Монгол Ардын намаас зохин байгуулсан "Бид хамтдаа" Үндэсний форумын "Монгол улсын нийгмийн хөгжлийн бодлогын асуудлууд" нэгдсэн хэлэлцүүлгийн "Боловсрол, соёл, ШУ-ны салбарын өнөөгийн байдал, тулгамдсан асуудлууд, шийдвэрлэх арга зам" салбар хуралдааны илтгэл

1. “Боловсролын
салбарын өнөөгийн
байдал, тулгамдсан
асуудлууд
Илтгэгч: Я.Т м рбаатарө ө
доктор /Ph.D/
БСШУ-ны дэд сайд асан
“БИД
ХАМТДАА”
Үндэсний форум
Улаанбаатар хот
2015.10.26-30

2. Агуулга
Нэг. Боловсролын салбарын
н гийн байдалө өө
Хоёр. Боловсролын салбарт
тулгамдаж буй гол асуудлууд
Гурав. Шийдвэрлэх арга зам
Д р в. Д гнэлтө ө ү

3. Нэг. Боловсролын салбарын
өнөөгийн байдал
1.1 Эрх з йн орчин, бодлого, стратеги,ү
х т лб рө ө ө
1.2 Сургуулийн мн х боловсролө ө /С БӨ /
1.3 Бага, дунд боловсрол
1.4 Дээд боловсрол
1.5 Х ний н ц, х р нг оруулалтү өө ө ө ө

4. 1. Эрх зүйн орчин,
бодлого стратеги,
хөтөлбөр

5. 1.1 Эрх з йн орчин, бодлого,ү
стратеги, х т лб рө ө ө
 Монгол Улсын Их Хурлын 2008 оны 12 дугаар тогтоолоор баталсан “Мянганы
х гжлийн зорилтод суурилсан ндэсний х гжлийн цогц бодлого”-дө Ү ө
“Суралцагчдад х ртээмжтэй, чанартай, хэрэгцээнд нь нийцсэн боловсролү
эзэмших тэгш боломж б рд лнэ. Боловсролын б х шатны стандарт, сургалтынү үү ү
х т лб рийг тухайн еийн суралцагчийн хэрэгцээ, нийгмийн шаардлагадө ө ө ү
нийц лэн боловсронгуй болгоно” зэрэг зорилтууд дэвш лсэн.үү үү
 Улсын Их Хурлаас баталсан Монгол Улсын Засгийн газрын 2012-2016 оны йлү
ажиллагааны х т лб рт: "... эх оронч сэтгэлгээтэй, амьдрах ухаанд суралцсанө ө ө
иргэн т л вш лэхэд чиглэсэн “З в монгол х хэд” х т лб р боловсруулжө ө үү ө үү ө ө ө
хэрэгж лнэ.”, “ер нхий боловсролын сургалтад х хэд б рийг х гж лэхүү ө үү ү ө үү
бодлого баримтлан, ндэсний шинэ стандарт нэвтр лнэ” гэж тус тус заасан.ү үү
 Улсын Их Хурлаас 2015 онд баталсан “Т р с боловсролын талаар баримтлахө өө
бодлого”-ын гуравдугаар б лэгт Боловсролын х гжлийн стратегийг дараахү ө
байдлаар тодорхойлсон:

6. СУРГУУЛИЙН ӨМНӨХ
БОЛОВСРОЛ
БАГА
БОЛОВСРОЛ
СУУРЬ
БОЛОВСРОЛ
БҮРЭН ДУНД
БОЛОВСРОЛ
ДЭЭД БОЛОН
МЭРГЭЖЛИЙН
БОЛОВСРОЛ
МОНГОЛ УЛСЫН БОЛОВСРОЛЫН ХӨГЖЛИЙН
СТРАТЕГИ

7. Боловсролын салбарын эрх зүйн орчныг
боловсронгуй болгох, хэрэгжилтийг
хангах, хөгжлийн зорилтыг хэрэгжүүлэх
Сургуулийн өмнөх болон бага, дунд
боловсролын чанарын шинэчлэлийг
эрчимжүүлэх, чанартай боловсролын
үйлчилгээ үзүүлэх
Тусгай хэрэгцээт боловсролын
тогтолцоог төлөвшүүлэх
Насан туршийн боловсролын
тогтолцоог төлөвшүүлэх
Дээд боловсролын шинэчлэлийг гүнзгийрүүлж,
сургалтын байгууллагын академик эрх чөлөө, бие
даасан байдлыг хангаж, хөтөлбөрт суурилсан
сургалтыг хөгжүүлэх
2015-2016 ОНЫ
ХИЧЭЭЛИЙН ЖИЛИЙН
ЗОРИЛТ

