Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

Hoe omgaan met archeologie in
ruimtelijke ordening en MER?
15 mei, 27 mei en 4 juni 2013

Inhoudstafel
15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed
1 Stedenbouwkundige vergunningen
2 MER’s, mer-screenings en verzoek tot ontheffing
3 Structuurplannen
4 Uitvoeringsplannen
2

Stedenbouwkundige vergunningen
• Adviezen
• Afweging
• Procedure

Verplicht in te winnen adviezen
Vergunningen bijzondere procedure:
advies voor alle vergunningsaanvragen die een ingreep
hebben op de bodem -> bindend voor zover het
voorwaarden oplegt
Vergunningen reguliere procedure:
besluit adviesverlenende instanties
• verkavelingen van ten minste 10 loten of > 5.000 m²
• groepswoningbouwprojecten > 10 woongelegenheden
• appartementsgebouwen > 50 appartementen
• nieuwbouwprojecten in woon- en recreatiegebied met >
500 m² bebouwd oppervlak
• ontginningen
4

Vrijblijvende adviezen
• De goede ruimtelijke ordening omvat o.m. de
cultuurhistorische aspecten (Codex art. 4.3.1 § 2)
• Aanvragen kunnen gericht worden aan Onroerend
Erfgoed of aan intergemeentelijke archeologische
dienst
5

Afweging: beschermd/geïnventariseerd?
15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed 6
• Databank beschermd erfgoed
-> https://beschermingen.onroerenderfgoed.be/
• Centrale Archeologische Inventaris (CAI)
-> http://cai.erfgoed.net/
• Inventaris bouwkundig erfgoed
-> https://inventaris.onroerenderfgoed.be/
• Landschapsatlas
-> http://geo-vlaanderen.gisvlaanderen.be/geo-
vlaanderen/landschapsatlas/
• Inventaris van historische tuinen en parken
-> M&L Cahier (binnenkort online beschikbaar)
• Binnenkort: 1 geoloket met alle erfgoedlagen
(https://geo.onroerenderfgoed.be/) -> in opmaak!
• Downloadbare GIS-lagen: zie document in map

Afweging: gekende gegevens
• Archeologische data: CAI, lokale bronnen of
verzamelingen (IADs, IOEDs, GADs, heemkundige
kringen, musea, …)

• Landschappelijke data: bodemkaart, topografische
kaart, geomorfologische kaart, DHM, luchtfoto’s,
historische kaarten, terreingesteldheid en vegetatie
(terreinbezoek)
Afweging: gekende gegevens

Procedure
Advies binnen 30 dagen
• Gunstig/ongunstig/voorwaardelijk gunstig
• Bij voorwaarden: opmaak bijzondere voorschriften
Stap 1
Terreininventarisatie: bureaustudie, veldkarteringen, boringen
Proefsleuven en/of proefputten
Gefundeerde AFWEGING!
Stap 2
Behoud in situ waar mogelijk
Behoud ex situ waar noodzakelijk: volledige registratie van de
waardevolle archeologische zones
Stap 3
Vrijgave van terrein

MER
Mer-screenings
Verzoek tot ontheffing

• Plan-MER, project-MER, Ontheffingsdossier,
Screeningsnota: geen principieel verschil in aanpak
• Kennis en documentatie centraal, het visuele aspect is
van secundair belang
MER/mer-screenings/verzoek tot ontheffing
Benadering archeologie

Afweging archeologie
~ stedenbouwkundige vergunningsaanvraag
Stap 1: referentiesituatie
betrouwbaar referentiebeeld:
zijn er archeologische sites gekend?
zijn er directe aanwijzingen voor archeologische sites?
leemte in de kennis duidelijk aangeven!

Directe impact die veroorzaakt wordt door de projectrealisatie
Stap 2: ingreep-effectenanalyse
Natuurinrichting

Directe impact die veroorzaakt wordt door de uitvoeringswijze

Directe impact die veroorzaakt wordt als indirect gevolg van de projectrealisatie
Aanleg van een stortplaats

Indirecte impact: fragmentatie, compactatie, verdroging
Organische vondsten
Heipalen

Ontheffing RUP Dessel ‘Den Diel’

Stap 3: alternatieven en milderende maatregelen
• Planalternatieven
• Locatiealternatieven
• Uitvoeringsalternatieven
Enkele voorbeelden:
- Rijplaten
- Versmallen werkstrook
- Leidingen in bestaande
wegen aanleggen

Stap 3: milderende maatregelen
Doel: ongedocumenteerde vernieling van archeologisch
erfgoed vermijden
Door:
• Fysieke vernieling te vermijden (voorkomingsprincipe!)
• Indien onvermijdelijk: registratie van archeologische sporen

“in geval van vondsten zal de aannemer contact
opnemen met de bevoegde archeologen”
➜ te sterke focus op vondstmelding, te vermijden voor ontwikkelaar.
Zorgplichtprincipe
Plan-mer-screening: Boechout RUP “Mussenhoeve”

“De centrale archeologische inventaris vermeldt geen
vindplaatsen. Er is geen beschermde
archeologische site aanwezig. Conclusie: er zijn
geen effecten op het archeologisch erfgoed”
Plan-Mer-screening: Bouchout RUP “ Mussenhoeve”

“de aannemer verwittigt de archeologische diensten
na het afgraven van de teelaarde”
➜ Hiermee kan onmogelijk een kwalitatieve archeologische
registratie worden georganiseerd
De modaliteiten van een archeologische inventarisatie
schetsen/uitwerken
➜ Voorafgaande prospectie
- veldkartering
- geofysisch onderzoek
- prospectie met ingreep in de bodem

