2. Η περίπτωση του καθηγητή E.L.
■ Ο EL ήταν καθηγητής βιολογίας των φυτών σε ένα πανεπιστήμιο
στη ΝΥ
■ Ήταν πολύ οργανωτικός και ήταν γνωστός για την έρευνα και τη
συνεργασία του με τους φοιτητές
■ Στο εαρινό εξάμηνο (σε ηλικία 60 ετών) ο EL άρχισε να έχει
έντονο πονοκέφαλο, σαν να είχε γρίπη, αλλά μετά από μερικές
μέρες ξεκούρασης, η κατάσταση δεν βελτιώθηκε
■ Παράλληλα, εκδήλωσε και κάποια γνωστική συμπτωματολογία:
φαινόταν αποδιοργανωμένος, δεν εξέφραζε συναίσθημα και
παρότι έπρεπε να παραδώσει ένα ακόμη κεφάλαιο από το νέο
βιβλίο του, αδιαφορούσε λέγοντας ότι δε μπορεί να σκεφτεί τι να
γράψει
3. ■ Επίσης, είχε δυσκολίες με τις κοινωνικές επαφές του και με τη
συνεργασία του με συναδέλφους
■ Το πιο χαρακτηριστικό στον EL κατά τη νευροψυχολογική
αξιολόγηση ήταν το επίπεδο συναίσθημα και η απουσία
εκφράσεων στο πρόσωπο – συμπτώματα χαρακτηριστικά για
ασθενείς με βλάβη στον αριστερό μετωπιαίο λοβό
■ Η επίδοσή του στις δοκιμασίες νοημοσύνης ήταν στα πιο υψηλά
τεταρτημόρια
■ Δεν είχε καθόλου καλή επίδοση σε δοκιμασίες του μετωπιαίου
λοβού
5. ■ Μετωπιαίος λοβός: η
περιοχή μπροστά από την
κεντρική αύλακα
■ 20% του νεόφλοιου
■ Πολλές λειτουργικά
διακριτές περιοχές
■ Κινητικός φλοιός
■ Προκινητικός φλοιός
■ Προμετωπιαίος φλοιός
7. Ραχιαίος πλάγιος προμετωπιαίος
φλοιός
■ Συνδέσεις με
– Οπίσθιες βρεγματικές
περιοχές
■ Περιοχές με τις
οποίες συνδέεται
και ο βρεγματικός
λοβός
– Βασικά γάγγλια
– Άνω διδύμια
– Άνω κροταφική αύλακα
– Άλλες μετωπιαίες
περιοχές
8. Κοιλιακός έσω προμετωπιαίος
φλοιός
Δέχεται προβολές από
Ραχιαίο πλάγιο
προμετωπιαίο φλοιό
Έσω κροταφικό λοβό
Άλλες μετωπιαίες
περιοχές
Σημαντικές προβολές προς
Αμυγδαλή
Υποθάλαμος
Περιυδραγωγός φαιά
ουσία
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ
9. Κογχομετωπιαίος φλοιός
■ Το κατώτερο τμήμα του
μετωπιαίου φλοιού
■ Προβολές (κύριες) από
– Άνω κροταφική έλικα
– Κατώτερο κροταφικό λοβό
– Αμυγδαλή
– Νήσος
■ Προβολές (κύριες) προς
– Αμυγδαλή
– Υποθάλαμος
– Άλλες μετωπιαίες περιοχές
10. Δίκτυα Συνδέσεων & Ρύθμιση της
Συμπεριφοράς
■ Δίκτυο προεπιλεγμένης λειτουργίας του εγκεφάλου
– Συνδέει μια σειρά απομακρυσμένων περιοχών
που ενεργοποιούνται όταν βρισκόμαστε σε
κατάσταση ηρεμίας και όχι όταν ασχολούμαστε
με γνωστικά έργα
11.
12. ■ Δίκτυο που αποκρίνεται σε αξιοπρόσεκτα συμβάντα του
περιβάλλοντος
– Συντονισμένη δραστηριότητα του πρόσθιου φλοιού
του προσαγωγίου, του συμπληρωματικού κινητικού
φλοιού και του πρόσθιου φλοιού της νήσου.
– Το δίκτυο αυτό είναι πιο ενεργό όταν απαιτείται μία
αλλαγή στη συμπεριφορά και σκοπός της
λειτουργίας του είναι να ρυθμίσει τη λειτουργία
άλλων δικτύων.