8. 1. “Т р с боловсролын талаарө өө
баримтлах бодлого (2014-2024)”-ыг
хэрэгж лэх;үү
2. Боловсролын тухай багц хуульд
нэмэлт, рчл лт оруулах тухайөө ө
хуулийн т с л боловсруулж, Засгийнө ө
газраас, Улсын Их Хуралд рг н барих;ө ө
3. Б х нийтийн боловсролын Инчеоныү
тунхаглал (2015-2030)
Боловсролын салбарын эрх зүйн орчныг боловсронгуй
болгох, хэрэгжилтийг хангах, хөгжлийн зорилтыг хэрэгжүүлэх
зорилтын хүрээнд

9. ХҮҮХЭД БҮРИЙН ХӨГЖЛИЙГ ДЭМЖИХ “ЗӨВ МОНГОЛ
ХҮҮХЭД” ҮНДЭСНИЙ ХӨТӨЛБӨР ЗАСГИЙН ГАЗРЫН 295 ТООТ
ТОГТООЛ
СУРГУУЛИЙН ӨМНӨХ БОЛОН
БАГА, ДУНД БОЛОВСРОЛЫН
ЧАНАРЫН ШИНЭЧЛЭЛ
ХӨТӨЛБӨР

10. Боловсролыг хүн бүрт
Алсын хараа, зорилт: /2030 он хүртэлх/
Тэгш Хүртээмжтэй
Чанартай
Насан
туршид
Хүмүүсийн амьдралыг боловсролоор дамжуулан өөрчилнө.

11. 2. СУРГУУЛИЙН
ӨМНӨХ БОЛОВСРОЛ

12. 1225 цэцэрлэгт 257000 хүүхдээс 218100
хүүхэд хамрагдаж байна. /80 хувьтай/
ШИНЭЭР БАРИГДСАН ЦЭЦЭРЛЭГ
2013 2014 НИЙТ
60 102 +162
21АЙМАГ 160 ГЭР
ЦЭЦЭРЛЭГ 25800 ХҮҮХЭД

13. 3. БАГА, ДУНД
БОЛОВСРОЛ

14. Ц м х т лб рө ө ө ө
/2015-2016 оны хичээлийн жилд /
 Ер нхий боловсролын нийт 799 сургуульд 539818 сурагчө
хамрагдаж байна. нээс т рийн мчийн сургуульд 94,5 хувь нь,Үү ө ө
т рийн бус мчийн сургуульд 5,5 хувь нь хамрагдаж байна.ө ө
 Нийт суралцагчийн 50,3 хувь нь бага ангид, 27,5 хувь нь дунд
ангид, 22,2 хувь нь ахлан ангид тус тус суралцаж байна.
 Ер нхий боловсролын сургуулийн 1 д гээр ангид 64364 сурагчө ү
элсэн суралцаж байна.
 2015-2016 оны хичээлийн жилд улсын хэмжээнд цэцэрлэгт 6900
багш, ер нхий боловсролын сургуульд 28800 багш, нийт 35700ө
багш нар ажиллаж байна.

15. Багш заадаг,
хүүхэд сонсдог,
“хий” гэснийг
хийдэг
ГАДНЫ УДИРДЛАГАТАЙ СУРАЛЦАХУЙ
Хүүхэд өөрөө
хийж бүтээж,
өөрийгөө үнэлдэг,
багш чиглүүлж,
зөвлөн тусалдаг
ҮЙЛИЙН ЯВЦАД СУРАЛЦАХ
ӨӨРИЙН УДИРДЛАГАТАЙ СУРАЛЦАХУЙ
ОРОЛЦОО
ХИЧЭЭЛИЙН СОЁЛД
ГАРСАН ӨӨРЧЛӨЛТ

