1. BỘ MÁY TIẾT NIỆU TRẺ EM VÀ
BỆNH CẦU THẬN
TS.BS Võ Thành Liêm

2. MỤC TIÊU VÀ CẤU TRÚC BÀI GIẢNG

Mục tiêu
 Nêu cấu tạo bộ máy tiết niệu trẻ em
 Mô tả đặc điểm lâm sàng hội chứng thận hư
 Mô tả đặc điểm viêm cầu thận cấp

Cấu trúc bài giảng
 Thận
 Hệ niệu:
 Đặc điểm sinh lý
 Hội chứng thận hư
 Viêm cầu thận cấp
 Bệnh thường gặp

3. TỔNG QUAN

Chức năng hệ thận niệu
 Đào thải chất chuyển hóa từ Nitơ, chất độc
 Cân bằng môi trường điện giải, acide-base
 Cân bằng lượng nước trong cơ thể
 Khác:
Kích thích tăng hầu cầu tạo máu (erythropoetine)
 Giữ áp lực máu (renine)
 Chuyển hóa thuốc, vitamin (vitamin D)

Thận
 Chức năng tạo nước tiểu, điều hòa nội môi, nội tiết
 Hệ niệu
 Dẫn chất tiết ra khỏi cơ thể


4. THẬN

Vị trí
 2 bên cột sống
 Thắc lưng trên
 Thành sau bụng
 Lồng ngực che

5. THẬN
Vị trí
 2 bên cột sống
 Thắc lưng trên
 Thành sau bụng
 Lồng ngực che
 Kích thước
 Hình hạt đậu
 Dài 12 cm
 Ngang 6 cm
 Dầy 2,5 cm


6. THẬN

Rốn thận
 Động mạch thận
 Tĩnh mạch thận
 Bể thận chứa nước tiểu
 Niệu quản dẫn nước tiểu

7. THẬN

Cấu trúc thận
 Vỏ thận:
Cầu thận: màng lọc máu
 Giường mạch máu cầu
thận
 Nội tiết: renine,
erythropoetine

 Tủy
thận
Hệ thống ống dẫn
 Quai thận: hấp thu nước,
muối, ion, đạm…


8. THẬN

Cấu trúc thận
 Vỏ thận:
Cầu thận: màng lọc máu
 Giường mạch máu cầu
thận
 Nội tiết: renine,
erythropoetine

 Tủy
thận
Hệ thống ống dẫn
 Quai thận: hấp thu nước,
muối, ion, đạm…


9. THẬN

10. THẬN

Cấu trúc thận
 Vỏ thận:
Cầu thận: màng lọc máu
 Giường mạch máu cầu
thận
 Nội tiết: renine,
erythropoetine

 Tủy
thận
Hệ thống ống dẫn
 Quai thận: hấp thu nước,
muối, ion, đạm…
 Các mạch máu sau cầu
thận


11. THẬN

Cấu trúc thận
 Vỏ thận:
Cầu thận: màng lọc máu
 Giường mạch máu cầu
thận
 Nội tiết: renine,
erythropoetine

 Tủy
thận
Hệ thống ống dẫn
 Quai thận: hấp thu nước,
muối, ion, đạm…
 Các mạch máu sau cầu
thận


12. THẬN

Các chất đào thải của thận
 Cân bằng:
Na, Cl, K, Ca
 Phospho, Hydrogen, pH

 Đào
thải
Urea, acid uric
 Creatinine
 Urobilirubine


13. THẬN

Cầu thận
 Cấu trúc
Động mạch đến
 Động mạch đi
 Màng lọc cầu thận

 Chức
năng
Màng lọc
 Nội tiết


14. THẬN

Cầu thận
 Cấu trúc
Động mạch đến
 Động mạch đi
 Màng lọc cầu thận

 Chức
năng
Màng lọc
 Nội tiết


15. THẬN

16. HỆ NIỆU

Bể thận
 Nằm ngay tại rốn thận
 Ôm cấu trúc động
mạch-tĩnh mạch-niệu
quản
 Nhận nước tiểu từ các
ống góp (thùy thận)
 Đưa nước tiểu xuống
niệu quản

17. HỆ NIỆU

Niệu quản
 Nối từ bể thận xuống
bàng quang
 Nhu động co thắc
 Nối vào bàng quang tại
tam giác bàng quang

18. HỆ NIỆU

Bàng quang
 Chứa nước tiểu
 Niệu quản: nước tiểu
đến
 Niệu đạo: nước tiểu ra
 Co thắc đẩy nước tiểu

19. HỆ NIỆU

Niệu đạo
 Đường dẫn nước tiểu ra
ngoài
 Khác nhau theo giới
 Nữ:
Ống thẳng
 Dài 3-4cm


20. HỆ NIỆU

Niệu đạo
 Đường dẫn nước tiểu ra
ngoài
 Khác nhau theo giới
 Nam:
Tiền liệt tuyến
 Lỗ phóng tinh


