Πρότυπο σχέδιο μαθήματος/ πρόταση διδασκαλίας για την Ιστορία Γ' Γυμνασίου. Για περισσότερες ιδέες sxediomathimatos.gr!

1. &
Νεότερη
Σύγχρονη
Ιστορία
Γ’Γυμνασίου
προτάσεις διδασκαλίαςσχέδια μαθήματος
Από το Διαφωτισμό
μέχρι τον 20ο αιώνα
Φάνη Πίττα
sxediomathimatos.gr
onlinepublishing

2. 1
Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία
Γ΄ Γυμνασίου
Από την εποχή του Διαφωτισμού μέχρι τον 20ο αιώνα
Φάνη Πίττα
sxediomathimatos.gr
online publishing
© 2013

3. 2
Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία Γ’ Γυμνασίου
σχέδια μαθήματος-προτάσεις διδασκαλίας
Φάνη Πίττα
Πρώτη έκδοση: Σεπτέμβριος 2013
Διορθώσεις- επιμέλεια: Μαρία Μαυρομμάτη
Σελιδοποίηση-εξώφυλλο: Βαγγέλης Κολότσιος
© 2013, Φάνη Πίττα και Σχέδιο Μαθήματος
ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική ή κατά παράφραση ή διασκευή ή απόδοση του περιεχομένου
του παρόντος έργου ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο, ηλεκτρονικό, μηχανικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλο, χωρίς προηγούμε-
νη γραπτή άδεια του εκδότη, σύμφωνα με τον Νόμο 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα. Επίσης απαγορεύεται
η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές,
ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

4. 3
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Εισαγωγή 6
ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ 7
ΕΤΗΣΙΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ 9
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
Σχέδιο μαθήματος 1
Η εποχή του Διαφωτισμού (σελ.10-13) 11
Σχέδιο μαθήματος 2
Η αμερικανική επανάσταση (σελ. 14-15) 17
Σχέδιο μαθήματος 3
Η έκρηξη και η εξέλιξη της Γαλλικής Επανάστασης (1789-1798) (σελ. 16-19) 21
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
Σχέδιο μαθήματος 4
Ο Ελληνισμός από τα μέσα του 18ου αι. έως τις αρχές του 19ου αι. (σελ. 23-25) 28
Σχέδιο μαθήματος 5
Τα επαναστατικά κινήματα των ετών 1820-1821 στην Ευρώπη (σελ.26-27) 33
Σχέδιο μαθήματος 6
Η Φιλική Εταιρεία και η κήρυξη της ελληνικής επανάστασης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες (σελ. 28-29)37
Σχέδιο μαθήματος 7
Η εξέλιξη της ελληνικής επανάστασης (1821-1827) (σελ. 30-32) 41
Σχέδιο μαθήματος 8
Πρώτες προσπάθειες των επαναστατημένων Ελλήνων για συγκρότηση κράτους (σελ. 33-34) 44
Σχέδιο μαθήματος 9
Ελληνική επανάσταση και Ευρώπη (σελ. 35-37) 47
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
Σχέδιο μαθήματος 10
Η ωρίμανση της βιομηχανικής επανάστασης (σελ. 41-43), Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της βιομη-
χανικής επανάστασης (σελ. 44-45) 52
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4
Σχέδιο μαθήματος 11
Ο Καποδίστριας ως κυβερνήτης της Ελλάδας (1829-1831). Η ολοκλήρωση της ελληνικής επανάστασης
(1829) (σελ. 55-56) 59
Σχέδιο μαθήματος 12
Από την άφιξη του Όθωνα (1833) έως την 3η Σεπτεμβρίου 1843 (σελ. 57-58) 63
Σχέδιο μαθήματος 13
Από την 3η Σεπτεμβρίου 1843 έως την έξωση του Όθωνα (1862) (σελ. 59-60) 67
Σχέδιο μαθήματος 14
Από την έξωση του Όθωνα (1862) έως το κίνημα στο Γουδί (1909) (σελ. 61-63) 71
