1. แนวคิดและกลยุทธ์การจัดการ
สาธารณสุขในชุมชน
Watcharin Chongkonsatit
M.B.A., M.Ed.
Ph.D. Candidate

2. แนวคิดการพัฒนาสุขภาพ

3. แนวคิดการพัฒนาสุขภาพ
แนวคิดสาธารณสุข
สิ่งแวดล้อมทางกายภาพเป็นสาเหตุ
โดยตรงที่ทําให้เกิดความเจ็บป่วย
เป็นโรค หรือเป็นปัจจัยที่เอื้อให้โรค
แพร่กระจาย
• การปรับปรุงสุขาภิบาลและสิ่ง
แวดล้อม
• การเติม F ในน้ําประปา

4. แนวคิดการพัฒนาสุขภาพ
แนวคิดสาธารณสุข
แนวคิดการป้องกันโรค
สิ่งแวดล้อมทางกายภาพเป็นสาเหตุ
“ถ้าประชาชนได้รับการป้องกันโรค
โดยตรงที่ทําให้เกิดความเจ็บป่วย
และได้รับคําแนะนําตั้งแต่แรกจะมี
เป็นโรค หรือเป็นปัจจัยที่เอื้อให้โรค
สุขภาพดี”
แพร่กระจาย
• การปรับปรุงสุขาภิบาลและสิ่ง • โครงการอนามัยแม่และเด็ก
แวดล้อม • โครงการทันตกรรมป้องกันและทันต
• การเติม F ในน้ําประปา สุขศึกษา

5. แนวคิดการพัฒนาสุขภาพ
แนวคิดสาธารณสุข
แนวคิดการป้องกันโรค แนวคิดการเพิ่มบทบาทภาครัฐ
สิ่งแวดล้อมทางกายภาพเป็นสาเหตุ
“ถ้าประชาชนได้รับการป้องกันโรค กระจายความเป็นธรรมโดยภาครัฐ
โดยตรงที่ทําให้เกิดความเจ็บป่วย
และได้รับคําแนะนําตั้งแต่แรกจะมี เข้ามาจัดบริการสุขภาพเพื่อคุ้มครอง
เป็นโรค หรือเป็นปัจจัยที่เอื้อให้โรค
สุขภาพดี” อย่างเบ็ดเสร็จ
แพร่กระจาย
• การปรับปรุงสุขาภิบาลและสิ่ง • โครงการอนามัยแม่และเด็ก • โครงการหลักประกันสุขภาพถ้วน
แวดล้อม • โครงการทันตกรรมป้องกันและทันต หน้า
• การเติม F ในน้ําประปา สุขศึกษา • การประกันสังคม

6. ประเภทของรัฐ
เสรีนิยม รัฐสวัสดิการ รัฐเบ็ดเสร็จ รัฐสังคมนิยม
(Liberal state) (Welfare state) (Comprehensive (Socialist state)
• รัฐแทรกแซงตลาดน้อย • รัฐถือเป็นหน้าที่ความรับ state) • รัฐแทรกแซงระบบตลาด
ที่สุด ผิดชอบต่อประชาชนด้าน • รัฐคุ้มครองประชาชนทุก ด้วยการปฏิวัติสังคม
• มีบทบาทในการกระตุ้ บริการสาธารณะ การ คนอย่างเบ็ดเสร็จครบถ้วน (Social revolution)
นการแข่งขันและกํากับไม่ ศึกษา สุขภาพ • ค่าแรงสูง สวัสดิการ • รัฐมีบทบาทกว้างขวาง
ให้เกิดการผูกขาด • คุ้มครองค่าใช้จ่ายแบบมี สังคมมาก และภาษีสูง เบ็ดเสร็จ
• ผู้ให้บริการส่วนใหญ่เป็น เพดานการจ่าย
ภาคเอกชน • ครอบคลุมประชากรใน
สัดส่วนที่สูงมา
The industrial achievement The institutional redistribution
The residual welfare model
performance model model

