ભૂગોળ એ સ્થળો અને લોકો અને તેમના વાતાવરણ વચ્ચેના સંબંધોનો અભ્યાસ છે. ભૂગોળશાસ્ત્રીઓ પૃથ્વીની સપાટીના ભૌતિક ગુણધર્મો અને તેની આસપાસ ફેલાયેલા માનવ સમાજ બંનેનું અન્વેષણ કરે છે.

1. ભૂગોળ એટલે શું ?
● પૃથ્વી સપાટી અને પેટાળમાં આવેલા ભૌતિક તત્વો અને માનવીય તત્વોની ભિન્નતાના અભ્યાસને
ભૂગોળ કહેવામાં આવે છે.
● Gujarat Ni Bhugol In Gujarati વિષયમાં પૃથ્વી પર આવેલા વાતાવરણ , જલાવરણ , મૃદાવરણ
અને જીવાવરણ માં સમાવિષ્ટ તમામ જૈવિક અને અજૈવિક ઘટકોના અભ્યાસને આવરી લેવામાં આવે
છે.
● પૃથ્વીના જે પ્રદેશની ભૂગોળનો અભ્યાસ કરવો હોય તેના સ્થાન , ભૂપૃષ્ઠ , આબોહવા , પ્રાણીસૃષ્ટિ ,
વનસ્પતિ , ખેતી , ખનીજો , ઉદ્યોગો , સંસાધનો , પરિવહન જેવા સમુદાયનો અભ્યાસ કરવો પડે છે.
● ભૂગોળ Geography શબ્દનો સૌ પ્રથમ પ્રયોગ 2 સદીમાં ગ્રીક ભૂગોળવિદ ઈરેટોસ્થેંનિસે કર્યો
હતો.આથી જ (Father of Geography - Erstosthenes) ને જીયોગ્રાફી (ભૂગોળ) ના પિતા કહેવાય છે.
● લેટિન ભાષામાં "Geo" નો અર્થ "પૃથ્વી" થાય અને "Graphia" નો અર્થ વર્ણન કરવું એવો થાય છે. તેથી
આપણે કહી શકીએ છીએ કે પૃથ્વીનું વર્ણન કરનાર વિજ્ઞાન.
● ઈરેટોસ્ટનીસે પૃથ્વીનો પરિઘ માપવાનો પ્રયત્ન પણ કર્યો હતો.
● પૃથ્વીના કદ આકાર અને ગતિ વિશે પોતાનો વિચાર રજુ કરનાર - થેલ્સ

2. ● વિશ્વનો પ્રથમ ભૂગોળવિદ થેલ્સને માનવામાં આવે છે.
● ભારતના ભૂગોળવિદમાં આર્યભટ્ટ એ સ ૂર્યમંડળ વિશેની માહિતી આપી હતી.
● ભારતના ભૂગોળવિદમાં વરામિરે પૃથ્વીના વ્યાસ સંબંધી માહિતી આપી હતી.
● 12 મી સદીમાં ભાસ્કરાચાર્યએ ગુરુત્વાકર્ષણ સંબંધી માહિતી આપી હતી
● 6 સદીમાં બ્રહ્મગુપ્તે ખગોળ અને જ્યોતિષ વિષયક ની ગ્રંથોની માહિતી આપી હતી.
● ભારતની ભૂગોળ નું વર્ણન ફાઈયાન , હ્યું-એન-ત્સંગ , ઈબનતુતા ઉપરાંત વિદેશી મુસાફરોએ પોતાના
પુસ્તકોમાં કરેલું છે.
● ભૂગોળ ને બે ભાગમાં વહેંચવામાં આવે છે
● 1) ભૌતિક ભૂગોળ
● 2) માનવીય ભૂગોળ
● ભૌતિક ભૂગોળ
● ભૌતિક ભૂગોળમાં ભૂમિ સ્વરૂપો ઉત્પત્તિ તેમના પ્રકાર આબોહવા વાતાવરણના સ્તરો તાપમાન દબાણ
પવન વરસાદ મહાસાગરો ના પ્રવાહ નદીઓ જમીનોના પ્રકાર નિર્માણ એમ નદીઓ ઋતુઓ સમુદ્ર
સરોવરો વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.
● માનવ ભૂગોળ
● માનવ ભૂગોળમાં સામાજિક ભૂગોળ , ગ્રામીણ , શહેરી , આર્થિક ઉદ્યોગ , કૃષિ , રાજકીય , પરિવહન
વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.
● હવે આપણે અહીં અલગ અલગ ભૂગોળના પ્રકરણની ચર્ચા કરીશું.
● 1) અક્ષાંશ અને રેખાંશ
● 2) ગુજરાતનું સ્થાન સીમા અને વિસ્તાર
● 3) ગુજરાતનું ભૂપૃષ્ઠ
● 4) ગુજરાતની જમીનો
● 5) ગુજરાતની ખેતી
● 6) ગુજરાતની નદીઓ