16. 4. ДЭЭД
БОЛОВСРОЛ

17. АЧ ХОЛБОГДОЛ
•Нэгдсэн бодлого, нэг нэршил, ойлголт,
уялдаа холбоотой сайжрах
•Хөтөлбөр боловсруулахад хялбар дөхөм
болох
•Нэгдсэн кредит систем бий болох нөхцөл
бүрдэх;
•Хөтөлбөр нь уян хатан, төгсөгчид нь хөрвөх
чадвартай болох
•Боловсролын агуулгын хувьд бусад
орнуудтай жишихүйц болох
•Олон улсын чиг хандлагад нийцэж гадаад
орнуудтай боловсролын (диплом хүлээн
зөвшөөрөх) харилцаа сайжрах;
БАКАЛАВРЫН МЭРГЭЖЛИЙН ИНДЕКСЭЭС
ХӨТӨЛБӨРИЙН ИНДЕКСТ
817 181
БШУ-ны сайдын 78-р тушаалаар ЮНЕСКО-ийн олон улсын
ангиллын стандарт /ISCED 2013/-ыг ндэслэн 817 мэргэжлийнү
индексийг 181 х т лб рийн индекс болгон батлав.ө ө ө
• Математик хэрэглээний
• Математик, программ хангамж
• Математик-статистик
• Эдийн засаг-математик
загварчлал
• Инженер математик
• Математик загварчлал - эдийн
засгийн кибернетик
• Үйлдвэрлэлийн менежмент
• Тээврийн менежмент
• газар зохион байгуулалтын
менежмент
• байгаль орчны менежмент
• мэдээллийн системийн менежмент
• Усны менежмент
• Бэлчээрийн менежмент
• Тэжээлийн менежмент
• биотехнологийн бизнесийн,
• нанотехнологийн бизнесийн
менежмент
Хэрэглээний
математик
Менежмент

18. БАГШИЙН СУРГУУЛЬД ӨНДӨР ОНООТОЙ ОЮУТНУУД
ТЭТГЭЛЭГЭЭР СУРАЛЦАЖ БАЙНА.
Багш бэлтгэдэг төрийн өмчийн Их дээд сургуульд 650, 750 дээш оноо авсан
элсэгчдэд 70,100 хувийн сургалтын төлбөрийн тэтгэлэг болон хөдөө орон нутагт
багшлах дадлагын амьжиргааны зардлыг 100 хувь сургалтын төрийн сангаас олгож
буй 2000 гаруй оюутан суралцаж байна.
2000ОЮУТАН

19. ДЭЛХИЙН ЖИШИГТ ХҮРСЭН
ИНЖЕНЕРИЙН ХӨТӨЛБӨРТ
МОНГОЛ ХҮН СУРАЛЦАНА
БАКАЛАВР, МАГИСТР, ДОКТОРЫН
ХӨТӨЛБӨРТ ТАВИГДАХ ШААРДЛАГЫН
ХЭРЭГЖИЛТИЙГ ЭРЧИМЖҮҮЛНЭ.
БАЙГАЛИЙН УХААН, ИНЖЕНЕР ТЕХНОЛОГИ,
АНАГААХ, ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН ХӨТӨЛБӨРҮҮДИЙГ
ОУ-Д МАГАДЛАН ИТГЭМЖЛҮҮЛЭХ ДЭМЖЛЭГИЙГ
НЭМЭГДҮҮЛНЭ.
ДЭЛХИЙН ШИЛДЭГ СУРГУУЛИУДАД БАКАЛАВР,
МАГИСТР, ДОКТОРЫН ХӨТӨЛБӨРТ ОЮУТАН
СУРГАХ АРГА ХЭМЖЭЭГ ҮЕ ШАТТАЙ АВЧ
ХЭРЭГЖҮҮЛНЭ.
ЯПОН УЛСЫН ЗАСГИЙН ГАЗРЫН БУЦАЛТГҮЙ
ТУСЛАМЖААР АШУҮИС-ИЙН СУРГАЛТЫН
ЭМНЭЛЭГ БАРИХ БҮТЭЭН БАЙГУУЛАЛТЫН
АЖЛЫГ ЭХЛҮҮЛНЭ.
ДЭЭД БОЛОВСРОЛЫН СУРГАЛТЫН
БАЙГУУЛЛАГЫН СУРГАЛТЫН БААЗ, СУРГАЛТ,
СУДАЛГААНЫ ЛАБОРАТОРИЙН ХҮЧИН ЧАДЛЫГ
НЭМЭГДҮҮЛЖ, АШИГЛАЛТЫГ САЙЖРУУЛНА.
Дээд боловсролын шинэчлэлийг гүнзгийрүүлж, сургалтын
байгууллагын академик эрх чөлөө, бие даасан байдлыг
хангаж, хөтөлбөрт суурилсан сургалтыг хөгжүүлэх зорилтын
хүрээнд
АЗИ, НОМХОН ДАЛАЙН БҮСИЙН КОНВЕНЦИД
НЭГДЭЖ, МОНГОЛ УЛСАД ЭЗЭМШСЭН
БОЛОВСРОЛЫГ ОУ-Д ХҮЛЭЭН
ЗӨВШӨӨРҮҮЛЭХЭД АХИЦ ГАРГАНА.
ИНЖЕНЕРИЙН БОЛОВСРОЛЫН
ШИНЭЧЛЭЛИЙГ ХЭРЭГЖҮҮЛЖ, ОЛОН
УЛСЫН CDIO ЗАГВАРЫГ ТУРШИН
ХЭРЭГЖҮҮЛНЭ.

