van Jan Sanders (BHIC) tijdens symposium 'Van scriptorium naar charterbank. Trends in het ontsluiten van oorkonden', op 14 december 2017 in Regionaal Archief Tilburg. Jan Sanders is rijksarchivaris in Noord-Brabant, provinciearchivaris en archivaris van de bij het BHIC aangesloten gemeenten en waterschappen. Hij studeerde geschiedenis in Leiden, hoofdvak middeleeuwen en houdt zich als historicus vooral bezig met Brabantse kerkelijke en stedelijke geschiedenis.

1. Three of a kind.
Charters in de archieven
van Brabantse
norbertijnenkloosters
14-12-2017
Jan Sanders

2. Opbouw
• 1 Drie kloosters
• 2 Hun archieven
• 3 Hun charters
• 4 Jongste ontwikkelingen

3. De orde
• Investituurstrijd
• Norbertus van Xanten/Gennep (†1134)
• Ontstaan van de orde: Prémontré (1120)
• Regel van Augustinus, apostolaat
• Vroege kloosters
-Floreffe bij Namen 1121
-Antwerpen 1124
-Marienwaard bij Beesd 1129

4. Drie Brabantse kloosters
• Abdij van Berne 1134

5. • 1134-ca. 1580 Bern bij Heusden
• 1580-1629 Den Bosch
• 1629-1648 Berne en Heeswijk
• 1648-1797 Vilvoorde bij Brussel
• 1797-1857 in Brabantse parochies
• 1857-heden Heeswijk

6. Berne aan de Maas

7. Berne nu

8. Priorij/Abdij van Postel
• Rond 1134 schenking aan Floreffe
• Rond 1138 Postel gasthuis voor
reizigers-dependance van Floreffe, priorij
• Vanaf 1618 zelfstandige abdij
• 1797-1847 opgeheven
• 1847-heden voortzetting in de oude abdij

9. Postel

10. Priorij Sint-Catharinadal
1271-1295 Wouw bij Roosendaal
1295-1647 Breda
1647-1672 Oosterhout
1672-1679 Breda
1679-heden Oosterhout

11. Sint-Catharinadal bij Wouw

12. Sint-Catharinadal in Breda

13. Sint-Catharinadal in Oosterhout

14. 2 De indeling van de archieven
• Berne: per abbatiaat tot 1857, charters
redelijk gesplitst.

15. 2 De indeling van de archieven
• Berne: per abbatiaat tot 1857, charters
redelijk gesplitst.
• Postel: lokaliteiten (niet oorkonden)-
charters

16. 2 De indeling van de archieven
• Berne: per abbatiaat tot 1857, charters
redelijk gesplitst.
• Postel: lokaliteiten (niet oorkonden)-
charters
• Catharinadal: charters-manualen en
registers-bundels brieven

17. 2 de indeling van de archieven:
gevolgen
• Verband papieren stukken en charters
verbroken

18. 2 de indeling van de archieven:
gevolgen
• Verband papieren stukken en charters
verbroken
• Indeling op inhoud of jaar: bij charter ook
afschrift en vidimus van latere datum
opgeborgen

19. 2 de indeling van de archieven:
gevolgen
• Verband papieren stukken en charters
verbroken
• Indeling op inhoud of jaar: bij charter ook
afschrift en vidimus van latere datum
opgeborgen
• Verband aankomsttitel en retroacta
verbroken

20. 2 de indeling van de archieven:
gevolgen
• Verband papieren stukken en charters
verbroken
• Indeling op inhoud of jaar: bij charter ook
afschrift en vidimus van latere datum
opgeborgen
• Verband aankomsttitel en retroacta
verbroken
• Archiefvormer uit beeld (Fraters, Floreffe,
Gempe)

21. 2 de indeling van de archieven:
gevolgen
• Series worden verbroken bij indeling op
abbatiaat
• Restrubrieken bv kaarten,
echtheidsverklaringen relieken,
persoonsdossiers

22. 3 de charters
• Grote aantallen
• Groot tijdsbestek
• Grote geografische spreiding
• Grote diversiteit

23. Depot Berne tot 1962

24. Stichtingsoorkonde berne 1134

25. ‘oudste’ oorkonde Postel ‘1140’

26. Incorporatie Sint-Catharinadal
1271

27. 1240 aankoop
patronaatsrechten Berlicum
door abdij van Berne

28. 1240 verkoop
patronaatsrechten Berlicum
door kapittel van Oud-Munster

29. drie keer cirographum

30. Kleur

31. Gedrukt

32. Transfix

33. Begeleidingsbriefjes

34. Dorsale aantekeningen

35. Dorsale aantekeningen
Stuk krant op achterkant C176a,

36. Dorsaal op tegenzegel

37. toegangen
• Berne: Oorkondenboeken,
regestenboeken van Van Bavel tot 1500
• Postel: Oorkondenboeken, Welvaarts
Geschiedenis Abdij Postel
• Catharinadal: Erens tot circa 1500

38. Naamgeving charters
• Berne
IV G 3 a
• Postel
Oorkonden Udenhout 1
• Catharinadal
K 15

39. Stand van Zaken
• Berne en Catharinadal via Metamorfoze:
-inventaris voorhanden
-geconserveerd
-gedigitaliseerd

40. Stand van Zaken
• Postel via Erfgoedcel Geel/ARA
Brussel/RA Antwerpen
-zeer summiere inventaris
-nog niet geconserveerd
-gedigitaliseerd

41. Hartelijk dank voor uw aandacht