Σχέδιο μαθήματος 15
Το κρητικό ζήτημα (1821-1905) (σελ. 64-65) 75
Σχέδιο μαθήματος 16
Τα Βαλκάνια των αλληλοσυγκρουόμενων εθνικών επιδιώξεων (σελ. 66-68) 78
Σχέδιο μαθήματος 17
Η ελληνική οικονομία και κοινωνία κατά το 19ο αιώνα (σελ. 69-71) 82

5. 4
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6
Σχέδιο μαθήματος 18
Το κίνημα στο Γουδί (1909) (σελ.82-83), Ο Ελευθέριος Βενιζέλος πρωθυπουργός: η βενιζελική πολιτική της
περιόδου 1910-1912 (σελ. 84) 88
Σχέδιο μαθήματος 19
Οι βαλκανικοί πόλεμοι (1912-1913) (σελ. 85-86), Η Ελλάδα και τα Βαλκάνια αμέσως μετά τους βαλκανι-
κούς πολέμους (σελ. 87-88) 91
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7
Σχέδιο μαθήματος 20
Τα αίτια, η έκρηξη και τα μέτωπα του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου (σελ. 89-91) 96
Σχέδιο μαθήματος 21
Η Ελλάδα στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο – Ο Εθνικός Διχασμός (σελ. 92-93) 101
Σχέδιο μαθήματος 22
Η ρωσική επανάσταση (σελ. 94-96) 105
Σχέδιο μαθήματος 23
Η λήξη του Α΄Παγκόσμιου πολέμου και οι μεταπολεμικές ρυθμίσεις (σελ. 97-99) 109
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8
Σχέδιο μαθήματος 24
Οι διεκδικήσεις της Αντάντ και της Ελλάδας στην Οθωμανική αυτοκρατορία (σελ. 100-101), Ο ελληνισμός
της δυτικής Μικράς Ασίας και του Πόντου (σελ. 102-103) 114
Σχέδιο μαθήματος 25
Το τουρκικό εθνικό κίνημα (σελ. 104), Ο μικρασιατικός πόλεμος (1919-1922) (σελ. 105-107) 117
Σχέδιο μαθήματος 26
Εξελίξεις σε Ελλάδα και Τουρκία μετά τον μικρασιατικό πόλεμο (σελ. 108-110) 120
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9
Σχέδιο μαθήματος 27
Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929 και η Μεγάλη Ύφεση (σελ. 111-
113) 126
Σχέδιο μαθήματος 28
Κοινωνικές διαστάσεις της κρίσης του 1929 (σελ. 114-115), Πολιτικές διαστάσεις της κρίσης του 1929 (σελ.
116-117) 129
Σχέδιο μαθήματος 29
Η Ελλάδα του Μεσοπολέμου. Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936 (σελ. 118-120) 133
Σχέδιο μαθήματος 30
Το προσφυγικό ζήτημα στην Ελλάδα κατά το Μεσοπόλεμο (σελ. 121-122) 137
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10
Σχέδιο μαθήματος 31
Τα προμηνύματα και τα αίτια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου (σελ. 123-125) 142
Σχέδιο μαθήματος 32
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος (σελ. 126-129) 146
Σχέδιο μαθήματος 33
Η συμμετοχή της Ελλάδας στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (σελ. 130-131), Κατοχή, Αντίσταση και Απελευθέρω-
ση (σελ. 132-134) 150
Σχέδιο μαθήματος 34
Τα αποτελέσματα του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου και η ίδρυση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (σελ. 135-
136) 155
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11
Σχέδιο μαθήματος 35

6. 5
Η πολιτική διαίρεση της μεταπολεμικής Ευρώπης (σελ. 138-140) 159
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12
Σχέδιο μαθήματος 36
Ο εμφύλιος πόλεμος και τα κύρια αποτελέσματα της μετεμφυλιακής Ελλάδας (1944-1963), Ο κυπριακός
αγώνας (1955-1960) (σελ. 150-153) 164
Σχέδιο μαθήματος 37
