1. Kaartenbundel
Aardrijkskunde 1ste
graad
REFERENTIEKAARTEN
school en schoolomgeving
Brussel en België
Europa en de Europese Unie

2. 1
Kaart A
 Welk soort foto is dit? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
 Duid met een blauwe pijl de leerlingeningangen aan.
 Duid de sportzaal en het aardrijkskundelokaal aan.
 Naar welke windrichting is de hoofdingang van de school georiënteerd?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
N

3. 2
Kaart B
 Welk soort foto is dit? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
 Duid met een blauwe pijl de leerlingeningangen aan.
 Duid je eigen klaslokaal, het aardrijkskundelokaal (. . . . . . .) en het auditorium
aan.
 Situeer het aardrijkskundelokaal ten opzichte van je klaslokaal (gebruik
windrichtingen). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
N

4. 3
Kaart C
 Welk soort kaart is dit? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
 Duid met een blauwe pijl de leerlingeningangen aan.
 Noteer volgende lokalen op de juiste plaats en in de juiste kleur (gelijkvloers =
zwart, 1ste verdieping = blauw, 2de en 3de verdieping = groen): sec1, sec2,
Directeur (Dir), Adjunct (Adj), lokaal van de coördinatoren (co), fietsenloods
(fiets), refter 1+2 (ref1+2), refter 3 (ref3), de wetenschapsgang, Techniek-
lokaal (TECH), computerlokaal (ICT), je eigen klaslokaal, aardrijkskundelokaal
(1.10), sportzaal, zwembad, speelplaats, terras, de bar, muzieklokaal (MO),
PO-klas (PO).
 Hoeveel bedraagt 1 cm op de kaart in werkelijkheid? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1/700
N

5. 4
Kaart D
 Kleur het Jan-van-Ruusbroeckollege (JVR) geel.
 Duid met een blauwe pijl de leerlingeningangen aan.
 Duid de afgelegde weg (tijdens de leeruitstap) aan met rood en schrijf er de
straatnamen bij.
Kadasterplan
1/1250
N

6. 5
Kaart E
 Kleur JVR geel.
 Duid met een blauwe pijl de leerlingeningangen aan.
 Duid de afgelegde weg (tijdens de leeruitstap) aan met rood.
 Benoem de genummerde straten:
1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7. 6
Kaart F
 Kleur JVR geel
 Wat is de naam van het grote ronde punt aan de A12? . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8. 7
Kaart G
 Duid JVR aan.
 Vergelijk kaart F en G. Tracht dezelfde landschapselementen te herkennen.
Welke verschillen neem je waar? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
 Gebruik een kalkpapier en teken de belangrijkste straten in de omgeving van
de school (= eigen leefruimte) over. Dit is de referentiekaart van Laken!

9. 8
Kaart H
 Duid JVR aan.
 De schaal van kaart H (1/20000) is groter/kleiner dan de schaal van kaart G
(1/10000). Baken op kaart H het gebied van kaart G af.

10. 9
Kaart I
 Duid JVR (wijk “Mutsaard”) aan met een rood kruisje.
 Overtrek de kleine ring met groen. Wat was vroeger op de plaats van de kleine
ring? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11. 10
Kaart J
 Markeer: kleine ring (groen), grote ring (rood), duid met pijlen de binnenring en
de buitenring aan en de luchthaven.
 Zet een rood kruisje op de plaats van de school.
 Laat volgende autosnelwegen aansluiten op de grote ring (gebruik rood en
noteer er de naam van de autosnelweg bij):
 E19 richting Bergen/ Charleroi E19 richting Antwerpen
 E40 richting Gent/ Oostende E40 richting Leuven/ Luik
 E411 richting Namen/ Luxemburg A12 richting Antwerpen
 Overtrek met blauw de loop van de Zenne. Wat is de naam van het kanaal ten
noorden van Brussel? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
 En ten zuiden van Brussel? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
 Wat je op kaart J aangeduid hebt is de referentiekaart van Brussel 1/100000.
Oefen met een kalkpapier om deze referentiekaart te kunnen tekenen.

12. 11

13. 12
Kaart K
 Kleur de kleine ring groen, de grote ring en de autosnelwegen rood.
 Kleur de waterwegen blauw.
 Schrijf met potlood de namen van de gemeenten voluit.

