Ortografía, alfabetos...

1. A escrita a través do tempo
A lingua, entendida como un conxunto de sons que nos permiten comunicarnos coas
persoas que nos rodean, é o medio de comunicación máis perfecto que existe, mais ten
unha limitación: as mensaxes emitidas oralmente non se conservan no tempo. Para
solucionar este problema os seres humanos inventaron a lingua escrita.
As primeiras manifestacións da lingua escrita datan de hai máis de 50.000 anos.
Dende esa época até hoxe a escrita pasou por tres etapas principais. Durante a fase da
escrita sintética empregábanse signos pictóricos que representan unha frase ou un
enunciado completo. Na escrita analítica empréganse signos -chamados ideogramas-
que representan unha palabra. Na escrita fonética cada signo representa un fonema ou
grupo de fonemas.
A escrita sintética foi empregada polas sociedades primitivas e hoxe case non quedan
restos dela. A escrita analítica foi usada polos sumerios no ano 3000 a.C., polos exipcios
no 2000 a.C. e polos chineses sobre o 1300 a.C. Na actualidade esta escrita continúa
vixente na China e no Xapón, principalmente. A escrita fonética foi creada polos semíticos
occidentais no segundo milenio antes de Cristo e hoxe é a empregada pola maior parte das
linguas do mundo.
A escrita fonética emprega o alfabeto e, segundo os sons que representa, pode ser
silábica, aquela que representa as sílabas; consonántica, que representa as consoantes; e
consonántica e vocálica, que representa as consoantes e as vogais. Hoxe a escrita silábica
é empregada por algunhas linguas da India e polo etíope, a consonántica polo árabe, polo
hebreo, etc. A escrita consonántica e vocálica foi inventada polos gregos sobre o século X
a.C. Os gregos tamén perfeccionaron o alfabeto que inventaran os fenicios e que despois
completarían os latinos. O alfabeto romano é o sistema de escrita alfabética mais usado
hoxe no mundo. Componse de 26 letras mais algunhas adicionais dependendo do idioma
do que se trate (por ex., o español engade o “ñ”, o catalán o “ç”...). Utilízase este alfabeto
na maioría das linguas da UE, em América, na África Subsahariana e nas Illas do Pacífico.
A escrita en Galiza
Aínda que sexa algo arriscado, é posíbel considerar que os petróglifos son a
primeira manifestación escrita, en forma de pictogramas, que existe en Galiza. Eses
petróglifos indican que, desde tempos remotos, os seres humanos sentiron a necesidade
de se expresaren por escrito, aínda que no comezo fora a través de imaxes, servíndose da
flora e da fauna que os rodeaba.
De épocas posteriores temos manifestacións escritas, manuais, da época romana e
da época medieval. Do prelo galego de Monterrei saíu o primeiro libro publicado en Galiza,
no ano 1494. O galego aparece por primeira vez nun libro impreso no ano 1697. O
primeiro libro escrito enteiramente en galego é do ano 1863.
Os alfabetos
As diferentes escritas que existen hoxe baséanse nuns poucos alfabetos. O alfabeto
galego, igual que o resto das escritas europeas, naceu do grego e do latino. O alfabeto
cirílico procede do grego e emprégase nos países eslavos. O árabe escríbeno todos os
pobos musulmáns. O grego moderno conserva características do antigo alfabeto, aínda
que simplificadas. O xaponés é unha síntese dos ideogramas chineses adaptados aos
sons da linguaxe.
MÁIS INFORMACIÓN: HISTORIA DA ESCRITURA (YOUTUBE)
ACTIVIDADE: CONVERTER ESTE TEMA NUN ESQUEMA.

2. DE COMO VEU A RIANXO UNHA BALEA
Cando eu era rapazote chegou un día a Rianxo, paréceme que ás dez e mdida da
mañá, unha balea. Algúns, para lle restar mérito á nosa vila din que era unha balea moi
pequena, unha criaturiña de balea. Faladurías, envexa, non saben o que din. Eu non
digo que fose coma un consistorio a aboiar pola ría, non son tan argalleiro; pero a eslora
dun patache poida que a tivese ben, e aquí entre vós hai outros que a viron e poden dar
razón. E os que non a viros que peche a boca.
(…)
Os entendidos din que viña perdida, que entrou pola boca da ría coma nunha
gaiola, e que de moito dar voltas se topar saida, foi dar alí sen folgos, deixouse estar un
intre, e como eran as mareas vivas e moito o calado, foise un pouco o mar e varou. Eu
moito non entendo, máis coido que debeu de ser así.
(…)
Nisto que chegan as lanchas todas a remo para non ter que busca-las voltas ó
vento na punta de Fincheira, e que se poñen arredor do lombo da balea, onde
esmorecían as ondas como nas beiras dunha ínsua.
Houbo moito rebumbio entre os mariñeiros sobre do que conviña. Alí estaba tamén
o Contramestre, e para semellar máis entendido abaneaba a testa, sorría e erguía o
ollos, mais non pasaba de dicir, sen comprometer consello:
- Así non fas nada, home. Estás perdendo o tempo. Facede a cousa con orde.
Con orde, está moi ben. O que pasaba era que non se sabía que cousa era a que
había que facer con orde. Botáronlle un rizón, pero escorregaba e non prendía.
Empuxanron con remos, non se ben para qué, e recuaban as lanchas, desatracando
dela como dun trans-atlántico. Fixéronse enliadas maniobras, con moitos berros e
xuramentos, para lle pasar un cabo arredor, pero alguén dixo que aquilo era como
querer levar preso cun fío a Oitentaenove (o Hércules da vila), e tiña razón. As mociñas
que foran chegando ó areal fartábanse de rir e de xogar coa escuma.
Eu estaba nunha lancha desas que chaman burriños. Non sei se fun deica alí nunha
gamela ou descalzándome e pasando por algún bote medio varado que me servise de
ponte. O certo é que estiven no sitio máis arriscado.
(…)
Agora para rematar o conto direivos que non topou as portas do seu grande mar, e
foi morrer a Vilanova.
(…)
Estes textos son fragmentos escollidos do conto de Rafael Dieste "De como veu a Rianxo
unha balea", do libro "Dos Arquivos do Trasno", Rafael Dieste (1926).
FONTE: CRA DE RIANXO
ACTIVIDADE: CONVERTER O CONTO DE DIESTE NUNHA NOTICIA XORNALÍSTICA.