7. ลักษณะของบริการด้านสุขภาพ
Collectivism Liberalism
ความรับผิดชอบ เป็นเรื่องของส่วนรวม เป็นเรื่องส่วนบุคคล
แนวคิดต่อการบริการ ความจําเป็น ความต้องการ
ลักษณะของบริการ สินค้าสาธารณะ สินค้าเอกชน
ระบบบริการ ภาครัฐ ภาคเอกชน
•ตลาดล้มเหลว •ตลาดไม่สมบูรณ์
เหตุผลที่รัฐแทรกแซง
•มีผลกระทบภายนอก •เป็นสินค้าคุณธรรม
วัตถุประสงค์ เน้นความเท่าเทียม เน้นประสิทธิภาพ
•บริการขาดแคลน •ไม่เท่าเทียม
ปัญหา •ด้อยคุณภาพ •ค่าใช้จ่ายเพิ่มมากขึ้น
•ขาดแรงจูงใจในการให้บริการ •ไม่ครอบคลุมประชากรส่วนใหญ่

8. เศรษฐศาสตร์ระบบบริการ
สุขภาพ

9. อุปทานบริการสุขภาพช่องปาก
การบริการสุขภาพช่องปากเป็นการ
บริการโดยวิชาชีพ ผู้ให้บริการมีจํานวน
ราคา จํากัด (อุปทานจํากัด) เมื่อราคาสินค้า/
บริการสุขภาพช่องปาก บริการสูงขึ้นย่อมดึงดูดให้เกิดการผลิต
เพิ่มขึ้น หากแต่อุปทานจํากัดจึงไม่
สามารถเพิ่มการบริการได้มาก
เมื่อราคาเพิ่มขึ้นแม้
เพียงเล็กน้อยก็มีผู้เข้า
มาผลิตจํานวนมากขึ้น
สินค้าทั่วไป เกิดการแข่งขันด้าน
ราคา เส้นอุปทานจึงมี
ความชันต่ํา
ปริมาณ

10. ประเภทของบริการสุขภาพช่องปากตามสามารถในการกีดกัน
มีคู่แข่ง ไม่มีคู่แข่ง
กีดกันได้ Pure private goods
Natural monopoly
(Excludability) Mixed public goods
OH service
กีดกันไม่ได้ Natural resources
Pure public goods
(Non-excludability) Mixed public goods

11. ประเภทของบริการสุขภาพช่องปากตามลักษณะในการบริโภค
ราคา
สินค้าฟุ่มเฟือย
รายได้
สินค้าจําเป็น สินค้าปกติ
สินค้าด้อย
ปริมาณ
ประเภทของสินค้า/บริการ ความยืดหยุ่นของ D ต่อราคา ความยืดหยุ่นของ D ต่อรายได้
สินค้าด้อย (Inferior goods) -1 < E < 0 -1 < E < 0
สินค้าจําเป็น (Necessary goods) 0<E<1 0<E<1
สินค้าปกติ (Normal goods) -1 1
สินค้าฟุ่มเฟือย (Luxury goods) >1 >1

12. “บริการใดจะเป็นสินค้าแบบใด ไม่สามารถระบุได้อย่างตายตัว
แม้จะมีความจําเป็นด้านสุขภาพกํากับไว้ก็ตาม เพราะขึ้นกับการ
แทรกแซงจากรัฐ การรับรู้ของประชาชนและสังคม มุมมองที่แตก
ต่างกันของวิชาชีพและประชาชน/สังคม ทําให้เกิดช่องว่างทาง
สังคม ในสังคมความรู้ การสื่อสารข้อมูลข่าวสารและความรู้ทาง
สาธารณะและช่องทางอื่นๆ ร่วมกับการคุ้มครองสิทธิผู้บริโภคจะ
ช่วยลดช่องว่างนี้ได้ เมื่อประชาชนเข้าใจเพิ่มขึ้น ย่อมตัดสินใจได้
สมเหตุสมผลและลดการครอบงําทางวิชาชีพ เป็นการลดโอกาส
ความขัดแย้งระหว่างผู้ใช้และผู้ให้บริการ”
เพ็ญแข ลาภยิ่ง, 2554

13. ข้อพึงสังเกตในมุมมองของเศรษฐศาสตร์

14. ข้อพึงสังเกตในมุมมองของเศรษฐศาสตร์
• Paternalistic professional behavior
• Supply-induced demand
• Long waiting list
• Heterogeneous quality
• Intangibility product

15. ข้อพึงสังเกตในมุมมองของเศรษฐศาสตร์
• Paternalistic professional behavior
• Supply-induced demand
• Long waiting list
• Heterogeneous quality
• Intangibility product
Professional ethic/moral