13. – μετωπιαία οφθαλμικά
πεδία: η περιοχή για
τις εκούσιες
ανιχνευτικές κινήσεις
των βολβών των
ματιών
– περιοχή Broca: η
περιοχή σχηματισμού
των λέξεων
14.
15. Κινητικός & προκινητικός φλοιός
– Κινητική περιοχή
(περιοχή 4 κατά
Brodmann)
– Προκινητική περιοχή
(περιοχή 6 και μέρος
των περιοχών 8, 44,
και 45 κατά
Brodmann)
16. Λειτουργίες κινητικού & προκινητικού
φλοιού
– Κινητικός φλοιός
■ Η περιοχή διεκπεραίωσης των εκούσιων
κινήσεων
– Προκινητικός φλοιός
■ Η περιοχή προγραμματισμού και
συντονισμού των κινήσεων
■ Κατοπτρικοί νευρώνες
– αναγνωρίζουν τις κινήσεις των άλλων και
επιλέγουν όμοιες ή διαφορετικές
κινήσεις
22. ■ Σχεδιασμός κινήσεων, επίλυση προβλημάτων &
διαμόρφωση στρατηγικής
– Επιμέρους σχεδιασμός – έλεγχος – διορθωτικές
κινήσεις/συνέχιση
– Goldstein: όταν εφαρμόζουμε μία στρατηγική,
τη συγκρατούμε στο μυαλό μας σαν ένα
εσωτερικό αποτύπωμα και πρέπει να δίνουμε
έμφαση σε δύο τομείς: στην εκτέλεση του έργου
που έχουμε ανά χείρας και στην
παρακολούθηση/στον έλεγχο των πράξεών μας.
■ Σε αυτό το δεύτερο επίπεδο φαίνεται να έχουν
δυσκολίες οι ασθενείς με μετωπιαίες βλάβες
23. – Μαζί με την απώλεια γνωστικής ευελιξίας
είναι από τα πιο χαρακτηριστικά
συμπτώματα που μπορεί να προκαλέσουν οι
βλάβες των μετωπιαίων λοβών
■ βασανιστικά για τους ασθενείς στην
καθημερινότητά τους
24. ■ Γνωστική ευελιξία
– Η ικανότητα να αλλάζουμε
συμπεριφορά/επιλογές/στόχους ανάλογα με τις
συνθήκες, προκειμένου να επιτύχουμε το
βέλτιστο αποτέλεσμα.
– Ικανότητα για προσαρμοστικότητα στη
συμπεριφορά
– Βλάβες στους μετωπιαίους λοβούς οδηγούν σε
απώλεια της γνωστικής ευελιξίας
■ Εμμονή
25. One day, about 15 months after the operation, she
had planned to get a simple supper for one guest
and four members of her own family. She looked
forward to it with pleasure and had the whole day
for preparation… When the appointed hour arrived
she was in the kitchen, the food was all there, one
or two things were on the stove, but the salad was
not ready, the meat had not been started and she
was distressed and confused by her long continued
effort alone. It seemed that she would never be
able to get everything ready at once. With help the
task was quickly completed.
Penfieled & Evans (1935)
26. ■ Αναστολή απόκρισης
■ Η ικανότητα να αναστέλλουμε «μαθημένες»
συμπεριφορές, προκειμένου να επιτύχουμε ένα
στόχο
– Οι συμπεριφορές αυτές δεν θα μας οδηγήσουν
στην επίτευξη του στόχου μας
■ Ασθενείς με βλάβες στους μετωπιαίους λοβούς
έχουν ελλειμματική αναστολή απόκρισης
– Εμμονή
27. ■ Αναστολή & άρση αναστολής
– Απώλεια ελέγχου με τη μορφή υπερβολής στη
συμπεριφορά: «άρση αναστολών»
– Απώλεια ελέγχου με τη μορφή αδυναμίας έναρξης
συμπεριφορών: «αναστολή»
– ασθενείς με βλάβη στους μετωπιαίους λοβούς
μπορεί κατά διαστήματα να εκδηλώσουν και
αναστολή και άρση αναστολών.
■ δυσκολεύονται σημαντικά να ξεκινήσουν μία
συμπεριφορά (αναστολή) αλλά εφόσον γίνει αυτό
ασχολούνται διαρκώς με το συγκεκριμένο πράγμα,
αναπτύσσουν διάφορες ρουτίνες γύρω από αυτό και δε
μπορούν να σταματήσουν
28. ■ Κοινωνική συμπεριφορά
& προσωπικότητα
– Απώλεια κινήτρων
– Ανάρμοστη κοινωνική συμπεριφορά
– Έλλειψη εναισθησίας
– Η περίπτωση του Phineas Gage
– Το παράδειγμα του EVR
– Φτωχή κριτική ικανότητα
29.