3. ● 7) ગુજરાતનો દરિયા કિનારો
● 8) ગુજરાતના બંદરો
● 9) ગુજરાતના જ ં
ગલો
● 10) ગુજરાતની કુદરતી સંપતિઓ
● 11) ગુજરાતના રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનો
● A) ગીર નેશનલ પાર્ક
● B) વેળાવદર નેશનલ પાર્ક
● C) વાંસદા નેશનલ પાર્ક
● D) મરીન / દરિયાઈ સામુદ્રિક નેશનલ પાર્ક
● 12) ગુજરાતના રાષ્ટ્રીય અભ્યારણો
● 13) ગુજરાતની પ્રાણી સંપત્તિ
● 14) ગુજરાતની ખનીજો
● 15) ગુજરાતના માર્ગ અને પરિવહન
● 16) ગુજરાતના ઉદ્યોગો
● 17) વસ્તી ગણતરી
● ગુજરાતના જિલ્લાઓ:
1. કચ્છ જિલ્લો
● ઉત્તર ગુજરાતના જિલ્લાઓ:
1. બનાસકાંઠા જિલ્લો
2. સાબરકાંઠા જિલ્લો
3. અરવલ્લી જિલ્લો

4. 4. પાટણ જિલ્લો
5. મહેસાણા જિલ્લો
6. ગાંધીનગર જિલ્લો
● મધ્ય ગુજરાતના જિલ્લાઓ:
1. મહીસાગર જીલ્લો
2. દાહોદ જીલ્લો
3. પંચમહાલ જીલ્લો
4. છોટાઉદેપુર જિલ્લો
5. વડોદરા જીલ્લો
6. આણંદ જીલ્લો
7. ખેડા જીલ્લો
8. અમદાવાદ જિલ્લો
● દક્ષિણ ગુજરાતના જિલ્લાઓ:
1. ભરૂચ જિલ્લો
2. નર્મદા જિલ્લો
3. સુરત જીલ્લો
4. તાપી જિલ્લો
5. નવસારી જીલ્લો
6. ડાંગ જિલ્લો
7. વલસાડ જિલ્લો
● સૌરાષ્ટ્રના જિલ્લાઓ:
1. સુરેન્દ્રનગર જિલ્લો

5. 2. મોરબી જિલ્લો
3. જામનગર જિલ્લો
4. દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લો
5. પોરબંદર જિલ્લો
6. જુનાગઢ જીલ્લો
7. ગીર સોમનાથ જિલ્લો
8. અમરેલી જીલ્લો
9. ભાવનગર જીલ્લો
10. બોટાદ જીલ્લો
11. રાજકોટ જીલ્લો
● FAQs:
● ભારતના ભૂગોળ ના પિતા કોણ છે?
● ઈરેટોસ્થેનીસ એ ભારત ભૂગોળ ના પિતા છે.
● ભૂગોળ શબ્દનો અર્થ આપો ?
● પૃથ્વી સપાટી અને પેટાળમાં આવેલા ભૌતિક તત્વો અને માનવીય તત્વોની ભિન્નતાના અભ્યાસને
ભૂગોળ કહેવામાં આવે છે.