20. ИХ СУРГУУЛИУДЫН ХОТХОНЫ
ХӨГЖЛИЙН ЕРӨНХИЙ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ
ИХ СУРГУУЛИУДЫН ХОТХОНЫ ХӨГЖЛИЙН ЕРӨНХИЙ ТӨЛӨВЛӨГӨӨНИЙ ТЕХНИК ЭДИЙН ЗАСГИЙН ҮНДЭСЛЭЛ
ХИЙГДСЭН.
Их сургуулиудын хотхоны ТЭЗҮ-ийг хийлгэж дуусган Барилга, хот байгуулалтын сайдын “Орон
тооны бус экспертүүд томилох тухай” тушаалаар хөндлөнгийн экспертүүд томилогдож “Их
сургуулиудын хотхоны хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөний техник эдийн засгийн үндэслэл”-ийн
магадлалын ерөнхий дүгнэлт гарсан буюу Техник эдийн засгийн үндэслэл 100% хийгдсэн.
Багануур дүүрэг дэх их
сургуулиудын хотхоны
ерөнхий төлөвлөгөөг
Нийслэлийн ерөнхий
төлөвлөгөөний газрын
Техникийн зөвлөлийн
хурал, Нийслэлийн
иргэдийн төлөөлөгчдийн
хурлаар хэлэлцүүлэн,
Засгийн газрын
хуралдаанаар /2014 оны 6
дугаар сарын 21/
хэлэлцүүллээ.
Хуралдаанаар хотхоны
ерөнхий төлөвлөгөө, үйл
ажиллагааны явцыг
хэлэлцэн дэмжиж, 32
дугаар тэмдэглэл гарсан.

21. 5. ХҮНИЙ НӨӨЦ,
ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ

22. +162
ШИНЭЭР БАРИГДСАН
ЦЭЦЭРЛЭГ
2013
60
ШИНЭЭР БАРИГДСАН СУРГУУЛЬ
+111
2013
46
ДОТУУР БАЙР
2014
24 +43
2014
65
2014
102
2013
19
СПОРТ ЗААЛ
2014
12 +34
2013
22
БАРИЛГА, БҮТЭЭН БАЙГУУЛАЛТ

23. ЕРӨНХИЙ БОЛОВСРОЛЫН СУРГУУЛИУД ОЛОН
УЛСЫН ЖИШИГТ НИЙЦСЭН 228 ФИЗИК, 228 ХИМИЙН
ЛАБОРАТОРИТОЙ БОЛОВ.
2014
100
ЛАБОРАТОРИ
/ /ФИЗИК
100
ЛАБОРАТОРИ
/ /ХИМИ2013
128
ЛАБОРАТОРИ
/ /ФИЗИК
128
ЛАБОРАТОРИ
/ /ХИМИ

24. ХҮҮХЭД БҮРИЙН ХӨГЖЛИЙГ ДЭМЖИХ СУРГАЛТЫН
ОРЧИН БҮРДҮҮЛЖ БАЙНА.
1141
,КОМПЬЮТЕР
,ПРИНТЕР
ПРОЕКТОР
27600
ТАВИЛГА
/ , ,ШИРЭЭ САНДАЛ
, /ШҮҮГЭЭ БУСАД
1350
ГАЛ ТОГООНЫ
ТОНОГ
ТӨХӨӨРӨМЖ
112
УХААЛАГ
ХӨГЖМИЙН
САМБАР
1000
МОРИН ХУУР
10САЯ
220 сургуульд
хэрэглэгдэхүүн,
лабораторид
160
ГЭР ЦЭЦЭРЛЭГ
21 АЙМАГТ
2 САЯ
Төрийн өмчит нийт
777 цэцэрлэгт
хэрэглэгдэхүүн,
ном
10ТЭРБУМ

25. Хоёр. Боловсролын
салбарын тулгамдаж
буй асуудлууд
2.1 Эрх зүйн орчныг
сайжруулах;
2.2 Хүний нөөцийг
чадваржуулах;
2.3 Хөрөнгө оруулалтыг
бууруулахгүй байх;

26. 2.1 Эрх зүйн орчныг сайжруулах
 Төрөөс боловсролын талаар
баримтлах бодлого /2014-2024/
 Боловсролын багц хуулийг
УИХ-аар хэлэлцэж батлах:
- СӨБ-ийн тухай
- Бага, дунд боловсролын
тухай
- Дээд боловсролын тухай
- боловсролын тухай
 Хэрэгжиж буй хөтөлбөрүүдийг
боловсронгуй болгох;