14. 13
Kaart L
 Schrijf de namen van de autosnelwegen op de kaart en overtrek met rood:
E40 (2X), E19 (2X), E17, E313, E411. (gebruik atlas)
 Noteer de namen van de 3 gewesten (Vlaams Gewest, Waals Gewest,
Brussels Hoofdstedelijk Gewest (B)) en omlijn de grenzen van het Vlaams
Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest met groen. (gebruik atlas)

15. 14

16. 15
Kaart M: Referentiekaart België
 Geef elke provincie een andere kleur.
 Overtrek de rivieren met blauw. (gebruik atlas)
 Welke provincies, steden en rivieren worden aangeduid?
Provincies Steden
I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
V . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VII . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VIII . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rivieren
IX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. . . . . . . . . . . . b. . . . . . . . . . .
X . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c. . . . . . . . . . . . d. . . . . . . . . . .
e . . . . . . . . . . . .

17. 16
Kaart N – Europa staatkundig
 Welke landen liggen in Europa? Noteer het juiste getal in het juiste land!
(atlas)
 Teken in elk land een bolletje op de plaats van de hoofdstad.
 Hoeveel landen behoren tot de EU?................
Wat betekent EU?................................. (atlas)
 Onderlijn in de lijst alle landen van de EU met blauw.
 Kleur op de kaart alle landen van de EU in het groen.

18. 17
Europa staatkundig en de Europese Unie
1. IJsland (Reykjavik)
2. Ierland (Dublin)
3. Verenigd Koninkrijk (Londen)
4. Noorwegen (Oslo)
5. Zweden (Stockholm)
6. Finland (Helsinki)
7. Denemarken (Kopenhagen)
8. Nederland (Amsterdam)
9. België (Brussel)
10. Groot Hertogdom Luxemburg (Luxemburg)
11. Frankrijk (Parijs)
12.Spanje (Madrid)
13. Portugal (Lissabon)
14. Italië (Rome)
15. Malta (Valletta)
16. Zwitserland (Bern)
17. Liechtenstein (Vaduz)
18. Oostenrijk (Wenen)
19. Slovenië (Ljubljana)
20. Kroatië (Zagreb)
21. Bosnië en Herzegovina (Sarajevo)
22. Servië (Belgrado)
23. Montenegro (Podgorica)
24. VJR Macedonië (Skopje)
25. Kosovo (Pristina)
26. Albanië (Tirana)
27. Griekenland (Athene)
28. Turkije (Ankara)
29. Bulgarije (Sofia)
30. Roemenië (Boekarest)
31. Hongarije (Boedapest)
32. Slowakije (Bratislava)
33. Tsjechië (Praag)
34. Duitsland (Berlijn)
35. Polen (Warschau)
36. Litouwen (Vilnius)
37. Letland (Riga)
38. Estland (Tallinn)
39. Wit-Rusland (Minsk)
40. Oekraïne (Kiev)
41. Moldavië (Chisinau)
42. Rusland (Moskou)
43. Andorra
44. Cyprus (Nicosia) / Griekse deel (=EU)
Onderlijn de landen van de Europese Unie (EU) = …… landen (die we lidstaten noemen).

19. 18
Kaart O – Referentiekaart van Europa (gebruik atlas)
 Overtrek alle rivieren met blauw. Kleur de zeeën en de oceanen in het blauw.
 Kleur de gebergten bruin.
 Welke zeeën, rivieren en gebergten worden aangeduid? Benoem ze.
ZEEËN
A . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
F . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
G . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
J . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
K . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
L . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
M . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
N . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
O . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
P . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Q . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
RIVIEREN
a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
f . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
g . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
h . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
j . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
k . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
m . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
GEBERGTEN
1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

20. 19
Kaart A
 Welk soort foto is dit? Een verticale luchtfoto.
 Duid met een blauwe pijl de leerlingeningangen aan.
 Duid de sportzaal en het aardrijkskundelokaal aan.
 Naar welke windrichting is de hoofdingang van de school georiënteerd?
De hoofdingang is georiënteerd naar het noorden.
N

21. 20
Kaart B
 Welk soort foto is dit? Een schuine luchtfoto.
 Duid met een blauwe pijl de leerlingeningangen aan.
 Duid je eigen klaslokaal, het aardrijkskundelokaal (lok 1.10) en het
auditorium aan.
 Situeer het aardrijkskundelokaal ten opzichte van je klaslokaal (gebruik
windrichtingen). Het aardrijkskundelokaal bevindt zich in zuidoostelijke
richting ten opzichte van ons klaslokaal.
N

22. 21
Kaart C
 Welk soort kaart is dit? Een plattegrond.
 Duid met een blauwe pijl de leerlingeningangen aan.
 Noteer volgende lokalen op de juiste plaats en in de juiste kleur (gelijkvloers =
zwart, 1ste verdieping = blauw, 2de en 3de verdieping = groen): sec1, sec2,
Directeur (Dir), Adjunct (Adj), lokaal van de coördinatoren (co), fietsenloods
(fiets), refter 1+2 (ref1+2), refter 3 (ref3), de wetenschapsgang, Techniek-
lokaal (TECH), computerlokaal (ICT), je eigen klaslokaal, aardrijkskundelokaal
(1.10), sportzaal, zwembad, speelplaats, terras, de bar, muzieklokaal (MO),
PO-klas (PO).
 Hoeveel bedraagt 1 cm op de kaart in werkelijkheid? 7m.
1cm op kaart = 700cm in werkelijkheid = 7m in werkelijkheid

23. 22
Kaart D
 Kleur het Jan-van-Ruusbroeckollege (JVR) geel.
 Duid met een blauwe pijl de leerlingeningangen aan.
 Duid de afgelegde weg (tijdens de leeruitstap) aan met rood en schrijf er de
straatnamen bij.
Kadasterplan
1/1250
N
MUTSAARDLAAN
FORUMLAAN
COCKERWEG
RODE KRUISLAAN
DASHONDWEG

24. 23
Kaart E
 Kleur JVR geel.
 Duid met een blauwe pijl de leerlingeningangen aan.
 Duid de afgelegde weg (tijdens de leeruitstap) aan met rood.
 Benoem de genummerde straten:
1 Forumlaan
2 Amforalaan
3 Rode Kruislaan
4 Mutsaardlaan
5 De Wandstraat
6 Romeinse Steenweg
7 Meiseselaan
8 A12 (autosnelweg)

25. 24
Kaart F
 Kleur JVR geel
 Wat is de naam van het grote ronde punt aan de A12? Dikke Linde.

26. 25
Kaart G
 Duid JVR aan.
 Vergelijk kaart F en G. Tracht dezelfde landschapselementen te herkennen.
Welke verschillen neem je waar? Kaart F is een luchtfoto, kaart G is een
topografische kaart (landschapselementen makkelijker waar te nemen).
 Gebruik een kalkpapier en teken de belangrijkste straten in de omgeving van
de school (= eigen leefruimte) over. Dit is de referentiekaart van Laken!

27. 26
Kaart H
 Duid JVR aan.
 De schaal van kaart H (1/20000) is groter/kleiner dan de schaal van kaart G
(1/10000). Baken op kaart H het gebied van kaart G af.

28. 27
Kaart I
 Duid JVR (wijk “Mutsaard”) aan met een rood kruisje.
 Overtrek de kleine ring met groen. Wat was vroeger op de plaats van de kleine
ring? De middeleeuwse stadswal rond Brussel.
X

29. 28
Kaart J
 Markeer: kleine ring (groen), grote ring (rood), duid met pijlen de binnenring
en de buitenring aan en de luchthaven.
 Zet een rood kruisje op de plaats van de school.
 Laat volgende autosnelwegen aansluiten op de grote ring (gebruik rood en
noteer er de naam van de autosnelweg bij):
 E19 richting Bergen/ Charleroi E19 richting Antwerpen
 E40 richting Gent/ Oostende E40 richting Leuven/ Luik
 E411 richting Namen/ Luxemburg A12 richting Antwerpen
 Overtrek met blauw de loop van de Zenne en het Kanaal. Wat is de naam van
het kanaal ten noorden van Brussel? Het Zeekanaal Brussel-Schelde.
 En ten zuiden van Brussel? Het kanaal Brussel-Charleroi.
 Wat je op kaart J aangeduid hebt is de referentiekaart van Brussel 1/100000.
Oefen met een kalkpapier om deze referentiekaart te kunnen tekenen.
De binnenring bestaat uit de rijbanen van de grote ring die het dichtste
bij het centrum gelegen zijn.

30. 29
X
A12
RING
E19
E19
E40
E40
E411

31. 30
Kaart K
 Kleur de kleine ring groen, de grote ring en de autosnelwegen rood.
 Kleur de waterwegen blauw.
 Schrijf met potlood de namen van de gemeenten voluit.

32. 31
Kaart L
 Schrijf de namen van de autosnelwegen op de kaart en overtrek met rood:
E40 (2X), E19 (2X), E17, E313, E411. (gebruik atlas)
 Noteer de namen van de 3 gewesten (Vlaams Gewest, Waals Gewest,
Brussels Hoofdstedelijk Gewest (B)) en omlijn de grenzen van het Vlaams
Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest met groen. (gebruik atlas)

33. 32

34. 33
Kaart M: Referentiekaart België
 Geef elke provincie een andere kleur.
 Overtrek de rivieren met blauw. (gebruik atlas)
 Welke provincies, steden en rivieren worden aangeduid?
Provincies Steden
I West-Vlaanderen 1 Brussel
II Oost-Vlaanderen 2 Brugge
III Antwerpen 3 Gent
IV Limburg 4 Antwerpen
V Vlaams-Brabant 5 Charleroi
VI Waals-Brabant 6 Namen
VII Henegouwen 7 Luik
VIII Namen Rivieren
IX Luik a Schelde b Leie
X Luxemburg c Samber d Maas
e Yzer

35. 34
Kaart N – Europa staatkundig
 Welke landen liggen in Europa? Noteer het juiste getal in het juiste land!
(atlas)
 Teken in elk land een bolletje op de plaats van de hoofdstad.
 Hoeveel landen behoren tot de EU? 28 landen
Wat betekent EU? Europese Unie (atlas)
 Onderlijn in de lijst alle landen van de EU met blauw.
 Kleur op de kaart alle landen van de EU in het groen.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
1213
15
14
16
17 18
19 20
21 22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44

36. 35
Europa staatkundig en de Europese Unie
1. IJsland (Reykjavik)
2. Ierland (Dublin)
3. Verenigd Koninkrijk (Londen)
4. Noorwegen (Oslo)
5. Zweden (Stockholm)
6. Finland (Helsinki)
7. Denemarken (Kopenhagen)
8. Nederland (Amsterdam)
9. België (Brussel)
10. Groot Hertogdom Luxemburg (Luxemburg)
11. Frankrijk (Parijs)
12.Spanje (Madrid)
13. Portugal (Lissabon)
14. Italië (Rome)
15. Malta (Valletta)
16. Zwitserland (Bern)
17. Liechtenstein (Vaduz)
18. Oostenrijk (Wenen)
19. Slovenië (Ljubljana)
20. Kroatië (Zagreb)
21. Bosnië en Herzegovina (Sarajevo)
22. Servië (Belgrado)
23. Montenegro (Podgorica)
24. VJR Macedonië (Skopje)
25. Kosovo (Pristina)
26. Albanië (Tirana)
27. Griekenland (Athene)
28. Turkije (Ankara)
29. Bulgarije (Sofia)
30. Roemenië (Boekarest)
31. Hongarije (Boedapest)
32. Slowakije (Bratislava)
33. Tsjechië (Praag)
34. Duitsland (Berlijn)
35. Polen (Warschau)
36. Litouwen (Vilnius)
37. Letland (Riga)
38. Estland (Tallinn)
39. Wit-Rusland (Minsk)
40. Oekraïne (Kiev)
41. Moldavië (Chisinau)
42. Rusland (Moskou)
43. Andorra
44. Cyprus (Nicosia) / Griekse deel (=EU)
Onderlijn de landen van de Europese Unie (EU) = 28 landen (die we lidstaten noemen).

37. 36
De lidstaten van de Europese Unie

38. 37
Kaart O – Referentiekaart van Europa (gebruik atlas)
 Overtrek alle rivieren met blauw. Kleur de zeeën en de oceanen in het blauw.
 Kleur de gebergten bruin.
 Welke zeeën, rivieren en gebergten worden aangeduid? Benoem ze.
ZEEËN
A Atlantische Oceaan
B Noordzee
C Het Kanaal
D Golf van Biskaje
E Noordelijke Yszee
F Witte Zee
G Botnische Golf
H Finse Golf
I Oostzee
J Middellandse Zee
K Tyrrheense Zee
L Adriatische Zee
M Ionische Zee
N Egeïsche Zee
O Zwarte Zee
P Zee van Azov
Q Kaspische Zee
RIVIEREN
a Guadalquivir
b Taag
c Ebro
d Garonne
e Loire
f Seine
g Rhône
h Po
i Rijn
j Elbe
k Wisla
l Donau
m Volga
n Oeral
GEBERGTEN
1 Sierra Nevada
2 Pyreneeën
3 Alpen
4 Apennijnen
5 Dinarische Alpen
6 Karpaten
7 Kaukasus
8 Oeral
9 Pindosgebergte
10 Balkan