Lezing met resultaten, gegeven op de Landelijke Dag van 2016

1. WolfTeunissen
Henk van der Jeugd
Maja Roodbergen
Tess van deVoorde
Het Jaar van …
de eerste resultaten
JoukeAltenburg &WolfTeunissen
mmv Maja Roodbergen & Henk van der jeugd
in samenwerking met

2. Trend Kievit
Bron: NEM, CBS & Sovon, provincies
0
50
100
150
200
250
300
1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020
Index
Oystercatcher Lapwing Black-tailed Godwit
Redshank Ruff Curlew
Scholekster
Tureluur
Kievit
Kemphaan
Grutto
Wulp
De feiten op een rij

3. Verspreiding en dichtheden
De feiten op een rij
Foto:JoukeAltenburg
Voorlopige relatieve
dichtheidskaart
weinig
veel
Voorlopige relatieve dichtheidskaart
Bron: Atlasproject 2012-2015, Sovon

4. Afname in alle provincies
De feiten op een rij
Bron: Atlasproject 2012-2015, Sovon
Foto:JulesBos
Voorlopige veranderingskaart
2012-2015 vs. 1998-2000
sterke
toename
sterke
afname

5. De feiten op een rij
Foto:JoukeAltenburg
Ligt de drukfactor buiten Nederland?

6. De feiten op een rij
Ligt de drukfactor buiten Nederland?
Overleving in de tijd
van 1 kj en adulten
is constant
dus
Jacht is niet de
hoofdoorzaak
van de achteruitgang
Souchay G, Schaub M (2016) PLoS ONE 11(9): e0163850
Bron:Vogeltrekstation, NIOO KNAW

7. Ook voor de Kievit steekt het nauw …
…. de kievit lift onvoldoende mee op gruttobeheer
De feiten op een rij
Foto:JoukeAltenburg

8. Hoeveel plaats blijft er voor Kieviten?
Scenarioverkenning (Melman et al. 2016)
In weidevogelreservaten:
ca. 12%
In weidevogelreservaten
+
gebieden met
• hoog % ‘zwaar’ agr.
natuurbeheer
• legselbeheer
ca. 39%
De feiten op een rij
Foto: Jouke Altenburg

9.  merendeel Kieviten broedt buiten beschermd gebied
 de ‘eilandjes’ met goede inrichting en beheer
worden steeds gevoeliger voor predatie
De feiten op een rij
Foto: Jouke Altenburg

10. Hoe vergroten we de kuikenoverleving?
ook in regulier boerenland
Onderzoek 2016
Foto:JoukeAltenburg
Foto:GerritGerritsen

11. 10
Broedcode Omschrijving
0 Niet-territoriumindicerende waarnemingen buiten geschikt broedbiotoop
1 Volwassen individu in mogelijk broedbiotoop
2 Zingend of baltsend individu in geschikt broedbiotoop
3 Paar in geschikt broedbiotoop
5 Baltsend paar in broedbiotoop
6 Bezoek van een vogel aan een waarschijnlijke nestplaats
7 Alarmeren/angstkreten of ander gedrag dat wijst op aanwezigheid van nest of jongen
9 Transport van nestmateriaal/nestbouw/uithakken of graven nestholte
10 Afleidingsgedrag
11 Pas gebruikt nest of eierschalen
12 Pas uitgevlogen nestblijvers, of uitgelopen donsjongen van nestvlieders
13 Gebruikt nest met onbekende inhoud
14 Transport voedsel of ontlasting
15 Nest met eieren
16 Nest met jongen
Hoe meten we de kuikenoverleving?
BMP als relatieve maat

12. 11
Hoe meten we de kuikenoverleving?
BMP als relatieve maat
272 296 318 322 261

13. 12
Hoe meten we de kuikenoverleving?
BMP als relatieve maat

14. Hoe meten we de kuikenoverleving?
Merken kuikens
Foto:FrankMajoor

15. Hoe meten we de kuikenoverleving?
Merken kuikens
8 testlocaties en
8 referentiegebieden
Foto:HansGebuis

16. Hoe meten we de kuikenoverleving?
Merken kuikens
Gebied Vegetatie Beheer vlag Metaal totaal bezoeken terugv aflez. dood
Bergboezem gras B 31 19 50 13 1
Westeinde gras B 16 16 26
Eempolder beheerd gras B 4 4 2
Greidhoeke beheerd gras B 19 1 20 35 1
Mieden gras B 45 35 80 59 10 4
Oude Leede gras O 8 8 7
Driemanspolder gras O 27 27 17 12 1
Eempolder onbeheerd gras O 12 12 2 1
Greidhoeke onbeheerd gras O 15 15 0
St. Oedenrode mais B 23 6 29 15 2 2
Beerse Overlaat mais B 47 16 63 27 10 8 3
Bovenkerkerpolder mais B 25 0 25 26 2
Reusel mais O 31 2 33 31 1 1
Lingewaard mais O 41 41 44 ? 58
Binnenveld mais O 32 26 58 97 8 17 2
totaal 376 105 481 401 46 91 7

17. Hoe meten we de kuikenoverleving?
Merken kuikens
Gebied Vegetatie Beheer vlag Metaal totaal bezoeken terugv aflez. dood
Bergboezem gras B 31 19 50 13 1
Westeinde gras B 16 16 26
Eempolder beheerd gras B 4 4 2
Greidhoeke beheerd gras B 19 1 20 35 1
Mieden gras B 45 35 80 59 10 4
Oude Leede gras O 8 8 7
Driemanspolder gras O 27 27 17 12 1
Eempolder onbeheerd gras O 12 12 2 1
Greidhoeke onbeheerd gras O 15 15 0
St. Oedenrode mais B 23 6 29 15 2 2
Beerse Overlaat mais B 47 16 63 27 10 8 3
Bovenkerkerpolder mais B 25 0 25 26 2
Reusel mais O 31 2 33 31 1 1 2
Lingewaard mais O 41 41 44 ? 58
Binnenveld mais O 32 26 58 97 8 17 2
totaal 376 105 481 401 46 91 9

18. Hoe meten we de kuikenoverleving?
Merken kuikens
Gebied Vegetatie Beheer vlag Metaal totaal bezoeken terugv aflez. dood
Bergboezem gras B 31 19 50 13 1
Westeinde gras B 16 16 26
Eempolder beheerd gras B 4 4 2
Greidhoeke beheerd gras B 19 1 20 35 1
Mieden gras B 45 35 80 59 10 4
Oude Leede gras O 8 8 7
Driemanspolder gras O 27 27 17 12 1
Eempolder onbeheerd gras O 12 12 2 1
Greidhoeke onbeheerd gras O 15 15 0
St. Oedenrode mais B 23 6 29 15 2 2
Beerse Overlaat mais B 47 16 63 27 10 8 3
Bovenkerkerpolder mais B 25 0 25 26 2
Reusel mais O 31 2 33 31 1 1 2
Lingewaard mais O 41 41 44 ? 58
Binnenveld mais O 32 26 58 97 8 17 2
totaal 376 105 481 401 46 91 9

19. Hoe meten we de kuikenoverleving?
Groeicurves
• Significant verschil (GLM:
F=19,174; p<0.001)
• Gewicht 4.4 (±1.0) gram lager
in beheerde gebieden
• Maar wat is invloed van dat
ene punt daar aan de
rechterkant?

20. 1. Individueel herkenbare kuikens
Overlevingsanalyses
Principe
Jaap Gijsbertsen
Algemeen

21. 1. Individueel herkenbare kuikens
2. Waarnemingen
3. Waarneemkans
Overlevingsanalyses
Principe
Algemeen
GerardvanderWouw
Door waarnemingen te corrigeren voor
deze waarneemkans kun je de
overleving berekenen.

22. 21
1. Verwachting: kan verschillen tussen
• type gebied (maïs vs gras),
• beheer (ja vs nee),
• leeftijden (≤ 1 week vs >1 week) en
• door het weer (koudeperiode 15 apr-5 mei)
2. Let op: koudeperiode valt samen met eerste 3 weken; kan dus ook een
effect van datum zijn
Overlevingsanalyses
Overleving
Frank MajoorFrank Majoor Albert de Jong
Algemeen

23. 22
1. Overleving lager bij jonge kuikens dan bij oude kuikens
2. Effect beheer afhankelijk van weer (~datum): positief in koude (~vroeg),
negatief in normale periode (~laat)
Overlevingsanalyses
Overleving
week1 week1 week1 week1oud oud oud oud
beheerd beheerdonbeheerd onbeheerd
koud normaalAlbert de Jong
Resultaten

24. 23
3. Overleving in maïs hoger dan in gras, vooral in koudeperiode
4. Effect van koude (~vroeg) afhankelijk van gewas: positief in maïs,
negatief in gras
Overlevingsanalyses
Overleving
Albert de Jong
week1 week1 week1 week1oud oud oud oud
beheerd beheerdonbeheerd onbeheerd
koud normaal
Resultaten

25. 24
1. Wekelijkse overleving; omrekenen naar totale kuikenoverleving (5 weken):
2. Op gras hebben (vrijwel) geen kuikens de (vroege) koudeperiode overleefd
3. Alleen op maïspercelen met beheermaatregelen, in de (vroege) koudeperiode
lijkt de overleving redelijk
4. Overall overleving slechts 0,07!
Overlevingsanalyses
Overleving
onbeheerd beheerd
gras maïs
koud 0.00 0.14
normaal 0.10 0.14
gras maïs
koud 0.00 0.37
normaal 0.02 0.04
Resultaten

26. 25
5Z op 19 mei bij boer van
Ginkel, 4 weken oud
5Z op 5 juli bij Hoolbeemd,
ruim twee maanden oud en
hemelsbreed 30 km verder
5Z op pad

27. 26
Iedereen bedankt!
HarveyvanDiek
Wout van Kemenade Albert deJong Aad van Paassen
Aad van Paassen
Coördinatoren
Boeren
Nestenzoekers
Ringers
Aflezers
Tellers
Studenten
Fotografen
LandschappenNL
Jaap van Duinfonds
BettieWiegmanfonds
Prins Bernhard Cultuurfonds
LedenVogelbescherming Nederland