30. – Βαριές αμφίπλευρες μετωπιαίες βλάβες
– Άρση των αναστολών, παρορμητικότητα και
αδιαφορία: και σε ασθενείς με λιγότερο σοβαρές
βλάβες
– Στις πιο ήπιες μορφές τους οι μεταβολές αυτές θα
μπορούσαν να εκληφθούν ως μία «εξωστρέφεια»
που δεν ξεφεύγει από κάποια ακραία φυσιολογικά
όρια αν δεν είναι γνωστή η προηγούμενη
προσωπικότητα του ασθενούς
– Όσο σοβαρότερη είναι η κάκωση, τόσο είναι
πιθανότερο να παραμείνει μόνιμα κάποιος βαθμός
μεταβολής της προσωπικότητας
31. ■ Προσοχή
– ελλειμματική ικανότητα προσοχής λόγω
δυσκολίας στη συγκέντρωση
– η προσοχή αποσπάται
32. ■ Συνειρμική μάθηση
– Ασθενείς με εκτεταμένες βλάβες στο μετωπιαίο
λοβό δεν μπορούν να ρυθμίσουν τη
συμπεριφορά τους ως απόκριση σε εξωτερικά
ερεθίσματα
■ αδυνατούν να μάθουν από την εμπειρία
– Michael Petrides (1997): εξέτασε την ικανότητα
ασθενών όσο και πιθήκων με βλάβες στον
μετωπιαίο λοβό να κάνουν τυχαίους συνειρμούς
ανάμεσα σε ερεθίσματα και αποκρίσεις.
33. ■ Τυχαίοι συνειρμοί
ανάμεσα σε χρώματα και
τις θέσεις των χεριών.
■ Παρουσιάστηκαν στους
ασθενείς εννέα χρώματα
και έπρεπε να μάθουν τη
θέση του χεριού που
σχετιζόταν με κάθε
χρώμα.
34. ■ Βλάβη είτε στο ένα είτε στο άλλο ημισφαίριο έχει ως
αποτέλεσμα φτωχή επίδοση σε αυτήν τη δοκιμασία.
■ Τα ελλείμματα σε ασθενείς με βλάβες στο μετωπιαίο
λοβό δεν μπορούν να αποδοθούν σε μνημονικό
έλλειμμα
– Οι ασθενείς με βλάβες στον κροταφικό λοβό, οι οποίοι
είχαν φτωχή επίδοση σε άλλες δοκιμασίες μνήμης, είχαν
φυσιολογική επίδοση σε αυτές τις δοκιμασίες.
35. Αισθητηριακά ελλείμματα
Γεύση
Πρωτοταγής γευστικός φλοιός: οπίσθιο μέρος μετωπιαίου
λοβού
Δευτεροταγής γευστικός φλοιός: κογχομετωπιαίος φλοιός
Και οι δύο περιοχές ενεργοποιούνται όταν γευόμαστε μία
τροφή αλλά κατά τον κορεσμό, η ενεργοποίηση του
δευτεροταγούς φλοιού μειώνεται
Πρωτοταγής γευστικός φλοιός: γνωρίσματα της τροφής
(π.χ. υφή)
Δευτεροταγής γευστικός φλοιός: ευχαρίστηση από την
τροφή
■ Αλληλεπίδραση με περιοχές που συμμετέχουν στα
συστήματα ανταμοιβής
36. – Όσφρηση
■ Βλάβη στον κογχομετωπιαίο φλοιό έχει συνδεθεί με
δυσκολία στη διάκριση και την αναγνώριση οσμών
■ Rolls et al 2003
– Παρουσίαση ευχάριστων και δυσάρεστων
αρωμάτων και καταγραφή της εγκεφαλικής
ενεργοποίησης
– Κατά τις ευχάριστες οσμές ενεργοποιήθηκε
μέρος του κογχομετωπιαίου φλοιού που
συμμετέχει και σε διεργασίες ανταμοιβής
37. ■ Ο κογχομετωπιαίος φλοιός περιέχει νευρώνες που
ενεργοποιούνται είτε από ένα (π.χ. οσφρητικό) είτε από
περισσότερα (π.χ. οσφρητικά και γευστικά) αισθητηριακά
ερεθίσματα
■ Rolls & Baylis 1994
– Κατά την αντίληψη ενός ερεθίσματος, από τους νευρώνες
στη γευστική περιοχή του κογχομετωπιαίου φλοιού αντιδρούν
■ 34% στη γευστική χροιά του ερεθίσματος
■ 13% στην οσφρητική χροιά του ερεθίσματος
■ 21% στην οπτική χροιά του ερεθίσματος
■ 13% στην οσφρητική και οπτική χροιά του ερεθίσματος
■ 13% στη γευστική και οσφρητική χροιά του ερεθίσματος
■ 5% στην οπτική και οσφρητική χροιά του ερεθίσματος
38. Συναισθηματικές αλλαγές
■ Κατάθλιψη/Άγχος
■ Απάθεια
■ Κοινωνική απόσυρση
■ Έλλειψη φιλοδοξίας
■ Αδράνεια
