2. Tehnologija obrade rezanjem proučava postupke izrade i obrade (oblikovanja)
mašinskih delova željenog oblika i dimenzija od polufabrikata, dobijenih livenjem,
kovanjem, valjanjem i sl. Pojednostavljeno rečeno obuhvata problematiku izrade i
oblikovanja gotovih delova
3. Postupci obrade metala rezanjem su postupci oblikovanja (promene
oblika, dimenzija, hrapavosti obrađene površine i karakteristika površinskog sloja)
uklanjanjem viška materijala mehaničkim dejstvom reznog alata na predmet
obrade. Najčešće se razvrstavaju na postupke:
• prethodne - grube obrade i
• završne - fine obrade.
Postupci prethodne obrade (struganje, bušenje, glodanje, rendisanje ... )
imaju, prvenstveni cilj da uklone što veću količinu materijala.
Postupcima završne obrade (razvrtanje, provlačenje, brušenje, honovanje,
lepovanje ...) se ostvaruje zahtevani kvalitet obrade (tačnost i kvalitet obrađene
površine).
Osnovni postupci OMR su: struganje, bušenje, glodanje, testerisanje
(odsecanje), rendisanje, provlačenje, brušenje i glačanje (lepovanje, superfiniš,
honovanje i poliranje).
Postupci OMR se razvrstavaju i prema obliku obrađivanog dela, na
postupke:
• obrade rotacionih delova (osovine, vratila ...)
• obrade prizmatičnih površina (kućišta, blokovi motora ...)
• izrade navoja (spoljašnjeg, unutrašnjeg ...)
• izrade zupčanika (cilindričnih, koničnih ...)
• izrade ožljebljenih vratila ....
4.
5. Proces rezanja nastaje prodiranjem reznog klina alata, brzinom v, u materijal
predmeta obrade. Prodiranjem reznog klina alata, pod dejstvom spoljašnje
sile (sile rezanja F), dolazi do pretvaranja viška materijala debljine a (dubina rezanja)
u strugotinu (3) debljine as
U procesu rezanja se uočavaju tri osnovne površine:
• obrađivana površina (4),
• obrađena površina (5) i
• površina rezanja (6)
6. KINEMATIKA REZANJA
OSNOVNA KRETANJA ALATA I OBRATKA PRI OBRADI REZANJEM
Kinematika rezanja podrazumeva relativno kretanje alata i obratka u toku
procesa obrade. Postoje dva kretanja u procesu rezanja : glavno i pomoćno.
Glavno kretanje određuje brzinu deformisanja i odvajanja sloja materijala, a
pomoćno kretanje dovodi alat u novi radni položaj. Ova kretanja obezbeđuje
kinematski sistem mašine alatke koji može biti mehanički, hidraulični ,pneumatski i
kombinovani.
7.
8. Glavna kretanja su kretanja koja omogućavaju stvaranje strugotine i nastanak
procesa rezanja. Definisana su:
9.
10.
11.
12. Svaki mašinski deo je ograničen geometrijskim površinama. Na slici su prikazane
moguće geometrijske površine:
Moguće geometrijske površine: a)ravna površina, b) i c) cilindrične, d) i e) površine sa
ravanskom konturom, f) konus
Svaka površina je geometrijsko mesto niza uzastopnih položaja linije izvodnice koja
se kreće po liniji vodilji ( na primer : cilindrična površina nastaje kada se prava kreće
po krugu ili krug po pravoj).
13. Kod metode kopiranja izvodnica se poklapa sa sečivom alata . Na prikazanom
primeru pod "a", izvodnicu formira sečivo alata, a vodilja se dobija obrtnim kretanjem
obratka. Na primeru pod "b", izvodnicu formira profil sečiva glodala a vodilja se dobija
pravolinijskim pomeranjem obratka.
Kod metode relativnog kotrljanja, izvodnica je obvojnica niza uzastopnih položaja
sečiva alata. Na primeru pod "c", formira se bok zubaca ovom metodom. Potrebna su
radna kretanja: obrtanje alata, obrtanje obratka, pravolinijsko kretanje alata duž ose
obratka i porečno kretanje alata/obratka upravno na osu obratka.
Metoda tragova podrazumeva da se izvodnica formira kao trag kretanja vrha alata.
Kod struganja nju formira vrh noža (prava linija), kod bušenja nju formiraju krajevi
glavnih sečiva (krug).
Kod metode tangente, izvodnica se formira kao tangenta na niz uzastopnih položaja
alata.
Metode uspostavljanja
izvodnica:
a),b) kopiranje,
c) relativno kotrljanje,
d),e) tragovi,
f) tangenta
14. Pitanja:
1. Šta je predmet tehnologije obrade rezanjem?
2. Kako se vrše postupci obrade rezanjem?
3. Kako se razvrstavaju postupci obrade rezanjem?
4. Šta je kinematika rezanja?
5. Koje kretanje kod obrade rezanjem nazivamo glavnim kretanjem?
6. Šta je pomoćno kretanje kod obrade rezanjem?
7. Koje su karakteristike glavnog kretanja?
8. Koje su karakteristike pomoćnog kretanja?
9. Kakve geometrijske površine postoje i na koji način se one dobijaju?
