Maam ikaduha ine ha aralin 15 amo la gihap it members

1. ANG SISTEMANG POLITIKAL
NG TIMOR-LESTE

2. ANG SISTEMANG POLITIKAL NG TIMOR-LESTE
• Sa tulONG NG UNITED NATIONS, ANG MGA EAST TIMORESE AY NAGKAROON NG REFERENDUM NOONG
AGOSTO 3, 1999.
• ANG REFERENDUM NA ITO,ANG MGA EAST TIMORESE AY NAGKAISANG SUMANG-AYON SA NAHIHIWALAY
AT MALAYANG BANSANG EAST TIMOR.
• NOONG MAYO 20, 2002, ANG PORTUGAL AY SUMANG-AYON DIN NA PANLANIGKALOOBAN ANG BANSA NG
KASARINLAN.
• ANG BANSA AY PINAMUMUNUAN NG PANGULONG INIHAHALAL UPANG MANUNGKULAN SA LOOB NG 5
TAON.

3. • ANG PUNONG MINISTRO ANG
PINUNONG MGA PARTIDONG
POLITIKAL NA NANALO SA
HALALAN NG BANSA.
• ANG BANSA AY MAY
PAMBANSANG PARLAMENTO
AT SAMPUNG MGA MINISTRO
NA SIYANG NAGTUTULONG-
TULONG SA PAG PAPATAKBO
NG PAMAHALAAN.

4. ANG PAGBABAGO SA KABABAIHAN SA SILANGAN AT TIMOG-
SILANGANG ASYA
•ANG MABILIS NA PAG-UNLAD NA PANG EKONOMIYA,PANLIPUNAN, AT
PAMPOLITIKAL SA ASYA AY NAGBUNSOD NG MALAKING PAGBABAGO SA
KALAGAYAN NG KABABAIHAN SA LIPUNANG ASYANO.
•ITO AY NAGING DAAN UPANG MABAGO ANG KALAGAYAN NG KABABAIHAN
TUNGO SA HIGIT NA PAGKAKAROON NG PANATAY AT MAGITING NA
KARAPATAN SA LIPUNAN.

5. •ANG PAGLUWAG NG PAGKAKABIGKAS NG PAMILYANG ASYANO ANG
PANGUNAHING DAHILAN NA NAKAPAGPALAYA SA KABABAIHAN SA
NAPAKARAMING RESTRIKSIYON TULAD NG:
1. PANINIWALA NA ANG KABABAIHAN AY KINAKAILANGANG MANATILI
LAMANG SA BAHAY UPANG TUMULONG SA KANILANG INA SA MGA
GAWAING BAHAY.
2. HINDI KINAKAILANGANG MAGHANAPBUHAY SA LABAS NG BAHAY.

6. •ANG KABABAIHANG ASYANO, PARTIKULAR SA SILANGAN AT TIMOG-SILANGANG
ASYA, AY KASALUKUYANG NAGTATAMASA NG KALAGAYAN AT PAGKAKATAON
TULAD NG KALALAKIHANG ASYANO SA KANI-KANILANG LIPUNAN.

7. SA SILANGANG ASYA
•NOONG PANAHON NG REBOLUSYON SA CHINA, ANG PAMAHALAANG NASYONALISTA AY
NAGKALOOB NG BAGONG TUNGKULIN PARA SA KABABAIHAN NGUNIT TUMANGGI RIN
NAMAN SA ILANG GAWI NG KABABAIHAN.
•MAHIGPIT NA SINALUNGAT NG PAMAHALAAN ANG PAKIKIISA NG KABABAIHAN SA MGA
SUMASALUNGAT SA PAMAHALAAN (FEMALE ACTIVISM).

8. • ang bagay na ito ay mahigpit na
sinalungat ng rebolusyong
guomindang o “white terror”
noong 1927-1928.
• Dahil dito, ang kababaihang
aktibista ay inakusahang mga
instigador ng kaguluhan ng
lipunan.
• Ang bagay na ito ay naging dahilan
ng pagpapapatay sa libo-libong
kababaihan sa bansa.

9. • Pinasimulan ni mao ang kampanya para sa pagpapabagong-buhay ng kababaihang tsino.
• Sa pamamagitan ng propagandang: “women hold up half the sky”.
• Ang “women hold up half the sky” ay pinasimulan ni mao.
• Pinagkalooban din ni mao ang kababaihan ng mga karapatang kapantay ng sa kalalakihan.
• Ito ay ginawa ni mao na estratehiya upang malabanan ang kalalakihan sa lipunan.
• Natuto din ang mga kababaihang tsino na ipaglaban ang kanilang karapatan sa pamilya maging
sa lipunan.
• Dahil dito, maraming kababaihan ang naging kaisa ni mao sa pakikipaglaban sa kalalakihan.

10. • Ang marriage law of 1950 sa china,
ay nagtalaga sa mga kabataang
kababaihan ng karapatang
mamili ng kanilang
mapapangasawa, magmamana
ng mga ari-arian, at magharap
ng kasong diborsiyo.
• Walang restriksiyong inilagay ang
pamahalaan sa kababaihan
kung kaya’t Malaya na ring
nakilahok at bumoboto sa
halalan ang kababaihan.

11. •Kakaunti pa rin sa kasalukuyan ang kawaning kababaihan sa pamahalaan.
•Ang pagkakapantay ng mga karapatan ng kababaihan at kalalakihan ay
naisagawa ng pamahalaang china bilang isa sa layunin ng pamahalaan mula
pa noong 1949.
•Ang 1992 law on the protection of women’s rights and interests ay nagtatalaga
ng pantay na karapatan ng kababaihan sa pagmamana ng mga ari-arian at
karapatang makapag-aral.
•Layon ng program for the development of women ng pamahalaan na mapataas
ang bahagdan ng marunong bumasa at sumulat ng kababaihan sa bansa.

12. •Ito ay naging pangunahing puwersa noong panahon ng pag-unlad ng
nasyonalismo, reporma, at kilusang rebolusyon sa asya.
•Sinubukan iangat ng mga “first wave feminist” mula sa japan ang paggising sa
isipan ng kababaihan tungkol sa kanilang kalagayan sa lipunan at inilantad
sa publiko ang sawikaing “good wife, wise mother”.
•Ayon sa pahayag na ito, ang kababaihan ay kinakailangang maging edukado
upang maging mabuting mamamayan.
•Kailangan din nilang makiisa sa mga gawaing pampubliko upang magamit ang
kanyang talino.

13. • Sa pagbagsak ng piyudalismo sa japan noong 1860, nagkaroon ng
higit na oportunidad ang kababaiHang hapones sa edukasyon AT
PAGHAHANAPBUHAY.
• ANG KABABAIHAN AY NAPAGKALOOBAN DIN NG PANTAY NA KARAPATAN SA
PAG-AASAWA, EDUKASYON ANG PAG-AARI.
• NANG MGA PANAHONG DING ITO KINILALA ANG KABABAIHANG
MANUNULAT TULAD NINA SHIKIBU MURASAKI AND SEI SHONOGON.

14. • Ang saligang batas ng 1947 ng bansa ay nagkaloob sa kababaihan ng karapatang bumoto,
makiisa sa parlamento, maging edukado at muli, magkaroon ng karapatang mag may-ari.
• Ang mga batas na ito ay hindi lamang nagkaloob sa kababaihang hapones ng suportang legal
bagkus ito ay nagkaloob din sa kanila ng makabagong karapatang pangkalusugan tulad ng
mas maigsing oras na pagtratrabaho sa bahay lamang, karapatang pang-edukasyon, at
higit na malawak na oportunidad sa paghahanapbuhay.
• Sa kabilang dako naman ng south korea, ang kilusang pang demokrasya ng 1987 ang siyang
nagdala ng malaking pagbabago sa kababaihan nito.
• Tinulungan ng kilusang ito ang pagtataguyod ng equal employment law at family law.

15. Dating pangulo ng pilipinas Corazon Aquino
at aung san suu kyi ng myanmar

16. • Ang gender discrimination law
naman noong 1999 ay binubuo
ng ministry of gender equality
upng mapalawak pa ang
partisipasyon ng kababaihan sa
mg gawaing panlipunan at
pang-ekonomiya.
• Ang mabilis na industriyalisasyon
ay nangangailangan ng
maraming bilang ng lakas –
paggawa.

17. • Ang 12 bahagdan ng kababaihan ay nasa lakas-paggawang propesyonal at
managerial; ang 50 bahagdan ay nasa gawaing klerikal, sales, at serbisyo; at
11 industriya.
• Ang lumiliit na agwat at pagkakaiba ng kababaihan sa kalalakihan sa rehiyon
ay nagpapahiwatig ng malaking pagpapabuti sa kalagayan ng kababaihan.
• Ang tumataas na life expectancy sa panig ng kababaihan ay nangangahulugan
din ng maayos at pinagbuting serbisyo ng pamahalaan para sa kanila.

18. Ang united nations at ang kampanya laban sa diskriminasyon
ng kababaihan sa timog-silangang asya
•Ayon sa un , kailangang maitatag ang pantay na pananagutan sa pagitan ng
kalalakihan at kababaihan, na kailangan ang pantay na karapatan ng
kababaihan sa lahat ng aspekto ng buhay sa edukasyon , hanapbuhay,
politika, kalusugan, at nutrisyon.
•Bunga ng kampanyang ito, nagging kapansin-pansinang tumataas na bahagdan
ng kababaihang nakikiisa sa mga gawaing pampolitika.

19. • Si aung san suu kyi ng Myanmar ay habang buhay na hindi malilimutan ng mga
asyano sa kanyang pakikipaglaban para pagpapanatili ng kalayaan at
demokrasya sa kanyang bansa.
• Kahanga-hanga rin ang ipinamalas na tapang at lakas ng loob ng sarili nating
pangulong Corazon Aquino nang siya ay gumanap bilang pangulo ng bansa
nang bumagsak ang rehimen ng dating pangulong marcos.
• Hindi matatawaran ang lakas ng loob niyang pagharap sa mga hamong
pampolitikal, panlipunan, at pang-ekonomiyang naiwan ng nagdaang
pamunuan.

20. Ang pagbabago sa sistemang edukasyon sa silangan
at timog-silangang asya
•Nagkakaiba ang alintuntunin at layuning pang-edukasyon sa bawat rehiyon o
bansang asyano.
•Ang edukasyon ang itinuturing ng mga asyanong pinakamatatag na garantiyang
pangkinabukasan ng mga henerasyon ng kabataan.
•Dahil dito, ang karamihan ng bansa sa kasalukuyang nakikiisa sa pagtataguyod
ng “education for all” sa ilalim ng gabay united nations.

21. Sistema ng edukasyon sa silangang
asya
•
china

22. •Ang mga bansa sa silangang asya ay nagsimulang maglunsad ng mga paraang
desentralisasyon sa edukasyon sa pagpasok ng taong milenyo.
•Ang tradisyonal na edukasyon sa rehiyon ay nababatay sa mga aral ni
Confucius.
•Mula ng ipinatupad an “open-door policy” sa bansa noong 1970, natuklasan ng
mga tsino na ang iisang takdang aklat ay hindi ganap sa pangangailangan ng
mga mag aaral na may magkakaibang hilig sa kalawakan ng bansa.
•Noong 2002, ang china ay mayroon ng 1.17 milyong paaralan at 318 milyong mag-
aaral.
•

23. japan

24. • Ang edukasyon ay isang mahalagang
bagay sa lipunang hapones.
• Ang pormal na edukasyon sa japan ay
sinimulan sa paggamit ng kulturang
tsino noong ika-6 siglo.
• Noong panahon ng edo, ang 50
porsiyento ng kalalakihan at 20
porsiyento ng kababaihang
hapones ay marunong nang
magbasa at mag sulat; at kabila nito
ay umangkat pa rin ang shogunato
ng mga aklat mula sa china at
Europe.

25. South korea

26. • Tulad ng ibang bansa sa silangang asya, tradisyonal ang mga aral ni
Confucius sa south korea.
Lifelong standard education scheme

27. •Noong ika-19 siglo at ika-20 siglo, itinatag ng pamahalaang south korea ang mga
modernong paaralang pribado na naglayong magkaloob ng edukasyon para sa
kababaihan, at pagsanib na pagtuturo ng mga ideyang kanluranin.
•Sa ilalim ng panunungkulan ni syngman rhee at park chung hee, ang mga
paaralan ay itinalaga sa pamamahala ng centralized ministry of education ng
bansa.
•Sa kasalukuyan, ang mga bansa sa silangang asya ANG NAKIKITANG
PINAKAMALAPIT AT AKTIBONG NAKIKILAHOK SA LAYUNIN NG UNITED NATIONS
EDUCATION FOR ALL NA NAGTATAGLAY NG KABUUANG 97 BAHAGDAN NG LITERASIYA
SA REHIYON.

28. EDUKASYON SA TIMOG-SILANGANG ASYA
THAILAND

29. • NANG MAGANAP ANG KRISIS PINANSIYAL SA TIMOG-SILANGANG ASYA NOONG TAONG
1997, NAANTALA ANG PATULOY NA PAG-UNLAD NG EKONOMIYA SA REHIIYON.
• MAGKAKAIBA MAN ANG ALINTUNTUNIN NG MGA BANSA SA REHIYON, MAY ILANG BAGAY
NA NAGKAKAHAWIG SA KANI-KANILANG MGA PARAAN.
• SA LOOB NG 30 TAON HANGGANG SA MAGANAP ANG KRISIS PINANSIYAL NOONG 1997,
KAPANSIN-PANSIN ANG PATULOY NA PAG-UNLAD NG EKONOMIYA NG THAILAND.
• DAHIL SA MGA SALIK NA ITO, NAGING MAHIRAP PARA SA BANSANG PALITAN ANG
SISTEMANG MAKAPAGPAPAUNLAD NG KANILANG EKONOMIYA MULA SA PAGGAMIT NG
MARAMING MANGGAGAWA PATUNGO SA PAGGAMIT NG MAKABAGONG TEKNOLOHIYA O
PLANNED ECONOMY.

30. INDONESIA

31. • ANG KATANGIAN NG SISTEMA NG EDUKASYON SA INDONESIA AY REPLEKSIYON NG
MAGKAKAIBANG RELIHIYON, PAGSISIKAP NA MAGKAROON NG IISANG
PAGKAKAKILANLAN, HAMON NG KAHIRAPAN SA MABILIS NA UMUNLAD NA BANSA, AT
LUMALAKING POPULASYON.
• UPANG MAKAMIT ANG LAYUNING MAKAPAGBIGAY NG MAKABULUHANG EDUKASYON AT
EDUCATION FOR ALL (EFA), SINIMULAN NG INDONESIA AT NG MGA BANSA SA TIMOG-
SILANGANG ASYA ANG SUMUSNOD NA PAGBABAGO.
• SINIMULAN NOONG 1996 ANG PAGPAPAUNLAD SA KASANAYAN NG MGA GURO NG
PAARALAN AT ISINULONG DIN NOONG 1998 ANG PROGRAMANG EARLY CHILDHOOD
EDUCATION SA TULONG NG WORLD BANK AT UNESCO.

32. MALAYSIA

33. • BINAGO NAMAN NG MALAYSIA KASAMA NG SINGAPORE ANG KONSEPTO NG KANILANG
EDUKASYON.
• ANG USAPIN TUNGKOL SA WIKANG GAGAMITIN SA MGA PAARALAN ANG
PANGUNAHING ISYU SA MGA PAARALAN NG BANSA.
• IPINAGLABAN NG UNITED MALAYS NATIONAL ORGANIZATION (UMNO) ANG PAGGAMIT
NG WIKANG MALAY SA MGA PAARALAN BILANG WIKA NG PAGTUTURO.
• NOONG 1981, ANG MGA PAARALANG GUMAGAMIT NG INGLES BILANG WIKANG
PAGTUTURO NA ITINATAG NG MGA MISYONERONG KRISTIYANO AY UNTI-UNTING
IPINASARA MAGMULA NOONG ENERO 1970.

