กาพย์เห่เรือพระนิพนธ์เจ้าฟ้าธรรมธิเบศร

3. เจ้าฟ้าธรรมธิเเบศรทรงพระปรีชาสามารถ
เจ้าฟ้าธรรมธิ บศรทรงพระปรีชาสามารถ
หลายด้าน โดยเฉพาะด้านวรรณกรรม
หลายด้าน โดยเฉพาะด้านวรรณกรรม
พระองค์ทรงเป็นกวีทยงใหญ่ในสมัยกรุง
พระองค์ทรงเป็นกวีที่ ยิ่ ิ่งใหญ่ในสมัยกรุง
ี่
ศรีอยุธยาพระองค์หนึ่ง พระองค์
ศรีอยุธยาพระองค์หนึง พระองค์
่
สินพระชนม์เเพราะเหตุทมีผู้ไปกราบทูลว่า
สิ้ ้นพระชนม์ พราะเหตุทมผู้ไปกราบทูลว่า
ี่ ี่ ี
พระองค์ลอบเป็นชู้กับเจ้าฟ้านิ่ม หรือเจ้าฟ้า
พระองค์ลอบเป็นชู้กับเจ้าฟ้านิ่ม หรือเจ้าฟ้า
สังวาลย์ซึ่งเป็น เจ้าจอมของพระราชบิดา
สังวาลย์ซึ่งเป็น เจ้าจอมของพระราชบิดา
สมเด็จพระเจ้าอยูหวบรมโกศจึงทรงลงพระ
่ ัั
สมเด็จพระเจ้าอยู่หวบรมโกศจึงทรงลงพระ
อาญาเฆี่ยนจนสิ้นพระชนม์พร้อมด้วยเจ้าฟ้า
อาญาเฆี่ยนจนสิ้นพระชนม์พร้อมด้วยเจ้าฟ้า
สังวาลย์ แล้วนำาพระศพไปฝังยังวัดไชย
สังวาลย์ แล้วนำาพระศพไปฝังยังวัดไชย
วัฒนาราม
วัฒนาราม

4. 

5. เป็น คำา ประพัน ธ์ป ระเภทหนึง
เป็น คำา ประพัน ธ์ป ระเภทหนึง ่่
แต่ง ไว้ส ำา หรับ ขับ ร้อ งเห่ใ น
แต่ง ไว้ส ำา หรับ ขับ ร้อ งเห่ใ น
กระบวนเรือ โดยมีท ำา นองเห่ท ี่ ี่
กระบวนเรือ โดยมีท ำา นองเห่ท
สอดคล้อ งกับ จัง หวะการพาย
สอดคล้อ งกับ จัง หวะการพาย
ของฝีพ าย ว่า ช้า หรือ เร็ว มัก จะ
ของฝีพ าย ว่า ช้า หรือ เร็ว มัก จะ
มีพ นัก งานขับ เห่ห นึง คนเป็น ต้น
มีพ นัก งานขับ เห่ห นึ่ ่ง คนเป็น ต้น
เสีย ง และฝีพ ายคอยร้อ งขับ
เสีย ง และฝีพ ายคอยร้อ งขับ
ตามจัง หวะ พร้อ มกับ การให้
ตามจัง หวะ พร้อ มกับ การให้
จัง หวะจากพนัก งาน
จัง หวะจากพนัก งาน

6. กาพย์ย านี ๑๑
กาพย์ย านี ๑๑

8.  กาพย์ย านี ๑๑ และโคลงสี่ส ภ าพเรีย ก
ุ
ว่า กาพย์ห ่อ โคลง
 มัก ขึ้น ต้น ด้ว ยโคลง ๑ บท แล้ว ตาม
ด้ว ยกาพย์ย านี ๑๑ เรื่อ ยไป จนจบ
ตอนหนึ่ง ๆ
 โดยเนื้อ ความของโคลงจะเหมือ น
กาพย์บ ทแรก
 เมื่อ จะขึ้น ตอนใหม่ก ็จ ะยกโคลงสี่
สุภ าพมาอีก หนึ่ง บท แล้ว ตามด้ว ย
กาพย์จ นจบตอน เช่น นี้ส ลับ กัน ไป