Όξυνση της πολιτικής κρίσης και η δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967 (1963-1974) (σελ. 154-156) 169
Σχέδιο μαθήματος 38
Η Ελλάδα από τη Μεταπολίτευση έως τις αρχές της δεκαετίας του ΄80 (1974-1981) (σελ. 157-159) 173
Σχέδιο μαθήματος 39
Η Ελλάδα κατά τη δεκαετία του ΄80 (1981-1989) (σελ. 160-162) 178
Σχέδιο μαθήματος 40
Η Ελλάδα στη μεταψυχροπολεμική εποχή (1989-2001) (σελ. 163-165) 181
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13
Σχέδιο μαθήματος 41
Οι κυριότεροι σταθμοί στις προσπάθειες ενοποίησης της Ευρώπης (1951-2001) (σελ. 166-168) 186
Σχέδιο μαθήματος 42
Η Ελλάδα και οι διαδικασίες ενοποίησης της Ευρώπης. Η Ελλάδα κράτος – μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης
(σελ. 169-170) 190
βιβλιογραφια 193

7. 6
Εισαγωγή
Τα παρακάτω σχέδια διδασκαλίας έχουν συνταχθεί σύμφωνα με τις οδηγίες διδασκαλίας και το Ανα-
λυτικό Πρόγραμμα Σπουδών του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου για το μάθημα της ιστορίας της Γ’ τάξης Γυμνα-
σίου. Τα σχέδια διδασκαλίας αναπτύσσονται με βάση τη μέθοδο του εποικοδομισμού, με τη χρήση πηγών
και σκοπό έχουν να μεταδώσουν σε όλα τα παιδιά τα εχέγγυα, ώστε να αναπτύξουν ιστορικές ικανότητες
όπως η χρονολόγηση, η κατανόηση της σχέσης αιτίας – αποτελέσματος και η ενσυναίσθηση στον μεγαλύτε-
ρο δυνατό βαθμό. Παράλληλα, βασικό στόχο αποτελεί η συμπερίληψη όλων των μαθητών στη διαδικασία
της μάθησης, των μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες ή οποιεσδήποτε ειδικές ικανότητες.
Το κάθε ένα από τα σχέδια διδασκαλίας που ακολουθούν καλύπτουν ολόκληρο το φάσμα της προε-
τοιμασίας και της διδακτικής πράξης από πλευράς εκπαιδευτικού και δομούνται ως εξής:
1. Αντικείμενο Διδασκαλίας
2. Προετοιμασία
2.1 Μέσα και υλικά που προτείνονται για χρήση από τον εκπαιδευτικό, για την πραγματοποίηση
του προτεινόμενου σχεδίου διδασκαλίας
2.2 Διδακτικοί στόχοι,
2.3 Μέθοδοι διδασκαλίας,
2.4 Αφόρμηση: η κατάσταση προβληματισμού με σκοπό την ενεργοποίηση προσοχής και αντίλη
ψης.
3. Προσπέλαση: ανάπτυξη της διδακτέας ύλης με τη χρήση ποικίλων μεθόδων (διάλογος, συζήτη
ση, ερωταποκρίσεις κ.λπ.).
4. Εμπέδωση: επανάληψη και επιβεβαίωση μέσω ερωτήσεων ότι οι μαθητές έχουν κατανοήσει την
ύλη, δυνατότητα για αξιολόγηση, επίλυση αποριών .
5. Έλεγχος: έλεγχος μέσω μικρών ασκήσεων των γνώσεων των μαθητών μετά το μάθημα, αυτοαξι
ολόγηση.
6. Εργασίες για το σπίτι: εργασίες για το σπίτι, σύμφωνα με τις οδηγίες που έχουν δοθεί εκ των
προτέρων από τον εκπαιδευτικό.
7. Επιπλέον υλικό: χρήσιμοι σύνδεσμοι ή επιπρόσθετο υλικό για τον εκπαιδευτικό.
Σε ορισμένα σημεία και όπου κρίνεται χρήσιμο δίνονται οδηγίες και συμβουλές για την διαφορο-
ποίηση της διδασκαλίας ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες του τμήματος ή συγκεκριμένων μαθητών, για
παράδειγμα μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες ή με μητρική γλώσσα εκτός της ελληνικής. Επομένως, πριν
από την έναρξη της διδασκαλίας, καλό είναι ο εκπαιδευτικός να προβεί σε μία προκαταρκτική αξιολόγηση
του επιπέδου απόδοσης των μαθητών και να συντάξει το γνωστικό τους προφίλ (Σαλβαράς, 2000).