■ Μειωμένο ενδιαφέρον για
τον εαυτό του
■ Καθυστέρηση στη σκέψη
■ Ευερεθιστότητα
■ Παρορμητικότητα
■ Αδιαφορία για τη
γνώμη των άλλων
■ Αναξιοπιστία
■ Φαιδρότητα
39. ■ Blumer & Benson (1975)
■ Ψευδοκατάθλιψη και ψευδοψυχοπάθεια μετά από βλάβη
του μετωπιαίου λοβού
■ Ψευδοκατάθλιψη
– έλλειψη ενεργητικότητας, ενδιαφέροντος, κινήτρων, λεκτικού
αυθορμητισμού
– ραχιαίες μετωπιαίες βλάβες
– πιο σοβαρή σε βλάβες του πρόσθιου αριστερού από ότι σε
βλάβες του οπίσθιου αριστερού ή δεξιού ημισφαιρίου
■ Ψευδοψυχοπάθεια
– αυθορμητισμός, ανωριμότητα, έλλειψη αυτοσυγκράτησης,
βωμολοχία και υπερ-σεξουαλικότητα
– κογχο-μετωπιαίες βλάβες
41. ■ Καθορισμός στόχων λαμβάνοντας υπόψη
μακροπρόθεσμες συνέπειες
■ Ανεύρεση εναλλακτικών λύσεων
■ Παρακολούθηση του εαυτού για την καταλληλότητα
της συμπεριφοράς
■ Διόρθωση/τροποποίηση της συμπεριφοράς όταν
αλλάξουν οι συνθήκες
■ Στοχο-κατευθυνόμενη συμπεριφορά
42. ■ Αυξημένη ενεργοποίηση σε νέες καταστάσεις
– Διαμόρφωση στρατηγικής και παρακολούθηση
της αποτελεσματικότητας
■ Δυσκολίες στην καθημερινότητα
43. ■ Executive functions are intrinsic to the ability to
respond in an adaptive manner to novel
situations… and can be conceptualised as having
four components: 1) volition, 2) planning, 3)
purposive action, 4) effective performance
■ Lezak et al (2004)
44. ■ Executive functions are metacognitive
capacities that allow an individual to perceive
stimuli from his/her environment, respond
adaptively, flexibly change direction, anticipate
future goals, consider consequences and
respond in an integrated or common-sense
way, utilizing all these capacities to serve a
common purposive goal
■ Baron (2004)
45. ■ Ψυχρές
■ δεν εμπεριέχουν
συναίσθημα και βασίζονται
στη λογική
– επίλυση προβλημάτων
– σχεδιασμός κινήσεων
– ικανότητα για διατήρηση
της προσοχής για μεγάλο
διάστημα
– αντίσταση σε
διασπαστικά ερεθίσματα
– παρακολούθηση του
εαυτού για την
καταλληλότητα της
συμπεριφοράς
– εκτέλεση πολύπλοκων
έργων
– γνωστική ευελιξία
■ Θερμές
■ εμπεριέχουν συναίσθημα,
πεποιθήσεις και επιθυμίες
– αντίληψη της τιμωρίας ή
της ανταμοιβής
– απόκτηση κοινωνικής
συμπεριφοράς
– λήψη αποφάσεων που
βασίζεται σε
προσωπικούς και
συναισθηματικούς
παράγοντες
46. ■ “dysexecutive syndrome” (Baddeley)
■ Δυσεπιτελικό σύνδρομο
– Οι επιτελικές λειτουργίες δεν είναι ενιαίες
– Οι μετωπιαίοι λοβοί είναι μία μεγάλη και πολύπλοκη
δομή και πιθανότατα με πολλαπλές λειτουργίες
– Οι επιτελικές λειτουργίες διαμεσολαβούνται από
συνδέσεις μεταξύ διαφόρων περιοχών, οπότε δεν
μπορούμε να θεωρήσουμε ότι εδράζονται αποκλειστικά
στον μετωπιαίο φλοιό
– Οι ασθενείς με διαταραχές στις επιτελικές λειτουργίες
δεν έχουν πάντα μία ξεκάθαρη μετωπιαία βλάβη
– Οι ασθενείς με μετωπιαίες βλάβες δεν εκδηλώνουν
πάντα διαταραχές στις επιτελικές λειτουργίες
49. ■ Ο εγκέφαλος του
ανθρώπου αποτελείται
από τρεις βασικές
λειτουργικές μονάδες που
συνδέονται και
αλληλεπιδρούν μεταξύ
τους
■ Η πρώτη μονάδα
εντοπίζεται στο στέλεχος
του εγκεφάλου και
ευθύνεται για τη ρύθμιση
και τη διατήρηση της
εγρήγορσης.