9. - เรือ ต้น (เรือ กิ่ง )
- เรือ ชัย มีเ จ้า พนัก งานกระทุง เส้า ให้
้
สัญ ญาณ
- เรือ เหล่า แสนยากร (เรือ ศีร ษะสัต ว์)

18.  พนัก งานเห่เ รือ คนสัญ ญาณเรือ พระทีน ั่ง
่
นายเรือ พระที่น ั่ง

19.  ฝีพ ายเรือ รูป สัต ว์ นายเรือ พระที่น ั่ง ทรง
นายเรือ

20.  ฝีพ ายเรือ พระที่น ั่ง ฝีพ ายเรือ
ดั้ง

21. ๑. เนื้อ หา แบ่ง ออกเป็น ๕ ตอน คือ
๑.๑ การชมขบวนเรือ ในเวลาเช้า พรรณนา
ไว้อ ย่า งละเอีย ด พิส ดาร
๑.๒ การชมฝูง ปลามีก ารอุป มาอุป ไมยอย่า ง
แจ่ม ชัด และกิน ใจอย่า งยิ่ง
๑.๓ การชมพรรณนาดอกไม้ใ นเวลากลาง
วัน ให้ค วามรู้ส ึก และอารมณ์ข องผูอ ่า น
้
คล้อ ยตาม
๑.๔ การชมฝูง นกในเวลาเย็น อุป มาอุป ไมย
แจ่ม ชัด เด่น ชัด
๑.๕ การครำ่า ครวญถึง นาง ในยามคำ่า คืน

22. ๒. รูป แบบ
ลัก ษณะคำา ประพัน ธ์ ใช้ก าพย์ห ่อ โคลง
คือ แต่ง โคลงสีส ภ าพแล้ว แต่ง กาพย์เ ลีย น
่ ุ
แบบพรรณนาเพิ่ม เติม
ศิล ปะการประพัน ธ์ท ำา ให้เ กิด ภาพพจน์
ความรู้ส ก ทางสุน ทรีย ะอัน ได้แ ก่ ความ
ึ
ชืน ชมในสิง สวยงามตามธรรมชาติ ความ
่ ่
ไพเราะของดนตรี ความรู้ส ก ซาบซึ้ง และ
ึ
อารมณ์ส ะเทือ นใจ

23. ๑. สะท้อ นภาพชีว ิต คนไทยด้า นการ
คมนาคม แสดงการสัญ จรทางนำ้า ให้เ ห็น
ว่า เมือ งไทยมีแ ม่น ำ้า ลำา คลองมาก
๒. แสดงถึง ขนบธรรมเนีย มประเพณี เช่น
ประเพณีก ารแต่ง กาย ผูห ญิง ห่ม ผ้า สไบ
้
คลุม ไหล่ เป็น ต้น การไว้ท รงผม ผู้ห ญิง
นิย มไว้ผ มยาวประบ่า แล้ว เก็บ ไรที่ถ อน
ผมออกเป็น วงกลม การบอกเวลา นิย ม
ใช้ก ลอง ฆ้อ งเป็น เครื่อ งบอกเปลี่ย นเวลา

24.
 ๑. ตำา นานการเห่เ รือ สมเด็จ พระเจ้า
บรมวงศ์เ ธอกรมพระยาดำา รงราชานุภ าพ
ทรงสัน นิษ ฐานว่า การเห่เ รือ ของไทยน่า
จะได้แ บบอย่า งมาจากประเทศ อิน เดีย แต่
ประเทศอิน เดีย ใช้เ ป็น มนตร์ใ นตำา รา
ไสยศาสตร์บ ช าพระราม ส่ว นของ
ู
ประเทศไทยใช้เ ห่บ อกจัง หวะฝีพ ายพร้อ ม
กัน เพื่อ เป็น การผ่อ นแรงในการพายและ
ทำา ให้ร ู้ส ก เพลิด เพลิน
ึ