16. การจัดการ สาธารณสุข ชุมชน

17. การจัดการสาธารณสุขในชุมชน

18. การจัดการสาธารณสุขในชุมชน
การจัดการ (Management) สาธารณสุข (Public health) ชุมชน (Community)
ศาสตร์และศิลป์ในการดําเนินงานใน ศาสตร์และศิลป์แห่งการส่งเสริมสุข หมู่ชน หรือกลุ่มคนที่อาศัยอยู่รวมกัน
องค์กร โดยมุ่งให้เกิดประสิทธิภาพ ภาพ ป้องกันโรค และทําให้ชีวิต เป็นสังคมเล็กๆ อาศัยอยู่ในพื้นที่
(Efficiency) และประสิทธิผล (Efficacy) ยืนยาว โดยอาศัยการรวมพลังทั้ง เดียวกัน และมีผลประโยชน์ร่วมกัน*2
มวลของชุมชน*1
WHO, 1988 ราชบัณฑิตยสถาน, 2525

19. การจัดการสาธารณสุขในชุมชน
การจัดการ (Management) สาธารณสุข (Public health) ชุมชน (Community)
ศาสตร์และศิลป์ในการดําเนินงานใน ศาสตร์และศิลป์แห่งการส่งเสริมสุข หมู่ชน หรือกลุ่มคนที่อาศัยอยู่รวมกัน
องค์กร โดยมุ่งให้เกิดประสิทธิภาพ ภาพ ป้องกันโรค และทําให้ชีวิต เป็นสังคมเล็กๆ อาศัยอยู่ในพื้นที่
(Efficiency) และประสิทธิผล (Efficacy) ยืนยาว โดยอาศัยการรวมพลังทั้ง เดียวกัน และมีผลประโยชน์ร่วมกัน*2
มวลของชุมชน*1
WHO, 1988 ราชบัณฑิตยสถาน, 2525
การจัดการสาธารณสุขในชุมชน
“กระบวนการหรือกิจกรรม หลักการ วิธีการ และเทคนิคของการจัดการเกี่ยวกับการป้องกันโรค การส่งเสริมสุขภาพ
ร่างกายและจิตใจ เพื่อให้ประชาชนมีอนามัยสมบูรณ์ โดยการมีส่วนร่วมของประชาชนในชุมชนและมีความเป็นดีอยู่ดี
ขึ้นในสังคม”
“กระบวนการหรือกิจกรรมที่มุ่งแก้ปัญหาสาธารณสุขในชุมชนเพื่อยกระดับสภาวะสุขอนามัยของประชาชนในชุมชน
โดยการมีส่วนของประชาชนในชุมชน เพื่อให้ทุกคนในชุมชนมีมาตรฐานการครองชีพที่ดีและสามารถบรรลุตาม
วัตถุประสงค์ที่ชุมชนวางเอาไว้ ซึ่งกิจกรรมนั้นๆ ประกอบด้วยการส่งเสริมสุขภาพ การป้องกันโรค การรักษาพยาบาล
และการฟื้นฟูสภาพ”

20. สุขภาพดีถ้วนหน้า (Health for All)
• WHO, 1984
การที่พลโลกทุกคนบรรลุถึงสถานะสุขภาพในระดับที่เอื้อให้ใช้ชีวิตได้อย่างมี
ประโยชน์ ทั้งทางสังคมและทางเศรษฐกิจ
• กระทรวงสาธารณสุข, 2536
การที่ทุกคนเกิดมามีชีวิตที่ยืนยาวและอยู่อย่างมีคุณภาพ ไม่เจ็บป่วยด้วยสาเหตุไม่
จําเป็น และสามารถเข้าถึงบริการที่เหมาะสม สามารถดํารงชีวิตอยู่และสร้างสรรค์
ให้เกิดประโยชน์แก่สังคมอย่างมีคุณค่า และตายอย่างมีศีกดิ์ศรี

21. ระบบสุขภาพแบบบูรณาการ
Excellent Center
Tertiary medical care
Tertiary care Referral Center
Referral system (3˚ care) Secondary medical care
Special care
Secondary care
(2˚ care) Primary medical care
General practice
Primary care Family practice
(1˚ care)
Primary health care
Self-care
Holistic care Integrated care Continuous care
คุณภาพการบริการ เชื่อมโยง ไม่มีช่องว่าง ไม่มีซ้ําซ้อน