27. 2.2 Хүний нөөцийг чадваржуулах
 Багшийн х гжил” х т лб рийг шинэчлэхө ө ө ө
 Багшийн захирал сэтгэлгээ, чиг хандлага,
арга барил, сургалт, дахин давтан сургах;
 Багш нарын цалинг нэмэх, тэтгэвэр,
нийгмийн хамгаалал, халамжийг
дээшл лэхүү ;
 Багш солилцоо /гадаад, дотоод/-ны
х т лб рийг рг ж лэхө ө ө ө ө үү ;
 нд р х гжилтэй оронд сурч т гсс нӨ ө ө ө ө
магистр, докторуудыг боловсролын
салбарт урьж ажиллуулах;
 Багшийн х гжлийн т в, ордонуудыг б хө ө ү
аймаг, д рэгт байгуулахүү ;

28. 2.3 Төсөв, Хөрөнгө оруулалтыг
бууруулахгүй байх
 Боловсролын дэд бүтцийг сайжруулах:
- Цэцэрлэг /100% хангах/
- Сургууль /3 ээлжийг халах/
- Биеийн тамирын заал, танхим /стандарт/
- Дотуур байр
- Хичээлийн хэрэглэгдэхүүн /ухаалаг
самбар, лаборатори/
- Дээд сургуулийн материаллаг баазыг
сайжруулах;
 Мэдээллийн нэгдсэн сүлжээг
нэвтрүүлэх;
 Төсвийн асуудал, хөдөө орон нутгийн
сургуулиудын хувьсах зардлыг 3-5
дахин нэмэгдүүлэх /190-ээс доош
хүүхэдтэй 106 сургууль сумдад байна/
 Олон улсын болон хандивлагчдын
зээл хөрөнгийг боловсролд шингээх;
 Концесс, векселийг үр дүнтэй
хэрэгжүүлэх;
 Оюутны хотхон, кампусыг барьж
дуусгах;

29. Гурав. Шийдвэрлэх
арга зам (санал)
3.1 Салбарын хувьд;
3.2 Дээд боловсролын
чиглэлээр;
3.3 СӨБ, дунд
боловсролын чиглэлээр;
3.4 Хүний нөөц, хөрөнгө
оруулалтын чиглэлээр;

30. 3.1 Салбарын хувьд (санал )
Боловсролын
хувьсгал /реформ/ хийх;
Боловсролын салбарыг
улс төрөөс ангид
байлгах тогтолцоонд
шилжих;
Насан туршийн
боловсролын
хөтөлбөрийг шинэчлэн
боловсруулж
хэрэгжүүлж эхлэх;

31. Салбарын хувьд ( ргэлжлэл)ү
Монгол хүүхдийн иж бүрэн
судалгааг хийж дуусган,
Монгол хүний хөгжлийн
стандартыг боловсруулан
төрийн бодлого, хөтөлбөрт
тусган хэрэгжүүлэх;
Сургалтанд эцэг эхийн
оролцох оролцооны бодлого,
хөтөлбөр боловсруулж, эцэг
эхийн сурган хүмүүжүүлэх
боловсролыг дээшлүүлэх
ажлыг эхлүүлэх;
БМДИ, НБҮТ, БХ-ны нэгтгэх
төсөл 2016 оны үндсэн чиглэл,
төсөвт орсныг болиулах, үйл
ажиллагааны чиг үүргийг
нарийвчлан тогтоож, ажлыг
сайжруулах;

32. 3.2 Дээд боловсролын
чиглэлээр (санал)
Их дээд, сургуулиудийг интерприейнершип /сургалт-
судалгаа – эрдэм шинжилгээ - үйлдвэрлэл/
тогтолцоонд шилжүүлэх;
Оюутны хотхон байгуулах
МСҮТ-үүдийг боловсролын яаманд харъяалуулах;

33. 3.2 Дээд боловсролын
чиглэлээр (санал)
Их, дээд сургуулидын сургалтын
чанарыг сайжруулах “learing bу
doing” буюу ажиллангаа сурах
тогтолцоог нэвтрүүлэх;
Оюутан суралцагчид хичээлийн
бус цагаар хөдөлмөр эрхэлж,
орлогоо нэмэгдүүлэхийг дэмжих
хөтөлбөр, төсөл хэрэгжүүлэх;
УБ хотын төвлөрлийг сааруулж,
аймаг, орон нутгийн онцлог,
бүсчлэлийг харгалзан их, дээд
сургууль, коллеж, МСҮТ-үүдийг
хөдөөд байгуулах;

34. 3.3 С Б, дунд боловсролынӨ
чиглэлээр (санал)
Цэцэрлэгээр 100
хувь хангах;
Ерөнхий
боловсролын
сургуулийн 3
ээлжийг халах;
Аюулгүй, хүүхдэд
ээлтэй цэцэрлэг
сургуулийн
хөтөлбөр
боловсруулах,
хэрэгжүүлэх;

