Presentatie van Leids promovendus Max van Duijn voor het evenement Bessensap in het Museon op 10 juni 2013. Dit event bracht pers en wetenschappers met elkaar in contact. In deze presentatie legt Max zijn onderzoek uit. Beschrijving: Wij zijn allemaal gedachtenlezers! Ik ga laten zien dat… ...mensen de gedachtenleeskampioen van de natuur zijn. Veel beter dan alle andere dieren kunnen wij inschatten wat anderen denken. Deze vaardigheid is voor ons als megasociaal dier van levensbelang. Ik zal uitleggen hoe gedachtenlezen werkt in ons brein, en dat je er geen bovennatuurlijke gave of hersenscanner voor nodig hebt. Dat is interessant voor de pers omdat… …mensen zonder gedachtenlezen niet zouden kunnen samenwerken, communiceren of hechte sociale gemeenschappen zouden kunnen vormen—je zou ze dus amper als mensen herkennen! Het gaat hierbij om het soort gedachtenlezen dat haast iedereen vanaf een bepaalde leeftijd beheerst: je genereert de hele dag door informatie over wat anderen denken. Deze informatie neem je (veelal onbewust) in overweging bij alles wat je zegt en doet. In de psychologie/breinwetenschappen wordt al decennialang onderzoek gedaan naar gedachtenlezen (meestal ‘Theory of Mind’ genoemd). Vaak is aangenomen dat het hierbij om een (aangeboren) mechanisme in onze individuele breinen gaat. Mijn onderzoek laat zien dat dit maar het halve verhaal is: onze breinen zijn via taal ‘aangesloten’ op een soort ‘cultureel superbrein’. Hierin ligt de ervaring van talloze generaties opgeslagen. Verhalen zorgen ervoor dat deze ervaring weer in de breinen van elke opgroeiende generatie terechtkomt, waar zij nodig is voor die onmisbare menselijke eigenschap: gedachtenlezen.

1. NWO Bessensap
10 juni 2013
Max van Duijn, MPhil
Promovendus Universiteit Leiden
Wij zijn allemaal
gedachtenlezers!

2. Wat kunnen we precies?
Gedachtenlezen

3. fMRI en EEG

4. Wat kunnen we precies?
?
Gedachtenlezen

5. Gedachtenlezen
Wat kunnen we precies?
Gili
- trucs, niets
bovennatuurlijks
- training

6. Wat kunnen we precies?
Normaal ontwikkelde mensen:
uitgerust met mechanismen om
gedachten te lezen
- deels aangeboren
- deels aangeleerd/getraind
Gedachtenlezen

7. Wat kunnen we precies?
?
Gedachtenlezen

8. Gedachtenlezen =
een (meer of minder gedetaileerde) inschatting
maken van een anders emoties, bedoelingen en
gedachten

9. Onderliggende mechanismen

10. Onderliggende mechanismen
empathie
> emotionele aanstekelijkheid

11. Onderliggende mechanismen
>> meevoelen alleen is niet voldoende...

12. Onderliggende mechanismen
empathie
> emotionele aanstekelijkheid
cognitieve empathie
> beweegreden achter anders
emotie begrijpen

13. Onderliggende mechanismen
mensen: gedachtenleeskampioen van de natuur
A had gister ruzie met B
C en B zijn vrienden
dus: als ik A en C straks spreek...
A denkt
dat B denkt
dat C denkt
dat D denkt
dat E denkt
etc....

14. Onderliggende mechanismen
mensen: gedachtenleeskampioen van de natuur
...ik denk dat hij bedoelt dat zij denkt dat zijn vader van plan
was hem te laten overwegen om haar te doen denken dat hij
zijn vader eindelijk eens de waarheid moet vertellen…

15. Onderliggende mechanismen
mensen: gedachtenleeskampioen van de natuur
[publiek begrijpt]
dat Iago bedoelt
dat Cassio denkt
dat Desdemona bedoelt
dat Othello gelooft
dat Cassio dacht
dat hij het voor Othello opnam...
Shakespeares Othello
Cf. Van Duijn et al. (in prep.); Dunbar (2008)

16. Onderliggende mechanismen
mensen: gedachtenleeskampioen van de natuur
[lezer begrijpt]
dat Beeld.com rapporteert
dat een woordvoerder beweert
dat de inspecteur zegt
dat Pistorius beweert
dat hij niet wist
dat zijn vriendin in de badkamer was toen
Krantenartikelen
Pistorius-zaak
Cf. Van Duijn (in prep.)

17. Onderliggende mechanismen
wraak
complot
(vermoed) overspel
ongeluk
vs.
moord

18. Onderliggende mechanismen
‘viewpoint packages’
complot X is het geval
B weet niet dat X
A wil dat B denkt dat Y
…
overspel A weet niet dat B iets met C heeft
B wil dat A dit niet weet
C wil dat A dit niet weet
…
Cf. Van Duijn (in prep.)

19. Onderliggende mechanismen
‘viewpoint packages’
ongeluk A veroorzaakt X
A wilde niet X
…
moord A doodt B
A wilde B doden
…
Cf. Van Duijn (in prep.)

20. Onderliggende mechanismen
‘viewpoint packages’ Cf. Van Duijn (in prep.)
- opgeslagen in ons geheugen
- ‘leven’ in verhalen
- ‘thinking tools’
Cf. Beekhuizen & Van Duijn (in prep.)

21. Samengevat:
- in ons geheugen hebben we een database van
‘gezichtspunt-pakketjes’
- ons brein gebruikt die bij gedachtenleestaken ter
aanvulling van ‘oudere’ mechanismen
- verhalen geven pakketjes door
- via verhalen oefen je toepassen van juiste pakketje in
de juiste situatie

22. http://youtu.be/XZWPNG6MgEI
Het verhaal in 60 seconden via YouTube:
(inzending voor de NWO Bessensap Filmwedstrijd)

23. P.S.1: verklaart enorme voorsprong op naaste verwanten

24. genen
[groter brein]
‘memen’/cutluur
[aangeleerde trucs
om onze
denkcapaciteit
beter te benutten]
+ moderne
menselijke
cognitie
P.S.1: verklaart enorme voorsprong op naaste verwanten

25. P.S.2: interessant perspectief op communicatie

26. ‘lichamelijkheid’
neemt af
ter compensatie:
:-) :-( ;)
P.S.2: interessant perspectief op communicatie

27. Literatuurverwijzingen
Beekhuizen, B.F. & M.J. Van Duijn. (in prep). ‘Kinship Terms as
Tools for Thinking. How Conceptual Packages Support
Processing on Recursive Kinship Reasoning Tasks’.
Dunbar, R.I.M. (2008). ‘Mind the Gap or Why Humans Aren't
Just Great Apes’. In: Proceedings of the British Academy (154):
403-23.
Van Duijn, M.J., I. Sluiter, & A. Verhagen. (in prep.) ‘Reading
Minds. Representations of Multiple-Order Intentionality in
Oedipus Rex and Othello.’
Van Duijn, M.J. (in prep.) ‘Viewpoint Packaging in Newspapers
and Spoken Discourse’.
Waal, F. de. (2005). De aap in ons. Amsterdam: Uitgeverij
Contact.

28. Prof. Ineke Sluiter
Prof. Arie Verhagen
Max van Duijn, MPhil
m.j.van.duijn@hum.leidenuniv.nl
Hartelijk dank!