22. การพัฒนาระบบสุขภาพแบบเครือข่าย
หลักการ
•ประกันคุณภาพ
•ประกันราคา
•เข้าถึงบริการ 2,000,000 คน Excellent
Center
•บริการระดับสูง ต้องคุ้มค่าต่อการลงทุน
•ความเชี่ยวชาญเฉพาะ
ตติยภูมิ : 1,000,000 คน Tertiary care •เครือข่ายการบริการ
(3˚ care)
ทุติยภูมิ ระดับ 3 : 200,000 คน
ทุติยภูมิ ระดับ 2 : 80,000 คน Secondary care
ทุติยภูมิ ระดับ 1 : 3-5 หมื่นคน (2˚ care)
Primary care
ปฐมภูมิ : 10,000 คน บริการระดับต้นที่
(1˚ care)
ประชาชน ชุมชน
ครอบครัว และท้องถิ่น
ท้องถิ่น ชุมชน ครอบครัว ตนเอง สามารถดําเนินการได้
แพทย์ระดับปฐมภูมิและทุติยภูมิระดับต้น 1:10,000 GP:SP = 40:60
ชาตรี บานชื่น,

23. ระบบสุขภาพชุมชนไทย
ระบบการแพทย์ภาคประชาชน
(Popular sector)
1.ผู้ป่วย
2.ครอบครัว
3.เครือข่ายสังคม
4.ชุมชน
ระบบการแพทย์สมัยใหม่ ระบบสุขภาพพื้นบ้าน
(Professional sector) (Folk sector)
วิโรจน์ จึงเสถียรทรัพย์

24. การจัดการ
Administration

25. Administration VS Management
Basis Management Administration
Management is an art of getting things done
It is concerned with formulation of board
Meaning through others by directing their efforts towards
objectives, plans and policies
achievement of determined goals
Nature Management is an executing function. Administration is a decision making function
Management decided who should do it and how Administration decides what is to be dine and
Process
should do not it when it is to be done.
Management is a doing function because Administration is a thinking function because
Function
managers get work done under their supervision. plans and policies are determines under it.
Skills Technical and human skills Conceptual and human skills
Level Middle and lower level function Top level management

26. ทฤษฎี
• แนวความคิดหรือความเชื่อที่เกิดขึ้นอย่างมีหลักเกณฑ์ มีการทดสอบและการสังเก
จนเป็นที่แน่ใจ
แนวคิด
ความสงสัย คําตอบ
กฎเกณฑ์ ทฤษฎี

27. ประโยชน์ของทฤษฎี
ทําให้เกิดความรู้ใหม่ ความคิดใหม่ เกิด สามารถใช้ประกอบการทํานายเหตุการณ์
ความก้าวหน้าทางวิทยาการ พฤติกรรม และใช้แก้ปัญหาได้
ช่วยขยายประสิทธิภาพของการทํางาน มี
เป็นหลักยึดในการปฏิบัติ
ทางเลือก และเลือกทางเลือกที่เหมาะสม

28. What is Management?
Man Money
Materials Manufacturing

29. What is Management?
Man Money
Resource
Materials Manufacturing

30. What is Management?
Man Money
Input
Resource
Materials Manufacturing

31. What is Management?
Man Money
Input
Resource Process
Materials Manufacturing

32. What is Management?
Man Money
Input Output
Resource Process
Materials Manufacturing

33. What is Management?
Man Money
Input Output
Product and
Resource Process
Service
Materials Manufacturing

34. What is Management?
Man Money
Input Output
Product and
Resource Process
Service
Materials Manufacturing
Management

35. What is Management?
Man Money
Input Output
Product and
Resource Process
Service
Materials Manufacturing
Management
Goals

36. What is Management?
Man Money
Input Output
Product and
Resource Process
Service
Materials Manufacturing
Management
Goals
Effectiveness Efficiency

37. Effectiveness VS Efficiency
Efficiency (Means) Effectiveness (Ends)
Resource Usage Goal Attainment
Low Waste High Attainment
Management strives for:
Low Resource Waste (High efficiency)
High Goal Attainment (High effectiveness)

38. การบริหารจัดการ
Classical management Behavioral management The Quantitative
Service theory
approach approach management approach
Industrial psychology
Scientific management Management science System theory
approach
Bureaucratic
Hierarchy of need Operation management Contingency theory
management
Administrative Management
X-Y theory Ouchi’s Z theory
management information system