21. ĐẶC ĐIỂM SINH LÝ
Ở trẻ em, chức năng cô đặc nước tiểu kém
 Dễ mất cân bằng nước
 Dễ mất ion, rối loạn nội môi
 Nguy cơ cao khi tiêu chảy, không uống nước
 Số lần đi tiểu
 93% trẻ có tiểu trong 24 giờ đầu.
 Tuần thứ 2 tiểu 25 lần/ ngày.
 Dưới 1 tuổi: 16-20 lần/ngày.
 Trên 1 tuổi: 12 lần.
 7-13 tuôi: 7-8 lần.
 Số lượng nước tiểu
 Thiểu niệu : < 2ml/kg/ giờ
 Vô niệu < 0,5 ml/ kg/ giờ


22. HỘI CHỨNG THẬN HƯ

Cơ chế bệnh sinh
 Yếu tố viêm: miễn dịch, tự miễn, di truyền
 Tổn thương màng đáy cầu thận, mất điện thế âm
 Tăng lọc albumin máu
 => Mất albumin qua nước tiểu
Phù
 Giảm bổ thể => Dễ nhiễm trùng

 =>
Lợi tiểu thẩm thấu, mất nước
 => Rối loạn điện giải, ion

23. HỘI CHỨNG THẬN HƯ

Lâm sàng
 Khởi phát đột ngột
 Hội chứng cầu thận
Tiểu đạm: >3g/24h
 Tiểu máu vi thể: trụ hồng cầu
 Cao huyết áp
 Phù
 Suy thận

 Dấu
chứng biến chứng: nhiễm trùng, xuất huyết…
 Xét nghiệm
Đạm niệu tăng, hồng cầu niệu
 Đạm máu <50g/L, albumin máu<30g/L


24. HỘI CHỨNG THẬN HƯ

Điều trị
 Điều trị triệu chứng: giảm nước-muối, lợi tiểu
 Điều trị suy thận: albumin máu
 Dự phòng tắc mạch-nhiễm trùng
 Hạ huyết áp
 Hỗ trợ: Vitamin D, thể dục, chủng ngừa
 Thuốc Prednisone: 60mg/m2/ngày
 Quan điểm chung:
Cấp => nhập viện, giảm dần số lần nhập viện
 Giải thích rõ nguy cơ tái phát
 Không cho trẻ ngưng đi học
 Điều trị ngoại trú


25. VIÊM CẦU THẬN CẤP HẬU NHIỄM
TRÙNG

Nguyên nhân
 Xuất hiện 2 - 3 tuần sau đợt nhiễm trùng:
Siêm da mủ Streptocoque β tán huyết nhóm A
 Siêu vi
 Staphylocoque
 Mycoplasma pneumoniae, ...


Lâm sàng
 Tiểu máu đại thể - vi thể
 Tiểu đạm với lượng từ 1-2g/24h,
 Phù tăng cân do giữ nước và muối
 Cao huyết áp (50%)
 Suy thận cấp thoáng qua (1/3).

26. VIÊM CẦU THẬN CẤP HẬU NHIỄM
TRÙNG
Diễn tiến :
 Tốt sau vài ngày
 Tiểu máu vi thể kéo dài
 Tiểu đạm hết nhanh.
 Điều trị :
 Chế độ ăn lạt.
 Điều trị triệu chứng, hạ áp, lợi tiểu
 Nếu có tăng sinh ngoài mao mạch => truyền
méthylprednisolone, ức chế miễn dịch.
 Thẩm phân nếu suy thận cấp.


27. MỘT SỐ BỆNH LÝ THƯỜNG GẶP

Suy thận
 Tình trạng suy giảm chức năng thận
Giảm chức năng lọc
 Giảm chức năng nội tiết: erythropoetine,
 Ứ đọng chất độc, muối, nước, pH…

 Phân
làm 2 nhóm chính
Suy thận cấp: bệnh lý cấp tính -> điều trị nội trú BV
 Suy thận mạn: điều trị tùy theo mức độ

 Điều
trị:
Điều trị nguyên nhân
 Điều trị nâng đỡ dinh dưỡng,
 Loại bỏ chất độc cơ thể thay thế thận: chạy thận nhân
tạo
 Phòng ngừa tác nhân độc thận


28. MỘT SỐ BỆNH LÝ THƯỜNG GẶP

Nhiễm trùng tiểu
 Tình trạng nhiễm trùng hệ thận – niệu
Nhiễm trùng thận = nhiễm trùng tiểu trên
 Nhiễm trùng hệ niệu = nhiễm trùng tiểu dưới

 Biểu
hiện
Tiểu gắt, tiểu buốt, tiểu nhắt (tiểu ít nhưng nhiều lần)
 Nếu có sốt -> nhiễm trùng tiểu trên

 Điều
trị và tiên lượng
Nhiễm trùng tiểu trên: nặng, cần nhập viện
 Nhiễm trùng tiểu dưới: thường gặp, tiên lượng tốt, có
thể điều trị ngoại trú


29. MỘT SỐ BỆNH LÝ THƯỜNG GẶP

Sỏi thận – sỏi niệu quản
 Do lắng đọng khoáng chất calci, acid uric tạo sỏi
 Hình thành trong bể thận
 Di chuyển xuống niệu quản, bàng quang và ra ngoài
 Nếu có tắc nghẽn, nhiễm trùng -> triệu chứng
 Hội chứng điển hình: cơn đau quặn thận
 Điều trị
Điều trị sỏi: nội soi gắp sỏi, tán sỏi, phẫu thuật, thuốc
 Điều trị cơ cấp: thuốc, giải áp vùng tắc nghẽn
 Điều trị ngừa tái phát