Το κάθε σχέδιο μαθήματος βασίζεται στο σχολικό βιβλίο της Ιστορίας. Στις πλείστες ενότητες,
ωστόσο, σκόπιμο είναι να συνδυαστούν τα βιβλία με επιπρόσθετο υλικό, εικονικές πηγές ή και άλλα μέσα
(διάφορα υλικά, υπολογιστής, διασκόπιο). Εξαρτάται από την μέθοδο διδασκαλίας, την ετοιμότητα, την
ικανότητα για συνδυασμό, τις γνώσεις και την προθυμία του κάθε εκπαιδευτικού το πώς θα αξιοποιήσει τις
παρακάτω προτάσεις. Για παράδειγμα, σε πολλά από τα σχέδιά μας απαιτείται ελάχιστη γνώση
χειρισμού και χρήση Η/Υ, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι ο προτεινόμενος σχεδιασμός δεν μπορεί να
πραγματοποιηθεί και με πιο παραδοσιακά μέσα (π.χ. χειρόγραφες εργασίες αντί σε ηλεκτρονική μορφή,
έρευνα στη δημοτική/ σχολική βιβλιοθήκη αντί για το διαδίκτυο κ.λπ.). Ωστόσο, λόγω και των γενικότερων
κοινωνικών, εκπαιδευτικών και λοιπών εξελίξεων, προτείνουμε την κατά το δυνατόν μεγαλύτερη ενσωμά-
τωση των νέων τεχνολογιών στην διδακτική πράξη. Εξάλλου, σύμφωνα και με το ΕΠΠΣ και τα Αναλυτικά
Προγράμματα, αλλά και τις οδηγίες του Υπουργείου Παιδείας προς τους διδάσκοντες, η ενσωμάτωση των
νέων τεχνολογιών είναι βασική επιδίωξη ενός σύγχρονου εκπαιδευτικού συστήματος.
Για την παιδαγωγική και επιστημονική κατάρτιση των εκπαιδευτικών υπάρχει μεγάλη ποικιλία
εξαιρετικών εξειδικευμένων βιβλίων, κάποια από τα οποία προτείνουμε στην αντίστοιχη σύνδεση της
ιστοσελίδας μας. Στόχος μας εδώ είναι να κατευθύνουμε πρακτικά τον εκπαιδευτικό, προτείνοντάς του
λύσεις, ιδέες, εφαρμογές κ.λπ. σχετικά με τη διδασκαλία του αντικειμένου με βάση το σχολικό βιβλίο και
τις ιδιαιτερότητες του ελληνικού σχολείου.

8. 7
ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ
Κατά τη διδασκαλία της ιστορίας είναι χρήσιμο
να επιστρατεύονται όσο το δυνατόν περισσό-
τερο οπτικοακουστικά μέσα, εικόνες, βίντεο,
μουσική - όπου είναι δυνατόν - ή παρουσιάσεις
τύπου PowerPoint, που συνδυάζουν τον γρα-
πτό λόγο με την εικόνα, την κίνηση κ.λπ. Έτσι η
μάθηση καθίσταται ευκολότερη για όλους τους
μαθητές.
Είναι ευκολότερη η εκμάθηση διάφορων αφη-
ρημένων εννοιών, όταν αυτές συνδέονται με τη
σύγχρονη πραγματικότητα ή με προσωπικά βι-
ώματα των μαθητών.
Η διδασκαλία καλό είναι να πραγματοποιεί-
ται όσο το δυνατόν περισσότερο σε αυθεντικό
πλαίσιο, ώστε οι μαθητές να είναι σε θέση να
αντιληφθούν πώς θα χρησιμεύσει αυτό που
μαθαίνουν στη σύγχρονη πραγματικότητα, στη
ζωή τους.

