1. สามัคคีเภทคาฉันท์
วสันตดิลก ฉันท์ ๑๔

2. ผู้จัดทา
นางสาว จริยา ห่วงจริง เลขที่ 9
นางสาว ทิพวัลย์ ขาวคง เลขที่ 10
ชั้น ม.6/1
เสนอ
อาจารย์ นิตยา ทองดียิ่ง
โรงเรียนรัษฎานนุประดิษฐ์อนุสรณ์
อ.วังวิเศษ จ.ตรัง

3. วสั นตดิลก ฉันท์ ๑๔
ข้าแต่พระจอมจุฬมกุฎ บริสุทธิกาจาย
ปรากฏพระยศระบุระบาย ตระบะเบิกระบือบุณย์
ถอดความ ข้าแต่จอมกษัตริย์ผู้ทรงความบริสุทธิ์ พระเกียรติยศ การ
บาเพ็ญตบะและบุญญาธิการเลื่องลือทั่วไป
เมตตาทยาลุศุภกรรม อุปถัมภการุณย์
สรรเสริญเจริญพระคุณสุน ทรพูนพิบูลงาม
ถอดความ พระเมตตาปรานี พระราชกิจอันล้าเลิศ พระอุปถัมภ์ และพระ
กรุณาเป็นที่ยกย่องสรรเสริญ พระเกียรติคุณอันดีงามเพิ่มเป็น
ทวีคูณ

4. เปรียบปานมหรรณพนที ทะนุที่ประทังความ
ร้อนกายกระหายอุทกยาม นรหากประสบเห็น
ถอดความ เปรียบเหมือนห้วงน้าใหญ่ที่ช่วยผ่อนความร้อนความกระหายน้า
ของผู้ที่ได้พบเห็น
เอิบอิ่มกระหยิ่มหทยคราว ระอุผ่าวก็ผ่อนเย็น
ยังอุณหมุญจนะและเป็น สุขปีติดีใจ
ถอดความ ให้อิ่มเอิบชุ่มชื่นใจ คราวร้อนก็ช่วยปลดเปลื้องความร้อน
ให้เกิดความสุขความปิติยินดี

5. อันข้าพระองค์กษณะนี้ ภยมีจะร้อนใด
ยิ่งกว่าและหามนุษย์ไหน จะเสมอเสมือนตน
ถอดความ อันตัวของข้าพระองค์ขณะนี้ประสบความทุกข์ร้อนอันยิ่งใหญ่ ไม่
มีผู้ใดเทียบเทียมได้
ใคร่เปลื้องประเทืองประณุททุกข์ ภยมุขประมวลดล
ไร้ญาติและขาดมิตรสกล ชนผู้จะดูดาย
ถอดความ ใคร่จะปลดเปลื้องความทุกข์ร้อนแต่ก็ไร้ญาติขาดมิตร

6. โดยเดียวเพราะอาดุรณแด และก็แก่ชรากาย
ที่ซึ่งจะพึงสรณะหมาย อนุสรบห่อนเห็น
ถอดความ มีเพียงตัวคนเดียวซึ่งแก่ชรา ที่พึ่งที่จะพักพิงก็มองไม่เห็นเลย
ทราบข่าวขจรกิรติบา รมิว่าพระองค์เป็น
เอกอัครกษัตริย์สุขุมเพ็ญ กรุณามหาศาล
ถอดความ ได้รู้ข่าวพระเกียรติคุณเลื่องลือว่า พระองค์ทรงเป็นกษัตริย์ผู้
ยิ่งใหญ่ ทรงมีปัญญาลึกซึ้งเต็มเปี่ยมด้วยพระมหากรุณาธิคุณ

7. หวังพึ่งพะพิงบพิตรพึ่ง อภิโพธิสมภาร
มอบกายถวายชีวิตปราณ นิจกาลปรารมภ์
ถอดความ จึงหวังจะพึ่งพระบรมโพธิสมภาร มอบกายถวายชีวิตแด่
พระองค์จนกว่าชีวิตจะหาไม่
คิดไว้มิได้ประดุจเจตน์ เฉพาะเหตุบเห็นสม
ขืนทาก็เท่ากะจะนิยม คติผิดพินิจดู
ถอดความ แต่ทว่าคงจะไม่ได้สมความคิด เพราะเป็นสิ่งอันไม่
บังควร ทั้งนี้หากทาไปก็เท่ากับทาผิดอย่างร้ายแรง

8. ขึ้นชื่อกระฉ่อนบุรุษกัก ขฬอักกตัญญู
คิดคดกบฏประทุษภู วประเทศไผทตน
ถอดความ จะขึ้นชื่อว่าเป็นคนชั่วอกตัญญู เป็นกบฏต่อบ้านเกิดเมือง
นอนของตน
จาเป็นเพราะเหลือจะทุมนัส บมิน่าจะรับผล
พ้องราชภัยเพราะทุรพล ดุจนี้คะนึงดู
ถอดความ จาเป็นอย่างยิ่งเพราะเสียใจเหลือเกิน ข้าพระองค์ได้รับพระ
ราชอาญาเป็นด้วยเหตุว่า

9. เหตุเดิมก็โดยบรมรา ชอชาตศัตรู
ปรึกษากะข้ายุคลมู ลิกมุขและมนตรี
ถอดความ พระเจ้าอชาตศัตรูทรงปรึกษากับข้าราชการและข้าราชการ
ชั้นผู้ใหญ่
จักยาตรหยู่ห์พหลยุท ธประทุษย่ายี
เขตแดนพระองค์นิยมนี รประโยชน์พยายาม
ถอดความ จะยกกองทัพมาย่ายีแคว้นวัชชี โดยหาได้มีผลดีตามที่คิด
มุ่งหมายไว้แต่อย่างไร

