Táboa resumo do tema "O Inicio da Idade Moderna", formado por unha escolla de apartados dos temas 9 e 10. Materia de Xª e Hª de 3º da ESO.

1. TEMA 9. A IDADE MODERNA, UNHA NOVA ERA (tema introdutorio á Historia Moderna).
DEFINICIÓN Período comprendido entre a toma de Constantinopla (1453) ou o descubrimento de América (1492) ata a Revolución Francesa (1789).
PERÍODOS
INTERNOS
(en séculos)
XV - XVI época do Renacemento
XVII época do Barroco
XVIII da Ilustración e do Absolutismo (materia de 4º da ESO)
É EPOCA DE
TRANSFOR-
MACIÓNS
POLÍTICAS DESAPARECE O IMPERIO
BIZANTINO (1453)
Conquistado polos turcos otománs, que sementarán o terror no Mediterráneo, o que fará
que se busquen alternativas para viaxar cara Oriente.
LOITA POLA HEXEMONÍA
entre os grandes estados
Os grandes estados loitarán pola hexemonía política e colonial. No século XVI imponse a
española para ir perdendo pulo ao longo do XVII fronte a Francia e Gran Bretaña.
NACEN O ESTADO
MODERNO E
MONARQUÍA
AUTORITARIA
Os reinos feudais, onde os monarcas estaban limitados pola nobreza desaparecerán e
transformaranse en estados modernos gobernados por monarquías autoritarias que se
imporán aos nobres (ver esquema 1). Terán forza militar, unha complexa burocracia e un
sistema de facenda para recadar impostos, sen depender do favor dos nobres.
DEMOGRÁFICAS A poboación medra pola mellor alimentación e a diminución dos conflitos bélicos e das grandes epidemias medievais.
ECONÓMICAS A agricultura é a actividade dominante, aumentará a produtividade grazas a novas técnicas e a unha climatoloxía
histórica favorable. Mais a principal fonte de riqueza será o comercio colonial.
A artesanía aumenta a produtividade porque se reduce o control dos gremios. Nace o sistema doméstico onde os
artesáns producen na súa casa, sendo o comerciante que os fornece de materia prima e lles paga por artigo
manufacturado realizado.
Nace unha economía mercantil (mercantilismo) baseada no comercio e na posesión de metais preciosos
(mercantilismo), isto susténtase polos achádegos xeográficos.
Desenvólvese a banca e novas formas de pagamento (cheques e cartas de pagamento). Todo isto facilitará o comercio
e a actividade económica, en xeral. Nacen as primeiras compañías mercantís que reparten perdas e beneficios (Hansa).
SOCIAIS MANTENSE
a
sociedade
estamental
Dise da sociedade dividida en estamentos (grupos
pechados baseados en privilexios de nacemento).
Hai inmobilismo social, é dicir, case non hai opción
a cambiar de estamento pois só o clero poderá
ascender socialmente. Ver esquema 2.
PRIVILEXIADOS (nobreza e clero) non pagan
impostos e ocupan os principais cargos políticos.
Propietarios da meirande parte das terras.
NON PRIVILEXIADOS (burguesía, traballadores
das cidades e campesiñados) pagan impostos.
NOVIDADES A burguesía acadará riqueza e poder grazas ao comercio e ás actividades bancarias. Xorden familias
importantes coma os Médici, en Florencia, que chegarán a ter poder político.
Os campesiños de Europa Occidental melloran, pasando de servos a homes libres.
RELIXIOSAS A REFORMA No centro de Europa a Reforma Protestante provocará a ruptura coa Igrexa de Roma e con iso,
“guerras de relixión” –por motivos relixiosos-. Ver páxina 3.
CULTURAIS HUMANISMO Nova mentalidade que abandona o teocentrismo medieval e dará lugar ao Renacemento na Arte.