35. 3.3 С Б, дунд боловсролынӨ
чиглэлээр (санал)
Хүүхдийн ясли, сувилал,
цэцэрлэг сургуулийн гадаад
орчинг ногоон төгөл болгож,
биеийн тамирын талбайг
орчин үеийн стандартын
шаардлагад нийцүүлэн
шинээр тохижуулах (ЭКО
сургууль);
Шилэн сургууль /багш бүрт нөүтбүүк,
ухаалаг самбар/;
Цахим сургууль /100% интернет,
камержуулах/

36. 3.3 С Б, дунд боловсролынӨ
чиглэлээр (санал)
Сурах бичгийг 100%
хангах /түрээсийн
тогтолцоог халах/
ЕБС, их дээд сургууль
төгсөгчдөөс авах
шалгалтыг олон улсын
жишигт нийцүүлэн
үндэсний тогтолцоонд
шилжүүлэх; /АСТ/САТ,
GRE/GMAT/
СӨБ, ЕБС, Их, дээд
сургуулийн хичээлийн
жилийн эхлэх, дуусах,
амралтын хугацааг эргэж
харах;

37. 3.4 Х ний н ц, х р нгү өө ө ө ө
оруулалтын чиглэлээр (санал )
Чингис, самурай
бондоос боловсролд
хөрөнгө зарцуулаагүй
алдаагаа засаж, уул
уурхайн ашиг орлогоос
“Боловсролын хөгжлийн
сан”-г байгуулах цаг нь
болжээ
Бүх шатны
боловсролын
байгууллагад эдийн
засгийн эрх чөлөөг
олгох;

38. 3.4 Х ний н ц, х р нгү өө ө ө ө
оруулалтын чиглэлээр (санал )
Нэг хүүхдийн хувьсах
зардал, хоолны мөнгийг
өсгөх;
Боловсролын салбарын
хөрөнгө оруулалт 2014 онд
190,0 тэрбум, 2015 онд 150,0
тэрбум төгрөг байсныг 2016
онд 2-3 дахин багасгаж буйг
эргэж харах;
СӨБ, ЕБС, их, дээд сургууль,
коллежийн багш нарын ур
чадвар, мэдлэг, арга
барилыг дээшлүүлэх цогц
арга хэмжээг авч
хэрэгжүүлэх (багшийн хөгжил
хөтөлбөр, багш солилцоо);

39. Дөрөв. Дүгнэлт
Монголын боловсролын
салбарт ололт, амжилт,
бэрхшээл сорилт,
шийдвэрлэх асуудал
аль аль нь байна.
Гэхдээ:
Яагаад???

40. Яагаад ???
Яагаад сонгууль бүрийн
дараа Монгол улсын бараг
бүх цэцэрлэг, ЕБС, МСҮТ,
коллеж, төрийн өмчит их,
дээд сургуулиудын
удирдлагууд солигдож
байна вэ?
Монголын үрс маш олон болсоор байна.
Төр яагаад жил бүр өссөөр буй
хүүхдүүддээ цэцэрлэг, сургууль, дотуур
байрыг нь дутуу барьж өгч төсөв
хөрөнгөө харамлан тэднийг гэрт нь
байлган завсардуулж сурах эрх чөлөөг
нь бүрэн эдлүүлэхгүй байна вэ? /280,000
-СӨБ, 600,000-ЕБС, 180,000-оюутан
нийтдээ 1,000,000 гаруй хүүхэд, залуус /
???

41. Яагаад ???
Боловсрол тэргүүлэх
салбар гэж томъёолсон
төрийн бодлого амьдрал
дээрээ яагаад хэрэгжилт
хангалтгүй байна вэ?
Монгол хүүхэд залуусын оюуны
чадвар дэлхийн бусад улс
орнуудын үе тэнгийнхнээс нь
дутахгүй ч гэсэн яагаад төгссөн
сургууль, мэргэжлийн диплом нь
олон улсад хүлээн зөвшөөрөхгүй
байна вэ?
???

42. Яагаад ???
“Оюутолгой биш оюунлаг
толгой Монголын ирээдүй,
Монголыг хөгжүүлнэ” гэсэн
афоризм үнэн бол яагаад
боловсролд оруулах
хөрөнгө оруулалт, төсөв
мөнгө нэмэгдэхгүй байна
вэ?
Эдийн засгийн хямрал, хүнд
байдалд орсон ямар ч улс
орон яагаад боловсролын
салбарын төсөв, хөрөнгө
оруулалтыг бууруулдаггүйг
манай УИХ, ЗГ-ынхан мэдэж
байгаа болов уу?
???