10. ข้าบาทบมาดมนอสัตย์ พิเคราะห์ชัดถนัดความ
จริงอ้างกระจ่างพจนตาม อธิบายระบิลแจง
ถอดความ ข้าพระองค์คิดไตร่ตรองด้วยความสัตย์ เห็นอย่างชัดเจนจึง
ได้กราบทูลอธิบายว่า
วัชชีบวรนครสรร พจะขันจะเข้มแขง
รี้พลสกลพิริยแรง รณการกล้าหาญ
ถอดความ แคว้นวัชชีนั้นเข้มแข็ง ไพร่พลมากมายล้วนแต่กล้าหาญ

11. มาคธไผทรฐนิกร พลอ่อนบชานาญ
ทั้งสิ้นจะสู้สมรราญ ริปุนั้นไฉนไหว
ถอดความ ส่วนมคธนั้นเล่าทหารยังอ่อนหัดไม่ชานาญ ไม่อาจทา
สงครามกับข้าศึกได้
ดั่งอินทโคปกะผวา มุหฝ่าณกองไฟ
หิ่งห้อยสิแข่งสุริยะไหน จะมิน่าชิวาลาญ
ถอดความ เปรียบเสมือนแมลงเม่าบินเข้ากองไฟ หิ่งห้อยแข่งกับ
แสงอาทิตย์ ก็มีแต่จะเสียชีวิต

12. เห็นน่าจะหายนะก็ขัด พจนัตถทัดทาน
บัดดลบดินทรธดาล พระพิโรธสาแดง
ถอดความ เห็นความหายนะชัดเจนจึงทูลทัดทาน ทันใดพระองค์ทรง
พิโรธ
ลงราชทัณฑพิธทา รุณการร้ายแรง
ไป่ควรเฉลยนยแถลง เพราะพระองค์ก็ทรงเห็น
ถอดความ สั่งให้ลงโทษอย่างหนักในฐานที่บังอาจกราบทูลขัดแย้งกับ
พระองค์

13. กราบทูลประมูลบทประมวล ระบุล้วนตลอดเป็น
ความจริงบแต่งกลประเด็น นิรสารพาที
ถอดความ ที่ข้าพระองค์กราบทูลมาทั้งหมดนี้เป็นความจริงทุกประการ
มิได้เสริมแต่งสาระอันใดเลย
ที่ดับระงับทุผลผ่อน ก็บห่อนจะเห็นมี
นอกจากพระองค์อดุลสี ตลเมตตคุณมัย
ถอดความ ที่ที่จะช่วยดับความทุกข์ร้อนได้ก็ไม่มี นอกเสียจากความ
ร่มเย็นแห่งพระมหากรุณาธิคุณของพระองค์

14. มุ่งมาก็หมายกมลมี สรณียเป็นไป
ครองชีวสืบสุขพิสัย อนุสนธิอาสัญ
ถอดความ เดินทางมาก็หมายใจจะยึดเป็นที่พึ่ง ครองชีวิตอย่างเป็นสุข
สืบไปจนกว่าจะตาย จะตั้งใจรับราชการสนองพระมหา
กรุณาธิคุณตลอดไป
สุดแต่จะทรงพระกรุณา ทะนุข้าพระบทมาลย์
ผู้ถึงอภัพทุพลซาน เสาะอุสาหมาถึง
ถอดความ ทั้งนี้สุดแต่จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แก่ข้าพระองค์ผู้
อาภัพอับจนที่ได้ซมซานมาด้วยความอุตสาหะ

15. คุณค่ าวรรณศิลป์
การเลือกสรรคา
วรรณคดีประเภทฉันท์แม้จะนิยมใช้คาบาลีสันสกฤตก็ตาม เพราะ
ต้องการบังคับครุ ลหุ แต่ผู้แต่งสามัคคีเภทคาฉันท์ก็เลือกสรรคาได้อย่าง
ไพเราะเหมาะสมทั้งเสียงและความ เช่น
1.ใช้คาง่าย ๆ ในบางตอน ทาให้ผอานเข้าใจได้ไม่ยากนัก
ู้ ่
เช่น
กราบทูลประมูลบทประมวล ระบุล้วนตลอดเป็น
ความจริงบแต่งกลประเด็น นิรสารพาที

16. 2.การใช้คาทีมเสียงเสนาะ เสียงเสนาะเกิดจากการใช้คาเลียนเสียงธรรมชาติ มี
่ ี
การย้ายคา ใช้คาทีกอให้เกิด ความรูสก
่ ่ ้ ึ
เช่น
ข้าแต่พระจอมจุฬมกุฎ บริสุทธิกาจาย
ปรากฏพระยศระบุระบาย ตระบะเบิกระบือบุณย์
เมตตาทยาลุศุภกรรม อุปถัมภการุณย์
สรรเสริญเจริญพระคุณสุน ทรพูนพิบูลงาม
3.ใช้คาทีมความหมายกระชับ คาบางคาผูอานอ่านแล้วเข้าใจได้ทันทีโดยไม่
่ ี ้ ่
ต้องใช้ถอยคาอืนมาขยายความอีกเลย
้ ่
เช่น
จาเป็นเพราะเหลือจะทุมนัส บมิน่าจะรับผล
พ้องราชภัยเพราะทุรพล ดุจนี้คะนึงดู
เหตุเดิมก็โดยบรมรา ชอชาตศัตรู
ปรึกษากะข้ายุคลมู ลิกมุขและมนตรี

17. จบการนาเสนอแล้ วค่ ะ