50. ■ Η δεύτερη μονάδα
ευθύνεται για την
κωδικοποίηση, την
επεξεργασία και την
αποθήκευση των
πληροφοριών και
περιλαμβάνει τους
κροταφικούς, τους
βρεγματικούς και τους
ινιακούς λοβούς.
51. ■ Η τρίτη λειτουργική μονάδα
εντοπίζεται στους μετωπιαίους
λοβούς και αφορά τον
προγραμματισμό και τη ρύθμιση
της συμπεριφοράς.
■ Στην τρίτη λειτουργική μονάδα
συμπεριλαμβάνεται ο
προμετωπιαίος φλοιός
– μία υπερ-δομή, που διαμορφώνει
και ελέγχει τη γνωστική
λειτουργικότητα και τη
συμπεριφορά στον άνθρωπο.
■ Βλάβη στους μετωπιαίους λοβούς,
και κυρίως στον προμετωπιαίο
φλοιό, διαταράσσει την εκδήλωση
πολύπλοκων συμπεριφορών και
την ικανότητα του ανθρώπου να
προβλέπει και να διαμορφώνει τα
αποτελέσματα που απορρέουν
από τη συμπεριφορά του.
– απλές και βασικές συμπεριφορές
που είτε δεν έχουν λογική είτε δεν
ταιριάζουν στην προκειμένη
περίπτωση
53. ■ Υπάρχουν τρία συστήματα που αλληλεπιδρούν
μεταξύ τους και ελέγχουν την προσοχή και τις
επιτελικές λειτουργίες του ατόμου.
■ Το σύστημα ενεργοποίησης του δικτυωτού
σχηματισμού (reticular activating system)
– διατηρεί τα απαιτούμενα επίπεδα εγρήγορσης
ενός ατόμου
– βλάβη: απώλεια συνείδησης.
54. ■ Το διάχυτο προβολικό θαλαμικό σύστημα (diffuse
thalamic projection system)
– είναι υπεύθυνο για την εστίαση της προσοχής
σε εξωτερικά ερεθίσματα για μικρές χρονικές
περιόδους
– βλάβη: εύκολη διάσπαση της προσοχής.
55. ■ Το μετωπιαίο-θαλαμικό σύστημα διήθησης(fronto-
thalamic gating system)
– ευθύνεται για τις ανώτερες φλοιικές
λειτουργίες, όπως ο σχεδιασμός κινήσεων, η
στρατηγική σκέψη, η επιλογή και η απόρριψη
ερεθισμάτων και η παρακολούθηση της
καθημερινής συμπεριφοράς
– βλάβη: συμπτώματα ανάλογα με αυτά που
παρατηρούνται μετά από βλάβη του SAS (π.χ.
διαταραχή της προσοχής και παραμέληση)
57. Σύστημα περιεκτικού
προγραμματισμού
ελέγχει την εκτέλεση
αυτοματοποιημένων
πράξεων η πράξεων
ρουτίνας
Εποπτικό σύστημα
προσοχής
συνειδητός έλεγχος
προσοχής, πράξεις
χωρίς ρουτίνα
Ενεργοποίηση σχημάτων
Ενεργοποίηση σχημάτων
58. Εποπτικό σύστημα προσοχής
■ Είναι απαραίτητο σε καταστάσεις που
1. Περιέχουν σχεδιασμό και λήψη αποφάσεων
2. Περιέχουν τη διαδικασία σφάλματος-διόρθωσης
3. Απαιτούν απαντήσεις, οι οποίες δεν μπορούν να
διδαχθούν και δεν είναι οικείες
4. Θεωρούνται επικίνδυνες ή δύσκολες
5. Απαιτούν από τον οργανισμό να αγνοήσει έντονες
συνήθειες
■ Περιλαμβάνει την ευθύνη για τη ρύθμιση, την
αξιολόγηση και τη διάρθρωση σχεδίων και στόχων
■ Οι μετωπιαίες βλάβες μπορούν να διακόψουν μία ή
περισσότερες από αυτές τις διεργασίες
60. Σχήμα
■ Το σχήμα
– ενεργοποιεί άλλα σχήματα, ελέγχοντας με τον
τρόπο αυτό τις γνωστικές λειτουργίες με
αποτέλεσμα την παραγωγή της κατάλληλης
συμπεριφοράς
– ενημερώνει το Supervisory System για την
τρέχουσα κατάσταση.