9. 33
Τα επαναστατικά κινήματα των ετών
1820-1821 στην Ευρώπη (σελ.26-27)
Σχέδιο μαθήματος
5
Προετοιμασία
Μέσα και Υλικά: Σχολικό βιβλίο, σελ. 26-27
Οπτικοακουστικά μέσα (Υπολογιστής, διασκόπιο).
Διδακτικοί Στόχοι: Οι μαθητές επιδιώκεται να:
◊ να ορίσουν την έννοια του έθνους.
◊ να αφηγούνται την πορεία των γεγονότων, μέχρι
την ελληνική επανάσταση.
◊ να προβληματιστούν σχετικά με την προσέγγιση
των ιστορικών πηγών, μέσα από τα παραθέματα
που διατίθενται. Ειδικά να επεξεργαστούν τα εν
λόγω κείμενα, εντοπίζοντας τις προκαταλήψεις
και τις διαφορετικές ιδέες της εποχής στην οποία
γράφτηκαν και κατανοώντας τις ομοιότητες ή τις
διαφορές στις αντιλήψεις του σήμερα με αυτές
του παρελθόντος (πλαισίωση).
Μέθοδοι διδασκαλίας: διάλογος- συζήτηση, επίδει-
ξη εικόνων, χαρτών, ερωταποκρίσεις, διερεύνηση,
ανακάλυψη.
Αφόρμηση: Προβάλλουμε στο PowerPoint εικόνα
από το συνεδριο της Βιέννης και εξηγούμε στους μα-
θητές ότι το 1815 πραγματοποιήθηκε ένα συνέδριο,
στο οποίο οι ευρωπαϊκές μεγάλες δυνάμεις καθόρι-
σαν ξανά τα όρια των χωρών της Ευρώπης, καθώς
και το ποιες περιοχές θα επηρέαζε η κάθε μία, διότι
είχαν γίνει σημαντικές συγκρούσεις εκείνη την περί-
οδο, όπως οι γαλλικοί επαναστατικοί πόλεμοι, ενώ
η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε αρχίσει να χάνει τη
δύναμή της. Μπορούμε επίσης να εντοπίσουμε τη
Βιέννη στο χάρτη και να αντιπαραβάλουμε χάρτες
της Ευρώπης πριν και μετά το 1815 και να επισημά-
νουμε τις διαφορές, συζητώντας με τους μαθητές*
.
Στη συνέχεια αναφέρουμε στα παιδιά ότι οι
αποφάσεις του συνεδρίου αμφισβητήθηκαν από
τους ευρωπαϊκούς λαούς, οι οποίοι είχαν κάποιες
απαιτήσεις σε πολιτικό και εθνικό επίπεδο.
Έπειτα, χρησιμοποιώντας τον προκαταβο-
λικό οργανωτή αναφέρουμε στους μαθητές ότι θα
εξετάσουμε τις πολιτικές και εθνικές διεκδικήσεις
των ευρωπαϊκών πληθυσμών, καθώς και τις επανα-
στάσεις που έγιναν το 1820-1821**
.
* Μπορούμε να βρούμε σχετικές εικόνες και χάρτες πληκτρο-
λογώντας σε κάποια μηχανή αναζήτησης τις λέξεις κλειδιά συνέδριο
της Βιέννης 1815, Ευρώπη 1815 κ.λπ. και πατώντας την επιλογή εικό-
νες.
** Περισσότερα για τη χρήση του προκαταβολικού οργανωτή
βρίσκονται σε άρθρο των Παντελιάδου και Αντωνίου (2008) με τίτλο
Διδακτικές προσεγγίσεις και πρακτικές για μαθητές με μαθησιακές
δυσκολίες, στον παρακάτω σύνδεσμο http://www.specialeducation.
gr/files4users/files/pdf/teyxos_c.pdf.
Η αναφορά στην ενότητα που έπεται συμ-
βάλλει θετικά στην αποτελεσματικότητα της
μάθησης όλων των μαθητών, διότι, γνωρί-
ζοντας εκ των προτέρων τι θα ακολουθήσει,
έχουν μια οργανωμένη εικόνα για την πληρο-
φορία στην οποία θα εκτεθούν.