Ruimtelijke plannen
• Ruimtelijke structuurplannen
• Ruimtelijke uitvoeringsplannen

• Integreren van beschikbare informatie over archeologie
• Algemene principes van hoe met archeologisch erfgoed wordt omgegaan
• Inpassen van het concept van vooronderzoek bij bodemverstorende werken
• Intentie tot opmaak van RUP’s voor archeologische aandachtszones
Ruimtelijke structuurplannen
INFORMATIEF GEDEELTE
RICHTINGGEVEND/BINDEND GEDEELTE

Ruimtelijke uitvoeringsplannen
Inschrijven van archeologisch vooronderzoek in
stedenbouwkundige voorschriften
Opname ‘archeologische site’ als overdruk
Voorschriften met betrekking tot inrichting
Voorschriften over het “flexibel inpassen” van
archeologische relicten in het ontwerp
Milderende maatregelen uit de MER vertalen in RUP
Mogelijke benaderingen van archeologie in RUP’s

PRUP Regionaal bedrijventerrein
Aalter
Structuurschets

PRUP Regionaal bedrijventerrein Aalter

28
PRUP Regionaal bedrijventerrein Aalter

“Voor de aanvang van alle bouwwerken die aanzienlijke bodemingrepen
vereisen, dient men de mogelijkheid tot archeologische prospectie te
verzekeren.
Oppervlakkige afgravingen van de teelaarde zullen in de meeste
gevallen niet beschouwd worden als aanzienlijk. Afgravingen voor de
realisatie van een ondergrondse (kelder)verdieping, doorbrekingen
schoudertaluds en dergelijke dienen beschouwd te worden als aanzienlijk.”
29
RUP Opslitsen grote woningen buiten de kern (Hoeilaart)
Afgraven van teelaardeis wel relevant want de sporen worden
vernield door o.a. het overrijden met zwaar materieel. Enkel een
prospectie van het hele terrein kan uitwijzen hoe diep de
archeologische sporen zich bevinden.

Detail grafisch plan
GRUP Pinnekesweyer-Gerhagen (Tessenderlo)

GRUP Pinnekesweyer-Gerhagen (Tessenderlo)

RUP Zagerijstraat (Tongeren)

RUP Zagerijstraat (Tongeren)
Art. 3 Zone met archeologische waarde
Richtinggevend - Toelichting bij de voorschriften:
Het plangebied wordt gekenmerkt als archeologisch waardevolle zone.
In de directe omgeving werden reeds een aantal archeologische
vondsten gedaan.
Het gebied ligt binnen de zone die beschouwd wordt als het
noordoostelijk grafveld. …
Verordenend - Stedenbouwkundige voorschriften:
Het gebied gelegen binnen de groene puntlijn dient aangeduid te
worden als een “archeologisch waardevolle zone en/of archeologische
site”.
Werkzaamheden met ingreep in de bodem dienen aan de betreffende
wetgeving inzake de bescherming van het archeologisch patrimonium
te voldoen.
Onduidelijke formulering
?

RUP De drie Tommen (Tienen)

RUP De drie Tommen (Tienen)
Art. 10 ‘Zone voor park’
De historische reconstructie van de “3 tommen” in deze
zone is te allen tijde mogelijk. Alle hiervoor nodige
infrastructuur is toegestaan: ommuring, altaar, standbeeld,
infopanelen … . Een deskundige landschappelijke inkleding
is verplicht. Het historisch – archeologisch karakter dient
gerespecteerd te worden. Er dient rekening te worden
gehouden met een optimale zichtbaarheid en bescherming
van de archeologische relicten.

Voorschriften over het “flexibel inpassen” van archeologische
relicten in het plan
RUP Grobbendonk begraafplaats
Uittreksel CAI. Bron: http://cai.erfgoed.net beheerd door het VIOE

Voorschriften over het “flexibel inpassen” van archeologische
relicten in het plan
RUP Grobbendonk begraafplaats
“Het RUP komt tegemoet aan de behoefte aan een uitbreiding van
de bestaande begraafplaats met een oppervlakte van ca. 0,95 ha.
Deze uitbreiding wordt in fasen gerealiseerd. De fasering wordt
gekoppeld aan een voorafgaandelijk archeologisch onderzoek van
de site. Indien mogelijk, zullen waardevolle vondsten behouden
blijven en geïntegreerd worden in het ontwerp van de
begraafplaats.”
ART 2: zone voor begraafplaats:
“Waardevol archeologisch erfgoed dat eigen is aan de locatie
(zoals wegen, restanten van gebouwen, graven…) dient, waar
mogelijk, behouden te blijven en geïntegreerd te worden in
de aanleg van de begraafplaats.”

Milderende maatregelen uit de MER vertalen in RUP
RUP Liefkenshoek spoortunnel
milderende maatregelen uit het MER doorvertaling in GRUP
Gevolg: bouwheer pas in vergunningstraject geconfronteerd met
archeologie

Koppeling aan planologie
Voordelen
• archeologie in vroeg stadium: behoud in situ is mogelijk of
eventuele archeologische kosten kunnen in kaart gebracht
worden
• archeologische sites maken wezenlijk deel uit van de
ruimtelijke structuur en van de identiteit van een landschap
Nadelen
• archeologie is meestal niet zichtbaar en dus zonder
onderzoek moeilijk te detecteren
• archeologische sites zijn bijna nooit ruimtelijk structurerend

Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (20)

Plus de Onroerend Erfgoed

Plus de Onroerend Erfgoed (20)

Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?