61. ■ Περιέχει και εσωτερικές συνδέσεις, που το κρατούν
διαρκώς ενήμερο για την τρέχουσα κατάσταση.
■ Το σχήμα, από τη στιγμή που θα ενεργοποιηθεί,
παραμένει ενεργό για κάποια χρονική περίοδο ανάλογα
με τους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν και τις
διαδικασίες που απαιτούνται για να γίνει αυτό.
– Όταν ο στόχος είναι απλός και εύκολος, αυτή η χρονική
διάρκεια είναι λίγα δευτερόλεπτα (αν προκύψουν νέα
ερεθίσματα, παρατείνεται).
62. Τα σχήματά μας είναι η αναπαράσταση του
κόσμου μας
D. Andrews (2001)
64. ■ Τονίζεται η σημασία που έχουν οι στόχοι του ατόμου,
και τα επιμέρους βήματα που απαιτούνται για να
επιτευχθεί ένας στόχος, στη διαμόρφωση της βέλτιστης
συμπεριφοράς.
■ Η συμπεριφορά θεωρείται ότι είναι στοχο-
κατευθυνόμενη και διαμορφώνεται με βάση μία σειρά
επιμέρους στόχων.
– Οι στόχοι διαμορφώνονται, αποθηκεύονται και
ελέγχονται διανοητικά από ένα άτομο, προκειμένου να
έχει τη δέουσα συμπεριφορά ανάλογα με τα εξωτερικά
ή εσωτερικά ερεθίσματα που δέχεται.
– Ενεργοποίηση ή η αναστολή επιμέρους συμπεριφορών
ώστε να επιτευχθεί ο τελικός στόχος.
65. ■ Μετωπιαίοι λοβοί: ασθενείς με βλάβη είναι συνήθως
αποδιοργανωμένοι και δεν μπορούν να επιτύχουν ένα
στόχο
– «παραμέληση στόχου» (goal-neglect)
■ Αν και οι ασθενείς αυτοί πολλές φορές είναι σε θέση να
θυμούνται τους στόχους που έχουν θέσει, στην πορεία
παρασύρονται και οι αποφάσεις και η συμπεριφορά
τους είτε είναι αλλόκοτη είτε «παραμένουν κολλημένοι»
σε έναν επιμέρους στόχο
67. ■ Somatic Marker Hypothesis
– Διαταραχές στο συναίσθημα και στην καθημερινή
λήψη αποφάσεων ασθενών με βλάβη στον
VMPFC
■ Damasio (1994)
– Διαταραχές στη λήψη αποφάσεων λόγω
αδυναμίας στη χρήση «σημάτων» από το σώμα
κατά την αξιολόγηση ενός σχεδίου δράσης
(διαφορετικών επιλογών δράσης)
■ Σωματικοί δείκτες
68. ■ Το συναίσθημα διαμεσολαβείται από
προμετωπιαίες περιοχές μέσω
συνδέσεων με άλλες περιοχές του
φλοιού και υποφλοιώδεις πυρήνες.
– έσω κοιλιακός φλοιός
– αμυγδαλή
– θάλαμος
– υποθάλαμος
■ Ασθενείς με βλάβες δεν μπορούν να
συνδέσουν κατάλληλες συμπεριφορές
με μία σωματική ένδειξη που έχει
συναισθηματική χροιά, αν και
μπορούν να καταλάβουν τη σημασία
αυτών των συμπεριφορών
– Δυσκολεύονται να ελέγξουν τη
συμπεριφορά τους γιατί δεν
μπορούν να χρησιμοποιήσουν τους
σωματικούς δείκτες
69. ■ Κατά τη λήψη μιας απόφασης, ένα σήμα που
ενεργοποιείται από κάποιο συναίσθημα (σωματικός
δείκτης) δημιουργεί μία ενδεχόμενη
αντίδραση/απάντηση
70. ■ Κάθε αντίδραση προκαλείται από διαφορετικό
συναίσθημα και από μία διαφορετική σωματική
κατάσταση
■ Οι σωματικοί δείκτες
– Είναι ενδεικτικοί της συναισθηματικής χροιάς της
αναπαράστασης
– Σε πολύπλοκες ή αβέβαιες καταστάσεις, ενισχύουν τις
δυνητικά καλύτερες επιλογές
71.