10. 34
Προσπέλαση
Όπως προαναφέρθηκε, αρχίζουμε με τις πολιτικές διεκδικήσεις των ευρωπαϊκών λαών. Σε αυτό το
σημείο θυμίζουμε στους μαθητές τη Γαλλική Επανάσταση και τα αιτήματα των πολιτών τότε. Ζητάμε από
τα παιδιά να μας πουν τι θυμούνται σε σχέση με τις διεκδικήσεις των Γάλλων και σημειώνουμε τις ορθές
απαντήσεις στον πίνακα. Αναμένουμε από τους μαθητές να αναφερθούν στην αξίωση συντάγματος, στα
πολιτικά δικαιώματα, στην ισότητα κ.λπ., καθοδηγώντας τους και με τις κατάλληλες ερωτήσεις. Αναφέ-
ρουμε στα παιδιά ότι οι άνθρωποι που ζητούσαν αυτές τις αλλαγές χωρίστηκαν σε τρεις παρατάξεις και
παραπέμπουμε στα πολιτικά ρεύματα τα οποία δημιουργήθηκαν στη Συντακτική συνέλευση (βλ. Σχέδιο
Μαθήματος 3). Λέμε ότι κάτι αντίστοιχο συνέβη μετά το 1815 και παρουσιάζουμε τα πολιτικά ρεύματα σε
διάγραμμα επεξηγώντας σημαντικούς όρους, ως ακολούθως:
◊ Όροι που πρέπει να επεξηγηθούν:
Συνταγματική μοναρχία: Το πολίτευμα στο οποίο υπάρχει μεν σύνταγμα αλλά οι πολίτες συνεχίσουν
να έχουν και μονάρχη. Παραλληλίζουμε με το πολιτικό σύστημα που ισχύει σήμερα στην Αγγλία.
Αβασίλευτη δημοκρατία: Ζητάμε από τα παιδιά να ετυμολογήσουν τη λέξη αβασίλευτη και να προ-
σπαθήσουν να καταλάβουν οι ίδιοι τι σημαίνει.
Ακολούθως θυμίζουμε ότι θα εξετάσουμε τις εθνικές διεκδικήσεις των ευρωπαϊκών λαών. Ζητάμε
από δύο μαθητές να διαβάσουν τα αποσπάσματα από την πρώτη πηγή του σχολικού βιβλίου στη σελίδα 26
(Δύο διαφορετικές αντλήψεις για το έθνος):
1. Δύο διαφορετικές αντιλήψεις για το έθνος
α. «Στο έθνος ανήκουν όλοι όσοι αισθάνονται ότι ανήκουν σε αυτό»
Tο έθνος είναι η συνένωση όλων των ανθρώπων, όσων ζουν μαζί, είτε λόγω γλώσσας, είτε λόγω
γεωγραφικών παραγόντων, είτε λόγω του ρόλου που τους όρισε η ιστορία, και αναγνωρίζουν την
ίδια αρχή και βαδίζουν για την επίτευξη ενός κοινού σκοπού. Πατρίδα είναι, πρώτα απ’ όλα, η
συνείδηση της πατρίδας.
Τζουζέπε Ματσίνι, Ιταλός πολιτικός.
Πηγή: http://www.spartacus.schoolnet.co.uk/
β. «Το έθνος υπήρχε πάντα, ανεξάρτητα από το τι αισθάνονταν οι άνθρωποι»
Τα πρώτα, τα γνήσια και αληθινά εθνικά σύνορα των κρατών είναι, αναμφίβολα, τα εσωτερικά
σύνορα των ανθρώπων. Όλοι όσοι μιλούν την ίδια γλώσσα συνδέονται μεταξύ τους με ένα πλήθος
αόρατων δεσμών από την ίδια τη φύση, πράγμα που συνέβαινε πολύ πριν αρχίσει οποιαδήποτε
ανθρώπινη δραστηριότητα, καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλο και έχουν τη δύναμη να συνεχίσουν
να αλληλοκαταλαβαίνονται όλο και πιο καθαρά και αποτελούν εκ φύσεως ένα ενιαίο και αδιά-
σπαστο σύνολο. […] Από αυτά τα εσωτερικά σύνορα, που χαράσσονται από την πνευματική φύση
του ανθρώπου καθεαυτού, προκύπτει ως συνέπεια η διαμόρφωση των εσωτερικών συνόρων […].
