De geschiedenis van het (cultuur)historische landschap van Reeuwijk en omgeving

1. (Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. “Deze landstreek is bijzonder merk-waardig” Het (cultuur)historische landschap van Reeuwijk en omgeving Sophie Visser 5 september 2006 (Afstudeer)onderzoek Historische geografie – Universiteit Utrecht

2. (Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. Inhoud I –Waar het om ging II – De landschapsgeschiedenis: hoofdlijnen en voorbeelden III - Conclusies

5. Aanvullend , indien weinig schriftelijke bronnen‘Hulpwetenschappen’: - geschiedenis - fysische geografie - etc.

6. (Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - – Waar het om ging Samenhangen in het (cultuur)historische landschap Samenhang in de tijd Horizontale samenhang Turfwinning - > 17e eeuw Vertikale samenhang Veenontginningen > 12e eeuw Snelweg 20e eeuw Uit methode ‘Leesbaar landschap’

8. Doorlopende ontwikkeling in de tijd

10. KICHOverige archief- documenten Volkstellingen 1849-1930 Kwantitatieve bronnen Eerdere CH- Onderzoeken Vakinzichten Archiefdocumenten

12. Planning

13. Toetsing

14. etc.scriptie Vademecum/ GIS-kaarten scriptie Publieks- Boek? ‘Beeldbank oude kaarten’? Waardering & selectie Archeologische Verwachtingenkaart Geïnteresseerden (bevolking, onderzoekers, …….) Ideeën voor plano- logie & ontwerp

16. Inge Froger - Sr. Beleidsmedewerker Gem. Reeuwijk

17. Lia van Rijen - Landschapsmanager ISMH

18. Addy Vos - Streekmuseum Oudheidskamer

19. Piet Blaak - Streekmuseum Oudheidskamer

20. Gerard Maatje - ‘Lokale/streekgeschiedkundige’

21. Rob Alkemade - Streekarchivaris SARS/Streekgeschiedkundige

22. inbreng en afstemming

23. samenwerking -bruikbare resultaten

24. (Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Waar het om ging Landschapsgeschiedenis: “Deze landstreek is bijzonder merkwaardig” Vademecum landschapsobjecten

26. Ontginningen

27. Waterhuishouding

28. Delfstofwinning/vervening

29. Gewestelijk/bestuurlijk

31. (Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Hoofdlijnen en voorbeelden Ontginningen tot ca. 1150: langs natuurlijke waterlopen- Oude Rijn: < Romeinse tijd Middeleeuwen (> 700nC) Stroken- verkaveling Waarder Waarder: Ca. 1100 Onregelmatige/ Blok- verkaveling Vrije Hoeve Hollandsche IJssel: > 1000 nC

32. (Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Hoofdlijnen en voorbeelden Intermezzo: problemen met waterhuishouding 1150 – 1220 12e eeuw Problemen met de Oude Rijn <1165 Suadenburgerdam Begin 13e eeuw Verbetering afwatering Rijnland -> buitenwater 2e fase ontginningen 1220 – ca. 1300 < 1244 - Doortrekken rivier Gouwe naar Oude Rijn

34. (Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Hoofdlijnen en voorbeelden Tweede fase ontginningen 1220 – 1300 : Hollands middengebied Bewoning zeker Bewoning vermoedelijk kerk motte/burcht? Boskoop – Middelburg Reeuwijk–Broekvelden-Sluipwijk (Ree en Reewal uitgemeten in 1248)

36. Papekop

37. Korte Hoeven

38. Lange Weide

39. RuigeWeide

41. (Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Ruimtelijke hoofdlijnen Waterstaat 1480 – 1615*: (1) Invoering poldermolens (2) Deels naar Gouwe en Oude Rijn *1750 Willens

42. (Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. – Hoofdlijnen en voorbeelden Reeuwijks Dubbelverlaat (1608) Reeuwijkse molens Oude Rijn 1605

43. (Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. – Hoofdlijnen en voorbeelden Delfstofwinning: turf, klei (en zand) Turfwinning: - Laagveen -> natte vervening (>1530) - Invloed economie en Gouda (=> na 1660) - Wel/niet plicht tot droogmaken Natte vervening door baggeren

44. (Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. – Hoofdlijnen en voorbeelden “Openluchtmuseum van turfwinning”

45. (Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Hoofdlijnen en voorbeelden (2) Kleiwinning voor - steenbakkerij: m.n. bij Oude Rijn - dijken, spoorwegen, etc. Oud-Reeuwijk Spoordijk bij Hogebrug

46. (Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Hoofdlijnen en voorbeelden Gewestelijk/bestuurlijk – mottes/burchten? - douaneposten 1750 - 1802 Kromme Kamp (Waarder) Wiltenburg (bij Oukoop) 1811 In 1296 hier Voirburcht?

47. (Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. – Hoofdlijnen en voorbeelden Combinatie van bronnen: voorbeeld 1 *bebouwing in Sluipwijk in 14e en 18e eeuw Verdwenen bebouwing Sluipwijk 14e eeuw - ca. 1300 Oostelijk Sluipwijk 80 hoeven - Gravenkoop - Roggenbroek - Nieuwerbroek - 1378 Sluipwijk 20-29 woningen (2) Bebouwing Noord-Platteweg 18e eeuw - kaarten Rijnland 1687 en 1746 1 - kaart Heerlijkheid Sluipwijk, etc. ca. 1730 11 - kaart Verponding 1811 ca. 37

48. (Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. – Hoofdlijnen en voorbeelden Combinatie van bronnen: voorbeeld 2 *Ontwikkeling bebouwing volgens kaarten 1850 – 1940 1850 1940

49. (Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. – Hoofdlijnen en voorbeelden Combinatie van bronnen: voorbeeld 2 Volkstellingen 1879 – 1930 *Woningengroei factor 1-2,5 2 - 2,5 Boskoop 1,5 -2 Bodegraven, Reeuwijk, Gouda, Woerden 1 - 1,5 overigen *‘Onbewoonde panden’ groei factor 15 – 16 in Reeuwijk! - steden totaal : factor 3 - platteland totaal : factor 11

50. (Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Conclusies Conclusies: Breed en diep overzicht en inzicht *Landschapsgeschiedenis (incl. oude kaarten): - in samenhangen in ruimte en tijd - ‘wat er nog is’ (‘cultuurhistorie’, ‘cultureel erfgoed’) - en in ‘wat er was’ - wat onderzocht is - basis voor andere uitgaven - “Deze landstreek is bijzonder merkwaardig”: chronologisch - ‘uittreksel’ in scriptie : thematisch => basis voor vervolgactiviteiten *Vademecum - landschapsobjecten in systeem (deels) - CH-kaarten Reeuwijk met GIS (subsidie) - nog niet af - fundamentele opzet: mogelijk ‘landelijk’ verdere uitwerking

51. (Cultuur)historische landschap Reeuwijk e.o. - Conclusies Voorbeeld van voorlopige Cultuurhistorische kaart : ‘Waterstructuur 1615’

53. ‘professionals’ uit diverse disciplines

54. ‘trekken door het land’: m.n. bovenregionaal vergelijkend

55. eventueel zonder lokale/regionale gebiedskennis:

56. wat zien ze wel/niet (‘onbekend maakt …….’)

57. wat willen ze wel/niet zien (‘kenmerkend vanuit hoger niveau’)

58. ‘Transdisciplinair in brede zin’- ‘Expert knowledge’ en ‘local knowledge’’ - lokale/regionale betrokkenen - diverse achtergronden en kennis - inhoud/opzet/gebruik van het Vademecum!