39. Scientific management
• ใช้หลักเหตุผลและวิทยาศาสตร์เพื่อปรับปรุงประสิทธิภาพของบุคลากร
• Frederick W.Taylor
• Time - and - motion study
• Principle of scientific management
• พัฒนา One best way ผ่านการวิเคราะห์อย่างมีหลักเกณฑ์
• ใช้วิธีการทางวิทยาศาสตร์ในการคัดเลือก ฝึกหัด สอน และพัฒนาคนงาน
• มีการร่วมมือกับคนงานอย่างจริงใจ
• มีการแบ่งงานและความรับผิดชอบ

40. Scientific management
• Henry L.Gantt (1861-1919)
• การพัฒนาระบบจ่ายค่าตอบแทน
• Gantt’s chart
• คนเป็นปัจจัยที่สําคัญของการจัดการ
• ถ้าคนงานมีฝีมือ ทัศนคติดี ผลผลิตจะเพิ่มขึ้น -- การฝึกอบรมเป็นหน้าที่
• การกําหนดภาระงานเป็นสิ่งสําคัญ
• ความสมดุลของอํานาจหน้าที่และความรับผิดชอบ
• แผนงานการควบคุม จะต้องจัดให้เหมาะสมกับวิธีการและผลงานที่หวังได้รับ

41. Scientific management
• Frank B. and Lillian M.Gilbreth (1868-1924 & 1878-1972)
• Time - and - motion study
• T herblig การเพิ่มผลงานโดยการลดการเคลื่อนไหวของร่างกาย
• หลักการของการใช้ร่างกาย
• หลักการของการเตรียมสถานที่
• หลักการออกแบบเครื่องมือเครื่องใช้และอุปกรณ์ที่เหมาะสมกับงาน

42. Scientific management
• Harrington Emerson
• การกําหนดจุดมุ่งหมายที่ชัดเจน
• การใช้หลักเหตุผลทั่วไป
• ผู้บริหารต้องการคําแนะนําที่ดีจากบุคคลอื่น
• ผู้บริหารควรกําหนดองค์การ เพื่อให้บุคลากรเชื่อตามกฎและวินัยต่างๆ
• ผู้บริหารควรให้ความยุติธรรมและความเหมาะสม
• มีข้อมูลที่เชื่อถือได้ เป็นปัจจุบัน ถูกต้องและแน่นอน
• ความฉับไวของการจัดส่ง
• มาตรฐานและตารางเวลา
• ผู้บริหารควรรักษาสภาพแวดล้อมมาตรฐานที่ดี
• คําสั่งปฏิบัติงานที่มีมาตรฐานระบุไว้
• การให้รางวัลที่มีประสิทธิภาพ

43. การจัดการตามระบบราชการ
• มีการแบ่งงานกันทําเฉพาะด้าน (Specification)
• มีการระบุสายการบังคับบัญชา (Line of command) ที่ชัดเจน
• บุคคลจะถูกคัดเลือกและเลื่อนตําแหน่งบนพื้นฐานของคุณสมบัติทางเทคนิค
• การบริหารกับการเป็นเจ้าขององค์การจะแยกออกจากกัน
• ความสัมพันธ์ระหว่างผู้บังคับบัญชาและผู้ใต้บังคับบัญชาอยู่บนพื้นฐานของความ
ไม่เป็นส่วนตัว
• มีการกําหนดกฎและระเบียบวิธีปฏิบัติการไว้อย่างเป็นทางการ

44. Administrative management
Henri Fayol (1841-1925)
Planning - Organizing - Commanding - Co-ordinating - Controlling
หลักการจัดการ
การมอบหมายงาน
อํานาจหน้าที่
ระเบียบวินัยในการปฏิบัติงาน
การมีผู้บัญชาการคนเดียว
การมีเป้าหมายเดียวกัน
การคํานึงถึงผลประโยชน์ของส่วนรวม
ค่าตอบแทน
การรวมอํานาจ (Centralization)
สายการบังคับบัญชา (Line of command) เสถียรภาพในการทําหน้าที่ของพนักงาน
ระเบียบ ความคิดริเริ่ม
ความเท่าเทียมกัน ความสามัคคี

45. Behavioral management
approach

46. จิตวิทยาอุตสาหกรรม
• Hugo Munsterberg
• จิตวิทยาใช้ในการทดสอบในการปรับปรุงการคัดเลือกลูกจ้าง คุณค่าของการ
เรียนรู้ทางทฤษฎี การฝึกอบรม การศึกษาพฤติกรรมมนุษย์
• Hawthrone study
• พฤติกรรมของคนงานมีการปฏิบัติต่อสภาพแวดล้อม 2 ทาง คือ ต่อ physical
environment และต่อ psychosocial environment
• คนมีพฤติกรรมที่ไม่เปนเหตุเป็นผล มีอารมณ์ ความนึกคิด ชอบพอ ความอุ่นใจ
และความสนุกสนาน