72.
73. Οι «σωματικοί δείκτες» είναι κάποια στιγμιαία αισθήματα
που προκαλούνται από δευτερογενή συναισθήματα. Αυτά
τα αισθήματα και τα συναισθήματα έχουν συνδεθεί μέσω
της μάθησης με αναμενόμενα αποτελέσματα ή
συγκεκριμένα σενάρια έκβασης της κατάστασης. Όταν ένας
αρνητικός σωματικός δείκτης συνδεθεί με ένα συγκεκριμένο
αποτέλεσμα, λειτουργεί σαν συναγερμός. Αντίθετα, αν με το
συγκεκριμένο γεγονός συνδεθεί ένας θετικός σωματικός
δείκτης, λειτουργεί σαν κινητήρια δύναμη. Αυτή είναι η
ουσία των σωματικών δεικτών… Μερικές φορές οι
σωματικοί δείκτες λειτουργούν συγκαλυμμένα (χωρίς να
γίνονται συνειδητοί)…
■ Damasio, A.R., 1994
75. ■ Ο προμετωπιαίος φλοιός είναι μία από τις
περιοχές που εμπλέκονται σημαντικά σε
διεργασίες μνήμης εργασίας
■ Μελέτες νευροαπεικόνισης
■ Μελέτες με πειραματόζωα
76. N-back & PFC στη σχιζοφρένεια
Perlstein et al, 2003, Biological Psychiatry
77. N-back & PFC στη σχιζοφρένεια
Kim et al, 2003, Am J Psychiatry
78. ■ Άσυμμετρία
– δεξιός μετωπιαίος λοβός: μη λεκτική μνήμη εργασίας
– αριστερός μετωπιαίος λοβός: λεκτική μνήμη εργασίας
■ Η σχέση του μετωπιαίου λοβού και της μνήμης εργασίας έχει
αναδειχθεί και από μελέτες σε πιθήκους
80. ■ Μακρά ιστορία (π.χ. Hebb & Penfield, 1940)
■ Μεγάλη εξελικτική επέκταση του μετωπιαίου λοβού
(κυρίως του προμετωπιαίου φλοιού)
– Η αύξηση της νοημοσύνης του ανθρώπου σε σχέση με τη νοημοσύνη
άλλων πρωτευόντων σχετίζεται με το μέγεθος των μετωπιαίων λοβών.
■ Σοβαρά διαταραγμένες προμετωπιαίες λειτουργίες
παρά τη διατήρηση της νοημοσύνης
■ Ασθενείς με βλάβες στο μετωπιαίο λοβό έχουν καλή
επίδοση στο WAIS-R, αλλά έχουν μειωμένη επίδοση σε
δοκιμασίες ρέουσας νοημοσύνης (fluid intelligence)
81. ■ Σημαντική συμβολή της ρέουσας νοημοσύνης σε
δοκιμασίες εκτίμησης των προμετωπιαίων
λειτουργιών
■ Ερμηνεία Αποκρυσταλλωμένη
(γνώσεις)
Νοημοσύνη
Ρέουσα
(αντίληψη αφηρημένων σχέσεων
Συναγωγή συμπερασμάτων)
Επιτελικές
λειτουργίες
Παράγοντας g
82. ■ Ρέουσα νοημοσύνη
– Η ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε αφηρημένες
σχέσεις και να συνάγουμε λογικά
συμπεράσματα.
■ Αποκρυσταλλωμένη νοημοσύνη
– Η ικανότητα να συγκρατούμε στη μνήμη μας και
να χρησιμοποιούμε γνώσεις που έχουμε
αποκτήσει μέσω πρότερης μάθησης
– Συνδέεται στενά με το δείκτη νοημοσύνης της
κλίμακας του Wechsler
84. ■ Passingham, Wise & Genovesio
■ Οι περιοχές του προμετωπιαίου και του οπίσθιου βρεγματικού φλοιού
εμφανίστηκαν κατά την εξέλιξη των ανθρωποειδών πιθήκων, με
αποτέλεσμα δυσανάλογα μεγάλες προμετωπιαίες και βρεγματικές
περιοχές στον εγκέφαλο του σύγχρονου ανθρώπου.
