Wystąpienie na Konferencji w Sejmie organizowanej przez posła Johna Godsona z Chrześcijańskiego Ruchu Społecznego i przez Ruch Obywatelski na rzecz Jednomandatowych Okręgów Wyborczych. Tytuł konferencji: „Jednomandatowe Okręgi Wyborcze do Sejmu – możliwe rozwiązania i ich skutki”. Konferencja odbyła się się w środę, 5 sierpnia br., w godzinach od 15.30 do 17.30 w Sali Konferencyjnej w Nowym Domu Poselskim przy ul. Senackiej 1 w Warszawie. Poseł John Godson z Chrześcijańskiego Ruchu Społecznego i Ruch Obywatelski na rzecz Jednomandatowych Okręgów Wyborczych zapraszają na konferencję pt. „Jednomandatowe Okręgi Wyborcze do Sejmu – możliwe rozwiązania i ich skutki”. Konferencja odbędzie się w środę, 5 sierpnia br., w godzinach od 15.30 do 17.30 w Sali Konferencyjnej w Nowym Domu Poselskim przy ul. Senackiej 1 w Warszawie. Będzie transmitowana na żywo na sejm.gov.pl, z prawej strony pod kalendarzem trzeba kliknąć ikonkę iTV Sejm i wejść na „dzisiejsze transmisje”. Potem będzie można zobaczyć konferencję w nagraniach archiwalnych. Poseł John Godson z Chrześcijańskiego Ruchu Społecznego i Ruch Obywatelski na rzecz Jednomandatowych Okręgów Wyborczych zapraszają na konferencję pt. „Jednomandatowe Okręgi Wyborcze do Sejmu – możliwe rozwiązania i ich skutki”. Konferencja odbędzie się w środę, 5 sierpnia br., w godzinach od 15.30 do 17.30 w Sali Konferencyjnej w Nowym Domu Poselskim przy ul. Senackiej 1 w Warszawie. Nagranie archiwalne Konferencji: http://sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/transmisje_arch.xsp?page=2&%24%24viewid=%21e617kcmten%21#B5DEA33897185DB7C1257E8B003A2C1F

1. Jednomandatowe Okręgi Wyborcze w Wielkiej
Brytanii i możliwość przeniesienia brytyjskich
rozwiazań na polski grunt
Konferencja "Jednomandatowe Okręgi Wyborcze do
Sejmu - możliwe rozwiązania i ich skutki"
Warszawa, 5 VIII 2015r
Tomasz J Kaźmierski, Southampton University, UK
polonus.uk@gmail.com

2. Anglia i Polska, historyczne podobieństwa
początki rządów prawa
• Królowa Elżbieta II w czasie wizyty w Sejmie 26 marca 1996r:
– “Przez wieki na dwóch przeciwległych krańcach Europy rozwijały się podobne
systemy konstytucyjne”.
• Świadomość, że władza królewska jest ograniczona:
– Konflikt angielskich baronów z królem Janem – Magna Carta 1215r
– Zjazd w Cieni, Władysław III Laskonogi, 5 maja 1228r – żadnych nowych praw w
Małopolsce bez zgody rycerstwa
– Ustępstwa króla Ludwika Węgierskiego wobec rycerstwa: Przywilej Koszycki
1374r; podatki uchwalane odtąd tylko za zgoda rycerstwa;
• w XIVw. sejmy i sejmiki stały sie nieodzownym elementem zarządzania
panstwem i ziemiami.
• Nietykalność własności i nietykalność osobista:
– Władysław II Jagiełło – 1422r – do konfiskaty mienia potrzebny wyrok sądu
– 1425, 1433 – Neminem captivabimus nisi iure victum
– Anglia podobne zasady w XVIIw, 1679 – Habeas corpus

3. Anglia i Polska, historyczne podobieństwa
prawa obywatelskie
• Supremacja parlamentu
– Polska: 1505r – Nihil novi nisi commune consensu (Nic nowego bez wspólnej zgody);
– Konstytucja bydgoska 1520 – Sejm może zebrać się bez zgody króla.
– Anglia: 1688r – Glorious Revolution
• Unia Lubelska 1569r
– Likwidacja dziedziczności tronu Wielkiego Księstwa Litewskiego, ostateczne potwierdzenie
odrzucenia doktryny boskich praw do tronu
• Katalog praw obywatelskich
– Acta Henriciana, Pacta Conventa – 1573r
• Jan Zborowski do Henryka Walezego w katedrze Notre Dame: “si non iurabis non
regnabis” (jesli nie zaprzysiężesz, nie będziesz panował)
– Konfederacja Warszawska – 1573r
– Senat Rzeczypospolitej w 1650r w odpowiedzi na żądanie posła moskiewskiego, by
knutami zaćwiczyć na śmierć gdańskiego drukarza: “U nas druk wolny, tak na mocy prawa,
jak i zwyczaju narodów”
– Anglia: Bill of Rights – 1689r
– Anglia: Act of Toleration – 1689r (wolnosc wyznania, ale nie dla katolikow)
– Anglia: Zniesienie Licensing Act (cenzury druku) – 1695r

4. Anglia i Polska, historyczne podobieństwa
ugruntowane rządy prawa
• Separacja władz (separation of powers)
– Polska 1578 – Trybunał Koronny (sądy oddzielone od administracji królewskiej)
• 1581 – Trybunał Litewski
– Anglia pod koniec XVIIw. : Cabinet (ministrowie) wykonywal decyzje Parlamentu;
John Locke “Second Treatease”, 1689, Charles baron de Montesquieu “L’esprit
des lois”
• Doktryna rządów prawa:
– Miecznik sieradzki, Stefan Zamoyski w debacie sejmowej w Warszawie w
1652r: u nas “lex regnat non rex ".
– Premier William Pitt, 1763, w parlametarnej debacie:
• "Najuboższy człowiek może w swym domu przeciwstawić się całej
potędze Korony. Jego chatynka moze byc słabiutka, jej dach może
drżeć i mogą ją przewiewać wiatry. Ale choć wtargnąć do niej mogą
burze i deszcze, Król Anglii wejść tam nie może; największa jego
potęga nie śmie przekroczyć progu najbiedniejszego nawet
domostwa".

5. Anglia i Polska, historyczne podobieństwa
rozszerzanie dostępu do praw obywatelskich i wyborczych
• Konstytucja 3 maja 1791r
– Prawa wyborcze rozszerzone na miasta; razem ze szlachta ok. 20%
populacji; mieszczanie otrzymali jednak tylko głos doradczy w
Sejmie, bez prawa głosowania nad ustawami
• Anglia: Great Reform Bill 1832r
– Populacja objęta prawami wyborczymi wzrosła w Anglii ponad
dwukrotnie, z 2% do ok 5%.

6. Zjednoczone Królestwo i Polska
niektóre współczesne różnice
• Art 87 Konstytucji z 1997r : “Źrodłami (…) prawa są (…) rozporządzenia”
– sprzeczność z doktryną rządów prawa, która mówi, ze prawo rządzi, nie człowiek
• Jeden z istotnych warunkow koniecznych funkcjonowania rządów prawa nie jest w Polsce spełniony
– sprzeczność z Art 10 Konstytucji: “ustrój RP opiera sie na (..) podziale (…) władzy” oraz z art 10.2 i art 95.1,
władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, (co oznacza m.in., że nie sprawuje jej nikt inny)
• Kolejny warunek konieczny nie jest spełniony: brak logicznej spójności prawa
– redefinicja samego pojęcia prawa: prawem nazywane jest coś, co prawem nie jest
• Prawo karne III RP wkracza w dziedzinę wypowiedzi
- Polska: Wyjaśnienie PKW z 22 lipca 2015r.: zakaz prowadzenia kampanii wyborczej i referendalnej
jednocześnie: “ocena (…) będzie należała do (…) organów ścigania”
– USA: precedens Johna Petera Zengera 1735r.
– Konsekwencje precedensu Zengera
• Abrogacja prawa “nienaturalnego” – przywilejem ławy
przysięgłych
• Wypowiedzi nie moga byc ścigane przez prawo karne
(za wyjatkiem “breach of the peace”)
• Wypowiedzi w Parlamencie i sądach (privileged speech)
nie mogą być sądzone nawet w procesach cywilnych.

7. Zjednoczone Królestwo i Polska
najważniejsza różnica – prawo wyborcze
• Art 96.2 Konstytucji z 1997r : “Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i
proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym”
– Proporcjonalność rozumiana jest w Polsce jako głosowanie na listy partyjne, co
wyklucza bezposredniość. Sugeruje to kolejną sprzeczność w systemie ustrojowym
III RP.
• Ordynacja wyborcza III RP ogranicza prawo stawania w wyborach (bierne prawo
wyborcze)
– niemożność swobodnego zgłoszenia swej kandydatury w wyborach do Sejmu
– nienaturalnie wysoka bariera 3000 (2000+1000) podpisów w wyborach do Senatu,
– The Representation of the People Act w UK:
• każdy, kto otrzyma poparcie 10-ciu mieszkańców okręgu i wpłaci £500
zwrotnej kaucji, może zgłosić swa kandydature w wyborach,

8. Zjednoczone Królestwo i Polska
inna ważna różnica – proces wyborczy
Koszt wyborów:
UK – przeciętnie £80 000/ mandat.
III RP – ok 1mln zł (£150 000)/mandat
Liczba głosów nieważnych:
UK 2005 - poniżej 93 tys. głosów (ok. 0.5% oddanych
glosow), 2010 i 2015, ok. 0.9%
IIIRP 2005- 451tys. głosów (ok. 3.8% oddanych głosów),
2011 – 680tys. głosów (4.52%(

9. • W UK wynik wyborów określają mieszkańcy okregu, a nie centralna komisja wchodząca
w skład administracji państwa.
– W każdym z 650 okręgów za przebieg wyborów i ogłoszenie wyników
odpowiedzialna jest jedna osoba, tzw. “Returning Officer” (Komisarz wyborczy).
– Komisarzem wyborczym jest cieszący sie mandatem wyborców funkcjonariusz
publiczny, np. szeryf hrabstwa lub mer miasta.
Zjednoczone Królestwo i Polska
inna ważna różnica – proces wyborczy

10. • Liczenie głosów w okręgu odbywa się w jednym miejscu wyznaczonym przez Komisarza
(np. Hall Ratusza, lub sala gimnastyczna).
– Prawo uczestniczenia w liczeniu mają m.in.:
• Kandydaci wraz z współmałżonkami,
• Wyznaczeni przez kandydatów obywatele liczący głosy (counting agents),
• Media oraz inne osoby wpuszczane za zgodą Komisarza Wyborczego, o ile nie
stwierdzi on, że ich obecność zakłóca przebieg liczenia.
• Kandydaci mogą zażądać ponownego liczenia głosów bez podania powodu.
• Kiedy dwóch lub więcej kandydatów otrzymuje tę sama ilość głosów, Komisarz
Wyborczy określa zwycięzcę w drodze losowania. Decyduje on o wyborze metody
losowania.
Wielka Brytania i Polska
inna ważna różnica – proces wyborczy

11. OBYWATELSKIE WYBORY
ACE Fundamental principles of vote counting : Transparency, Security,
Professionalism, Accuracy, Secrecy, Timeliness, Accountability, Equity
Dla porównania: urna w
Konsulacie Polskim w Chicago
Urna w brytyjskim obwodzie wyborczym (polling
station)

12. Wielka Brytania i Polska
inna ważna różnica – proces wyborczy

13. Wielka Brytania i Polska
inna ważna różnica – proces wyborczy

14. Wielka Brytania i Polska
inna ważna różnica – proces wyborczy

15. Wybory parlamentarne 7 maja 2015 - Leeds
General Election 2015 - Leeds count
Link do video:

16. Wybory 2015 – okręg Basingstoke
General Election 2015 Basingstoke count
Link do video:

17. Wybory 2015 – okręg Argyll and Bute (Szkocja)
m.in. Isle of Mull, Islay, Isle of Arran, Oban, Arrochar
General Election 2015 Argyll and Bute count
Link do video:

18. Wybory 2015 – okręg South Thanet
Link do video:
General Election 2015 - Nigel Farage loses in South Thanet

19. Przedwyborcza selekcja kandydatów w partiach
 Selekcji w okręgu dokonuje asocjacja (organizacja) okręgowa
– Proces selekcji kandydatów jest zdecentralizowany
 Tzw. vetting, czyli prześwietlanie kandydatów wykonywane jest przez
centrum partii.
– Asocjacja partii UKiP w Southampton wybrała 9 lipca 2014r. jako kandydatkę do
następnych wyborów (maj 2015) Sandrę James, radną w radzie hrabstwa West
Sussex, zdobyła 4 miejsce, 5,511 głosów, 11.4%.
Niektóre okręgi - prawybory na wzór amerykański.
Asocjacja Konserwatystów w Totnes zaprosziła w 2009r
do selekcji wszystkich(!) wyborców – 69tys.; głosowało
16tys+.; nominację uzyskała lekarz domowy dr Sarah
Wollaston - 7tys+ głosów. Dr Sarah wygrała wybory w
Totnes w 2010r i jest teraz posłanką:
http://www.drsarah.org.uk/
Caroline Nokes, MP 26,285 głosów, 54.3%

20. Przedwyborcza selekcja kandydatów
 Selekcja Konserwatystów w okręgu Uxbridge and South Ruislip (zachodni
Londyn)
– 10 lipca 2014r. MP John Randall (Partia Konserwatywna) ogłosił, że nie będzie ubiegał się o
mandat w następnych wyborach.
– Do przedwyborczej selekcji w partii zgłosiło się 62 kandydatów, członków partii, m.in. Boris
Johnson, mer Londynu. Zwycięski kandydat musiał uzyskać poparcie absolutnej większości,
50% lub więcej, liczącej 138 członków okręgowej asocjacji Partii Konserwatywnej.
– W dniach 12-14 sierpnia 2014r asocjacja konserwatystów w Uxbridge dokonała
telefonicznego badania opinii mieszkańców okręgu. Oto opublikowane wyniki:
12 września 2014r. ogłoszono nominację Borisa Johnsona.

21. 21
Ordynacje jednomandatowe (JOW)
 Stosowane w 62 krajach, w tym w najbogatszych i
najsilniejszych państwach świata, :
– USA, Wlk Brytanii, Kanadzie, Francji , Australii
 Realizują podstawową zasadę demokracji: wyborcy muszą
mieć bezpośredni wpływ na skład parlamentu.
 Każdy kandydat jest rozliczany przez wyborców
indywidualnie. Karl Popper: “wybory mają być dniem sądu”.
JOW stwarzają skuteczny mechanizm usuwania
skorumpowanych polityków.

22. Najważniejsza cecha systemu JOW z głosowaniem
w jednej turze systemem zwykłej większości
Jest to system, gdzie wyborcy mogą w sposób
łatwy usunąć każdego posła z parlamentu bez
możliwości wywarcia wpływu na ten proces przez
funkcjonariuszy partyjnych.
T J Kaźmierski 22

23. Francja – V Republika
Charles de Gaulle
– Reforma prawa wyborczego w 1958r:
– Charles de Gaulle zgodził się zostać
prezydentem pod warunkiem
wzmocnienia uprawnień urzędu i
wprowadzenia JOW
– Nastąpiła natychmiastowa poprawa
– Gaulliści, Georges Pompidou i de Gaulle
przez 16 lat sprawowali urząd
prezydenta i premiera
– Utrzymali stabilne rządy I większość w
Zgromadzeniu Narodowym nawet po
masowej rewolcie 1968r.

24. Francja - Dwie rundy
Pierwsza runda Druga runda
– Do zwycięstwa
potrzebna bezwzględna
większość
– Tydzień po I rundzie
– Dopuszczeni kandydaci: co
najmniej 12.5% głosów
zarejestrowanych wyborców w I
rundzie
– Zwykła większość
– Wada: Wiele “układów”
międzypartyjnych pomiędzy
rundami -> funkcjonariusze
partyjni mają wpływ na wynik

25. Australia – Alternative Vote (Preferential Vote)
- Głosowanie jest przymusowe
- Głos jest nieważny, gdy:
- Nie wszyscy kandydaci otrzymali numer
- Użyto nienumerycznych znaków, np. X
- Numer jest powtórzony
- Intencja wyborcy nie jest jasna
- Średnio 5% głosów nieważnych
Główne wady:
1. Donkey voting
2. Instrukcje partii dla wyborców jak
numerować kandydatów – “How to vote”
cards (funkcjonariusze partyjni mają
wpływ na wynik)

26. Australia – Donkey vote
Instrukcja
“how to vote”
Wybory uzupełniające w
Brisbane 2014r.

27. Australia – Instrukcja
“How to vote”

28. Australia – instrukcja “How to vote”,
Sydney 2013r
Najgroźniejszy konkurent: Tanya Plibersek, Labor
Wyniki:
First Preference: Plibersek 40,579 głosów (46%), O’Connor 26,901 głosów (30.5%)
After Preferences: Plibersek 56,994 głosów (64.7%), O’Connor 31,157 głosów (35.3%)

29. Australia – instrukcje “How to vote”, okręg Goldstein
(Melbourne), 2013r
Instrukcja labourzystów “No need to
fill this part” w wyborach do Senatu
częściowo nieczytelna. Skorzystali
Zieloni, których kandydatka Janet Rice
zdobyła mandat.
Podobnie jak francuski system
dwuturowy, system australijski
umożliwia partiom wywarcie
pewnego wpływu na wynik