Hand-out:

1. 2014: Jaar van de Spreeuw
Trends, broedsucces en
overleving van Spreeuwen

2. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Waarom een Jaar van de Spreeuw?
•
•
•
•
Sterke afname als broedvogel
Oorzaken deels onbekend
Europees probleem
Bekende vogelsoort, iedereen kan
meedoen.
Foto: Koos Dansen

3. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Opzet presentatie
Wat weten we al?
• Populatietrends in NL en
andere landen
Wat willen we weten?
• Wat zijn de oorzaken?
• Broedsucces in NL
• Overleving in NL
• Telactiviteiten in 2014

4. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Status
-
In 1998-2000 broedvogel in 96% van de atlasblokken
Hoogste dichtheden in besloten landschappen
Stand- en trekvogel: 80% overwintert in B, Fr, UK (??)
Synchroon uitvliegen van nestjongen eind mei
Deel wijkt al snel uit naar buitenland, vanaf juni aanvulling
Gemeenschappelijke slaapplaatsen

5. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Trends in populatie-omvang:
- Minimaal halvering sinds jaren 80
- Toename tot in jaren 70
BMP
120
100
80
60
landelijk
40
Oude Tijdreeksen
20
140
2012
2010
2008
2006
2004
2002
2000
1998
1996
1994
1992
1990
1988
1986
1984
0
120
100
80
60
40
20
0

6. Sovon Vogelonderzoek Nederland
BMP
160
140
120
Bos
100
80
Agrarisch
60
Stedelijk
40
MUS
20
0
199019921994199619982000200220042006200820102012

7. 2012
2010
2008
2006
2004
2002
2000
1998
1996
1994
1992
1990
1988
1986
1984
1982
1980
Sovon Vogelonderzoek Nederland
PTT
600
500
400
300
200
landelijk
100
0

8. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Grote verschillen in trends binnen Europa:
West-Europa < Noord-Europa < Oost-Europa
Heldbjerg et al. 2011
Oost-Europa
Noord-Europa
www.bto.org
West-Europa

9. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Groot-Brittannië: toename in broedsucces!
Aantal uitgevlogen jongen
per paar
www.bto.org

10. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Oorzaken buitenland:
-
In Groot-Brittannië afname overleving juveniele vogels
-
In Scandinavië (ook) afname broedsucces (maar geen
analyse overleving)
-
Verhoogde sterfte vooral buiten broedseizoen
-
Gecombineerde effecten van voedselgebrek en
competitie/predatie
-
Omzetting gras- in bouwland, intensivering grasland,
ontwatering, insecticidengebruik (emelten!)
-
Nauwelijks iets bekend over situatie in stedelijk gebied:
aanwijzingen voor voedselgebrek en verlaagde conditie
nestjongen & overleving

11. Sovon Vogelonderzoek Nederland
En hoe zit het in Nederland?
Meetnet Nestkaarten:
- gegevens >2000 nesten
- nestkasten sterk oververtegenwoordigd
aantal nestkaarten
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012

12. Sovon Vogelonderzoek Nederland
legbegin
130
125
dagnummer
120
115
110
105
100
95
90
nestsucces
uitgevlogen per succesvol nest
5
80
4
70
60
50
aantal jongen
6
90
% succesvol
100
3
2
1
40
0
198419861988199019921994199619982000200220042006200820102012
Geen aanwijzingen voor afname broedsucces, maar
lager dan in UK (4.2 vs. 3.4)

13. Geringde spreeuwen
• Eerste vogel geringd in Nederland was een Spreeuw (1911)
• Tot 2010 zijn er meer dan 650.000 spreeuwen geringd
• Overleving berekend voor 3 leeftijdscategorieën
– Na uitvliegen (post-fledging)
– Juveniel
– Adult

14. Trend overleving
Periode 1960-2012
Post-fledging:

15. Trend overleving
Juveniel:
Adult:
© UEA Ringing Group.

16. Populatiemodel
1960-1968
Postfledging
Juveniel
Adult
0.35
0.38
0.70
Broedsucces 3.4
1.084
1976-1984
Postfledging
Juveniel
Adult
2000-2008
0.48
0.21
0.65
Broedsucces 3.4
0.995
Postfledging
Juveniel
Adult
0.22
0.20
0.66
Broedsucces 3.4
0.867

17. Wat gaan we doen?
Het “Jaar van” heeft vier primaire doelen:
1.
Het draagvlak vergroten voor de betreffende soort
2.
De kennislacunes benoemen en ontbrekende kennis vergaren
3.
De opgedane kennis omzetten in concrete inrichting- en
beheermaatregelen
4.
De kennis over concrete inrichting- en beheermaatregelen
verspreiden onder terreinbeheerders

18. Wat gaan we doen?
Sovon, Vogelbescherming en het Vogeltrekstation hebben de
volgende onderzoeksvragen geformuleerd voor dit Jaar van de
Spreeuw:
• Wat is het broedsucces?
• Slaapplaatsen: hoe maken spreeuwen gebruik van de ruimte in
Nederland?
• Wat is de overleving?
• Dispersie: waar komen de spreeuwen vandaan en waar gaan ze
naar toe?

19. Wat gaan we doen?
1. Broedsucces: Nestkasten met camera
• Vivara en Vogelbescherming geven deze in bruikleen
• Bij voorkeur op plekken waar al spreeuwen nestelen
• Gedurende 15 maart t/m 1 juli minimaal 2 dagen per week de
beelden bekijken
• Verspreidt over verschillende habitats (vooral landelijk vs. stedelijk),
en over het land
• Beleef de Lente: twee Spreeuwenkasten uitgebreid volgen
• Gegevens invoeren via Nestkast Light

20. Wat gaan we doen?
2. Overleving juvenielen
• Tellingen van aandeel juveniele vogels augustus in groepen
uitzwermende Spreeuwen
• Periode 1 mei - 15 augustus
• Noteren van locatie, datum en aantal volwassen en jonge
Spreeuwen:
• Herkenningskaart van de verschillende kleden
• ‘Spreeuwenapp’ die de registratie van uitzwermende groepen
vergemakkelijkt

21. Wat gaan we doen?
3. Slaapplaatsen tellen
• Mogelijkheid om de Spreeuw bij een breder publiek onder de
aandacht te brengen
• Organisatie: minimaal twee tellingen in juli en oktober
• Innovatieve telmethoden uittesten
• Gegevens doorgeven via de (vernieuwde!) invoermodule van het
Meetnet Slaapplaatsen
4. Dispersie
• Waar gaan de jonge Spreeuwen naartoe na het uitvliegen?
• Kleurringen
• Promoten van het ringen van Spreeuwen.

22. Wat gaan we doen?
Kennis en draagvlak:
• Spreeuwen zijn leuk, mooi, interessant en bijzonder!
• Kennis delen via verschillende media
• Artikelen toegankelijk voor een breed publiek
• Mooie verhalen delen d.m.v. lezingen en excursies
• Online fotowedstrijd van spreeuwenwolken

23. Wat gaan we doen?
Promotiemateriaal
• Flyers
• Posters
• Downloadbare logo en banners (via www.jaarvandespreeuw.nl)
Evenementen
• Landelijke
• Tuinvogeltelling
• Beleef de Lente. Camera bij Spreeuwennesten > Amsterdam en
Eemland. (programma EO)
• Nationale Vogelweek: (pers)excursies
• DutchBirdFair
• Eurobirdwatch

24. Meer weten?
Meedoen?
www.jaarvandespreeuw.nl
Contact:
Albert de Jong (Sovon)
Gert Ottens (Vogelbescherming)
Martijn Versluijs (Vogeltrekstation)
spreeuw@sovon.nl