2. TEMA 9. A IDADE MODERNA, UNHA NOVA ERA (tema introdutorio á Historia Moderna).
OS GRANDES
DESCUBRIMENTOS
Os grandes descubrimentos xeográficos (de novos territorios) trouxeron cambios xeográficos, económicos, políticos e sociais.
CAUSAS POLÍTICAS Unha vez finaliza a conquista da Península, os reis hispanos vían nelas unha forma de aumentar o
seu prestixio e poder fronte aos nobres.
ECONÓMICAS os turcos pechan a entrada a Asia aos europeos, e estes terán a necesidade de procurar novas
vías para chegar á India e a China. Unha delas foi a circunvalación africana (rodear África).
CIENTÍFICAS comeza a falarse de que a Terra é redonda e máis pequena do que se pensaba.
NOVIDADES
TÉCNICAS EN
NAVEGACIÓN
Portolano: mapa que representa a costa
dos continentes de xeito sinxelo.
carabela: embarcación lixeira, máis segura e con
maior capacidade de carga que outros navíos.
astrolabio: calcula a latitude medindo a
altura do sol ou da estrela polar sobre o
horizonte.
cuadrante: calcula tamén a latitude medindo a altura
do sol ou da estrela polar sobre o horizonte.
corredeira e ampoleta: mide a velocidade
de xeito estimativo, lanzando unha corda
ao mar e calculando cun reloxo de area.
compás: sinala sempre o Norte magnético mediante
unha agulla imantada.
RELIXIOSAS Hai un interese en estender o cristianismo e loitar contra o infiel.
ESPÍRITO DE
AVENTURAL
desexo de coñecer, estudar e demostrar os avances científicos.
EXPLORACIÓNS
PORTUGUESAS
A mediados do século XV iniciaron a circunvalación africana para poder acceder ao ouro de Sudán e comerciar coa
India. Mediante o Tratado de Alcaçovas (1479), Portugal cede a Castela as Canarias a cambio desa ruta.
EXPLORACIÓNS
CASTELÁS
O descubrimento de América débese a Cristovo Colón, quen lle ofreceu aos Reis Católicos (RRCC, en diante) un
proxecto de navegación cara as Indias baseado no mapa de Toscanelli. As Capitulacións de Santa Fe (1492),
asinadas tras a conquista de Granada, autorizan a expedición. Colón realizará 3 viaxes máis crendo ir ás Indias, pero
será Américo Vespucio quen se decate de que trata dun novo continente.
A 1ª volta ao mundo parte en 1519 dende Sevilla (lugar da Casa de Contratación), capitaneada por Fernando de
Magalláns e Xoán Sebastián Elcano. Serán que descubran o estreito que separa o Atlántico do Pacífico. Magalláns
finará nas Filipinas e o seu contramestre seguirá ata as illas Molucas antes de volver a España.
O REPARTO DO
MUNDO
O tratado de
Tordesillas
(1494)
para evitar problemas entre España e Portugal, estes
decidiron repartirse o mundo mediante devandito
tratado, marcando unha liña divisoria a 370 leguas de
Cabo Verde.
PORTUGAL: correspóndelle África, Asia
e Brasil
CASTELA: terá a meirande parte de
América e Filipinas. Os RRCC concederán
“licenzas para descubrir”.

3. TEMA 9. A IDADE MODERNA, UNHA NOVA ERA (tema introdutorio á Historia Moderna).
A REFORMA
PROTESTANTE
DEFINICIÓN Movemento iniciado en Alemaña a principios do século XVI por Lutero quen, no século XVI rexeita e protesta pola
venda de indulxencias e a suntuosidade da Igrexa de Roma.
QUEN FOI LUTERO? Martín Lutero foi un sacerdote alemán que publica en 1517 as 95 teses, unha lista de modificacións sobre a
doutrina católica que darán lugar a unha nova relixión protestante coñecida como luteranismo. Haberá outras
igrexas protestastes que se opoñen en varios aspectos á igrexa de Roma. Son o Calvinismo, o a Igrexa Anglicana,
etc.
CAUSAS DA
REFORMA
PROTESTANTE
DESPRESTIXIO DO PAPADO E
DO CLERO
xa que o seu poder e riqueza, afastaba á Igrexa da súa misión orixinaria e non
daban exemplo de moralidade ao pobo.
OS ABUSOS DA IGREXA que provocaba que se promovera o favoritismo, o amancebamento, a venda de
cargos eclesiásticos e indulxencias.
CONSECUENCIAS
DA REFORMA
A reforma traerá a fragmentación relixiosa dos reinos, perdendo a unidade anterior e, en moitos casos unha
posterior independencia.
As chamadas “guerras de relixión” enfrontarán aos estados europeos durante a Idade Moderna.
CAMBIOS QUE
INTRODUCE
RESPECTO DA
DOUTRINA
CATÓLICA
Xustificación pola fe: a salvación dunha persoa debe ser pola súa fe.
Libre interpretación da Biblia: a Igrexa non é a única que pode interpretar a Biblia.
Rexeitamento da infalibilidade do Papa, é dicir, a palabra do Papa non ten que ser verdade de fe.
existencia só de 2 sacramentos fronte aos 7 do catolicismo.
Supresión do culto á Virxe e dos Santos podendo adorar só a Deus.
Simplificación da liturxia para que sexa máis comprensible para o crente, por exemplo, dirase a misa nas linguas
nacionais e non en latín.
OUTRAS
DOUTRINAS
PROTESTANTES
Haberá outras igrexas protestastes posteriores, todas elas se opoñen en varios aspectos á igrexa de Roma.
CALVINISMO: baseábase na predestinación, todos están destinados á salvación, con
independencia das súas accións.
ANGLICANISMO: xorde cando Henrique VIII de Inglaterra rexeita ao Papa de Roma. Será el mesmo a
cabeza da Igrexa de Inglaterra.

8. ESQUEMA 3. TRANSFORMACIÓNS ECONÓMICAS
XV - XVI
ÉPOCA DE
PROSPERIDADE
CAUSAS
FOCOS
PRINCIPAIS
CONSE-
CUENCIAS
Exploracións
Aumento das colleitas
Aumento da artesanía
Apertura do Mediterráneo tras as Cruzadas.
As cidades portuarias (Amberes, Lisboa,
Venecia, Sevilla).
Nacemento das Compañías Comerciais (ex.
Hansa) para repartir beneficios e perdas.
Florecemento da Banca
Familias de banqueiros
Casas de cambio
Novas formas de pago: letras de cambio e
carta de pago
TEORÍAS
ECONÓMICAS
MERCANTILISMO
INTERVENCIONISMO ESTATAL

9. Mapa que ilustra o reparto de territorios segundo o Tratado de Tordesillas. Mapa da 1ª volta ao mundo de Magalláns e Elcano.
Mapa da circunvalación africana de Vasco da Gama.