25.  ๒. ประเภทของการเห่เ รือ แบ่ง ได้เ ป็น ๒
ประเภท คือ
๑) เห่เ รือ หลวง เป็น การเห่เ นือ งใน
่
งานพระราชพิธ ใ นการเสด็จ
ี
พระราชดำา เนิน โดยขบวนพยุห ยาตราทาง
ชลมารค เช่น ขบวนพยุห ยาตราทาง
ชลมารคในคราวสมโภชกรุง รัต นโกสิน ทร์
ครบ ๒๐๐ ปี
๒) เห่เ รือ เล่น เป็น การเห่เ วลาเล่น
เรือ เที่ย วเตร่เ พื่อ ความสนุก สนานรื่น เริง
และให้จ ัง หวะฝีพ ายพายพร้อ มกัน การเห่

26.  ๓ ลำา นำา การเห่เ รือ มี ๓ อย่า ง คือ
๑) ช้า ลวะเห่ เป็น เห่ช ้า ใช้ต อน
ออกจากท่า
ใช้พ ลพายในท่า นกบิน
๒ ) มูล เห่ เป็น เห่เ ร็ว ใช้เ ห่ต ่อ จาก
ช้า สวะเห่
ใช้พ ายเมื่อ เรือ ทวนกระแสนำ้า
 ๓) สวะเห่ ใช้เ ห่เ มื่อ เรือ เข้า
เทีย บท่า เมื่อ ถึง จุด หมาย
ปลายทาง

36.  ช่อ เล็ก ๆ สีข าวใบคล้า ยพิม เสน

37.  คล้า ยจำา ปี ดอกสีเ หลือ งมีก ลิน หอม
่

38.  คล้า ยดอกแก้ว ดอกเล็ก เป็น ช่อ สีเ หลือ ง ใช้เ ป็น
ยาทำา ให้อ าเจีย น

39.  ดอกเล็ก คล้า ยดอกพุด แต่ก ลีบ มีล ัก ษณะ
เป็น จีบ

40. สายหยุด หรือ สาวหยุด คล้า ยดอกกระดัง งาเป็น ไม้
เลี้อ ย กลิ่น หอม
พอสายก็ห มดกลิ่น

41.  ไม้ล ม ลุก ดอกคล้า ยดอกพุด
้

42.  ดอกเป็น จัก ๆ มีก ลิน หอมเย็น
่

43.  ดอกคล้า ยดอกสารภีแ ต่โ ตกว่า

44.  ไม้ข นาดใหญ่ใ ช้ท ำา เสาเรือ น

45.  ต้น ขนาดย่อ ม แกนแข็ง ดอกขาวหรือ ชมพูอ ่อ น
มีก ลิน หอม
่

46.  ดอกสีข าวมีก ลิน หอมเย็น
่

47.  ดอกชมพูอ อ นบ้า ง ขาวบ้า ง ไม่ม ีก ลิน ใบคล้า ย
่ ่
ชงโค

48.  พัน ธุ์ไ ม้เ ลื้อ ย ดอกสีข าว กลิ่น หอม

49.  มีห ลายชนิด ดอกสีข าวๆหรือ แดงๆมัก ออกช่อ
ยาวห้อ ยเป็น ระย้า

51.  ดอกคล้า ยดอกนมแมว มีก ลิ่น หอม

55.  Green Parrot Amazon
Parrot

56.  ไก่ฟ้าหลังขาว

58.  ผศ. ศรีจ ัน ทร์ พัน ธุ์พ านิช
ผูร วบรวม
้