1. RAČUNARSKI SISTEMI
• Uvod
• Struktura hardvera
• Računarski softver

2. UVOD
•
•
•
•
Računarski sistemi, odnosno računari, jesu elektronske mašine koje
obrađuju ulazne informacije(podatke ili naredbe) i iz njih proizvode izlazne
informacije(rezultate).
U početku su se koristili samo za numerička složna računanja, ali kasnije se
njihova primena proširila na skoro sve ljudske delatnosti.
U nekim jezicima prvobitno ime računari zamenjeno je imenom mašine za
obradu podataka
Za rešavanje bilo kog problema postupak rešavanja mora najpre da se
raščlani na najjednostavnije korake, a zatim da se za svaki korak napiše
odgovarajuća naredba. To se naziva programiranje, a skup instrukcija za
izvrsenje neke obrade naziva se program. Ljudi koji pišu programe nazivaju
se programeri

3. •
•
•
•
Računari se mogu podeliti na različite načine u zavisnosti od toga da li se
posmatra:
-Njihova primena
-Broj korisnika koji mogu istovremeno da koriste jedna računar
-Broj naredbi koje računar može da izvrši u jednom trenutku.
Sa stanovništva primene, računari se dele na:
1. Računari opšte nameneMogu da učitavaju razne programe da
rešavaju različite probleme
2. Računari za specijalne nameneImaju ugrađene programe za
rešavanje samo onih problema za koje su namenjeni(igranje šaha,
automatski piloti, upravljanje nekom mašinom).
Sa stanovišta broja korisnika koji mogu istovremeno da koriste
isti računar, postoje:
1. Višekorisnički (mainframe based)
2. Jednokorisnički (PC based).
Sa stanovišta broja naredbi koje izvršavaju u momentu:
1. Serijski SISD(Single Instruction Single Data)
2. Paralelni SIMD(Single Instruction Multiple Data).

4. •
•
•
•
•
Serijski računari mogu da izvrše jednu naredbu nad samo jednim podatkom
u memoriji.Najveći broj računara je ovog tipa , svi personalni računari.
Paralelni(superračunari) mogu u jednom trenutku vremena da izvrše istu
naredbu nad većim brojem podataka u memoriji.
Imajući u vidu da je računarski sistem samo mašina koja radi po određenom
programu, može se reći da se svaki računarski sistem sastoji od dve
komponente:
1. Same mašine(računarskog hardvera)
2. Programa po kojima računar radi(računarskog softvera)
Izraz hardver označava fizičke uređaje račuarskog sistema, odnosno sve
one delove koji se vide i mogu da se dotaknu.Ovaj izraz nastao je zbog
veličine prvog računara ENIAC, koji je bio težak, kabast i glomazan.
hardware - gvožđurija
S obzirom na to da je računar bez programa potpuno beskoristan, ova
druga komponenta računarskog sistema dobila je ime softver(software)
kao suprotnost od hardware.

5. STRUKTURA HARDVERA
•
Računarski sistem se sastoji od:
>>centralne(unutrašnje) memorije
>>aritmetičko-logičke jedinice
>>kontrolne jedinice
>>jedinice spoljne memorije
>>ulaznih i
>>izlaznih jedinica

6. Centralna memorija
•
•
Program i podaci koji se obrađuju uskladišteni su u unutrašnjoj(centralnoj)
memoriji. Ova memorija se sastoji od elektrosnkih kola, od kojih svako može
da ima dva stanja, koja se obično označavaju sa 0 i 1(0-bez struje, 1-sa
strujom).
Zbog toga se ova kola zovu bit(binary digit-binarna cifra). Ovo može da se
uporedi sa sijalicom kod koje bi stanje kada je ugašena bilo označeno sa 0,
a stanje kada je upaljeno sa 1.

7. Aritmetičko-logička jedinica
•
Sastoji se od registara i elektronskih kola potrebnih za izvodjenje
aritmetičkih operacija-sabiranja, oduzimanja, množenja, deljenja- i logičkih
operacija-upoređivanja dve vrednosti da bi se odredila veća i određivanja da
li je izraz istinit ili ne

8. Kontrolna jedinica
•
Kontrolna jedinica je koordinator rada celokupnog računarskog sistema.
Ona kontroliše izvršavanje programa, uzima instrukcija iz memorije i
prepoznaje ih, dekodira i naređuje odgovarajuće akcije drugim jedinicama
započinje operacije ulazno-izlaznih jedinica i prenosi podatke u centralnu
memoriju i iz nje

9. Jedinice spoljne memorije
•
•
•
Jedinice spoljne memorije služe za čuvanje programa i podataka kada
računar nije u upotrebi.
Postoje dva tipa:
>>s direktnim pristupom
>>sa sekvencijalnim pristupom
Memorija s direktnim pristupom je magnetni disk. On se razlikuje kao
disketa(flopi) ili kao tvrdi disk(hard)

10. Ulazne jedinice
•
Za unošenje programa i podataka u bišekorisnički računar najčešće se
koristi terminal, koji se sastoji od ekrana i tastature. Kod personalnih
računara se osim tastature kao ulazne jedinice koriste i miš, digitajzer, kao i
razni drugi specijalizovani uređaji

11. Izlazne jedinice
•
Najčešća izlazna jedinica je monitor ili ekran terminala. Za štampanje
manjih količina podataka obično se koristi serijski štampači koji štampaju
znak po znak, ili laserski štampači.

12. RAČUNARSKI SOFTVER
•
Da bi računarski sistem mogao da radi, pored hardvera mora biti opremljen i
odgovarajućim programima koji će njime upravljati. Ova komponenta
računarskog sistema zove se softver(software). Softver se moze podeliti
na:
>>operativne sisteme
>>sistemski softver
>>aplikacionih programi

13. Operativni sistem
•
•
Operativni sistem je kompleksan programski sistem sastavljen od skupa
programa koji treba da obezbede lako i efikasno korišćenje računara.
Operativni sistemi mogu da se klasifikuju sa različitih stanovišta. Ovde će
biti pomenute četiri klasifikacije, koje se međusobno ne isključuju.
>> sa stanovišta broja programa koji mogu istovremeno da budu u memoriji
>> sa stanovišta broja korisnika koji mogu istovremeno da koriste računar
>> sa stanovišta načina zadavanja komandi
>> sa stanovišta prenosivisti na različite arhitekture računara
Sa stanovišta broja programa koji mogu istovremeno da budu u centralnoj
memoriji računara, operativni sistemi se dele na:
>>monoprogramske-monoprocesne(jednoprocesne)
>>multiprogramske-multiprocesne(višeprocesne)

14. •
•
•
•
Monoprogramski operativni sistem omogućava da računar drži u
memoriji i izvršava samo jedan program. Multiprogramski operativni
sistem omogućava da se u centralnoj memoriji nalazi istovremeno više
programa, od kojih u svakom trenutku može da radi samo jedan.
Zadatak operativnog sistema kod multiprogramskog rada jeste smanjenje
ukupno utrošenog vremena rada računara na izvršavanje svih programa u
odnosu na vreme koje bi bilo utrošeno kad bi se izvršavali pojedinačno, ali
da je vreme rada svakog pojedinog programa duže nego kad bi se on
izdržavao sam.
Sa stanovišta broja korisnika koji mogu istovremeno da koriste računare
operativni sistemi mogu da budu:
>>Jednokorisnički(Singleuser)
>>Višekorisnički(Multiuser)
Kod jednokorisničkih operativnih sistema, kako im i ime kaže, računar
može da koristi samo jedan korisnik.