47. Maslow’s Hierarchy of need

48. X - Y theory by Douglas McGregor
ทฤษฎี X ทฤษฎี Y
• เกียจคร้าน ไม่ชอบทํางาน • มีความรับผิดชอบ
• มีความทะเยอทะยานต่ํา • มีความคิดสร้างสรรค์
• ชอบให้บังคับ ส่ังให้ปฏิบัติ • สามารถที่จะควบคุมตนเองได้
• ไม่มีความกระตือรือร้น • มีคสามกระตือรือร้น
• ใช้ปัจจัยพื้นฐาน เช่น เงิน เป็นเครื่องจูงใจให้ • ความสําเร็จของงานขึ้นอยู่กับความพอใจที่จะ
ทํางาน ได้รับสิ่งจูงใจอื่น

49. The Quantitative
management approach

50. Management science
• การจัดลําดับแถวคอย (Queuing theory)
• อัตราความเร็วกับหน่วยที่จัดเป็นแถว
• อัตราความเร็วซึ่งหน่วยสามารถอยู่ในลําดับตามขั้นตอนการดําเนินการ
• โมเดลสถานการณ์จําลอง (Stimulation model)

51. Operational management
• Inventory management
• Network modeling
• Total Quality Management (TQM)
• Scheduling technique
• Management information technology

52. Modern organization
management approach

53. System theory
Socio-
Competitors economic Political Technology
Input Process Output
Man
Input
Materials
Machine
Money Activity
Knowledge
Technology
Feed back Productiom Feed back Close system
Customers Culture Environment Other
Open system

54. Contingency management
• การบริหารจะดีหรือไม่นั้นขึ้นอยู่กับสถานการณ์
• ผู้บริหารต้องพยายามวิเคราะห์สถานการณ์ให้ดีที่สุด
• ทุกส่วนของระบบจะต้องสัมพันธ์กันและมีผลกระทบซึ่งกันและกัน
• สถานการณ์เป็นตัวกําหนดรูปแบบของการตัดสินใจ และการบริหารที่เหมาะสม
• คํานึงถึงสิ่งแวดล้อมและความต้องการของบุคคล
• พิจารณาความแตกต่างภายในองค์การ
• ความแตกต่างระหว่างบุคคล
• ความแตกต่างระหว่างกฎเกณฑ์ วิธีการ กระบวนการ การควบคุมงาน
• ความแตกต่างระหว่างความสัมพันธ์
• ความแตกต่างระหว่างเป้าหมายการดําเนินงาน

55. Ouchi’s Z theory
ทัศนะการจัดการของ USA ที่
ทัศนะการจัดการของ Japan ที่
เน้นการจ้างงานระยะสั้น ความ A Z J
เน้นการจ้างงานตลอดชีพ
รับผิดชอบและการตัดสินใจ
ความรับผิดชอบและการตัดสิน
เฉพาะบุคคลโดยไม่มีส่วนร่วม
ใจร่วมกัน
จากพนักงาน
ทัศนะการจัดการแบบผสม
ผสานที่เน้นการจ้างงานตลอด
ชีพ ความรับผิดชอบเฉพาะ
บุคคลและการตัดสินใจร่วมกัน

56. Result-based management
การบริหารมุ่งผลสัมฤทธิ์ คือ วิธีการบริหารที่มุ่งเน้นสัมฤทธิผลขององค์กรเป็นหลัก
ผลสัมฤทธิ์ (Result) = ผลผลิต (Outputs) + ผลลัพธ์ (Outcomes)

58. Balanced scorecard
มุมมองด้านลูกค้า มุมมองด้านกระบวนการภายใน
Customer aspect Internal process aspect
มุมมองด้านองค์กร มุมมองด้านการเงิน
(Learning&Growth aspect) (Financial aspect)

59. การจัดการสาธารณสุขในชุมชน

60. ปรัชญา
การมีสุขภาพดี คือ การมีสุขภาวะที่สมบูรณ์และเชื่อมโยง
กันเป็นองค์รวมอย่างสมดุลทั้งมิติทางจิตวิญญาณ ทาง
สังคม ทางจิตใจ และทางร่างกาย มิได้เพียงเฉพาะการไม่
พิการและปราศจากโรคเท่านั้น การมีสุขภาพดีจึงถือเป็น
เป้าหมายสูงสุดของชีิวิตและสังคม
จีระศักดิ์ เจริญพันธ,
์

61. ปรัชญา
สุขภาพเป็นไปเพื่อคนทั้งมวล (Health for all) และคน
ทั้งมวลต้องร่วมกันสร้างสุขภาพ (All for health)
จีระศักดิ์ เจริญพันธ,
์

62. ปรัชญา
คนทั้งมวลจะมีสุขภาพดีได้ ต้องมีระบบสุขภาพที่ดี การ
ปฏิรูปสุขภาพ คือ การร่วมสร้างระบบสุขภาพที่พึง
ประสงค์ของสังคมไทย
จีระศักดิ์ เจริญพันธ,
์

63. ปรัชญา
ระบบสุขภาพที่พึงประสงค์จะต้องเป็นระบบสุขภาพที่มีศีล
ธรรม มีคุณธรรม จริยธรรม มีความชอบธรรม และมีความ
สมานฉันท์ มีโครงสร้างครบและทํางานเชื่อมโยงกันอย่าง
มีคุณภาพ และประสิทธิภาพเป็นระบบที่มีปัญญาเป็นพื้น
ฐาน สามารถเรียนรู้และปรับตัวได้อย่างต่อเนื่อง
จีระศักดิ์ เจริญพันธ,
์

64. ระบบสุขภาพที่พึงประสงค์
• เป็นลักษณะสุขภาพเชิงลึก ที่รุกสร้างสุขภาพดีทั่วถึงทุกด้าน
• เป็นระบบที่คํานึงถึงสิทธิที่จะเข้าถึงการมีสุขภาพดี และการบริการที่ดีสําหรับคน
ไทยทุกคน โดยไม่คํานึงถึงเศรษฐกิจและสังคม
• มีระบบการเสริมสร้างสุขภาพที่ดี เพื่อสุขภาพที่ดีของคนไทยทุกคน
• มีระบบการควบคุม ป้องกันโรคและปัญหาที่คุกคามสุขภาพที่มีประสิทธิภาพสูง
สามารถป้องกันและคุ้มครองคนไทยไม่ให้เจ็บป่วยล้มตายโดยไม่จําเป็น
• มีระบบบริการครบทุกประเภทและครบทุกระดับที่ประกันการเข้าถึงบริการอย่าง
เป็นธรรม มีคุณภาพที่ตรวจสอบได้ และมีประสิทธิภาพสูง
• มีระบบการเงินการคลังที่ประกันการเข้าถึงบริการด้านสุขภาพของประชาชนทุกคน
มีความเป็นไปได้และยั่งยืน

65. ระบบสุขภาพที่พึงประสงค์ (ต่อ)
• มีระบบกําลังคนด้านสุขภาพที่ครบถ้วนทุกองค์ประกอบ สามารถจัดระบบสุขภาพ
ได้อย่างมีมาตรฐานทั้งทางด้านวิชาการและจริยธรรม และปรับให้สอดคล้องกับ
ความต้องการของประเทศได้
• มีระบบควบคุมคุณภาพที่สร้างความมั่นใจให้แก่ประชาชนไว้ว่า ระบบสุขภาพและ
ระบบบริการสุขภาพได้มาตรฐาน มีประสิทธิภาพและมีความเป็นธรรม และ
ประชาชนมีส่วนร่วมได้อย่างใกล้ชิด
• มีระบบคุ้มครองผู้บริโภคที่เข้มแข็ง ประกันความปลอดภัย พิทักษ์สิทธิประชาชน
และช่วนเหลือในกรณีประสบปัญหาจากระบบสุขภาพได้อย่างรวดเร็วถูกต้องและ
สมบูรณ์

66. ระบบสุขภาพที่พึงประสงค์ (ต่อ)
• มีระบบการจัดการความรู้และข้อมูลข่าวสารด้านสุขภาพที่มีประสิทธิภาพ มี
คุณภาพ สร้างความชอบธรรม ประกันความโปร่งใส ประชาชนมีส่วนร่วม และเป็น
ช่องทางเพิ่มพูนประสิทธิภาพของประชาชนได้จริง
• มีองค์กรและการจัดการที่ครบถ้วน มีคุณภาพ มีประสิทธิภาพ สร้างความเสมอ
ภาค โปร่งใส ตรวจสอบได้ โดยภาคประชาชนมีส่วนร่วมอย่างใกล้ชิด