43. Яагаад ???
Коллеж, Их, дээд
сургууль төгсөгчдийн
тал хувь нь яагаад
ажлын байргүй үлдэж
байна вэ?
Дэлхийн шилдэг 100 их, дээд
сургуульд урилга авсан
залуусаа Монголын төр
яагаад бүрэн тэтгэлэг зээлд
хамруулж болохгүй байна
вэ?
???

44. Яагаад ???
Гадаадын өндөр
хөгжилтэй оронд
мэргэжил эзэмшсэн
залуус, эрдэмтэд
яагаад эх орондоо
эргэж ирэх нь хойрго
байна вэ?
Дотоодын 100 гаруй их дээд
сургуулиас яагаад 1 ч
сургууль дэлхийд биш юмаа
гэхэд Азидаа шилдгүүдийн
эгнээнд жагсаж чадахгүй
байна вэ?
???

45. Яагаад ???
Яагаад Монголоор дүүрэн
хуульч, сэтгүүлч, орчуулагч,
аялал жуулчлалын менежер
мэргэжилтэнтэй болж,
инженер, баялаг бүтээгч
нарийн мэргэжилтэн хомс
болов оо?
Хүн хүмүүжүүлж, сургаж
байгаа багш нарын цалин,
тэтгэвэр яагаад дорвитой
нэмэгдэхгүй байна вэ?
???

46. Яагаад ???
Бүх нийтээрээ бичиг үсэгтэн болж ЮНЕСКО-н
шагнал авч дэлхийд гайхагдаж байсан
Монголын боловсролын түвшин яагаад сүүлийн
25-30 жилд дорвитой өөрчлөлт, ахиц гаргахгүй,
үл мэдэгчид олширч, дипломтой
ажилгүйчүүдийн бүхэл бүтэн армитай болчихов
оо? гэх мэт олон асуудлыг бид цэгцэлж
боловсролын салбарт өнгө будгийн засвар,
шинэчлэл хийх биш том эргэлтийн реформ,
хувьсгал хийх цаг нь болжээ. ???

47. Монголыг
өөрчилж чадах
хамгийн хүчтэй
зөвсэг бол
боловсрол
гэдгийг бүх
нийтээрээ хүлээн
зөвшөөрч
ХАМТДАА
зүтгэцгээе !

48. ХАВСРАЛТ

49. Боловсролын салбарын зардал
/оны нээр/ү
№ з лэлтҮ үү 2010 он 2011 он 2012 он 2013 он 2014 он
1 Улсын т свийн нийт зардалө
/сая.т гө /
3 080 685.1 4 997 039.9 5 993 800.5 6 164 685.3 7 031 369.4
2 Боловсролын зардал
/сая.т гө /
522 032.6 678 054.2 890 687.2 936 504.0 1 173 000.8
3 Улсын нэгдсэн т свийнө
нийт зардалд боловсролын
зардлын эзлэх хувь
16.9 13.6 14.9 15.2 16.7
4 Нэг х нд ногдохү
боловсролын зардал
/мян.т гө /
190.1 242.1 317.0 326.2 399.3
49

50. Б х шатны боловсролынү
сургалтын байгууллага /хичээлийн
жилийн эхэнд/
№
Сургалтын байгууллагын
ангилал
2011/2012 2012/2013 2013/2014 2014/201
5
1 Ер нхий боловсролын сургууль- Нийтө 752 755 756 762
Бага 62 55 61 62
Дунд 144 138 130 136
Ахлах 546 562 565 564
2 Орой, эчнээ ангитай ер нхий боловсролын сургуульө 74 68 54 47
3 Их дээд сургууль, коллеж, мэргэжлийн сургалт
йлдвэрлэлийн т в-Нийтү ө
172 174 176 177
Т рийн мчийн:ө ө 64 64 69 68
Мэргэжлийн сургалт йлдвэрлэлийн т вү ө 49 49 53 52
Дээд сургууль, коллеж 5 5 6 6
Их сургууль 10 10 10 10
Т рийн мчийн бус:ө ө 103 105 110 109
Мэргэжлийн сургалт йлдвэрлэлийн т вү ө 22 26 26 24
Дээд сургууль, коллеж 77 72 71 72
Их сургууль 4 7 8 8
Монголд йл ажиллагаа явуулж буй гадаадын дээдү
сургууль
5 5 5 5
50