■ Τα δίκτυα που διαμορφώθηκαν ανάμεσα στον προμετωπιαίο και το
βρεγματικό λοβό έθεσαν τις βάσεις για την επέκταση της ρέουσας
νοημοσύνης (γενική ικανότητα επίλυσης προβλημάτων) στον άνθρωπο.
■ Καθώς μεγάλωνε ο εγκέφαλος των προγόνων μας, οι αυξημένες
μεταβολικές απαιτήσεις κατέστησαν εξαιρετικά σημαντική την
ικανότητα αναγνώρισης αποδοτικών περιοχών για την αναζήτηση
τροφής.
■ Οι στρατηγικές αναζήτησης τροφής που ήταν λιγότερο επικίνδυνες και
ευνοούσαν την επιβίωση των ανθρωπιδών επίσης ευνόησαν τις
ανώτερες ικανότητες επίλυσης προβλημάτων, που εξελίχθηκαν στον
άνθρωπο, και έτσι αυξήθηκε η νοημοσύνη μας.
85. ■ Συγκλίνουσα (ή κριτική) σκέψη
– Παραδοσιακές δοκιμασίες νοημοσύνης
– Υπάρχει μία σωστή απάντηση σε κάθε ερώτηση.
■ Αποκλίνουσα (ή δημιουργική) σκέψη
– Δοκιμασίες που δίνουν έμφαση στον αριθμό και την
ποικιλία των αποκρίσεων σε μία συγκεκριμένη
ερώτηση και όχι σε μία συγκεκριμένη απάντηση
Βλάβες στον μετωπιαίο λοβό παρεμβαίνουν στη
νοημοσύνη που απαιτείται για την παραγωγή
αποκλίνουσας (δημιουργικής) και όχι συγκλίνουσας
σκέψης.
87. ■ Συμμετοχή (ενεργοποίηση) και άλλων λειτουργιών
κατά την εκτέλεση των δοκιμασιών
– Διαταραχή άλλων λειτουργιών μπορεί να
οδηγήσει σε μειωμένη επίδοση
■ Κλινική σημασία
92. Μελέτες νευροαπεικόνισης & νευροψυχολογία
Λειτουργία Περιοχή Ενεργοποίησης Βασική Αναφορά
Αυτοκαθοδήγηση Ραχιαίος-πλάγιος Petrides, 2000
Συντελεστική μάθηση Ραχιαίος-πλάγιος Petrides, 2000
Χωρική μνήμη εργασίας Ραχιαίος-πλάγιος, κοιλιακός
πλάγιος
Owen et al., 1996
Εκμάθηση οπτικοχωρικών
δεξιοτήτων
Ραχιαίος-πλάγιος Doyon et al., 1996
Ανάκληση λεκτικών
πληροφοριών
Ραχιαίος-πλάγιος
Κογχομετωπιαίος
Buckner et al., 1995
Tulving et al., 1994
Petrides et al., 1995
Αντίστροφη μάθηση Κογχικός και ραχιαίος-πλάγιος Hampshire et al., 2012
Κωδίκευση οπτικών
πληροφοριών
Κογχομετωπιαίος Frey & Petrides, 2000
Ανάλυση προσώπων Κοιλιακός-έσω και κογχικός Mende-Siedlecki et al., 2013
Κωδίκευση δυσάρεστων
ακουστικών πληροφοριών
Κογχομετωπιαίος Frey et al., 2000
Εκφράσεις ή αναγνώριση
προσώπου ή και τα δύο
Κάτω προμετωπιαίος Iidaka et al., 2001
Αυτοβιογραφική μνήμη Έσω, κοιλιακός πλάγιος Svoboda et al., 2006
93. Η ενεργοποίηση του προμετωπιαίου φλοιού, που προκαλείται από
πολύ διαφορετικές γνωστικές απαιτήσεις είναι ομαδοποιημένη: η
μεγαλύτερη ενεργοποίηση καταγράφεται στο ραχιαίο-πλάγιο και
τον κοιλιακό-έσω προμετωπιαίο φλοιό και στο πρόσθιο
προσαγώγιο.
94. ■ ΠΑΡΑΚΑΛΩ ΜΗΝ ΑΦΗΣΕΤΕ ΑΠΟΡΡΙΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΙΘΟΥΣΑ
■ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ
