24. Bëhu çelës për të mirën

R E E D U K A T I V E K U L T U R O R E
V I S T Ë M U J O R E F E T A R E S H K E N C O R E
&
MARS 11 REBIUL- E EVE 1432 4
20 THANI - JUMADA L- L NR. 2 ÇMIMI 1
| €
| |
"Pasurievërtetëështëpasuriaezemrësdhevarfërievërtetëështëvarfëriaezemres’’
lfq. 5
JETA E ZEMRËS….
NË NAMAZ
VARFËRI EVËRTETË ËSHTË
VARFËRIA E ZEMRËS lfq. 7
KONTRIBUTI I DIJETARËVETË
HADITHIT NË SHEKULLIN E
TRETË HIXHRI lfq. 18
CILËSITË E GRUAS
SË DEVOTSHME lfq. 41
Shtytja për tërë këtë është dashuria e njeriut për të mirën dhe për dobinë e njerëzve, pasi kurdo që është
prezente dëshira, qëllimi i paluhatshëm dhe kërkimi i ndihmës së Allahut për këtë, ky njeri do të jetë me
lejen e Allahut nga çelësat e së mirës dhe mbyllës i së keqes. fq. 4
P Ë R T Ë M I R Ë N
BËHU ÇELËS

EDITORIALI
Unejs MURATI
Kaluan dy vite të begatë .......................................................... 2
Dr. AbduRrazak ibën AbdulMuhsin el‐Bedr
Bëhu çelës për të mirën ........................................................... 4
Ahmed Abdus‐Selam
Jeta e zemrës…. në namaz ....................................................... 5
Sabahudin SELIMI
Varfëri e vërtetë është varfëria e zemrës ................................ 7
Mr: Fidan XHELILI
Parathënia e "Sunenit" të Ibën Maxhes ................................. 11
Dr.Muhamed ibën Abdulvehab El‐Akil
Adhurimi i melaikeve dhe obligimet e tyre ............................ 14
Bali SADIKU
Kontributi i dijetarëve të hadithit në shekullin
e tretë hixhri .......................................................................... 18
Abdul‐Aziz ibën Abdil‐lah ibën Baz
Gjykimi për kërkimin e ndihmës nga xhinët dhe shejtanët dhe
zotimit ndaj tyre .................................................................... 21
Salih ibën Ta Ha Abdul Vahid
Turpi është nga degët e imanit II ........................................... 25
Xhabir SHEME
Të njohim të Dërguarin e Allahut, Muhamedin
Sal‐lAllahu alejhi ve sel‐lem ................................................... 29
Imam Ibën Kajjimit
Dobitë dhe frytet që përﬁtohen prej salavateve që i dërgohen
Muhamedit Sal‐lAllahu alejhi ve sel‐lem ............................... 33
Adem AVDIU
Përgjigjet e qarta ndaj dyshimeve me të cilat argumentojnë
lejimin e Mevludit .................................................................. 37
Dr. Abdu Rrezak ibën AbdulMuhsin el Beder
Cilësitë e gruas së devotshme ............................................... 41
Dr.Abdullah ibën Vekil Eshejh
Femra dhe kurthet e armikut ................................................ 44
Të kuptuarit e duasë .............................................................. 47
KËNDI I LUTJEVE
Mirësitë e lutjes ..................................................................... 48
PËRMBAJTJA
Kryeredaktor:
UnejsMURATI
Zv. Kryeredaktor:
Mr.FidanXHELILI
Anëtarët e revistës:
AdemAVDIU
SabahudinSELIMI
XheladinLEKA
Bashkëpunëtorët:
BaliSADIKU
FehmiDALIPI
LirimSADIKU
NamikVEHAPI
ShuajbREXHA
Redaktor gjuhësor:
ArianKOÇI
Boton:
Shtëpia botuese
Atik
Gjilan, Republika e Kosovës
Tirazhi: 1000
Adresa:
Rr. M. Idrizi p.n 60000 Gjilan
Republika e Kosovës
E‐mail: delirjedheedukim@gmail.com
Nr. i llog.: 1150‐138922‐0101‐09
ProCredit Bank of Kosovo
Swift Code: MBKORS22
Gjilan, Republika e Kosovës
NDIHMO REVISTËN

A
2 Dëlirje&Edukim | P R I L L 2 0 1 1
E filluam me dëlirjen e problemeve aktuale, për shkak të të cilave po nënçmohen muslimanët
dhe treguam se Islami është i pastër nga ato vepra, të cilat janë të kufizuara te grupimet in-
jorante dhe nuk lidhen me Islamin e pastër.
“Puna më e mirë është ajo e pakta, por e vazh-
dueshme.”[1]
Allahun e Madhëruar e falënderoj sepse me
ndihmën e Tij plotësohen mirësitë, arrihen
rezultatet dhe kryhen obligimet.
Jeta kalon dhe veprat mbeten në kujtesën e
çdokujt. Nëse janë vepra të mira, pa dyshim
se muslimani krenohet me to, por nëse janë
të këqija, ai qan për kohën që ka kaluar në
atë gjendje.
Revista jonë kaloi dy vite të begatë mes sfi-
dave dhe problemeve të ndryshme, mes lod-
hjes dhe vështirësive, mes optimizmit dhe
pesimizmit, por ja, arritëm të bëhemi dyv-
jeçarë.
Çdo ditë që kalon ngrihemi në nivel më të
lartë, drejt përsosmërisë, drejt bashkimit,
drejt paraqitjes së Islamit të pastër te lexuesit
shqipfolës.
Kemi kaluar nëpër gjendje të ndryshme,
mes problemeve dhe zgjidhjeve të tyre, mes
mbrojtjes nga shpifjet dhe paraqitjes së re-
alitetit, mes sulmeve ideologjike të fshehura
dhe përgojimeve të hapura.
Nga emri i kësaj reviste kuptojmë edhe mi-
sionin tonë: dëlirje e çdo gjëje që nuk i
takon fesë, pastrim i saj dhe ndarja nga feja
sepse feja është e pastër prej saj, por edhe
edukim mbi atë dëlirje të pastër dhe hapje e
rrugës drejt ardhmërisë, që i takon vetëm Is-
lamit.
E filluam me dëlirjen e problemeve aktuale,
për shkak të të cilave po nënçmohen musli-
KALUAN DY VITE TË BEGATË
Editorial
______________
[1] Buhariu 3/31

manët dhe treguam se Islami është i pastër
nga ato vepra, të cilat janë të kuﬁzuara te
grupimet injorante dhe nuk lidhen me Is-
lamin e pastër.
Islami i pastër ndalon çdo lloj padrejtësie
ndaj njerëzve dhe krijesave të tjera sepse
përmban mëshirë dhe drejtësi.
Vazhduam më pas me dëlirjen e risive të fu-
tura në fenë e Allahut, duke treguar
mangësitë e tyre, duke qartësuar të vërtetën
rreth tyre dhe i plotësuam mangësitë me një
vepër që ka bazë në Islamin e pastër.
Muslimani i sinqertë duhet të ketë ambicie
për të arritur veprat më të përsosura, pran-
daj ato ambicie i sqaruam në faqet e revistës
dhe treguam se si Islami i pastër e inkurajon
njeriun drejt tyre.
Të përngjash me dikë tjetër është largim nga
natyrshmëria që Allahu ka krijuar për se-
cilën gjini, pasi secila prej tyre identiﬁkohet
me atribute të posaçme, të cilat i shtjelluam
në shkrimet tona.
Gjatë jetës sonë na shoqërojnë festa të
ndryshme, të cilat ne si muslimanë duhet t'i
trajtojmë sipas ligjit të Allahut dhe Sunnetit
të Muhamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem.
Ngjarje të rëndësishme, muaj të bekuar, ditë
të vlefshme, obligime të ndryshme na
shoqëruan gjatë kësaj kohe dhe ne nuk lamë
pa treguar dispozitat e tyre.
Kemi shkruar gjithashtu edhe për stinët e
ndryshme me adhurime të shumta për
Allahun.
Kemi treguar respekt ndaj çdokujt, sidomos
ndaj femrës si nënë, vajzë, grua, hallë, teze
etj., dhe secila prej tyre mund ta gjejë veten
me qetësinë dhe prehjen më të madhe në
faqet e revistës sonë.
Jemi përballur me shpifje të shumta, me
luftë të ftohtë, por Allahu me mëshirën e
Tij bën që të kërkohemi çdo ditë e më
shumë nga lexuesit.
Këshillat e shumta, pranimi nga lexuesit,
udhëzuesit të rinj me ndihmën e Allahut na
japin kurajë që të mos ndalemi, por të
bëhemi të fortë në misionin që kemi zgjed-
hur, i cili pa dyshim që është misioni i të
Dërguarit të Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem.
Revista ka ofruar gjithashtu mundësinë që
lexuesit të pyesin dijetarët dhe të marrin
përgjigje prej tyre, diçka e rrallë për shqip-
tarët.
Sot nuk na pengon askush të themi re-
alitetin, të tregojmë me thjeshtësi, modesti
dhe urtësi atë që i zbriti të Dërguarit të Tij
dhe kërkojmë nga Allahu të na japë suksese
e rezultate të shumta.
Obligimi ynë mbetet ai i ditëve të para të
kësaj reviste të begatë:
- t'u ofrojmë shqiptarëve Islamin e pastër,
mbi bazat kryesore të Islamit, Kur’ani dhe
Sunneti sipas të kuptuarit të sahabëve dhe
rrjedhës së tyre nga dijetarët deri te ne;
- të jemi mesatarë dhe të kapemi pas së
vërtetës në çdo artikull që shkruajmë;
- të trajtojmë ngjarjet dhe situatat që na
rrethojnë.
E lusim Allahun të na forcojë dhe të na
bashkojë në karvanin e kësaj pune të begatë!
Unejs MURATI
Gjilan / Kosovë
3
Dëlirje&Edukim | P R I L L 2 0 1 1

4
N
Të kujtojë ringjalljen dhe qëndrimin para Allahut, Zotit të botëve, i Cili i shpërblen vepër-
mirët për të mirat dhe mëkatarët për mëkatet. Allahu i Lartësuar thotë: "E kush punon
ndonjë të mirë sa grimca, atë do ta shohë. Dhe kush punon ndonjë të keqe sa grimca, atë do
ta shohë."
BËHU ÇELËS PËR TË MIRËN
Nga Enes ibën Maliku, radijAllahu, transmetohet
se ka pohuar që i Dërguari i Allahut sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem ka thënë: "Me të vërtetë ka njerëz
që janë çelësa për të mirën dhe mbyllës për të keqen,
por ka njerëz që janë çelësa për të keqen e mbyllës
për të mirën. Lum ai në duart e të cilit Allahu bëri
çelësat për të mirën dhe mjerë ai në duart e të cilit
Allahu bëri çelësat për të keqen!" [1]
Kush ia do të mirën vetes, që të jetë ndër ata që
janë çelësa për të mirë dhe mbyllës për të keqen,
të cilët njëkohësisht janë edhe fatlumët, atëherë
duhet të ketë parasysh çështjet[2] që vijojnë:
1. Të jetë i sinqertë në fjalë dhe në vepra sepse
sinqeriteti është baza e çdo të mire dhe burimi i
çdo mirësie.
2. Të lutet dhe t'i kërkojë Allahut sukses sepse
lutja është çelës për çdo të mirë. Allahu nuk e re-
fuzon lutjen dhe nuk e nënçmon besimtarin kur e
thërret Atë.
3. Të kujdeset për kërkimin dhe marrjen e dijes
sepse dituria tërheq mirësinë dhe begatinë dhe
mbron nga të këqijat e të ligat.
4. Të përqendrohet në adhurimin e Allahut,
posaçërisht te farzet si namazi, i cili ndalon nga
veprat e liga dhe të këqija.
5. Të pajiset me edukatë të lartë dhe të largohet
nga edukata e ulët.
6. Të shoqërohet me vepërmirët sepse qëndrimi
me ta është shkak për t'u rrethuar nga melaike
dhe e përfshin mëshira e Allahut. Të largohet nga
shoqërimi me të këqijtë e të ligët sepse me ta ulen
shejtanët.
7. Të këshillojë njerëzit për sa kohë gjendet mes
tyre, duke i orientuar për tek e mira dhe duke i
larguar nga e keqja.
8. Të kujtojë ringjalljen dhe qëndrimin para
Allahut, Zotit të botëve, i Cili i shpërblen vepër-
mirët për të mirat dhe mëkatarët për mëkatet.
Allahu i Lartësuar thotë: "E kush punon ndonjë të
mirë sa grimca, atë do ta shohë. Dhe kush punon
ndonjë të keqe sa grimca, atë do ta shohë."[3]
Shtytja për tërë këtë është dashuria e njeriut për
të mirën dhe për dobinë e njerëzve, pasi kurdo që
është prezente dëshira, qëllimi i paluhatshëm dhe
kërkimi i ndihmës së Allahut për këtë, ky njeri do
të jetë me lejen e Allahut nga çelësat e së mirës
dhe mbyllës i së keqes.
Allahu u jep sukses robërve të Tij dhe ia hap
rrugën kujt të dojë, se Ai me të drejtë është
dhënësi i suksesit.
” Fevaid El-Menthure”
Dr. AbduRrazak ibën AbdulMuhsin el-Bedr
Përshtati: Namik VEHAPI
Gjakovë / Kosovë
______________
[1] Transmeton ibën Maxheh (237), kurse Albani e cilësoi të mirë (hasen) në Sahih Sunen ibën Maxhe (194).
[2] Shejhu, Allahu e ruajtë, i përmendi çështjet shkurtimisht pa argumente, edhe pse argumentimi për to është më se i njohur për muslimanët dhe
në veçanti për nxënësit e dijes (sh.p).
[3] Ez-Zelzele: 7-8.

5
A
Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë: ”Namazi është adhurimi më i mirë. Kush
mund të bëjë namaz shumë, le të bëjë.” Gjithashtu ka thënë: "Namazi është dritë” , dritë
për njeriun në këtë botë dhe në tjetrën.
J E T A E Z E M R Ë S …
Allahun e falënderoj dhe përshëndetjet qofshin mbi
Muhamedin sal-lAllahu alejhi ve sel-lem.
Po meditoja për namazin tonë dhe për gjendjen e
shumë namazfalësve dhe vërejta një lidhje të fortë
mes humbjes së namazit me çdo kuptim të tij dhe
gjendjes së ummetit, i cili po përjeton kriza të
shumta: sociale, morale, humbje psikologjike,
ushtarake etj.
Gjendja e individit me namazin e tij është e lidhur
ngushtë me përmirësimin e sjelljes së tij, pasi sa më
mirë ta falë njeriu namazin, aq më shumë përmirëso-
het gjendja dhe sjellja e tij dhe anasjelltas.
Ndoshta mund të pyesësh, po si kështu?!
Të them se namazi është program jete, është shkalla
më e lartë e ubudijes - të qenët rob i Allahut.
Namazi me përulësi është shkak për shpëtimin e
njeriut në këtë botë dhe botën tjetër: ”Me të vërtetë,
janë të shpëtuar besimtarët, të cilët janë të përulur në
namazin e tyre.” [1]
Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë:
”Namazi është adhurimi më i mirë. Kush mund të bëjë
namaz shumë, le të bëjë.”[2] Gjithashtu ka thënë:
"Namazi është dritë” [3], dritë për njeriun në këtë botë
dhe në tjetrën.
Eja me mua të kalojmë me shpejtësi mbi
domethënien dhe kuptimin e namazit.
Njeriu qëndron para Zotit të tij i nënshtruar, i pastër,
i drejtuar me zemrën dhe trupin e tij tek Ai, hyn në
namaz duke madhëruar Zotin, "Allahu ekber, Allahu
është më i madhi…." Edhe urdhri i Tij është më i
madh se çdo gjë. Pastaj e ﬁllon namazin duke pran-
uar se është njeri mëkatar dhe kërkon falje.
”Allahumme ba’id bejnij ve bejne hatajaje kema
ba’atte bejne el mashriki vel magrib. Allahumme
nek-kinij min hatajaje kema junek-ka eth-theubu el
ebjedu mined-denes. Allahumme igsilnij min hata-
jaje bi eth-thelxhi ve el mai ve el bered”[4]
("O Allah, krijo një largesë të largët midis meje dhe
gabimeve që bëj, siç ke krijuar largesën midis lindjes
dhe perëndimit! O Allah, më pastro nga gabimet, siç
pastrohen rrobat nga papastërtitë! O Allah, pastroji
gabimet e mia me borë, me shi dhe me breshër!)
A mendon se nëse njeriu do të kishte menduar e
medituar për këto kuptime, pas kësaj do të bënte
mëkat qëllimisht dhe do të vazhdonte në të?
Pas kësaj duaje kërkon mbrojtje nga Allahu prej shej-
tanit (eudhu bil-lahi minesh-shejtani erraxhim) dhe
thotë suren Fatiha, e cila është “nëna e Kur’anit” dhe
______________
[1] El Mu’minun: 1-2
[2] Transmeton Ahmedi dhe Taberaniu, Albani e ka konsideruar të mirë.
[3] Transmeton Muslimi.
[4] Muttefekun alejhi.
NË NAMAZ

6
përmban të gjitha kuptimet e imanit, teuhidit, falën-
derimin për Allahun, lavdërimin dhe madhërimin e
Tij, veçimin e Tij me adhurim dhe kërkim ndihme,
pranimin e besimit te Dita e Kiametit, besimin se Ai
është sundimtar absolut në Ditën e Gjykimit,
kërkimin e udhëzimit në rrugën e Pejgamberëve dhe
njerëzve besimtarë dhe largimin nga rruga e atyre me
të cilët Allahu është hidhëruar dhe e kanë humbur
rrugë, si çifutët, të krishterët dhe kushdo që u ngjan
atyre.
Pas leximit merr tekbir (Allahu ekber) dhe shkon në
ruku i përulur ndaj Zotit tij duke thënë: "Subhane
rab-bij el Adhim” (I pastër nga të metat është Zoti
im i madhëruar). A nuk duhet të meditojë njeriu për
këtë madhërim që bën ndaj Allahut, për këtë ruku
dhe përulje me trupin e tij, për këtë madhërim me
gjuhën e tij? A nuk duhet ta kuptojë që ndaj Zotit të
Madhërishëm duhet të përulet në çdo gjë dhe të mos
i japë përparësi epshit apo logjikës së tij përpara igjit
që Allahu ka caktuar për robërit e Tij?
Është çudi me atë që falet dhe pasi del nga namazi i
tij pranon një ligj tjetër përveç ligjit të Allahut apo
kundërshton urdhrat e Allahut. Në realitet, ky nuk
është falur!
Medito për ngritjen nga rukuja, me falënderim dhe
lavdërim vetëm ndaj Allahut: ”Allahumme rab-bena
lekel hamdu mil’us-semavati ve mil’ul erdi ve mil’u
ma shi’te min shej’in ba’du, Ehleth-thenai vel mexhd
la mani’a lima a’tajte ve la mu’tije lima mena’te ve la
jenfe’u dhel xhed-di minkel xhed-d.”
(O Allah, Zoti ynë, Ty të takon falënderimi dhe
lavdërimi, falënderim sa mbushen qiejt dhe toka dhe
sa mbushet çdo gjë që do Ti pas tyre. Zot i lavdisë
dhe madhështisë, askush nuk mund ta pengojë atë
që Ti jep (për robërit e Tu), askush nuk ka mundësi
t'i japë dikujt diçka që Ti ia ke ndaluar. Askujt, sado
pozitë të lartë të ketë, nuk i bën dobi fuqia e tij për-
ballë fuqisë Tënde.)
Pastaj bie në sexhde për Allahun, vendos për Të në
tokë pjesën më ﬁsnike të trupit, duke treguar nën-
shtrimin, përulësi, varfëri dhe duke thënë: "Subhane
rab-bij el a’la" (I pastër nga të metat është Zoti im,
më i larti). Sikur dikush t'i ofronte muslimanit para
që t'i bënte sexhde dikujt tjetër përveç Allahut, ai
nuk do të pranonte.
Sexhdja është shërim i qenies njerëzore nga arro-
ganca, mburrja dhe mendjemadhësia.
Përmes sexhdes njeriu mëson modestinë dhe përulës-
inë ndaj Allahut, e cila sjell modesti dhe bamirësi
edhe ndaj krijesave të Tij.
Pastaj në namazin e tij dëshmon për profetësinë e
Muhamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, dërgon
salavate për të dhe e përshëndet. Ky namaz dhe këto
kuptime madhështorë që gjenden në të janë ato që
ndalojnë nga shthurja dhe veprat e shëmtuara.
“Vërtet që namazi të ruan nga shthurja dhe nga çdo
vepër e shëmtuar.”[5]
Sa më i mangët është ky kuptim i namazit tek na-
mazfalësi, aq më i mangët është ndalimi nga shthurja
dhe veprat e shëmtuara. Pra, problemi qëndron te
falja e namazit dhe kuptimi i domethënies së tij dhe
jo te vetë namazi.
Për ta përmbledhur, namazi përmban ubudijen e
plotë, lavdërimin ndaj Allahut me emrat dhe cilësitë
e Tij, largimin nga kufri dhe pronarët e tij, pranimin
e mëkatit, mbështetjen tek Allahu dhe modestinë,
largimin nga çdo fuqi dhe forcë ndaj dikujt tjetër
përveç Allahut, pasimin e të Dërguarit sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem, përulësinë, dorëzimin, nënshtrimin
ndaj Allahut të Lartësuar, dëshminë për profetësinë e
Muhamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem.
A nuk është ky programi i jetës së muslimanit, të dijë
se ka një Zot, një të adhuruar që zotëron gjithësinë
dhe e mbikëqyr atë?
Sikur të logjikonte njeriu për këto kuptime të na-
mazit, do të dilte nga ai me një dritë të re, do t'i
përulej Zotit në çdo moment të jetës së tij dhe nuk
do të guxonte që argumentet e Kur’anit dhe Sunnetit
t'i rrëzonte apo kundërshtonte edhe qartazi ndon-
jëherë apo t'i mohonte ose shtrembëronte.
Namazi është programi që e përmirëson njeriun në
besim, në shpirt, në sjellje, në moral dhe në
metodologjinë e jetës.
E lus Allahun të na bëjë prej atyre që e falin namazin
me përkushtim!
Ahmed Abdus-Selam
Përshtati: Xheladin LEKA
Zurich / Zvicër
______________
[5] El Ankebut: 45

7
F
Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem: “Allahu e shtrin dorën e Tij natën që të pranojë pendimin
e atij që ka bërë gjynahe ditën dhe e shtrin dorën e Tij ditën që të pranojë pendimin e atij
që ka bërë gjynahe natën, derisa të lindë dielli nga perëndimi i tij.”
V A R F Ë R I E V Ë R T E T Ë Ë S H T Ë
Falënderimi i takon vetëm Allahut të Lartë-
suar, ndërsa salavatet dhe selamet tona qof-
shin mbi Profetin tonë, krijesën më të dashur
për Allahun Fuqiplotë, mbi familjen e tij të
pastër, mbi shokët e tij të sinqertë dhe mbi të
gjithë ata që e pasuan dhe e pasojnë rrugën e
tyre me mirësi deri në ringjallje.
Allahu i Lartësuar e krijoi njeriun në formën
dhe konstruktin më të përsosur, ashtu siç e
ka dëshmuar një gjë të tillë në librin e Tij:
“Në të vërtetë, Ne e krijuam njeriun në formën
më të përkryer.”[1]
Njeriu është krijesa që me aftësitë që Allahu
Fuqiplotë i dhuroi mund ta ngrejë veten në
gradën e melaikeve, por mund të jetë edhe
në gradën më të ulët të moralit nëse bëhet
skllav dhe pasues besnik i lakmisë ndaj
shfrenimeve të kësaj bote dhe epsheve të tij,
ashtu siç thotë Allahu i Lartësuar në Kur’an:
“A e ke parë ti atë që epshin e vet e ka marrë
për zot? A do t’i bëhesh mbrojtës atij? A men-
don ti se shumica e tyre dëgjojnë dhe kuptojnë?
Ata nuk janë tjetër veçse si bagëti. Madje, ata
janë edhe më të shmangur nga rruga e
drejtë.”[2]
Në ditët tona shohim shumë të tillë nga lloji
i dytë, ndërsa ata të llojit të parë janë pakë-
suar. E lusim Allahu të na bëjë prej tyre!
Shumica e njerëzve, në veçanti të rinjtë,
mendojnë se për të arritur kënaqësinë e kësaj
bote duhet të jesh i pasur apo me pozitë të
lartë, por ky është vetëm një iluzion që djalli
i mallkuar mbjell në mendjet e njerëzve në
mënyrë që t’i largojë ata nga nënshtrimi ndaj
Krijuesit të tyre, edhe pse realiteti është kre-
______________
[1] Et-Tin: 4.
[2] El-Furkan: 44.
VARFËRIAEZEMRËS

8
jtësisht tjetër. Ai që na krijoi dhe na dha
mendje të mendojmë ka treguar në Kur'anin
Fisnik se distancimi dhe mospërﬁllja e rrugës
së Tij sjell vështirësi dhe jetë të mjerueshme,
ngase njeriu me pasurinë dhe pozitën e tij
arrin të ushqejë barkun dhe të pasojë epshet,
por ka harruar që shpirti i tij nuk ushqehet
me pasuri dhe pozitë, por me besim të pastër
dhe nënshtrim të plotë ndaj urdhrave të
Allahut të Lartësuar. Kjo është arsyeja që në
ditët tona gjejmë shumë të pasur apo njerëz
me pozita të larta që nuk janë të qetë në jetë,
ngase shpirti i tyre vuan nga uria për besim
të pastër. Kjo nuk është tjetër vetëm se re-
aliteti i fjalëve të Allahut të Gjithëdijshëm:
“Kushdo që i kthen shpinën udhëzimit Tim, do
të ketë jetë të mjeruar dhe Ne, në Ditën e Ki-
ametit, do ta ringjallim të verbër. Ai do të
thotë: “O Zoti im, përse më ringjalle të verbër,
kur unë kisha shikuar më parë?” (Allahu) Do
t’i thotë: “Kështu të erdhën shenjat (argu-
mentet) Tona dhe ti i harrove ato (sa ishe në
dunja) e po kështu sot do të jesh i harruar.
Kështu e ndëshkojmë Ne atë që e tepron (me
gjynahe) dhe nuk beson shenjat (argumentet) e
Zotit të tij; e dënimi në jetën tjetër, në të
vërtetë, është më i ashpër dhe më i qën-
drueshëm."[3]
Askush nuk mund të arsyetohet në botën
tjetër për mospërﬁlljen e urdhrave të Allahut
sa ishte në këtë botë, ngase Allahu i Lartësuar
ia tregoi të dyja rrugët, të drejtën dhe të
kundërtën e saj, i dhuroi mendjen dhe e la të
lirë në zgjedhje. Allahu i Lartësuar thotë: “A
nuk i kemi dhënë Ne atij (njeriut) dy sy, edhe
gjuhë, edhe dy buzë, dhe ia kemi bërë të qarta
të dyja rrugët?”[4]
Allahu i Lartësuar e krijoi njeriun dhe e pajisi
me cilësi dhe gjymtyrë të ndryshme në
mënyrë që të dallojë të mirën nga e keqja dhe
e la të vendosë për veten e tij, se a do të jetë
nga ata që pasojnë rrugën e drejtë apo atë të
gabuarën, në mënyrë që Ditën e Ringjalljes
të mos fajësojë të tjerët për shfrenimet e tij
në këtë botë, por të fajësojë veten dhe lak-
minë që kishte ndaj harameve.
Atë ditë do të dalë në shesh çdo gjë dhe ai do
të kuptojë se sa padrejtësi i ka bërë vetes me
zgjedhjen e tij të gabuar. Atë ditë çdo gjë do
të jetë reale dhe e drejtë, saqë edhe djalli,
gënjeshtari më i madh dhe armiku më i për-
betuar i Allahut, do të thotë të vërtetën,
ashtu siç na ka treguar Allahu në Kur’an:
“Dhe kur të marrë fund puna (gjykimi mes
njerëzve), djalli do të thotë: “Vërtet, Allahu ju
bëri një premtim të vërtetë. Edhe unë ju prem-
tova, por ju mashtrova. Unë nuk kam pasur
kurrfarë pushteti mbi ju. Unë thjesht ju thirra
e ju m’u përgjigjët. Prandaj, mos më qortoni
mua, por qortoni veten! Unë nuk jam shpëtim-
tari juaj e as ju nuk jeni shpëtimtarët e mi.
Unë tani e mohoj që më bëtë ortak me Allahun
(në adhurim).” Vërtet, keqbërësit do të kenë një
dënim të dhimbshëm.”[5]
Njeriu do të kuptojë çdo gjë dhe do të pen-
dohet që zgjodhi djajtë si prijës të rrugës së
tij sa ishte në këtë botë, por nuk do t'i vlejë.
Allahu i Lartësuar thotë: “Atij që shmanget
nga këshilla e të Gjithëmëshirshmit (Kur'ani),
Ne do t’ia caktojmë një djall, që do t’i bëhet
shok i pandashëm. Në të vërtetë, djajtë i
shmangin jobesimtarët nga rruga e drejtë,
ndonëse ata mendojnë se janë të udhëzuar
drejt. Dhe, kur të vijë te Ne, (jobesimtari) do t’i
thotë (djallit që e kishte shok): “Ah, sikur të
kishte qenë largësia midis meje dhe teje sa ajo
mes lindjes e perëndimit! Sa shok i keq paske
qenë ti!” (Atyre do t’u thuhet): “Nuk do t’ju
bëjë dobi (pendimi) juve sot, sepse ju u larguat
nga e vërteta dhe humbët. Me të vërtetë, ju jeni
______________
[3] Ta Ha: 124-127.
[4] El-Beled: 8-10.
[5] Ibrahim: 22.

9
pjesëtarë në dënim.”[6] Atëherë, ki kujdes se
kë po merr për shok!
Njeriu në agoninë e vdekjes do të kuptojë
përfundimin e tij dhe do të kërkojë nga
Allahu që t’i japë edhe një mundësi për për-
mirësimin e gjithë asaj që la mangët sa ishte
në këtë botë, por kjo është fjalë e kotë dhe
nuk do të ketë vlerë. Allahu i Lartësuar thotë:
“Kur i vjen vdekja ndonjërit prej tyre, ai thotë:
“O Zoti im, më kthe, që të
bëj vepra të mira në botën
që kam lënë!” Kurrsesi! Me
të vërtetë, kjo është një fjalë
të cilën ai (kot) e thotë!
Prapa (vdekjes së) tyre do të
ketë një (kohë) ndarëse, deri
në ditën kur do të ringj-
allen.”[7]
Lexuese dhe lexues i
nderuar! Pse nuk hap një
ﬂetë të re në ﬂetoren e
jetës tënde, të kthehesh tek
Allahu kur ende ke kohë?
Edhe nëse je nga ata që
deri në këto momente e ke
ngarkuar veten me shumë
mëkate dhe padrejtësi,
mos mendo se Allahu të ka
harruar, përkundrazi,
Allahu gëzohet me pendimin e robërve të Tij
më shumë se ai që gjen në shkretëtirë kafshën
e tij të humbur, ku kishte edhe ushqimin e
tij. Allahu gjithmonë është në pritje të
robërve të Tij, derisa të lindë dielli nga
perëndimi, ashtu siç na ka treguar Profeti
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem: “Allahu e shtrin
dorën e Tij natën që të pranojë pendimin e atij
që ka bërë gjynahe ditën dhe e shtrin dorën e
Tij ditën që të pranojë pendimin e atij që ka
bërë gjynahe natën, derisa të lindë dielli nga
perëndimi i tij.”[8]
Humbja e shpresës ndaj mëshirës së Allahut
nuk është tjetër vetëm se mashtrimi i radhës
nga djalli i mallkuar. O ti që e ke ngarkuar
veten me shumë mëkate! A nuk ke dëgjuar
për ajetin më shpresëdhënës në Kur’an, ku
Allahu Mëshirëplotë ka thënë: “Thuaj: “O
robërit e Mi, që i keni ngarkuar veten me
shumë gjynahe, mos e
humbni shpresën ndaj
mëshirës së Allahut! Allahu,
vërtet i fal të gjitha gjyna-
het. Vërtet, Ai është Falësi i
madh dhe Mëshirëploti."[9]
Ky është premtimi i
Allahut, i Cili nuk e thyen
premtimin e Tij: “Me të
vërtetë, Allahu nuk e shkel
premtimin.”[10]
Atëherë, mos të të
mashtrojë djalli i mallkuar
sërish dhe të humbësh sh-
presën ndaj Mëshirës së
Allahut, ngase djalli prem-
ton vetëm mashtrim dhe
përfundimi i mashtrimit
të tij është zjarri, ashtu siç
Allahu i Lartësuar na ka treguar në Librin e
Tij: “(Allahu) i tha (djallit): “Ik! Kushdo prej
tyre që të pason ty, do të ketë xhehennemin si
shpërblim një shpërblim i plotë. Bëj për vete,
me zërin tënd, kë të mundesh nga ata! Lësho
kundër tyre të gjithë kalorësinë e këmbësorinë
tënde! Bëj pjesë në pasurinë e fëmijët e tyre dhe
jepu premtime! E djalli nuk premton vetëm se
mashtrim.”[11]
“A e ke parë ti atë që
epshin e vet e ka
marrë për zot? A do t’i
bëhesh mbrojtës atij?
A mendon ti se shu-
mica e tyre dëgjojnë
dhe kuptojnë? Ata
nuk janë tjetër veçse si
bagëti. Madje, ata
janë edhe më të
shmangur nga rruga e
drejtë.”
______________
[6] Ez-Zuhruf: 36-39.
[7] El-Mu’minun: 99-100.
[8] Transmeton Muslimi, 2759.
[9] Ez-Zumer: 53.
[10] Alu Imaran: 9.
[11] El-Isra: 63-64.

10
Si mund të jesh mosfalenderues ndaj Allahut
dhe mospraktikues i rrugës së Tij kur Ai të
dhuroi çdo gjë që gëzon sot: të dha dëgjimin,
shikimin e shumë gjëra të tjera në mënyrë që
të jesh falënderues. Allahu i Lartësuar thotë:
“Allahu ju ka nxjerrë nga barku i nënave tuaja
e ju nuk dinit asgjë dhe ju dha të dëgjuarit, të
shikuarit dhe zemrat, që të jeni falënderues.”[12]
Si mund të jesh pasues i djallit dhe i prem-
timeve të tij mashtruese dhe lë krijuesin tënd
dhe premtimet e Tij të
vërteta? Cila mendje e
shëndoshë e pranon këtë?!
Si mund të jesh i verbër
ndaj urdhrave të ndritura
të Allahut dhe të jesh
syçelë ndaj errësirave që
premton shejtani?!
Ki kujdes motër dhe vëlla
musliman, ngase ti vendos
për ardhmërinë tënde,
prandaj nuk ke të drejtë të
qortosh askënd për
pasimin e verbër që ndoqe
në këtë botë.
Nëse dëshiron të jesh nga
të garantuarit me xhennet,
atëherë praktiko urdhrat e
Allahut të Lartësuar dhe paso Sunnetin e
Profetit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem. Zgjedh
ja të takon ty. Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem ka thënë: “I gjithë ummeti im do të hyjë
në xhennet, përveç atij që refuzon.” Shokët e tij
thanë: "O i Dërguari i Allahut! E kush refu-
zon?!" Ai tha: “Kush më pason mua, do të hyjë
në xhennet, por kush më kundërshton mua, ai
ka mohuar.”[13]
Unë shpresoj që ti je nga ata që dëshirojnë
hyrjen në xhennet dhe kurrsesi nuk mund ta
besoj që je nga ata që refuzojnë.
Pra, kthehu tek Allahu me pendim të sin-
qertë dhe shfrytëzo pesë gjëra para se të ikin,
ashtu siç të porositi Profeti sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem. “Shfrytëzo pesë gjëra para pesë të
tjerave: rininë tënde para pleqërisë, shëndetin
tënd para sëmundjes, pasurinë tënde para var-
fërisë, kohën e lirë para se të angazhohesh dhe
jetën tënde para vdekjes.”[14]
Nuk ka pse të të brengosë fakti që ke qenë
mëkatar, ngase të biesh në mëkate nuk është
mangësi, por mangësi e vërtetë është të
vdesësh pa u penduar tek
Allahu i Lartësuar. Më i
miri nga mëkatarët është
ai që pendohet. A nuk ke
dëshirë të jesh prej tyre?
Profeti sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem ka thënë: “Çdo bir
i Ademit (alejhi selam)
është gabimtar, por më të
mirët nga gabimtarët janë
ata që pendohen.”[15]
Në fund, e lus Allahun e
Lartësuar me emrat e Tij
të bukur dhe me cilësitë e
Tij të larta që të na bëjë
prej atyre që e dëgjojnë të
vërtetën dhe e pasojnë atë!
Lutja e jonë e fundit është falënderimi i
takon Allahut, Zotit të botëve.
Literatura e konsultuar:
1. Kur’ani.
2. Kur’ani Fisnik me përkthim të Hasan Nahit, bo-
timi i katërt.
3. Sahihu i Buhariut.
4. Sahihu i Muslimit.
5. Sahih Sunen Et-Tirmidhij.
6. El-Mustedrek alas-Sahihajn.
Sabahudin SELIMI
Viti / Kosovë
“A nuk i kemi
dhënë Ne atij
(njeriut) dy sy,
edhe gjuhë, edhe
dy buzë, dhe ia
kemi bërë të
qarta të dyja
rrugët?”
______________
[12] En-Nahl: 78.
[13] Transmeton Buhariu, 7280.
[14] Transmeton Hakimi në Mustedrek (7846) dhe ka thënë: “Hadithi është i saktë sipas kushtit të Buhariut dhe Muslimit, por nuk e kanë transme-
tuar.”
[15] Sahih Sunen Et-Tirmidhij (2499), hasen.

X
11
PAR AT H Ë N A E
“SUNENIT”
KAPITULLI: LARGIMI NGA RISITË DHE POLEMIKA E PADOBISHME
TË IBËN MAXHES
Ligjërata të mos jetë e gjatë dhe boshe, por e mbushur dhe përmbledhëse, në mënyrë që xhe-
mati mos të lodhet e të mërzitet. Kjo është nga mençuria e ligjëruesit, siç thotë i Dërguari
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem: "Me të vërtetë zgjatja e namazit dhe shkurtimi i hutbes është
nga mençuria e njeriut…"
LIBRI MBI SUNNETIN
HADITHI NUMËR 45
Xhabir ibën Abdullahu thotë: "Të Dër-
guarit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem kur
ligjëronte i skuqeshin sytë, zëri i tij ngrihej
dhe i shtohej hidhërimi thuajse udhëheqësi
i ushtrisë po thoshte "armiku do t'ju vijë në
mëngjes ose në mbrëmje", pastaj thoshte:
"Jam dërguar duke qenë distanca mes meje
dhe Ditës së Gjykimit sa në mes këtyre dy
gishtërinjve" dhe bashkonte dy gishtërinjtë e
tij, tregues dhe të mesëm. Pastaj thoshte:
"Më pas, çështja më e mirë (që keni në
mesin tuaj) është libri i Allahut dhe udhëz-
imi më i mirë është udhëzimi i
Muhamedit, ndërsa çështjet më të këqija
janë risitë dhe çdo risi është humbje. Kush
ka lënë pasuri, ajo i takon familjes së tij,
ndërsa kush ka lënë borxh apo familje
(fëmijë, jetimë etj., që nuk ka kush të ku-
jdeset për ta), atëherë borxhi i tij është
obligim i imi, ndërsa kujdesi për familjen
është përgjegjësi e imja."
Transmeton Muslimi, libri i xhumasë,
Kapitulli: Moszgjatja e namazit dhe
hutbes, nr. 2002.
Ky hadith trajton disa çështje:
a) Disa rregulla dhe metoda të mbajtjes
së hutbes së xhumasë
Hutbeja, ligjërimi në minber ditën e
xhuma ndryshon nga ligjërimi i zakon-
shëm, ligjëruesi gjatë hutbes së xhumasë
duhet të ketë parasysh disa rregulla dhe

12
të mundohet t'i përmbahet aq sa mundet
në mënyrë që të jetë ligjërues i suk-
sesshëm. Ndër to janë:
1) Tematika që rreh është mirë të jetë
praktike dhe adekuate, brengë apo prob-
lem që e jetojnë njerëzit e atij vendi.
2) Ligjëruesi ta marrë afër zemrës tem-
atikën që rreh, të përgatitet për të dhe të
mundohet që sa më shumë t'ua bëjë të
rëndësishme temën që po ligjëron e kjo
duke përdorur edhe disa
veprime që u për-
mendën në hadith, të
cilat i vepronte i
Dërguari sal-lAllahu ale-
jhi ve sel-lem, si ta
ngrejë zërin, t'i skuqet
fytyra, etj., krejt këto në
mënyrë që dëgjuesit ta
kuptojnë se tema është e
rëndësishme dhe nuk
bën ta neglizhojnë. Ass-
esi nuk bën që ligjëruesi
gjatë hutbes të jetë i
butë e i ngadalshëm që
të japë të kuptojë se
tema nuk është edhe e rëndësisë së
madhe.
3) Ligjëruesi duhet të ketë kujdes që
njerëzve t'u flasë me gjuhë të cilën e kup-
tojnë xhemati. Kur them këtë kam për
qëllim dy aspekte:
- aspekti i parë: t'u flasë me gjuhë të
pastër, të rrjedhshme, të kuptueshme e jo
të përdorë terma të cilat nuk i kuptojnë
xhemati dhe
- aspekti i dytë: t'i flasë xhematit për
gjëra të kapshme dhe të logjikshme për ta
dhe në mënyrë sa më të përgjithshme e
assesi në mënyrë të detajuar, vetëm nëse e
kërkon nevoja. Pra, me një fjalë ligjëruesi
në ditën e xhuma duhet ta dijë se është
duke u ligjëruar pothuajse të gjitha shtre-
save të njerëzve, prandaj duhet ta gjejë
një mesatare që ta kuptojnë të gjithë.
Aliu radijAllahu anhu thotë: "Flituni
njerëzve me atë që e kuptojnë. A dëshi-
roni të përgënjeshtrohet Allahu dhe i
Dërguari i Tij?"[1]
4) Ligjërata të mos jetë e
gjatë dhe boshe, por e
mbushur dhe përmbled-
hëse, në mënyrë që xhe-
mati mos të lodhet e të
mërzitet. Kjo është nga
mençuria e ligjëruesit,
siç thotë i Dërguari
sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem: "Me të vërtetë zg-
jatja e namazit dhe
shkurtimi i hutbes është
nga mençuria e njeriut…
"[2] e rregulla të tjera, që
nuk është momenti për
t'i sqaruar të gjitha.
b) Fjala e tij: "Udhëzimi më i mirë është
udhëzimi i Muhamedit"
Imam Neveviu, Allahu e mëshiroftë,
thotë:[3]"Udhëzimi, el-huda, ka dy kup-
time:
1) Udhëzim që ka kuptimin e sugjerimit,
argumentimit dhe sqarimit të së vërtetës,
ky lloj udhëzimi i atribuhet Pejgam-
berëve, Kur'anit dhe njerëzve. Allahu i
Madhërishëm thotë: "Ti (Muhamed) me
______________
[1] Buhariu, mevkuf (fjalë e Aliut radijAllahu anu), nr. 127.
[2] Muslimi, nga Amar ibën Jasir radijAllahu anhu, Kitab el-xhum'a ,nr. i hadithit 2006.
[3] El-Minhaxh sherh sahih Muslim ibën Haxhaxh, 6/393, duke sqaruar hadithin numër 2002 të Sahihut të Muslimit.
“...çështja më e
mirë (që keni në
mesin tuaj) është
libri i Allahut
dhe udhëzimi më
i mirë është
udhëzimi i
Muhamedit…"

13
të vërtetë udhëzon në rrugën e drejtë."[4]
Gjithashtu Allahu thotë: "Me të vërtetë ky
Kur'an udhëzon nga ajo që është më e
drejtë…"[5]
2) Udhëzim që ka kuptimin e butësisë,
suksesit, mbrojtjes, përkrahjes (me një
fjalë mundësia dhe suksesi për të ecur në
rrugën e drejtë duke qenë i mbrojtur nga
Allahu). Ky lloj udhëzimi i atribohet
vetëm Allahut subhanehu ve teala, pra
Allahu veçohet me këtë udhëzim. Allahu
thotë në Kur'an: "Vërtet, ti (Muhamed)
nuk mund të udhëzosh kë të duash, por
është Allahu Ai që udhëzon kë të dëshi-
rojë."[6]
c) Fjala e tij: "..ndërsa çështjet më të
këqija janë risitë dhe çdo risi është hum-
bje."
Shkaku që Ibën Maxheh e ka sjellë këtë
hadith është kjo pjesë dhe kjo kuptohet
nga emërtimi i kapitullit. Temën për
risitë e kemi shtjelluar në temat e kaluara
në revisten numër 14 , mirëpo në këtë
tekst të hadithit kemi një dobi që është
me rëndësi të cekët. I Dërguari
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem këtu thotë:
"Çdo risi është humbje" dhe këtë shprehje
pothuajse e përsëriste në çdo hutbe të tij.
Fjala "çdo" do të thotë se të gjitha risitë,
pa marrë parasysh a janë ato të mira në
sytë e njerëzve apo jo, ato në fe janë
humbje dhe devijim dhe çdo lloj komen-
timi tjetër është i pabazë dhe i pa-
pranueshëm. Pra me këtë hadith
argumentojmë se në fe nuk ka bidate ose
risi të mira siç pretendojnë disa.
d) Më pas i Dërguari sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem thoshte: "Kush ka lënë pasuri, ajo
i takon familjes së tij, ndërsa kush ka lënë
borxh ose familje (fëmijë, jetim që nuk ka
kush kujdeset për ta), atëherë unë mbaj
përgjegjësi për ta."
Në ﬁllet e para të shtetit islam, kur mus-
limanët ende nuk ishin zgjeruar dhe
problemet e ﬁllimit ishin të pranishme,
kur vdiste ndonjë besimtar, i Dërguari
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem pyeste se a
mos kishte lënë borxh. Nëse i thuhej se
po, atëherë thoshte: "Faleni namazin e
xhenazes për shokun tuaj". E bënte këtë
për arsye se shteti nuk kishte mundësi të
merrte përgjegjësinë e larjes së borxhit të
tyre dhe njëkohësisht ishte si lloj mësimi
dhe mase preventive nga ana e të Dër-
guarit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem që
njerëzit të mos e merrnin çështjen e mar-
rjes së borxhit si punë të lehtë.
Mirëpo më vonë kur shteti islam u zgj-
erua dhe pasuria e muslimanëve u shtua,
atëherë i Dërguari sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem e merrte përgjegjësinë e larjes së
borxheve dhe njëkohësisht edhe
përgjegjësinë e mbikëqyrjes së familjeve
skamnore e të mjera për të cilat nuk
kishte kush të kujdesej.
Vijon.
Mr. Fidan XHELILI
Aman / Jordani
______________
[4] Esh-Shura: 52
[5] El-Isra: 9
[6] El-Kasas: 56

14
J
ADHURIMIIMELAIKEVE
"Kush merr një rrugë për të kërkuar dituri, Allahu për hir të asaj rruge do t'ia lehtësojë
rrugën për në xhennet. Për kërkuesin e dijes melekët i shtrijnë krahët nga kënaqësia me punën
e tij. Për dijetarin kërkon falje çdo krijesë që ekziston në qiej dhe në tokë, deri edhe peshqit
në det.…"
LUTJET E VEÇANTA TË MELAIKEVE
Janë transmetuar disa citate që tregojnë mbi
lutjen e melaikeve për atë që kryen vepra të
veçanta, si vijon:
1Lutjet e melaikeve për kërkuesin e ditur-
isë dhe mësuesin e tij
Argumente të shumta kanë treguar për vlerën
e diturisë dhe të poseduesve të diturisë. Nga
vlerat e saj është edhe ajo se melaiket luten
për kërkuesit e diturisë siç tregohet në ha-
dithin e Ebu Derdas radijallahu anhu, i cili
thotë: "E kam dëgjuar të Dërguarin duke
thënë: "Kush merr një rrugë për të kërkuar di-
turi, Allahu për hir të asaj rruge do t'ia lehtë-
sojë rrugën për në xhennet. Për kërkuesin e dijes
melekët i shtrijnë krahët nga kënaqësia me
punën e tij. Për dijetarin kërkon falje çdo kri-
jesë që ekziston në qiej dhe në tokë, deri edhe
peshqit në det. Vlera e dijetarit ndaj adhuruesit
të paditur është si vlera e Hënës së shndritshme
ndaj planetëve të tjerë. Dijetarët janë
trashëgimtarë të Profetëve, të cilët nuk kanë
lënë trashëgimi as dinarë e as dërhemë, por dije.
Kush ka fatin të marrë prej saj, ka arritur të
marrë gjënë më të vlefshme."[1]
Transmetohet nga Ebu Umamete el-Bahilij
radijallahu anhu të ketë thënë: "I Dërguari
ka përmendur dy persona, njëri prej tyre
adhurues por jo dijetar, ndërsa tjetri dijetar. I
Dërguari sal-lAllahu alejhi ve sel-lem tha:
"Vlera e dijetarit ndaj adhuruesit (jo dijetar)
është si vlera ime ndaj ndonjërit nga ju." Më
pas i Dërguari ka thënë: "Me të vërtetë
Allahu, melaiket e Tij, banorët e qiejve dhe të
tokës, derisa edhe buburreci në vrimën e tij dhe
TEMA E PARË: ADHURIMET MË TË RËNDËSISHME TË MELAIKEVE
D H E O B L I G I M E T E T Y R E
______________
[1] Imam Ahmedi në Musned (5195 nr 22058), Ebu Davudi (3317 nr 3641), Tirmidhiu (4153) ibën Maxheh (181 nr 223) dhe të tjerë. Zinxhiri
i tij është i mirë. Haﬁdh ibën Haxheri thotë: "Ky hadith ka edhe rrugë të tjera që dëshmojnë për të dhe që e forcojnë atë". (Fet'hul Barij 1160).
Dijetar Albani e ka cilësuar të saktë.

15
peshku në det, luten për atë që ua mëson të
mirën njerëzve."[2]
Shiko vëllai im, o kërkues i diturisë, sa
rëndësi ka kërkimi i saj. Kujdesu që ta nxësh
atë dhe kujdesu të jesh i sinqertë në të që të
arrish shpërblimin dhe vlerën e saj në këtë
botë dhe në ahiret.
2Lutja e melaikeve për atë që pret namazin
dhe për atë që ulet në xhami pas namazit
Hadithe të shumta tregojnë vlerën e pritjes së
namazit në xhami dhe uljes në xhami pas tij.
Nga këto vlera është edhe lutja e melaikeve
për këta njerëz, siç tregon
hadithi i Ebu Hurejrës
radijallahu anhu, se i Dër-
guari sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem ka thënë: "Melaiket
luten për ndonjërin nga ju
kur ai qëndron në xhami
dhe derisa nuk e prish ab-
destin, melaiket thonë: "O
Zot, fale atë! O Zot, mëshi-
roje atë!"[3] Në një trans-
metim tek Muslimi
qëndron: "Robi vazhdon të
jetë në namaz derisa ai qën-
dron në xhaminë në të cilën
është falur dhe qëndron me
qëllim që ta presë namazin
tjetër, ndërsa melaiket thonë: "O Zot, fale atë!
O Zot, mëshiroje atë! Kështu vazhdojnë derisa
të largohet nga xhamia apo ta prishë abdes-
tin."[4]
3Lutja e melaikeve për ata që janë në
rreshtin e parë në namaz
Melaiket, kur renditen tek Allahu, kujdesen
për rreshtin e parë dhe gjithashtu kujdesen ta
drejtojnë atë. Për këtë edhe i Dërguari i
Allahut ka urdhëruar që t'i pasojmë melaiket
në këtë rast duke thënë: "A nuk do të rreshto-
heni siç rreshtohen melaiket tek Allahu?" I
thanë: "O i Dërguari i Allahut, si rreshtohen
melaiket tek Allahu?" (I Dërguari) Tha: "I
plotësojnë safet dhe drejtohen në ta."[5]
Nga dashuria e melaikeve për rreshtin e parë
filluan të luten për ta, siç transmetohet në
hadithin e Bera' ibën Azibit radijallahu anhu.
"I Dërguari ecte nëpër safe herë në njërën anë e
herë në tjetrën, i drejtonte gjokset dhe supet
tona dhe thoshte: "Mos u
dalloni në mes jush e të
kundërshtohen zemrat
tuaja. Me të vërtetë Allahu
dhe melaiket e Tij luten për
safet e para."[6] Në një
transmetim tek Nesaiu:
"Me të vërtetë Allahu dhe
melaiket e Tij luten për
safet e përparme."[7]
Tek Ibën Maxheh qën-
dron kështu: "Me të vërtetë
Allahu dhe melaiket e Tij
luten për safin e parë."[8]
4Lutja e melaikeve për
ata që e lidhin safin
dhe i plotësojnë zbrazëtirat
Më herët përmendëm se melaiket e plotëso-
jnë safin e parë, i plotësojnë zbrazëtirat dhe
drejtohen në safe, prandaj edhe luten kush
vepron ashtu, siç qëndron në hadithin e
Aishes radijallahu anha. "I Dërguari
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë: "Me të
vërtetë Allahu dhe melaiket e Tij luten për ata
"Me të vërtetë
Allahu, melaiket e
Tij, banorët e qiejve
dhe të tokës, derisa
edhe buburreci në
vrimën e tij dhe
peshku në det, luten
për atë që ua mëson
të mirën njerëzve."
______________
[2] Tirmidhiu (4154) ka thënë: "Ky hadith është hasen-garib-sahih". Shiko Sahih xhami' bejanul-ilm të autorit Ebu El-Eshbal Ez-Zuhejri (fq. 40,
nr. 65).
[3] Buhariu (434).
[4] Muslimi (1449-450).
[5] Muslimi (430).
[6] Ebu Davudi (664).
[7] Nesaiu (290).
[8] Ibën Maxheh (998). Ky hadith ka edhe rrugë të tjera të shumta, prandaj me të gjitha këto transmetime të tjera hadithi bëhet sahih-autentik.
Shiko Sahih Xhami', autor Muhamed Nasirudin Albani (1135, nr 1835, 1838).

16
që i lidhin safet dhe atij që plotëson një
zbrazëtirë Allahu do t'i ngrejë një shkallë."[9]
5Lutja e tyre për atë që çon salavate për
Muhamedin sal-lAllahu alejhi ve sel-lem
Të çuarit salavate mbi Pejgamberin
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem është nga punët
më të mira. Për atë që çon salavate për
Pejgamberin, Allahu e mëshiron dhe i urd-
hëron melaiket të çojnë salavate për të, të
luten për të, siç qëndron
në hadithin e Amr ibën
Rebiate nga i Dërguari sal-
lAllahu alejhi ve sel-lem.
"Nuk ka ndonjë musliman
që çon salavate për mua
vetëm se melaiket do të luten
për të aq sa më ka çuar
salavate mua. E, robi si të
dëshirojë le të veprojë: nëse
do, le të shtojë ose le të pakë-
sojë nga salavatet."[10]
atë që e shpenzon pa-
surinë e tij në rrugën e
Allahut
Përcillet nga Ebu Hurejra
radijallahu anhu se i Dërguari sal-lAllahu ale-
jhi ve sel-lem ka thënë: "Nuk ka ditë që zgjo-
hen njerëzit përveçse dy melekë do të zbresin.
Njëri nga ata thotë: "O Zot, atij që jep dhuroji
zëvendësim!" Ndërsa tjetri thotë: "O Zot, atij
që nuk jep dhuroji humbje!"[11]
Imam Neveviu thotë: "Dijetarët kanë thënë:
Kjo dhënje është dhënje në adhurime,
morale të larta, për nevojtarët, për musaﬁrët,
për lëmoshë dhe të ngjashme, dhe kjo nuk
qortohet dhe nuk konsiderohet teprim.
Ndërsa mosdhënia e qortuar është mosdhë-
nia në gjërat që u cekën më lart."[12]
7Lutja e tyre për ata që hanë syfyr
Syfyri është ushqim i frytshëm. I Dërguari i
Allahut ka nxitur për këtë veprim të dhe
gjëja që nxit edhe më shumë është se Allahu
subhanehu ve teala dhe melaiket e Tij luten
për ata që ngrihen të hanë syfyr, siç tregohet
në hadithin e Abdullah ibën Omerit radij
allahu anhuma, se i Dërguari sal-l Allahu ale-
jhi ve sel-lem ka thënë:
"Me të vërtetë Allahu dhe
melaiket e Tij luten për ata
që hanë syfyr."[13]
agjëruesit kur dikush
ha në prezencën e tyre
Përcillet nga Umm
Umarete bint Ka'b el En-
sarije se i Dërguari
lem hyri tek ajo dhe ajo i
ofroi ushqim. I Dërguari i
tha: "Ha." Ajo ia ktheu
dhe i tha: "Jam
agjërueshëm." I Dërguari i
tha: "Me të vërtetë për
agjëruesin melaiket luten kur hahet para tyre,
derisa ata ta mbarojnë bukën apo edhe ndoshta
derisa të ngopen."[14]
9Lutja e tyre për atë që viziton të sëmurin
Përcillet nga Aliu radijallahu anhu të ketë
thënë: "E kam dëgjuar të Dërguarin
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem duke thënë: "Kur
njeriu e viziton vëllanë e tij musliman, ai ecën
nëpër frytet e xhenetit derisa të ulet. Kur ulet, e
kaplon mëshira. Nëse është ditë, për të luten
"Nuk ka musli-
man që lutet për
vëllanë e tij në
mosprezencën e
tij, vetëm se një
melek do të thotë:
"Edhe për ty
gjithashtu".
______________
[9] Imam Ahmedi në Musned (689), ibën Maxheh (995), zinxhiri i tij është autentik. Shiko Sahihul Xhami (1318, nr. 1839).
[10] Imam Ahmedi në Musned, ibën Maxheh (907), shiko Sahihul Xhami (1174, nr. 5620).
[11] Buhariu (1442), Muslimi (1010).
[12] El Minhaxh (795).
[13] Transmeton Ibën Hibbani, siç gjendet në El Mevarid (nr. 880) me isnad të mirë. Shiko Es-sahiha (nr. 1654).
[14] Tirmidhiu (782) dhe ka thënë: Ky është hadith hasen-sahih. E transmeton gjithashtu Ibën Maxheh (1748), imam Ahmedi në Musned (6439).
Dijetar Albani këtë hadith e ka cilësuar si të dobët, shiko Ed-daifeh (nr. 1332).

17
shtatëdhjetë mijë melaike deri në mbrëmje e
nëse është mbrëmje, luten për të shtatëdhjetë
mijë melaike deri në mëngjes."[15]
10Të thënët amin kur dikush që ndod-
het pranë të sëmurit apo të vdekurit
lutet
Është mirë që kush ndodhet pranë të sëmurit
apo të vdekurit, të lutet për të me lutje nga
Sunneti dhe të mos përdorë lutje kundër tij
apo të mos lutet kundër vetes apo kundër
familjes sepse melaiket në ato raste bëjnë
amin kur dikush lutet.
Përcillet nga Ummu Selemete se i Dërguari
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë: "Nëse
jeni tek i sëmuri apo i vdekuri thoni (lutuni)
vetëm mirë sepse melaiket bëjnë amin për atë
që thoni (luteni)."[16]
11Të thënët e melaikeve amin për atë që
lutet për vëllanë e tij musliman
Përcillet nga Ebu Derda radijallahu anhu se i
Dërguari sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka
thënë: "Nuk ka musliman që lutet për vëllanë
e tij në mosprezencën e tij, vetëm se një melek
do të thotë: "Edhe për ty gjithashtu". Në një
transmetim tjetër qëndron se Ummu Derda
thotë: "Më ka treguar zotëria (burri) im se e
ka dëgjuar të Dërguarin duke thënë: "Kush
lutet për vëllanë e tij në mosprezencën e tij,
meleku që është përcjellës për të do të thotë:
"Amin dhe ty gjithashtu!"[17]
DOBI
Imam Neveviu thotë: "Në këtë hadith ka ar-
gument se lejohet që gruaja t'i thotë burrit të
saj zotëri dhe kjo tregon respektin që ka ndaj
tij".[18]
12Lutja e melaikeve për shpirtrat e bes-
imtarëve
Përcillet nga Ebu Hurejra të ketë thënë: "Kur
del shpirti i besimtarit, e presin dy melaike
dhe ngrihen lart me të." Hammadi thotë se
Ebu Hurejra përmendi erën e mirë të tij dhe
miskun. Ebu Hurejra tha: "Banorët e qiellit
thonë: Shpirt i mirë, erdhi nga toka, Allahu
të mëshiroftë ty dhe trupin tënd në të cilin
ke qëndruar. Atëherë ecin drejt Allahut e
Allahu u thotë: "Dërgojeni atë tek Ahirul
exhel." (Imam Neveviu thotë: Kadij Ijadi ka
thënë: Për besimtarin d.m.th. dërgojeni tek
Sidretul Munteha, ndërsa për jobesimtarin
është për qëllim burgu, por ka mundësi të
jetë për qëllim përfundimi i exhelit të kësaj
bote. sh.p.). Ebu Hurejra thotë: "Ndërsa kur
del shpirti i jobesimtarit Hammadi thotë
përmendi erën e keqe të tij dhe mallkimin e
tij- banorët e qiellit thonë: Shpirt i keq erdhi
nga toka. U thuhet atyre: "Shkoni me të tek
ahirul exhel." Ebu Hurejra thotë: "I Dërguari
e mori një rrobë dhe e mbuloi hundën e tij
kështu."[19]
Vijon.
"Bindjet e fraksioneve muslimane dhe feve të tjera
rreth melaikeve të ndershme".
Dr.Muhamed ibën Abdulvehab El-Akil
Përktheu: Mr. Fidan XHELILI
Aman / Jordani
______________
[15] Imam Ahmedi në Musned (181), Ebu Davudi (3099), Ibën Maxheh ( 1442) dhe zinxhiri i tij është sahih, shiko Sahihul Xhami ( nr. 695).
[16] Muslimi (919).
[17] Muslimi (2732).
[18] El Minhaxh (1750).
[19] Muslimi (2872).

18
A
Në shekullin e tretë u shfaqën disa lloje librash që u bënë më vonë referenca kryesore e çdo
muslimani. U shfaqën Mesanidet , gjashtë koleksionet: Sahihu i Buhariut, Muslimit, Suneni
i Ebi Daudit, Suneni i Tirmidhiut, Suneni i Nesaiut dhe Suneni i ibën Maxhes si dhe shumë
libra të tjerë.
K O N T R I B U T I I
Ashtusinëshekujtemëhershëm,edhe në këtë
shekulldijetarëtikushtuan rëndësitë madhe shkrimit
tëhadithevedherenditjessë tyre.
Shekulli i tretë njihet si shekulli i lulëzimit të diturive
islamenëpërgjithësidhe ishkencëssë hadithitnë
veçanti,porndoshtamundtë themise ky shekull
ështëmëipërparuarisaipërketshkencëssë hadithit
ngaseushtuadhezgjerua edhe më shumë udhëtimi
përkërkiminediturisë,nisishkrimiilibrave për trans-
metuesit-mbikritikimin dhe lavdërimin e tyre-
ndërkohëqëedheshkrimiihaditheve morinjë formë
tjetër.
Përderisanëshekujtemëhershëmishin shkruar hadi-
thetdhefjalëtetabi’inëve,ndoshta edhe mendime të
vetëautorëvenënjëvendsë bashku,në këtë shekull
hadithetfilluantëshkruhen veçmasdhe të dallohen
ngafjalëtetjera.[1]
Nëshekullinetretëushfaqën disa lloje librashqë u
bënëmëvonëreferenca kryesore e çdomuslimani.U
shfaqënMesanidet,[2] gjashtë koleksionet:Sahihui
Buhariut, Muslimit, SuneniiEbiDaudit, Sunenii
Tirmidhiut, SuneniiNesaiut dheSuneniiibën
Maxhes[3] sidheshumëlibratëtjerë.
Siçepërmendëmedhemëherët, nëkëtëshekullha-
dithi filloi të lulëzojë dhe u njoh si shekulli i artë i kësaj
shkence. Sukseset emëdhanëkëtëshekullu ndih-
muan ngadijetarët emëdhenj tëhadithit qëjetuan në
këtëkohë, si: Ahmed ibën Hambeli, Is’hak ibën
Rahujah, Alij ibëMedinij, Jahjaibën Main,
Muhammed ibën MuslimibënVarah, Ebu Abadillah
el Buharij, Muslimibën elHaxhaxh, Ebu Zura’teer-
Rrazij, Ebu Hatimer-Rrazij, ngaduart etëcilëveu
themeluan shumëshkencavetëhadithit eposaçërisht
shkencaexherhit dhetadilit apokritikësdhe
lavdërimit tëtransmetuesve.[4]
Ndërkohëqënëskenëishteshfaqur medhhebii
mu’tezilive dhe xhehmive dhe kishte filluar të përhapej
metëmadhe, atëherëkur mendimet etyreikishin
përqafuar dheindihmonin edhedisaprej prijëstë
abasidëve, u shfaqën edhedisashkrimepërmestë
dijetarëve të hadithit
N Ë S H E K U L L I N E T R E T Ë H I X H R I
______________
[1] Për më gjerësisht shiko librin el Hadithu vel Muhadithun të Muhammed ibën Muhamed Ebu Zehvit, fq. 363.
[2] Më vonë do të flasim se çfarë synohet me këta libra.
[3] Në shkrimet tona vijuese do të flasim për të gjitha këta libra një nga një, në dashtë Allahu. O Allah, lehtëso e mos vështirëso!
[4] Shiko Tedvinu es-Sunneh, fq. 87.

19
cilaveushpjegohejnjerëzve besimiidrejtë imbështe-
turnëajetetkur’anoredhe hadithetprofetike në bazë
tëkuptimittëdrejtëtësahabëve dhe gjeneratave të
mëhershme.
Këtalibrashkruheshinnëdy mënyra.
Mënyraeparë: Autorëtekëtyre librave bashkonin
ajetetdhehadithetePejgamberitsal-lAllahualejhive
sel-lemqëkishintëbëninme bazate besimitsidhe
fjalëteselefëvenëlidhjeme shpjegimin e drejtë të kë-
tyreajetevedhehadithevedhe shumica e këtyre li-
braveemërtoheshinmetitullin “EsSunneh”.
Mënyraedytë: Mënyraekritikësdhe refuzimit,ku
autorëtpërmeskëtyrelibrave ua bënin të qartë
njerëzveqëndrimetekota dhe të humbura të këtyre
grupimevedheparalajmëronin për rreziqete tyre.[5]
ShejhuinderuarEbuMuhamedRebiibën Hadijel-
Med’halij,Allahueruajttë,në librin e tij Mekanetu
ehlielHadithivemeathirihimve atharihimel
hamidehthotë:"Saupërketlibrave të tyre në mbro-
jtjetëakidesdherefuzimittë bidateve,janë të shumtë
saqënukmundtënumërohen,por popërmendim
disanëvijim:
ImamAhmedibënHambeli(241h)shkroilibrin Er-
Reddualael-Xhehmijeh.
EbuBekeribënebiShejbeh(235h)shkroilibrin
Kitabueliman.
ImamBuhariu(256h)shkroilibrin Halkuef’aliel-
Ibad,kuubërikritikëdhe refuzimtë ashpër xhehmi-
jve,mohuesvetëcilësivetë Allahut,dhe atyre që pre-
tendoninseKur'aniështëikrijuar.
GjithashtuedhenëSahihun e tijpërmblodhidisa ka-
pitujqëkanëtëbëjnëmepotë njëjtën temë,si
Kitabuel-iman,kupërfshihejkritika ndajmurxhi’ve.
KitabuetTevhidkritikon xhehmijet.
Kitabueli’tisampërmbanporosidhe fletrrethoblig-
ueshmërisësëtëkapuritpasKur'anitdhe Sunnetit.
EdheEbuDaudi(275h)në Sunenin e tijkishte
rrahurdisatematikatëtilla.
IbënMaxheh(273h)nëfillimtë Sunenittë tijkishte
vendosurnjëparathënietë gjatë,e cila përfshin rreth
266hadithe,tërenditurnën kapitujtë shumtë që
kanëtëbëjnëmethirrjepër t'ukapur fortpas
Kur'anitdheSunnetitsidhe kritikë dhe refuzimndaj
grupimevetëhumburasixhehmijve dhe të tjerëve.[6]
UthmanibënSaided-Darimij(270h)ka shkruar lib-
rin etij Er Reddu alael-Xhehmijehdhelibrin Er
Reddu alaBishr elMurisij.
Ebu Bekr Ahmed ibën Alij ibën Said el-Mervezij (292
h)shkroilibrin etij EsSunneh.
Ebu Bekr el-Ethrem(273 h)shkroilirin Es-Sunneh.
Ebu Beker Ahmed ibën Amër ibën ebiAsimen-
Nebilesh-Shejbanij (287 h)shkroilibrin etij tënjo-
hur EsSunneh.
Sidheshumëeshumëlibratëtjerë.[7]
Shkrimiihadithit nëkëtëshekulldallon ngashekujt e
tjerësivijon:
1.Dallimidheveçimiihadithevengafjalët esahabëve
dhe tabi’inëveekështu meradhë.
2.Nëkëtëshekullu shfaqën libratëndryshmepër sai
përket renditjessëhadithevesi:
a)Mesanidet, qëikushtonin rëndësitubimit tëha-
dithevetënjësahabinënjëvend dukemospasur
parasyshndarjen nëtemadhepabërëdallimfarenë
mesatyreqëjanëtëvërtetadhetëpavërteta.
b)Libraku autorët etyreikushtuan rëndësitë
veçantërenditjessëhadithevenëbazëtëtemavedhe
kapitujvesidheklasifikimit tëhadithevenëbazëtë
vërtetësisëdhedobësisësëtyre.
c)Medaljen emu’tezilivenëskenëdhepretendimet e
tyreseKur'aniështëikrijuar sidheshpifjet etyretë
ndryshmeqëuabënin dijetarëvetëhadithit, gjejmë
prejdijetarëvetëhadithit, tëcilët u përqendruan në
kundërshtimin dherefuzimin ekëtyreshpifjevesidhe
në shpjegimin edrejtëtëhadithevepër tëcilat pre-
tendohej sejanëtëpaqartaapoedhekeqkuptoheshin
me qëllim. Ngadijetarët tëcilët shkruan për këtëtemë
ështëIbën Kutejbehnëlibrin etij Te’vilMuhtelefu el
Hadith…[8]
Tani dotëflasimveçeveçpër tëgjithëkëtalibra.
EL MESANID
Çfarënënkuptojmëmefjalën musned?
Fjala musned rrjedhprej fjalëssened, d.m.th. diçkae
ngritur ngatokaapoehipur lart.[9]
Ndërsanëkuptimin terminologjik tëshkencëssëha-
dithit dijetarët kanëdhënëdisamendime.
Hatib elBagdadij, Allahu emëshiroftë, thotë: “Kur
dijetarët ecilësojnëndonjëhadithsimusned kanëpër
qëllim sezinxhiriiatij hadithiështëilidhur mesçdo
transmetuesideritek transmetuesiifundit, edhepse
______________
[5] Shiko librin Tedvinu es-Sunneh, fq 87-88.
[6] Duke pasur parasysh rëndësinë e madhe që ka kjo parathënie, vëllai ynë Mr.Fidan Xhelili, Allahu e ruajttë, ka filluar shpjegimin e saj që prej
fillimit të kësaj reviste dhe e lus Allahun az-ze ve xhel-le t'i japë shëndet dhe t’i mundësojë përfundimin e saj ashtu si Ai dëshiron. Amin!
[7] Për më gjerësisht shiko librin Mekanetu ehli el Hadithi ve meathirihim ve atharihim el hamideh, fq. 24-36, të prof.dr. Rebij ibën Hadij el-
Med’halij, Allahu e ruajttë.
[8] Shiko El Hadithu vel Muhadithun, fq. 364.
[9] Shiko En-Nihajeh fi garibi el Hdith [1/812] dhe Lisanu el Arab [7/271].

20
atamësëshumtiepërdorin një shprehje të tillë në
veçantiatëherëkurtransmetohetndonjë hadithprej
Pejgamberitsal-lAllahualejhive sel-lem.
Ndërsamelidhjenezinxhiritkanë për qëllimqë çdo
transmetuestëdëgjojëprejatijqë është më lartë duke
vazhduarkështuderitektransmetuesiifundit,edhe
nësenukpërdorenshprehje me të cilatnënkuptohet
seatëhadithekadëgjuar direktprejshejhuttë tij,por
ështëmjaftuarmeshprehjen prej(an’aneh)…”[10]
NdërsaIbënAbdulBerri,Allahue mëshiroftë,thotë:
“Musnedështëçdohadithiciliështë ngritur deritek
Pejgamberisal-lAllahualejhive sel-lem.”
Nësendalemidhemeditojmë për këtody përkufiz-
ime, shohim qarte se Hatid el Bagdadij nuk e kushtë-
zonfareqëtekstitëjetëprejPejgamberitsal-lAllahu
alejhi vesel-lem, mirëpo ajo çfarë ai kushtëzon është
lidhjaeseneditapozinxhiritderite transmetuesiifun-
dit.HafidhibënHaxheri,Allahue mëshiroftë thotë:
“Sipaskëtijpërkufizimi,shihetqartë se musnedin
HatibelBagdadijeshehnë bazë të zinxhiritdhe
kushtëzon se patjetër duhet të jetë muttesil, d.m.th. i
ngjituroseilidhur.Për sa ipërkettekstit,ainuke
kushtëzon fare se duhet të jetë i transmetuar prej Pe-
jgamberitsal-lAllahualejhive sel-lem,[11] vetëmse në
përdoriminepërgjithshëmtë dijetarëve të hadithit
ështëpërqëllimkjo(ngritja e hadithitderitekiDër-
guari-sal-lAllahualejhi ve sel-lem).Sirrjedhojë e kësaj
mundtëthemiseedhe hadithimevkuf,icilindalet
teksabahi,nëseekasenedin të lidhur,mundtë quhet
musned.”[12] Ndërsasa ipërketpërkufizimittë Ibën
Abdul Berrit, shohim se nuk e kushtëzon lidhjen e
senedit,porshikonnëse ky tekstështë ngritur apojo
deritePejgamberisal-lAllahualejhive sel-lem.Nëse
po,atëherësipaskëtijpërkufizimimundtë gjykohet
sekyhadithsiitillëështë musned.Mundtë konklu-
dojmësenjëpërkufizimitillë përfshin gjithashtuedhe
hadithinmu’dal,munkatij,mursel,nëse tekstiiështë
atribuarPejgamberitsal-lAllahualejhive sel-em.
HafidhibënHaxherithotë:“Dhe nukka kushicili
thotëkështu.”[13]
Përkufizimimëidrejtë
Ibën Haxherishton: "Prej fjalëvetëdijetarëvetëha-
dithit dhepraktikëssëtyreshihet qartësehadithi
musned ështëhadithiiciliështëtransmetuar prej Pe-
jgamberit sal-lAllahu alejhivesel-lemdhezinxhiriitë
cilit sipërfaqësisht duket tëjetëilidhur.”[14]
Meshprehjen "zinxhiriitëcilit sipërfaqësisht duket të
jetëingjitur"përjashtohet aihadithzinxhiriitëcilit
shihet qartëseështëishkëputur.
Ky përkufizimështënëpërputhjetëplotëmeatëtë
imamHakimit, Allahu emëshiroftë, qëthotë:
“Musned ështëaihadithtëcilin etransmeton muha-
dithiprej shejhut tëtij dhesipërfaqësisht duket seaie
kadëgjuar prej tij pokështu shejhu itij prej shejhut te
vet deritek sahabiu, kurseky prej Pejgamberit
sal-lAllahu alejhivesel-lem."[15]
EL MESANID
Çfarënënkuptojmëmelibrat elmesanid?
El mesanid janëatalibraku autorët etyreikushtonin
rëndësimbledhjessëhadithevetënjësahabiu nënjë
vend dukemospasur parasyshndarjen nëtemadhe
pabërëdallimfaremeshadithevetëvërtetadhetë
pavërteta.[16]
Mënyraerenditjessëkëtyrelibrave
Dijetarët nërenditjen ekëtyrelibravendoqën tri
mënyra:
Mënyraeparë: Renditjasipasshkronjavetëalfa-
betit.[17]
Mënyraedytë: Renditjasipasfamiljevedhefiseve
dukefilluar prej BeniHashim(fisit tëPejgamberit sal-
lAllahu alejhivesel-lem)edukevazhduar mefiset e
tjeramëtëafërtamePejgamberin sal-lAllahu alejhive
sel-lemekështu meradhë.
Mënyraetretë: Renditjaesahabëvesipaspërparësisë
në Islam, duke filluar me dhjetë të përgëzuarit me
xhennet, pastaj meataqëmorën pjesënëluftën e
Bedrit ekështu meradhë.[18] Kjoefundit është
mënyramëepreferuar ngaHatib elBagdadij.[19]
Vijon.
Bali SADIKU
Medinë/ArabiaSaudite
______________
[10] El Kifajeh fi Marifeti Usuli ilmi er Rivajeh (1/96).
[11] Et-Temhid lima fi el Muvetai minel Meani vel Esanidi (1/21).
[12] En Nuket Ala kitab ibën Salah (1/334) dhe shiko Nuz’hetu en-Nedhar fi Tevdihi Nuhbetu el- Fiker, fq. 155.
[13] Nuz’hetu en-Nedhar, fq. 155, shiko edhe En-Nuket ala Kitab ibën Salah (1/334).
[14] En Nuket (1/335).
[15] Marifetu Ulumi el Hadith. fq. 17.
[16] Shiko Er Risaleh el Mustetrefeh, fq. 60.
[17] El Kettanij thotë se kjo është mënyra më e lehtë sa i përket përfitimit nga këta libra (Er Risaleh el Mustwtrefeh, fq. 60).
[18] Shiko El-Xhami li ahlaki er-Ravij ve edabi es-Sami (2/292), Hatib el Bagdadij [Er-Risaleh el-Mustetrefeh, fq. 60], Muhammed ibën Xh’afer el
Kettanij dhe el Hadithu ve el Muhadithun të Muhammed Muhammed ebu Zehv, fq. 364.
[19] El Xhamij [2/292].

21
D
"Dhe Unë (Allahu) nuk i krijova njerëzit dhe xhinët, veçse që ata duhet të më adhurojnë
vetëm Mua."
GJYKIMI PËR KËRKIMIN E NDIHMËS NGA
Disa vëllezër më kanë pyetur rreth
veprimeve të disa injorantëve, si lutja
ndaj dikujt tjetër përveç Allahut të
Madhëruar dhe kërkimi i ndihmës prej
tij në çështjet e rëndësishme. Ndër këto
veprime përmendim lutjen drejtuar
xhinëve, kërkimin e ndihmës prej tyre,
zotimin ndaj tyre, bërjen kurban për ta
dhe punë të ngjashme me këto. Këtu
futen edhe fjalët e disave:
"O ju të shtatët, merreni atë!", e kanë
fjalën për shtatë kryetarët e xhinëve.
"O ju të shtatët, veproni me atë kështu!"
"O ju të shtatët, thyejini kockat e atij,
pini gjakun e tij, gjymtojeni kufomën e
tij!"
Ose fjala e disave: "Merre, o xhini i
drekës, o xhini i ikindisë!"
Ky veprim bëhet në shumë vende. Disa
prej veprimeve që futen në këtë çështje
janë edhe lutja ndaj të vdekurve, qof-
shin ata Pejgamberë, njerëz të devot-
shëm apo persona të tjerë dhe lutja ndaj
engjëjve dhe kërkimi i ndihmës prej
tyre. Këto vepra dhe të tjera të ngjashme
me to bëhen nga shumë persona të cilët
thonë se janë muslimanë, por veprojnë
për shkak të injorancës dhe pasimit ver-
bërisht të paraardhësve të tyre. Ndoshta
disa prej tyre i nënvlerësojnë këto
çështje duke thënë:
"Ne nuk e kemi për qëllim e as nuk e
besojmë, porse na është bërë shprehi."
Më kanë pyetur edhe rreth gjykimit të
XHINËT DHE SHEJTANËT
D H E Z O T I M I T N D A J T Y R E

22
martesës me ata që njihen për veprime
të tilla, rreth gjykimit që kanë kurbanet
e tyre, rreth gjykimit të namazit për ta
(Allahu e di më së miri, këtu shejhu ka
për qëllim namazin e xhenazes për ata
persona) dhe namazit pas tyre (t'i kesh
ata si imamë në namaz sh.p.), rreth
gjykimit të besimit të mashtruesve dhe
fallxhorëve, siç janë ata që pretendojnë
se e njohin sëmundjen
dhe shkaqet e saj duke
pasur në posedim
diçka që ka prekur
trupin e të sëmurit (si
çallma, pantallonat,
shamia e kokës dhe
gjëra të ngjashme me
to).
Përgjigjja:
Falënderimi i takon
vetëm Allahut. Paqja
dhe shpëtimi qofshin
mbi Pejgamberin e
fundit, mbi familjen e
tij, mbi shokët e tij dhe
mbi ata që pasojnë ud-
hëzimin e tyre deri në
Ditën e Gjykimit.
Më pas them se me të vërtetë që Allahu i
Madhëruar i ka krijuar xhinët dhe
njerëzit për ta adhuruar vetëm Atë, që t'i
luten vetëm Atij, t'i kërkojnë ndihmë
vetëm Atij dhe t'ia kushtojnë kurbanin,
zotimin dhe adhurimet e tjera vetëm
Atij. Për këtë qëllim, Allahu i Mad-
hëruar dërgoi të Dërguarit dhe i urd-
hëroi me këtë gjë; për këtë shkak zbriti
librat qiellorë –më madhështori prej të
cilëve është Kur'ani- të cilët e qartësonin
këtë gjë, thërrisnin në të dhe parala-
jmëronin nga të shoqëruarit shok
Allahut dhe adhurimit të dikujt tjetër
veç Tij. Ky është themeli, baza e fesë
dhe kuptimi i fjalës "La ilahe il-lAllah",
e cila do të thotë se "nuk ka të adhuruar
tjetër me të drejtë përveç Allahut". Kjo
fjalë mohon adhurimin
e dikujt tjetër përveç
Allahut dhe ia atribuon
atë vetëm Allahut e
askujt prej krijesave.
Argumentet për këtë
janë të shumta në Lib-
rin e Allahut (Kur'anin)
dhe në Sunnetin e të
Dërguarit të Allahut,
lem.
Disa prej tyre janë:
Nga fjalët e Allahut të
Madhëruar:
"Dhe Unë (Allahu) nuk i
krijova njerëzit dhe
xhinët, veçse që ata duhet
të më adhurojnë vetëm
Mua."[1]
"Ndërsa Zoti yt ka përcaktuar që ti të mos
adhurosh askënd e asgjë veç Atij."[2]
"Dhe ata nuk u urdhëruan për tjetër, pos
asaj që duheshin të adhuronin vetëm
Allahun dhe të mos adhuronin tjetër
përveç a përkrah Tij, të adhuronin Atë me
besim të vërtetë e me përkushtim të
plotë."[3]
______________
[1] Edh-Dharijat: 56
[2] El-Isra: 23
[3] El-Bejjineh: 5
"Dhe Zoti juaj
thotë: “M’u lutni
Mua, Unë do t’ju
përgjigjem. Me të
vërtetë se ata të cilët
e përbuzin
adhurimin ndaj
Meje, ata pa
dyshim që do të
hyjnë në xhehen-
nem me
poshtërim!”

23
"Dhe Zoti juaj thotë: “M’u lutni Mua,
Unë do t’ju përgjigjem. Me të vërtetë se
ata të cilët e përbuzin adhurimin ndaj
Meje, ata pa dyshim që do të hyjnë në
xhehennem me poshtërim!” [4]
"Dhe kur robërit e Mi të pyesin ty (o
Muhamed) për Mua, atëherë (përgjigju
atyre):
“Vërtet Unë jam pranë
(tyre me Dijen Time),
Unë u përgjigjem duave
(lutjeve) të lutësit kur ai
më drejtohet Mua me
lutje (pa ndërmjetësues
apo ndërlidhës)."[5]
Allahu i Madhëruar ka
treguar në këto ajete se
i ka krijuar xhinët dhe
njerëzit që ta adhuro-
jnë dhe se ka caktuar
që të mos adhurohet
askush tjetër përveç
Tij. Kuptimi i fjalës
"ka caktuar"[6] është "ka
urdhëruar dhe porosi-
tur". Allahu i Mad-
hëruar i ka urdhëruar dhe porositur
robërit e Tij në ajetet e qarta të Kur'anit
dhe me anë të të Dërguarit të Tij, sal-
lAllahu alejhi ve sel-lem, që të mos ad-
hurojnë askënd tjetër përveç Zotit të
tyre. Ai ua ka bërë të qartë që lutja është
adhurim madhështor. Ai që tregohet
mendjemadh ndaj saj, hyn në zjarr.
Gjithashtu, Allahu i Madhëruar i ka ur-
dhëruar robërit e Tij që t'i luten vetëm
Atij, i ka lajmëruar se Ai është afër tyre
(me dijen e Tij-sh.p-) dhe se i përgjigjet
lutjes së tyre. Atëherë u del si obligim të
gjithë robërve (të Allahut) që t'i luten
vetëm Atij sepse lutja është një lloj adh-
urimi për hir të të cilit u krijuan dhe u
urdhëruan ta kryenin. Allahu i Mad-
hëruar ka thënë:
"Thuaj: “Sigurisht na-
mazi im, kurbani im,
jeta ime dhe vdekja ime
janë për Allahun, Zotin e
botëve (njerëzve, xhinëve
dhe gjithçkaje që ekzis-
ton). Ai nuk ka asnjë
shok e të barabartë me
Të dhe për këtë unë jam
urdhëruar dhe unë jam i
pari që i nënshtrohem
Vullnetit të Tij si musli-
man.”[7]
Allahu i Madhëruar e ka
urdhëruar Pejgamberin
e Tij që t'u tregojë
njerëzve se namazi i tij,
kurbani i tij, jeta e tij
dhe vdekja e tij janë për
Allahun, Zotin e botëve, që nuk ka
shok. Kush bën kurban për dikë tjetër
përveç Allahut i ka shoqëruar Atij shok,
gjithashtu edhe ai i cili i bënë namaz-
sexhde dikujt tjetër përveç Tij, sepse
Allahu i Madhëruar e ka bashkangjitur
namazin me kurbanin dhe ka njoftuar se
ato janë vetëm për Të. Kush bën kurban
______________
[4] Gaﬁr: 60
[5] El-Bekare: 186
[6] E ka fjalën për kuptimin e saj në suren El-Isra, ajeti 23 –sh.p.
[7] El-En'am: 162-163
Ai nuk ka asnjë
shok e të
barabartë me Të
dhe për këtë unë
jam urdhëruar
dhe unë jam i
pari që i nën-
shtrohem Vull-
netit të Tij si
musliman.”

24
për dikë tjetër përveç Tij, qofshin këta
xhinë, engjëj apo dikush tjetër, duke
kërkuar që të afrohet tek ata (me këtë
adhurim sh.p.) është i njëjtë me atë që i
falet dikujt tjetër përveç Allahut. Trans-
metohet në hadithin e saktë se Pejgam-
beri, paqja dhe shpëtimi i Allahut
qofshin mbi të, ka thënë:
"E ka mallkuar Allahu atë që bën kurban
për dikë tjetër përveç Tij."[8]
Imam Ahmedi ka nxjerrë me zinxhir
transmetimi të mirë nga Tarik ibn Shi-
habi (Allahu qoftë i kënaqur me të) nga
i Dërguari i Allahut,
sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem, se ka thënë:
"Kaluan dy burra te një
popull që kishin një
idhull. Nuk lejohej të
kalonte kush aty
përderisa të bënte kur-
ban diçka në emër të
tij. I thanë njërit prej
tyre: -Bëj kurban!
Ai tha: -Nuk kam me
se të bëj kurban.
Ata thanë: -Bëj kurban
qoftë edhe një mizë!
Ai bëri kurban një
mizë, e lejuan të
kalonte dhe hyri në zjarr (xhehennem).
I thanë tjetrit:-Bëj kurban!
Ai tha: -Nuk kam për të bërë kurban për
dikë tjetër përveç Allahut!
E vranë dhe hyri në xhennet."[9]
Në qoftë se ai që bëri kurban një mizë
për hir të idhullit dhe gjërave të ng-
jashme me të bëhet mushrik (jobesim-
tar, që adhuron dikë tjetër veç Allahut)
dhe meriton hyrjen në zjarr, si ka për të
qenë puna e atij që u lutet xhinëve, en-
gjëjve, njerëzve të mirë, u kërkon
ndihmë atyre, bën zotime për ta, bën
kurbane për ta, shpreson me këto vepra
ruajtjen e pasurisë së tij apo shërimin e
të sëmurit (që dëshiron ai), apo shën-
detin e kafshëve të tij dhe mbarëvajtjen
e të korrurave të tij, ose vepron atë gjë
sepse ka frikë nga e keqja e xhinëve dhe
vepra të tjera si këto?!
Kush i vepron këto vepra
dhe persona të ngjashëm
me të kanë prioritet që të
jenë mushrikë, që meri-
tojnë hyrjen në zjarr, sesa
ky burrë i cili bëri kur-
ban një mizë për hir të
idhullit.
Vijon...
Abdul-Aziz ibën Abdil-lah ibën
Baz
Përshtati: Ardit ULQINAKU
Rijad /Arabia Saudite
Burimi: www.binbaz.org
______________
[8] Trans Muslimi 5240
[9] Hadithin e ka dobësuar Albani në Ed-daifeh, nr. 5829
Kush bën kurban
për dikë tjetër
përveç Allahut i
ka shoqëruar Atij
shok, gjithashtu
edhe ai i cili i
bënë namaz
sexhde dikujt
tjetër përveç Tij...

25
R
“Me të vërtetë Musai ishte shumë i turpshëm dhe mbulues, nuk i shihej asgjë nga lëkura dhe
trupi i tij. E ofenduan disa nga Beni Israilët duke thënë: "Ky e mbulon tërë trupin e tij
vetëm për shkak të ndonjë mangësie që ka në lëkurë ose sepse vuan nga lebra, ka sëmundje
gjenitale ose ndonjë sëmundje vdekjeprurëse.” Por Allahu i Lartësuar dëshiroi që ta pastrojë
nga ato që ata thoshin. Një ditë ai u veçua dhe vendosi rrobat e tij mbi një gur dhe filloi të
lahej. Pasi u la, u drejtua drejt gurit që të merrte rrobat e tij, mirëpo guri filloi të ikte me
rrobat e tij. Musai mori shkopin e tij dhe filloi ta ndiqte gurin duke i thënë: "O gur, rrobat
e mia! O gur, rrobat e mia!" Dhe vazhdoi kështu derisa u ndal te një grup nga Beni Israilët
dhe ata e shikuan atë lakuriq.
Robër të Allahut, këto janë disa çështje besimi në
të cilat ka mësim, këshilla dhe shembuj.
A e dini se cila është? Sinqeriteti në turp.
Së dyti:Të ruajë barkun dhe atë që përfshin.
Ruaje barkun tënd nga haramet. Kush ha ka-
matën dhe ryshfetin, e mbush barkun e tij me
haram dhe nuk ka fare turp nga Allahu.
Kush i mashtron të tjerët në tregti dhe në punën e
tij dhe nga ai haram ushqehet me familjen e tij,
nuk ka fare turp nga Allahut.
Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem thotë: “Dhe
çfarë përfshin barku.” Këtu hyjnë edhe organet
gjenitale, domethënë t’i ruash ato nga imoraliteti
(zinaja).
I Dërguari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka
thënë: “Kush më garanton mua atë që ka mes dy no-
fullave (gjuhën) dhe atë që ka mes dy këmbëve (or-
ganin gjenital), unë i garantoj xhennetin.”[1]
T’i ruash këmbët e tua që të mos ecin në atë që
Allahu nuk e do.
Gruaja duhet t’i ruajë këmbët e saj nga lakuriqësia
dhe zbulimi që shohim në ditët tona, në veçanti
ditëve të festave. Duket sikur në ditët e festave ka
ardhur ndonjë argument prej Allahut që u lejon
grave të zbulohen dhe lakuriqësohen. Çfarë na ka
goditur ne, o ummeti i Islamit?
A nuk kemi turp prej Allahut? A nuk kemi turp
prej njerëzve?!
Së treti: Pjesë e turpit është të përkujtosh vdekjen,
ndërsa mospërkujtimi i saj është paturpësi. Si
mund ta harrosh vdekjen kur udhëton drejt saj
dhe ajo mund të të vijë në çdo moment?
Së katërti: Pjesë e turpit është të punosh për
botën tjetër, të kesh brengë vetëm botën tjetër,
ngase bota tjetër është e përhershme dhe reale.
Allahu i Lartësuar thotë: “Ndërsa jeta e botës tjetër,
pikërisht ajo është jeta e vërtetë.Veç sikur ta dinin!”[2]
Robër të Allahut! I Dërguari sal-lAllahu alejhi ve
TURPI
ËSHTË NGA DEGËT E IMANIT II
______________
[1] Sahih El-Xhami’, 6617.
[2] El-Ankebut: 64.

26
sel-lem na ka sjellë shembullin më të lartë për
turpin. Allahu i Lartësuar duke na treguar për
turpin që kishte Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem thotë: “O besimtarë, mos hyni në shtëpitë e të
Dërguarit, përveç rastit kur ju është dhënë leje për të
ngrënë, por jo të pritni përgatitjen e tij (ushqimit)!
Hyni vetëm kur t’ju thërrasin dhe, pasi të hani, sh-
përndahuni! Mos qëndroni pas ushqimit për të bised-
uar me njëri-tjetrin. Kjo, me të vërtetë, e shqetësonte
të Dërguarin e ai turpërohej (që t’jua thoshte këtë),
ndërsa Allahu nuk turpërohet që t’jua thotë të
vërtetën...”[3]
Sahabiu i nderuar Ebu Seid el-Hudrij radijAllahu
anhu thotë: “I Dërguari i Allahut sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem ishte më i turpshëm sesa vajza beqare në
dhomën e saj. E kur ai e urrente një gjë, e kup-
tonim nga fytyra e tij.”[4]
Një ditë tek i Dërguari i Allahut sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem hynë Ebu Bekri dhe Umeri radijAllahu
anhuma. Ai ishte ulur dhe nuk u drejtua e as nuk
i drejtoi rrobat e tij, por kur hyri Uthmani radij-
Allahu anhu, e drejtoi trupin dhe rrobat e tij.
Atëherë Aishja radijAllahu anha i tha: "O i Dër-
guari i Allahut! Hyri Ebu Bekri dhe nuk i
buzëqeshe dhe nuk ia vure mendjen. Hyri Umeri,
nuk i buzëqeshe dhe nuk ia vure mendjen. E më
pas hyri Uthmani, u drejtove dhe drejtove edhe
rrobat e tua?"
Atëherë i Dërguari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem tha: “A të mos kem turp nga njeriu që kanë
turp melaiket?!”[5]
Robër të Allahut! Ndaluni me ne që të mësojmë
një shembull të lartë për turpin, të cilin na e mësoi
Musai alejhi salatu ve selam dhe bashkëshortja e
tij, e cila ishte edukuar nga babai i saj plak dhe i
moshuar që të kishte turp.
I Dërguari ynë sal-lAllahu alejhi ve sel-lem na ka
treguar për turpin e Musait alejhi salatu ve selam
duke thënë: “Me të vërtetë Musai ishte shumë i
turpshëm dhe mbulues, nuk i shihej asgjë nga lëkura
dhe trupi i tij. E ofenduan disa nga Beni Israilët
duke thënë: "Ky e mbulon tërë trupin e tij vetëm për
shkak të ndonjë mangësie që ka në lëkurë ose sepse
vuan nga lebra, ka sëmundje gjenitale ose ndonjë së-
mundje vdekjeprurëse.” Por Allahu i Lartësuar dëshi-
roi që ta pastrojë nga ato që ata thoshin. Një ditë ai u
veçua dhe vendosi rrobat e tij mbi një gur dhe filloi të
lahej. Pasi u la, u drejtua drejt gurit që të merrte rro-
bat e tij, mirëpo guri filloi të ikte me rrobat e tij.
Musai mori shkopin e tij dhe filloi ta ndiqte gurin
duke i thënë: "O gur, rrobat e mia! O gur, rrobat e
mia!" Dhe vazhdoi kështu derisa u ndal te një grup
nga Beni Israilët dhe ata e shikuan atë lakuriq.
Për Allahun, vërtet në gur kishte shenja nga të
rrahurat (e Musait), tri, katër ose pesë herë. Këto
janë fjalët e Allahut të Lartësuar: “O besimtarë, mos
u bëni si ata që e shqetësuan Musain. Allahu e çliroi
atë nga përgojimet e tyre; ai është i nderuar në sytë e
Allahut.”[6][7]
Kjo ngjarje na jep një shembull të lartë për turpin.
Edhe gruaja e tij kishte një moral të lartë, ashtu
edhe motra e saj, pasi të dyja ishin edukuar në
shtëpinë e njeriut të mirë dhe të moshuar.
Të ndalemi së bashku tek pusi i Medjenit, që të
mësojmë se ç'është turpi nga këto dy vajza, t’ua
mësojmë bijave dhe grave tona turpin, të cilin e
kanë humbur në këtë kohë.
Allahu i Lartësuar në lidhje me Musain alejhi
selam thotë: “Teksa drejtohej nga Medjeni, ai tha:
“Shpresoj se Zoti im do të më tregojë rrugën e drejtë!”
Kur arriti tek pusi i Medjenit, ndeshi rreth tij shumë
njerëz që u jepnin ujë kafshëve. Përveç tyre, ai vuri re
dy vasha që po mbanin kafshët e veta...” [8] Ato i
ndalnin kafshët e tyre që të përziheshin me kafshët e
të tjerëve. Ky është turpi. Mendoni si ecin gratë tona
në ditët e festave nëpër tregje, i prekin të tjerët me tru-
pat e tyre dhe anasjelltas, bëjnë shaka dhe flasin me të
tjerët, nuk kanë turp nga Allahu dhe nuk kanë turp
nga njerëzit, madje edhe bashkëshorti i saj shkon me
të, si të ishte një mur, nuk ka ndërgjegje dhe turp.
Burra pa burrëri dhe gra pa turp!
Musai alejhi salatu ve selam u çudit dhe u tha: “Si e
______________
[3] El-Ahzab: 53.
[4] Sahih El-Edebul-Mufred, 53.
[5] Sahih El-Edebul-Mufred, 471.
[6] El-Ahzab: 69.
[7] Transmeton Buhariu.
[8] El-Kasas: 22-23.

27
keni hallin ju?” Ato thanë: “Ne nuk u japim ujë pa
u larguar barinjtë.” [9] Pra, nuk përziheshin me bar-
injtë edhe nëse duhet të presin gjatë dhe u jepnin ujë
bagëtive vetëm atëherë kur largoheshin barinjtë. Ky
është turpi, kjo është edukata. Shkaku që i shtyu të
shkonin në atë vend është se “babai ynë është shumë
plak” .[10]
Vërtet ky është turpi, që do të thotë se sikur të mos
kishim këtë arsyetim, nuk do të dilnim nga shtëpia.
Oj ti grua e zbuluar, për ç’arsye del me bashkëshortin
tënd në tregje ditëve të festave? A nuk të mjafton që të
të shkojë vetëm bashkëshorti dhe të të blejë çfarë nevo-
jitet për fëmijët? Apo ndoshta mungesa e turpit të
nxit të dalësh të shikosh burrat e tjerë, të ﬂasësh me
ta? Nëse kjo aludon për diçka, aludon për humbjen e
turpit para Allahut dhe njerëzve.
“Kështu, Musai u dha ujë kafshëve të tyre e pastaj u
kthye te një hije dhe tha: “Zoti im, çfarëdo dhuntie
që të më japësh, unë jam nevojtar!”[11]
Meditoni, o robërit e Allahut!
Çdonjëri nga ne le të shikojë turpin që kishte kjo
vajzë e më pas le ta krahasojë me gruan dhe vajzën
e tij, të cilat veshin rroba që një grua muslimane
ka turp t'i veshë në dhomën e gjumit para burrit
të saj dhe dalin në rrugë.
A po shihni atë që po shoh edhe unë o ummeti
islam?!
Këto veshje gjysmëlakuriqe e të zbuluara që
shohim nëpër tregje ditëve të festave argumento-
jnë qartë së gratë dhe bijat tona nuk kanë turp.
O robër të Allahut! O ti që e ke lejuar vajzën dhe
gruan tënde të zbulohet! Shikoje këtë vajzë: “Më
vonë, njëra nga ato dyja, erdhi me ndrojtje (turp).”
Kishte turp në veshjen e saj, kishte turp në të folurit e
saj, kishte turp në ecjen e saj, a thua se turpi u shfaq
anembanë tokës dhe ajo ecte mbi të: “Dhe i tha:
“Babai im të fton për të të shpërblyer, se i dhe ujë
(tufës sonë).”[12] Turpi është ai që e bëri t’ia për-
mendë shkakun e thirrjes së tij nga babai i saj, në
mënyrë që të mos mendonte ndonjë gjë të keqe.
Atëherë Musai alejhi salatu ve selam u kthye te
shtëpia e këtij plaku të mirë, në atë shtëpi ku më-
sohej turpi. Pasi Musai alejhi selam ia tregoi ngjar-
jen atij, plaku i mirë i tha: “Mos u frikëso, sepse ke
shpëtuar prej një populli keqbërës, zullumqar!”[13]
Më pas njëra nga vajzat tha: “O babai im, merre
këtë njeri në shërbim! Sigurisht që njerëzit e fortë dhe
të besueshëm janë më të mirët, që dikush mund të
marrë në shërbim.”[14]
A e dini për çfarë i tha “merre këtë njeri në shër-
bim”? Në mënyrë që ai të punojë tek ta dhe t’i
ruajë bagëtitë dhe t'u japë të pinë, në mënyrë që
ato të mos dilnin më nga shtëpia, ngase jeta e
gruas është e lidhur me shtëpinë, krenaria e saj
është në shtëpi dhe nëse i duhet të dalë, del vetëm
atëherë kur ka nevojë, siç ishte rasti i këtyre dy va-
jzave kur thanë: “Babai ynë është shumë plak.”[15]
Po ashtu Allahu i Lartësuar thotë: “Qëndroni në
shtëpitë tuaja e mos i zbuloni stolitë tuaja, ashtu siç
zbuloheshin në kohën e injorancës së parë.”[16]
Fjalët e saj: “O babai im, merre këtë njeri në shër-
bim!”, që t’i ruajë bagëtitë dhe të kujdeset për to
në mënyrë që ajo të mos dalë nga shtëpia, na ar-
gumentojnë turpin e saj.
Sa vajza hidhërohen me baballarët e tyre sepse i
pengojnë të shkojnë në ato universitete ku ka
edhe djem?! Sa gra hidhërohen me burrat e tyre
ngase i pengojnë të dalin ditëve të festave nëpër
tregje?! Ka ikur turpi, të Allahut jemi dhe tek Ai
do të kthehemi! Atëherë plaku i mirë tha: “Unë
dua të të jap për grua njërën prej këtyre dy bijave të
mia, me kusht që të më shërbesh mua tetë vjet.” [17]
Shikoni robër të Allahut! Ky është Musai, që na
solli shembullin më të lartë për turpin, u takua me
familjen që u edukua në turp, një familje që duhet
ta kemi shembull dhe duhet të jemi të ku-
jdesshëm ta pasojmë. Nëse morali i një çifti
bashkëshortor është turpi, atëherë familja patjetër
do të edukohet me turpin dhe do ta kemi një
______________
[9] El-Kasas: 23.
[10] El-Kasas: 23.
[11] El-Kasas: 24.
[12] El-Kasas: 25.
[13] El-Kasas: 25.
[14] El-Kasas: 26.
[15] El-Kasas: 23.
[16] El-Ahzab: 33.
[17] El-Kasas, 27.

28
shoqëri me iman të pastër dhe që e njeh turpin.
Robër të Allahut! Mësimet dhe shembujt që nx-
jerrim nga kjo ngjarje janë:
1)Turpi i sjell njeriut të gjitha të mirat, ashtu siç
ka thënë Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem:
“Turpi është i tëri hajr.”[18] Po ashtu Profeti sal-
lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë: “Turpi nuk vjen
vetëm se me hajr.”[19] Shikoni mirësitë që i erdhën
Musait alejhi selam në jetën e tij, kur u martua me
një grua të ndershme. Shikoni këtë vajzë, së cilës
Allahu i mundësoi të martohet me njërin nga
Ulul Azmi,[20] atëherë ki frikë Allahun ti vajzë që
je zbuluar, që e shfaq veten dhe trupin tënd në
tregje duke u munduar të gjesh bashkëshort.
2)Turpi e ndalon burrin apo gruan nga veprat
dhe fjalët e neveritura. Ato thanë: “Ne nuk u japim
ujë, pa u larguar barinjtë.” Përzierja me burra është
nga punët e ndaluara dhe të fëlliqura, të cilat
Allahu nuk i do. Gruaja që ka turp thotë "nuk do
të shkoj në treg dhe të përzihem me burra, le të
shkojë burri im". Ndërsa gruaja që nuk ka turp
thotë "unë do të shkoj vetëm në treg dhe do të
përzihem me burra dhe do të argëtohem". Ajo ko-
mandon shtëpinë, ndalon dhe lejon, kurse burri i
saj nuk ka peshë tek ajo. Atëherë ku mbeti bur-
rëria? Kur burri e humb burrërinë e tij, atëherë
edhe gruaja e humb turpin e saj dhe nga kjo
rrjedh një familje e shthurur. Nga kjo familje
rrjedhin të rinj të humbur që nuk e dinë se ç'është
burrëria dhe vajza që janë shumë më afër jobesim-
tarëve se besimtareve. Kini frikë Allahun, o ju
robërit eTij, sepse turpi është pjesë e moralit islam
dhe pjesë e imanit.
3) Vajzën me virtyte të larta morale dhe të turp-
shme e kërkojnë djemtë e devotshëm dhe të mirë,
ndërsa vajzën që e ka humbur moralin dhe turpin,
që e ka ekspozuar trupin e saj në tregje nuk e
kërkojnë djemtë e devotshëm dhe të mirë.
Atëherë, të gjithë le të kemi frikë Allahun e Lartë-
suar në edukimin e vajzave tona, t'i edukojmë ato
në turp, në mënyrë që Allahu t’i bashkojë me
djem të mirë. Edhe nënat të kenë frikë Allahun në
edukimin e bijave të tyre, mos t'i lejojnë të dalin të
zbuluara në mënyrë që të gjejnë burrë, ngase burri
i mirë dhe i ndershëm interesohet vetëm për atë
vajzë që është e turpshme. Kush nuk ka turp nuk
ia vlen të jetë bashkëshorte dhe nënë për fëmijët
tanë.
Një dobi: Shumë njerëz nëse dëshirojnë të pyesin
për diçka që kanë turp ta përmendin, thonë se
nuk ka turp në fe. Kjo është fjalë e kotë, ngase
turpi është nga feja apo e tërë feja, ashtu siç ka
thënë Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem: “Turpi
është e tërë feja.” Turpi është nga imani, është nga
morali islam. Është e udhës që njeriu nëse dëshi-
ron të pyesë për ndonjë gjë që ka turp ta për-
mendë, le të thotë: “Allahu nuk turpërohet që
t’jua thotë të vërtetën.”[21] Ashtu veproi një grua
kur dëshiroi të pyeste Profetin sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem për diçka që kishte turp ta thoshte. Ajo iu
drejtua Profetit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem duke i
thënë: "O i Dërguari i Allahut, vërtet Allahu nuk
turpërohet që ta thotë të vërtetën. A duhet të pastrohet
edhe gruaja nëse sheh ëndërr?"[22] Ai i tha: “Po, nëse
sheh lagështi[23] (në rrobat e saj).”[24]
Aishja radijAllahu anha ka thënë: “Sa gra të mira
janë gratë e ensarëve! Nuk i pengonte turpi që të
mësonin fenë.”[25]
O ummeti islam, kini turp, kini turp!
Turpi është moral ﬁsnik, normë e moralit islam.
Patjetër duhet t’i edukojmë shpirtrat tanë të kenë
turp dhe t’i edukojmë fëmijët tanë të kenë turp.
E lus Allahun e Madhërishëm që të na mundësojë
ta kemi këtë moral ﬁsnik, se Ai është Mbrojtës
dhe Fuqiplotë për këtë.
“Ahsenul-Bejan min mevakif Ehlul-Iman”
Ebu Islam, Salih ibënTa Ha AbdulVahid
Përshtati: Sabahudin SELIMI
Viti / Kosovë
______________
[19] Muttefekun alejhi.
[20] Profetët e vendosur.
[21] El-Ahzab: 53.
[22] Ëndrrat që shkaktojnë gjendjen e papastërtisë (xhunubllëkut).
[23] Nëse vëren gjurmë nga rrjedhja e spermës.
[24] Transmeton Buhariu, Muslimi.

29
Ç
Transmetohet se Ibën Mesudi radijAllahu anhu, ka thënë: “Krenaria jonë u rrit në kohën
kur Umeri hyri në Islam. Ai e pranoi Islamin atëherë kur e kishin pranuar dyzet burra dhe
njëmbëdhjetë gra, në vitin e gjashtë të shpalljes.”
39Çfarë bënë kurejshët me qëllim që
t’i kthenin muhaxhirët që ikën
për në Abisini?
Dërguan një delegacion tek Nexhashiu,
në mënyrë që t’ua dorëzonte atyre.
40Nga kush përbëhej ky delegacion?
Përbëhej nga Amër ibën el Asi dhe Ab-
dullah ibën ebi Umejeh.
41Çfarë bënë ata para se të dilnin
para Nexhashiut?
Shpërndanë disa dhurata për parinë e
Nexhashiut, në mënyrë që këta të fundit
t'i kërkonin mbretit t’i kthente pas
muhaxhirët.
42Kush ishte ai që foli në emër të
muslimanëve muhaxhirë?
Ai ishte Xhafer ibën ebi Talibi.
43Çfarë i tha ai Nexhashiut?
Ai i tha: "O mbret! Ne kemi qenë më
parë popull injorant, adhuronim idhujt,
hanim ngordhësirat, kryenim vepra të
pahijshme, shkëpusnim lidhjet fareﬁs-
nore etj., derisa Allahu i Lartmadhëruar
na dërgoi një të Dërguar nga mesi ynë.
Ne e njihnim prejardhjen e tij, sin-
qeritetin dhe besnikërinë e tij. Ai na ftoi
për tek Allahu që ta njësonim dhe ta ad-
huronim Atë dhe nga ana tjetër të largo-
heshim nga ato gjëra që ne dhe prindërit
tanë adhuronim më parë, siç ishin
gurët…" Pas këtyre fjalëve Nexhashiut iu
bë e qartë realiteti i fesë madhështore me
TË NJOHIM TË DËRGUARIN E ALLAHUT
MUHAMEDIN
S A L  L A L L A H U A L E J H I V E S E L  L E M

30
të cilën u dërgua Muhamedi, paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi të.
44Çfarë i tha Nexhashiu delega-
cionit të kurejshëve pasi dëgjoi
fjalët e Xhafer ibën ebi Talibit?
Ai tha: "Kjo dhe ajo me të cilën u dërgua
Isai dalin prej një kandili të vetëm. Për
Allahun, unë nuk kam për t’ua dorëzuar
juve kurrë!"
45A i besoi Nexhashiu Profetit
Muhamed, sal-
lAllahu alejhi ve sel-lem?
Po. Argument për këtë
është se i Dërguari i Al-
lahut, sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem të, i fali Nex-
hashiut namazin e
xhenazes, kur ai vdiq në
vitin e 9-të sipas
hixhretit. Ditën që vdiq
Nexhashiu, Profeti, sal-
lAllahu alejhi ve sel-lem,
doli me shokët e tij për
në faltore, musal-la, dhe
u fal me ta duke marrë
katër tekbire.[1] Në disa
transmetime ka ardhur:
“Vdiq sot një prej robërve të Allahut, një
vepërmirë. Kërkoni falje për vëllanë tuaj.”
Po ashtu ka ardhur tekst i qartë se Nexh-
ashiu ka besuar në profetësinë e
Muhamedit, sal-lAllahu alejhi ve sel-lem.
“Dëshmoj se ai, Muhamedi, është i Dër-
guari i Allahut për të cilin ka përgëzuar
Isai biri i Merjemes…”[2]
46A i është drejtuar i Dërguari i
Allahut, sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem, me lutje Zotit të tij që Umeri të pra-
nonte Islamin?
Po, ka ardhur në hadith se ka thënë: “O
Zoti im, lartësoje Islamin me njërin prej
këtyre dy personave që është më i dashur për
Ty: Ebu Xhehlin ose Umer ibën el
Hatabin.”[3]
Transmetohet se Ibën Mesudi radijAllahu
anhu, ka thënë: “Krenaria jonë u rrit në
kohën kur Umeri hyri në Islam. Ai e pra-
noi Islamin atëherë kur
e kishin pranuar dyzet
burra dhe njëmbëdhjetë
gra, në vitin e gjashtë të
shpalljes.”
Ibën Mesudi gjithashtu
ka thënë: “Pranimi i Is-
lamit nga ana e Umerit
ka qenë krenari,
hixhreti i tij ka qenë
ndihmesë, kurse
sundimi i tij mëshirë.”[4]
Transmetohet se Sad
ibën ebi Vekasi ka
thënë: “Profeti
lem i tha Umerit: "O i
biri i Hatabit! Pasha Atë në dorën e të Cilit
është shpirti im, nuk të ka takuar shejtani
në ndonjë rrugë veçse e ka ndërruar atë.”[5]
47Kur vdiq Ebu Talibi?
Ai vdiq në vitin e dhjetë të dërgimit të
Muhamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem
si Profet dhe i Dërguar.
48A vdiq duke qenë në kufër?
______________
[1] Hadithi që transmetohet në lidhje me këtë është mutefekun alejhi.
[2] Tansmeton Ebu Daudi.
[3] Transmeton Et Tirmidhiu.
[4] E transmeton Et Taberani
[5] Transmeton Buhariu
“Nuk shkon për
Profetin dhe për
ata që besojnë të
kërkojnë faljen e
Allahut për
mushrikët edhe
sikur ata të jenë
më të afërmit...”

31
Po.[6] Në hadith të saktë transmetohet
prej Ibën el Musejjibit, e ky prej babait të
tij, se kur Ebu Talibit iu afrua vdekja, i
Dërguari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem u fut tek ai dhe gjeti aty Ebu
Xhehlin dhe Abdullah ibën ebi Umejeh.
Profeti i tha: "O xhaxhai im! Thuaj: la
ilahe il lAllah, fjalë, që unë ta përmend si
argument tek Allahu për ty.” Ebu Xhehli
dhe Abdullah ibën ebi Umejeh thanë: "O
Ebu Talib, a do ta brak-
tisësh fenë e Abdulmu-
talibit?"
Profeti vazhdoi t’ia
përsëriste thënien e tij
dhe ata të dy i përsëritën
thënien e tyre, derisa
Ebu Talibi tha: "Unë
jam në fenë e Abdulmu-
talibit" dhe nuk pranoi
të thoshte la ilahe il
lAllah. I Dërguari i
Allahut sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem tha: "Pasha
Allahun! Do të vazhdoj të
kërkoj faljen e Allahut
për ty nëse nuk ndalohem
të veproj kështu". Pastaj u
shpall ajeti: “Nuk shkon për Profetin dhe
për ata që besojnë të kërkojnë faljen e
Allahut për mushrikët edhe sikur ata të jenë
më të afërmit...”[7] Dhe zbriti ajeti: “Në të
vërtetë ti (o Muhamed) nuk udhëzon atë që
do..."[8][9]
49Pse u pikëllua i Dërguari i Allahut
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem me
vdekjen e Ebu Talibit?
Ngase ai e ndihmonte dhe e mbronte.
50Çfarë bënë kurejshët pas vdekjes
së xhaxhait të Profetit, paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi të?
E ashpërsuan lëndimin ndaj Profetit sal-
lAllahu alejhi ve sel-lem.
51Si veproi i Dërguari i Allahut sal-
lAllahu alejhi ve sel-lem pas kësaj?
Ai shkoi në Taif (qytet që ndodhet në
Arabinë Saudite- afër Mekes).
52Kush ishte bashkë me të?
Me të ishte shërbëtori i
tij, Zejd ibën Harith.
53Si u sollën
banorët e Taiﬁt
me të Dërguarin e
Allahut sal-lAllahu ale-
jhi ve sel-lem?
U sollën keq me të, nuk
iu përgjigjën thirrjes së
tij, e lënduan dhe e nx-
orën prej qytetit. Dije-
tari i Islamit Ibnul
Kajjimi, Allahu e mëshi-
roftë, thotë: “Ata e
goditën me gurë derisa
ia gjakosën këmbët.”
54Sa qëndroi i
Dërguari i
Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem në
Taif?
Thuhet se ka qëndruar një muaj, por po
ashtu thuhet se ka qëndruar dhjetë ditë.
55Kë takoi më pas i Dërguari i
Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem? Takoi Xhibrilin bashkë me engjëllin
e maleve. Ai i tha: “O Muhamed, Zoti i
dëgjoi fjalët e popullit për ty dhe fjalët e
______________
[7] Et Tevbeh: 113
[8] El Kasas: 56
[9] Mutefekun alejhi
“...shpresoj që
Zoti do të
nxjerrë nga
pasardhësit e
tyre njerëz që
do ta adhuro-
jnë Atë.”

32
tua për ta. Ai ka dërguar me mua en-
gjëllin e maleve, që ta urdhërosh të bëjë
ç’të duash.” Engjëlli i maleve i tha: “O
Muhamed, nëse dëshiron, tani, i bashkoj
këto dy male dhe i shkatërroj ata njerëz.”
56Çfarë përgjigjeje i ktheu i Dër-
guari i Allahut sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem engjëllit të maleve?
I Dërguari i Allahut sal-
lAllahu alejhi ve sel-lem
i tha: "Jo, shpresoj që Zoti
do të nxjerrë nga pasard-
hësit e tyre njerëz që do ta
adhurojnë Atë.”[10]
57Kur ndodhi ng-
jarja e Israsë dhe
Miraxhit?
Ngjarja e Israsë dhe Mi-
raxhit ndodhi para
hixhretit, por ka
kundërshtime në lidhje
me vitin kur ka ndod-
hur. Disa thonë se ka
ndodhur një vit para
hixhretit, disa të tjerë
thonë se ka ndodhur tre
vjet para hixhretit. Kanë thënë gjithashtu
se ka ndodhur pesë vjet para hixhretit.
Allahu e di më së miri.
58Cili është argumenti se Israja dhe
Miraxhi ka qenë me trup dhe sh-
pirt dhe se i Dërguari i Allahut sal-l
Allahu alejhi ve sel-lem ka qenë zgjuar?
Argument për këtë është fjala e Allahut të
Madhëruar: “I lavdëruar qoftë Ai që e
mbarti robin e Tij (Muhamedin) natën
nga Xhamia e Shenjtë (në Mekë) në Xham-
inë e Largët (të Jerusalemit), rrethinën e së
cilës e kemi bekuar, për t’i treguar atij disa
nga mrekullitë Tona. Ai, me të vërtetë,
dëgjon çdo gjë dhe sheh çdo gjë.”[11]
59Sa herë ka ndodhur Israja dhe Mi-
raxhi?
Israja dhe Miraxhi ka ndodhur vetëm një
herë. Dijetari i Islamit Ibnul Kajjimi,
Allahu e mëshiroftë, thotë: “…pastaj ai,
paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi të,
udhëtoi me shpirt dhe
trup për në xhaminë el
Aksa e më pas u ngrit
mbi qiej me trupin dhe
shpirtin e tij për tek
Allahu i Madhëruar…
Kjo ka ndodhur vetëm
një herë dhe kjo është
fjala më e saktë.”
Ndërsa shpjeguesi i
Akides et tahavije ka
thënë: “Ajo në të cilën
gjenden imamët e
transmetimeve është se
Israja ka ndodhur
vetëm një herë të
vetme në Mekë, pas dërgimit.”
60Çfarë qëndrimi mbajtën kurejshët
në lidhje me ngjarjen e Israsë dhe
Miraxhit?
Ata e mohuan këtë gjë dhe e quajtën të
Dërguarin e Allahut sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem, gënjeshtarë.
Vijon…
Përgatiti dhe përshtati: Xhabir SHEME
Lushnje / Shqipëri
______________
[11] El Isra: 1
“I lavdëruar qoftë
Ai që e mbarti
robin e Tij
(Muhamedin)
natën nga
Xhamia e Shenjtë
(në Mekë) në
Xhaminë e Largët
(të Jerusalemit)...”

24. Bëhu çelës për të mirën

24. Bëhu çelës për të mirën

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (20)

Similaire à 24. Bëhu çelës për të mirën

Similaire à 24. Bëhu çelës për të mirën (20)

Plus de RregullatIslame

Plus de RregullatIslame (20)

24. Bëhu çelës për të mirën