1. “ Шавь ” цогцолбор сургууль Амьдрах ухаан ёс заншил. / Зөвлөмж / Ч. Цэцэгмаа

2. Хүн ёс дагадаг, хүүхэд удам дагадаг. Эртний Монголчууд өөрсдийн ахуй амьдрал, ажил үйлс, сэтгэлгээний онцлогтоо тулгуурласан олон арван ёс заншлыг үүдэн бий болгож үеэс үед дамжуулан уламжлуулсаар ирсэн байна. Бидний өвөг дээдсийн бий болгосон ёс заншилд хувь хүн болон олон нийтийн дагаж мөрдөх зан үйлийн зүйл хүндэтгэл ёслолын нарийн дэг журам чухал байдаг.

3. Эрдмийг хичээлээр эрлийг сургаар. - Оюун ухаант хүн бүр номын ёсыг барин насан туршдаа мөрдөх хэрэгтэй. Энэхүү ёсыг мөрдөж чадвал буян бүхнийг дэлгэрүүлж чадна. Өөрөөр хэлбэл үнэн зөвийг сайтар тунгааж бодсоны эцэст шийдвэр гаргаж гол утгыг барьж явбал хойчийн сайны бат бэх суурь болно. Ховын чанартай үг гэм бүхний үндэс болох тул түүнийг үл ойшоож сайн бодож, өөрийн оюун дүгнэлтийг хийж байх ёстой.

4. Байнга баримталж байх ёс журам. 1. Өөрийн чинь хайрласан, тусалсан, тэтгэсэн сайн итгэмжит найз нөхөртөө худал хуурмаг үг бүү ярь. Зарим ээдрээ төвөгтэй асуудал гарвал нуун дарагдуулахгүйгээр шууд хэлж ойлголцон бие, хэл, сэтгэл гурваа тэгш барих ёстой. 2. Дөлгөөн тайван уужим сэтгэлтэй байж хэнтэй ч эвтэй сайхан нөхөрлөх. 3. Өөрт хор хүргэсэн аливаа хүнтэй өширхөх сэтгэлийг барилгүйгээр аяыг нь дагаж, сэтгэл тайван уулзаж ярилц. Өөрөөр хэлбэл мэргэн аргаар дайснаа номхотго.

5. 4. Яс махны тасархай төрөл садан, найз нөхөд бүгдийг халамжилж сайтар тэтгэж өөрийн биед ач тусыг үзүүлж байсан хүмүүст бишрэлийн сэтгэлээр хандаж алс хэтдээ мартахгүйгээр сэтгэлийн болон эдийн хариуг барьж байх ёстой. 5. Танд арга, билгийг шүтүүлэн эрдэм мэдлэг, оюун билгийн үндсийг зааж сургасан багш болон энэ биеийг төрүүлж асрал нигүүслийн сэтгэлээр өсгөсөн эцэг, эх, ойр дотны ахан дүүс болон өөрийн наснаас ахмад өвгөд, хөгшдийг ямагт хүндэлж бишрэнгүй сэтгэлээр хандаж байх ёстой.

6. 6. Нутаг нэгтэй хүмүүс, садан төрөл хийгээд цаг үргэлж нөхөрлөж явсан анд нөхөртэйгээ оюун сэтгэлээ хуваалцан харилцаж байх хэрэгтэй. 7. Шуналын сэтгэлийг барилгүйгээр эд хогшлыг 1.Бүтээн үйлдэх, 2.Хураах, 3.Хадгалах байдлаар бага багаар хичээн цуглуул. Өглөг өгөх цагт хармын сэтгэлийг барилгүйгээр элбэг дэлбэг өгч сурах хэрэгтэй. 8. Бусадтай харилцаж ямар нэгэн үйл хийхдээ 1.Мэдэхгүйгээ хүнээс асуу, 2.Мэдлэгээ үнэн зөв ярих, 3.Эргэлзээтэй зүйлээ зөвшин хэлэлцэж байх ёстой. Гэхдээ нөгөө хүний буурай талыг онгирч бүү дарла. Өөрөө бусдаас давуу бол хир хэмжээгээ татаж хичээнгүй сэтгэлээр ханд.

7. 9. Баян, ядуу хэнтэй ч болов хоёргүй сэтгэл гарган харилцах хэрэгтэй. 10. Эд хогшил чинь хүссэн ёсоор элбэг баян болох тутам ханашгүй сэтгэл бүү өвөрлө. 11. Өөрөөс илүү эрдэм төгс хүнтэй тэнцүү сэтгэлийг өвөрлөн атаархахыг тэвчиж байх хэрэгтэй. 12. Өөрийн доорх хүмүүстэй басамжийн сэтгэлээр бүү хандаж харьц. 13. Муу хэмээн нэрлэгдсэн хүмүүстэй танилцаж ойртож нөхөрлөхөөс болгоомжил. Нөхөрлөвөл хожмын зэмлэл, хэрэг уршиг гарч магад. Бас түүнтэй харшлах сэтгэлийг барьж харьцаж хэрэггүй юм.

8. 14. Хараалч, зүхэгч хүмүүстэй өрсөлдөж шөргөөлцөх мөн дотносож ойртох хэрэггүй хөндий хол явбал зохино. 15. Өөрөө ядуу байсан ч бусдын эд таваарт ховдог шунахай сэтгэлээр бүү ханд. Хүний юмыг зөвшөөрөлгүй дур зоргоороо бүү ав. 16. Ховын чанартай нотлогдоогүй сул үг, ширүүн дориун үг бүү ярь. 17. Булаах, дээрэмдэх зэргээр бусдад хор хүргэвэл заавал хариу ирэх тул хэзээд цээрлэ. 18. Тэнгэр, бурхан, дээдсээр гэрч болгон андгай тангараг тавихыг цээрлэ.

9. 19. Ямар нэгэн ажил хийхдээ хожмын гэм гаргахгүйн тулд урьдаар сайн нягталж сайн төлөвлөөд эцсийн үр дүнг урьдчилан харж хийх хэрэгтэй. 20. Удам судар муутай хүн, ном эрдэм сураагүй хүн, арга башир заль ихтэй хүн, өөрт чинь хүйтэн хөндий ханддаг хүн, ховчмуу эхнэр хүнд эрх мэдэл өчүүхэн төдий олголгүйгээр өөрийн бодлоороо шийдэж байх ёстой. 21. Харамч, шунахай хүн бол эд үзүүлэхэд шунахайрах, омог ихтэй хүн бол магтахад сагсуурах, тэнэг мунхаг хүн санаанд нь таарвал баярлана. Эрдэм мэдлэгтэй хүн бол үнэн үгийг ялгаж мэднэ.

10. Эдгээр ёс суртахууны явдал ёсыг өдөр тутам дагаж мөрдөж чадвал энэ хойч насны буян арвижин дэлгэрч, ажил үйл нь бүтэн байна.

11. Ном зүй 1. Д.Сүхээ “ Монгол ёс заншил ” 2. Ш. Болд “ Монголчуудын эрүүл амьдрах ухаан ” 3. Бусад ном сурах бичиг 4. Эрдэнийн сан субашид