Γιόχαν Φίχτε, Γερμανός φιλόσοφος

11. 35
Στη συνέχεια αναλύουμε την πηγή με ερωτήσεις που αφορούν στο περιεχόμενό της, ώστε να κα-
ταστήσουμε σαφή την έννοια του έθνους: (τι υποστηρίζει η πρώτη πηγή; τι η δεύτερη; ποια είναι τα κοινά
στοιχεία που πρέπει να έχει μια ομάδα πληθυσμού για να χαρακτηριστεί ως έθνος, σύμφωνα με την πρώτη
πηγή; ποια σύμφωνα με τη δεύτερη; ποια είναι η δική σας άποψη;). Μπορούμε να αναφέρουμε επίσης
παραδείγματα από τη σύγχρονη πραγματικότητα για το τι θεωρείται έθνος σε διάφορες χώρες. Μπορούμε
να συζητήσουμε για παράδειγμα για το αμερικανικό έθνος– ποια από τις προαναφερθείσες απόψεις ισχύει
σε αυτή την περίπτωση;
Έπειτα αναφέρουμε στα παιδιά ότι όλες αυτές οι πολιτικές και εθνικές διεκδικήσεις οδήγησαν σε
ορισμένες συγκρούσεις το 1820-1821 (η σύνδεση ανάμεσα στις συνθήκες– διεκδικήσεις και τα αποτελέσμα-
τα– επαναστάσεις μπορεί να παρουσιαστεί και σχηματικά, όπως στο Σχέδιο Μαθήματος 1).
Τα βασικά σημεία των επαναστάσεων μπορούν να παρουσιαστούν σχηματικά, με τη βοήθεια χαρτών και
σχετικών εικόνων. Όσον αφορά την ελληνική επανάσταση, αναφέρουμε στα παιδιά ότι θα ασχοληθούμε
εκτενέστερα σε επόμενα μαθήματα.
Εμπέδωση
1. Οι μαθητές θα πρέπει να αναφέρουν ποιες εξελίξεις οδήγησαν στο ξέσπασμα επαναστάσεων από
τους ευρωπαϊκούς λαούς.
2. Συμπληρώνουμε την ιστοριογραμμή μας, η οποία βρίσκεται σε κάποιο σημείο μέσα στην τάξη
και στην οποία ήδη έχουμε σημειώσει σημαντικές ημερομηνίες και γεγονότα. Περισσότερες πληροφορίες
μπορείτε να βρείτε στην αντίστοιχη ενότητα, στο Σχέδιο Μαθήματος 1
Έλεγχος
Προβάλλουμε διαφάνειες με ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής, σωστού-λάθους, προτάσεις για συ-
μπλήρωση κενών, ερωτήσεις ανάπτυξης κ.λπ., οι μαθητές ζητούν το λόγο και απαντούν προφορικά. Οι
ασκήσεις μπορούν επίσης να δίνονται στους μαθητές σε φύλλα εργασίας και να απαντούν γραπτώς. Οι
ερωτήσεις καλό είναι να είναι διαβαθμισμένης δυσκολίας και μπορεί να διαμορφώνονται ως ακολούθως:
1. Συμπληρώστε τη λέξη ή φράση που λείπει.
- Σύμφωνα με τη γερμανική αντίληψη, τα κοινά στοιχεία ενός έθνους είναι ..............................., ...................
............, ............................... (ιστορία, γλώσσα, θρησκεία).
- Τα τρία πολιτικά ρεύματα που διαμορφώθηκαν στην Ευρώπη ήταν οι ................................., ......................
..........., ................................. (φιλελεύθεροι, δημοκρατικοί, σοσιαλιστές).
2. Σημειώστε αν η παρακάτω προτάσεις είναι σωστές ή λανθασμένες.
- Οι σοσιαλιστές ζητούσαν τη συνταγματική μοναρχία. (Λ)
- Οι πολιτικές και κοινωνικές διεκδικήσεις οδήγησαν την Ιταλία, Ισπανία και Αγγλία σε επαναστάσεις. (Λ)
3. Επιλέξτε τη σωστή απάντηση.