34. SINGAPORE

35. • Meritocracy ang pinakamahalagang prinsipiyo ng sistemang edukasyon ng Singapore.
• Ang sistemang ito ay nagbibigay halaga sa kinagalingan pang-akademya ng mga mag-aaral na
nagsisilbing daan sa pagpasok sa mga natatanging programa at unibersidad.
• Ang alintutuning bilingguwal o mother tongue policy , ang pinakamahalagang bahagi ng
sistemang edukasyon sa Singapore.
• Tinitiyak din ng mga pamahalaang Singapore na walang sinumang kabataan ang hindi
mapagkakalooban ng edukasyon kung kaya’t ang mga bayarin at badyet ng mga paaralan ay
masusing pinagtutuunan ng pansin ng mga pamahalaan dahil sa paniniwala sa kakayahan
ng edukasyong mapagbago at mapaunlad ang ekonomiya ng isang bansa.
•

36. myanmar

37. • Sa Myanmar, layunin ng edukasyong pambansa ang paglilinang ng damdaming
pagkakaisa at pagkintal ng pagtitiwala ng mga mag-aaral sa pag papaunlad
ng hinaharap ng bansa.
• Nang matamo ng Myanmar ang kasarinlan noong 1948, nilayon ng pamahalaang
makalinang ng isang matalinong populasyon.
• Bunsod nito, ang mga mag-aaral ay nag protesta. Ang pangyayaring ito ay
tinatawag na 8888 uprising.
• Nang muling buksan ang mga paaralan noong 1999, ang pamahalaan ay
nagpagawa ng mga unibersidad sa iba’t ibang rehiyon ng bansa.

38. vietnam

39. • MINANA NG VIETNAM ANG MATAAS NA
PAGGALANG SA PAGKATUTO MULA SA
EDUKASYONG CONFUCIANISM.
• ANG MGA GURONG MULA SA HILAGANG
VIETNAM AY IPINADALA RIN SA TIMOG
VIETNAM UPANG MAGSILBING
TAGAMASID SA PROSESO NG
TRANSISYON.
• ANG SISTEMANG EDUKASYON NOONG
1987 AY NAKABATAY SA MGA
REPORMANG ITINALAGA NOONG ENERO
1979.

41. Ang pagbabago ng ekonomiya sa silangan at
timog-silangang asya
•Sa pagtatapos ng ikalawang digmaang pandaigig, natuklasan
ng mga asyano na ang kalayaang pang-ekonomiya ay hindi
kaakibat ng nakamit na kalayaang political.
•Bago magsimula ang ikalawang digmaang pandaigdaig, ang
asya ay isa nang agricultural na rehiyon.
•

42. Ang pag-unlad ng ekonomiya ng asya
•Sa pagtatapos ng ikalawang digmaang pandaigdig (1945-1990), ang india
at china na naglululan na ng kalahating populasyon ng asya ay gumamit
ng kalakarang socialism.
•Ang pilipinas ay pumapangalawang ekonomiya na sa asya noong mga
taong 1960 na dagling bumagsak noong mgA UNANG TAON NG 1980.
•ANG KALAGAYAN NG EKONOMIYA NG BANSA AY HIGIT PANG LUMALA NOONG
AGOSTO 1983 NA MAPATAY SI SENADOR BENIGNO AQUINO.

43. EKONOMIYANG TRADISYONAL SA ASYA

44. ANG TAONG 1991-2004
• ANG PAG-UNLAD NG EKONOMIYA NG INDIA MATAPOS ANG LIBERALISASYON NITO, AT ANG BIGLANG
PAGLAKAS NG EKONOMIYA NG CHINA BUNGA NG PAMAMARAANG ISISNAKATUPARAN NI JIANG ZEMIN
AY NAGBIGAY SA ASYA NG KARAPATAN UPANG MAGING SENTRO NG KALAKALANG PANDAIGDIG.
• SA PAGTATAPOS NG 1997, NAGANAP ANG KRISIS SA PANANALAPI SA ASYA.
• ITO AY TUMUTUKOY SA MADALING PAGBILI NG DOLYAR UPANG MAKABAYAD NG MGA UTANG ANG MGA
NEGOSYANTE.
• ANG KRISIS NA ITO AY DAGLING LUMAGANAP SA INDONESIA, MALAYSIA, SOUTH KOREA, HONG KONG,
SINGAPORE, AT IBA PANG BANSA SA ASYA.