51. Бүх шатны боловсролын сургалтын
байгууллагад суралцагчид
/хичээлийн жилийн эхэнд/
№
Сургалтын байгууллагын
ангилал
2011/2012 2012/2013 2013/2014 2014/2015
Мянган х нү
1 Ер нхий боловсролын сургуульд др р суралцагчид- Нийтө ө өө 729,6 719,6 716,3 728,9
нээс: ЭмэгтэйҮү 253,5 249, 249,0 253,5
Бага 256,6 245,4 239,3 251,2
Дунд 169,2 155,3 164,6 158,6
Ахлах 79,6 95,4 93,1 96,0
Орой, эчнээ ангитай ер нхий боловсролын сургуульө 2,4 1,9 1,6 1,0
нээс: ЭмэгтэйҮү 1,0 0,8 0,6 0,4
2 Их дээд сургууль, коллеж, мэргэжлийн сургалт йлдвэрлэлийнү
т в-Нийтө
221,8 221,6 217,7 222,1
Т рийн мчийн:ө ө 141,3 141,0 135,4 136,5
Мэргэжлийн сургалт йлдвэрлэлийн т вү ө 37,2 35,3 33,5 32,9
Дээд сургууль, коллеж 15,3 15,1 13,7 12,5
Их сургууль 88,8 90,6 88,2 91,1
Т рийн мчийн бус:ө ө 79,2 79,3 81,0 84,1
Мэргэжлийн сургалт йлдвэрлэлийн т вү ө 10,9 10,0 9,3 9,9
Дээд сургууль, коллеж 51,2 43,1 44,5 45,9
Их сургууль 17,1 26,2 27,2 28,3
Монголд йл ажиллагаа явуулж буй гадаадын дээд сургуульү 0,4 0,5 0,5 0,4
Гадаадад суралцагчид 0,9 0,8 0,8 1,0
51

52. Б х шатны сургалтынү
байгууллагыг т гс гчидө ө
/хичээлийн жилийн эхэнд/
№
Сургалтын байгууллагын
ангилал
2011/2012 2012/2013 2013/201
4
2014/2015
Мянган х нү
1 Нийт 133,7 167,8 150,6 162,2
нээс: ЭмэгтэйҮү 73,7 90,9 81,3 73,1
2 Ер нхий боловсролын сургуульө 86,7 107,0 90,0 109,9
нээс: ЭмэгтэйҮү 45,5 55,2 47,0 43,4
3 Мэргэжлийн сургалт йлдвэрлэлийн т вү ө 11,2 23,1 23,4 18,4
нээс: ЭмэгтэйҮү 5,3 11,4 10,4 8,0
4 Их, дээд сургууль, коллеж 35,8 37,7 37,2 33,9
нээс: ЭмэгтэйҮү 22,9 24,3 23,9 21,7
52

53. Б х шатны сургалтын байгууллагынү
багш
/хичээлийн жилийн эхэнд/
№
Сургалтын байгууллагын
ангилал
2011/2012 2012/201
3
2013/2014 2014/2015
Мянган х нү
1 Нийт 40,8 41,8 43,0 43,4
нээс: ЭмэгтэйҮү 32,1 33,0 34,0 34,4
2 Цэцэрлэг 4,9 5,3 5,9 6,2
нээс: ЭмэгтэйҮү 4,8 5,2 5,8 6,0
3 Ер нхий боловсролын сургуульө 26,5 26,9 27,2 27,4
нээс: ЭмэгтэйҮү 21,7 21,9 22,1 22,3
4 Мэргэжлийн сургалт йлдвэрлэлийн т вү ө 2,1 2,2 2,5 2,3
нээс: ЭмэгтэйҮү 1,3 1,5 1,6 1,5
5 Их, дээд сургууль, коллеж 7,3 7,3 7,4 7,5
нээс: ЭмэгтэйҮү 4,3 4,4 4,5 4,6
53

54. Ер нхий боловсролын сургуулийнө
ндсэн багшү
/боловсролын зэрэг, нас ажилласан
жилээр/
№
Үзүүлэлт 2011/2012 2012/2013 2013/2014 2014/2015
1 Үндсэн багш 26492 26863 27205 27449
2 Боловсролын зэргээр
Доктор 21 28 15 23
Магистр 3013 3144 3220 3670
Бакалавр 17647 18354 19065 19441
Диплом 5685 5236 4732 4263
Бусад 126 101 173 52
3 Насны бүлгээр
30 нас хүртэл 8651 8444 8370 8222
30-39 нас 9067 9422 9686 10011
40-49 нас 5505 5455 5519 5688
50-59 нас 3114 3353 3447 3369
60, түүнээс дээш 155 189 183 159
4 Ажилласан жилээр
1 жил хүртэл 1138 1205 934 611
1-5 жил 6531 6116 6585 8196
6-10 жил 5918 6256 6554 6974
11-15 жил 3666 3851 4115 4158
16-20 жил 2422 2455 2524 2465
21-25 жил 2636 2584 2312 1979
25, түүнээс дээш 4181 4396 4181 3066
54