- Το πρώτο εθνικό κίνημα που πέτυχε, καθώς κατέληξε στη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους ήταν: (η ελλη-
νική επανάσταση)
(α) η ισπανική επανάσταση, (β) η γαλλική επανάσταση, (γ) η ιταλική επανάσταση, (δ) η ελληνική επανάστα-
ση.
Εργασία για το σπίτι
Η εργασία θα έχει ως θέμα τις επαναστάσεις των ετών 1820 - 1821. Ζητάμε από τους μαθητές να
επιλέξουν μία από τις επαναστάσεις που εκδηλώθηκαν τη περίοδο που μελετούμε, να βρουν στοιχεία από
σχετικά βιβλία και το διαδίκτυο και να τα παρουσιάσουν στην τάξη. Η δομή της εργασίας πρέπει να είναι
περίπου η εξής:
- Ποιες επαναστάσεις εκδηλώθηκαν στην Ευρώπη το 1820-1821;
- Ποιοι ήταν οι αντίπαλοι (στην επανασταση που επέλεξαν να εξετάσουν); Τι αποτέλεσμα είχαν;

12. 36
Επιπλέον υλικό
◊◊ Χρήσιμοι σύνδεσμοι με επιπρόσθετο υλικό:
http://youtu.be/Yd7ZctZLj28
Διάλεξη για το συνέδριο της Βιέννης. Η διάλεξη είναι στα αγγλικά και περιλαμβάνει εικόνες και χάρτες.
http://youtu.be/oUt8BMwvZbw
Βίντεο που παρουσιάζει τις αλλαγές στον ευρωπαϊκό χάρτη από το συνέδριο της Βιέννης μέχρι την ελληνική
ανεξαρτησία.
http://www.flowofhistory.com/%5Bmenupathalias%5D/fc108
Άρθρο που αναφέρεται στην περίοδο της ιστορίας από το συνέδριο της Βιέννης μέχρι και τις επαναστάσεις
του 1848 (στα αγγλικά).
http://users.sch.gr/maritheodo/history-pi/section2/glossary/5.htm
Ορισμός της αρχής των εθνοτήτων.
http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=181898
Άρθρο της κυρίας Αθηνάς Γεωργαντά (αναπληρώτρια καθηγήτρια φιλολογίας του Πανεπιστημίου των Πα-
τρών) που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Το Βήμα με τίτλο Ο Καποδίστριας, ο Κάλβος και οι Καρμπονάροι.
- Γιατί ξεσπούν επαναστάσεις αυτή την περίοδο;
- Τι γνωρίζετε για τους καρμπονάρους;
- Αναμένουμε από τους μαθητές να ψάξουν στο διαδίκτυο ή σε σχετικά βιβλία πληροφορίες για επα-
ναστάσεις που ξέσπασαν στην Ευρώπη το 1820-1821, και να τις εκθέσουν με δικά τους λόγια σε σύντομο
αλλά περιεκτικό κείμενο.
Μας ενδιαφέρουν τα εξής στοιχεία στην αξιολόγηση:
- Η δημιουργία πρωτότυπου κειμένου, και όχι η αντιγραφή από διάφορες ιστοσελίδες. Το κείμενο
πρέπει να είναι γραμμένο απλά, σε γλώσσα που αντιστοιχεί στο νοητικό επίπεδο της ηλικίας.
- Η απόδειξη ότι έχουν γίνει κατανοητές από τους μαθητές τόσο οι συγκεκριμένες πληροφορίες, όσο
και οι διαδικασίες συλλογής, ανάλυσης και σύνθεσής τους, όπως και συναγωγής λογικών συμπερασμάτων.
- Η σωστή χρήση και παράθεση πηγών και παραπομπών.
- Ωθούμε τους μαθητές στη σωστή χρήση του διαδικτύου, ζητώντας τους να ψάξουν σε αυτό υλικό
(webquest) με τις λέξεις κλειδιά Ευρώπη επαναστάσεις 1820 – 1821.