67. แนวคิดการจัดการสาธารณสุขในชุมชน
การจัดการ
สาธารณสุขในชุมชน
การครอบคลุมประชากรใน การผสมผสานงานบริการด้าน
ด้านสาธารณสุข ต่างๆ
อมร นนทสุต,

68. แนวคิดการจัดการสาธารณสุขชุมชน 1
การสาธารณสุขมูลฐาน เป็นระบบบริการสาธารณสุขที่เพิ่ม
เติมหรือเสริมจากระบบบริการสาธารณสุขของรัฐ ซึ่งจัด
บริการในระดับตําบล หมู่บ้าน โดยประชาชน และความ
ร่วมมือของประชาชนเอง
อมร นนทสุต,

69. แนวคิดการจัดการสาธารณสุขชุมชน 2
การสาธารณสุขมูลฐาน เป็นการพัฒนาชุมชนให้มีความ
สามารถในการแก้ปัญหาสาธารณสุขด้วยตนเอง โดยการ
ที่ชุมชนร่วมมือจัดกิจกรรมเพื่อแก้ปัญหาชุมชนที่เผชิญอยู่
จึงจะถือว่าเป้นงานสาธารณสุขมูลฐาน
อมร นนทสุต,

70. แนวคิดการจัดการสาธารณสุขชุมชน 3
การสาธารณสุขมูลฐาน จะเกิดขึ้นได้ชุมชนต้องรับรู้ และ
ทราบว่าปัญหาของชุมชนคืออะไรและร่วมกันพิจารณาถึง
แนวทางในการแก้ปัญหา รัฐเป็นเพียงผู้สนับสนุน ช่วย
เหลือให้ชุมชนสามารถวิเคราะห์ปัญหาได้
อมร นนทสุต,

71. แนวคิดการจัดการสาธารณสุขชุมชน 4
หน้าที่บทบาทของเจ้าหน้าที่ของรัฐจะต้องเข้าใจว่า เราไม่
ได้ทํางานแทนเขา เขาไม่ได้ทํางานให้เรา แต่พวกเรา
ทํางานร่วมกันเพื่อให้เกิดการดํารงชีวิตที่ดีของชุมชน
การสาธารณสุขมูลฐานชุมชนจึงเป็นการสาธารณสุขของ
ชุมชน โดยชุมชน เพื่อชุมชน
อมร นนทสุต,

72. แนวคิดการจัดการสาธารณสุขชุมชน 5
ความร่วมมือของชุมชน คือ หัวใจของการสาธารณสุข
มูลฐาน การสนับสนุนอาจเป็นในรูปแรงงาน แรงเงิน ความ
ร่วมมือ ในการปฏิบัติตนด้วยความสมัครใจ เพราะมีการ
มองเห็นและรับรู้ปัญหาไใ่ใช่เพระาเขาหวังสิ่งตอบแทน
อมร นนทสุต,

73. แนวคิดการจัดการสาธารณสุขชุมชน 6
สุขภาพอนามัยที่ดีมีความสัมพันธ์กับฐานะความเป็นอยู่
และการดํารงชีวิต ดังนั้นการบริหารสาธารณสุขจะต้อง
ผสมผสานกับการพัฒนาด้านอื่นๆ เช่น การเกษตรและ
สหกรณ์ การศึกษา การพัฒนาชุมชน
อมร นนทสุต,

74. แนวคิดการจัดการสาธารณสุขชุมชน 7
งานสาธารณสุขมูลฐานต้องใช้เทคนิคและวิธีการง่ายๆ ไม่
เกินขอบเขตและกําลังที่ชุมชนจะเข้าใจและนํามาใช้
ประโยชน์ได้
อมร นนทสุต,

75. แนวคิดการจัดการสาธารณสุขชุมชน 8
งานสาธารณสุขมูลฐานจะต้องสอดคล้องและอาศัย
ประโยชน์จาสถาบัน หรือระบบชีวิตประจําวันของชุมชน
อมร นนทสุต,

76. แนวคิดการจัดการสาธารณสุขชุมชน 9
งานสาธารณสุขมูลฐานควรมีความยืดหยุ่นในการที่จะนํา
ไปใช้แก้ปัญหา ตามความเหมาะสมของสภาพแวดล้อม
และปัญหาที่กําลังประสบอยู่ ไม่จําเป็นที่เป็นเรื่องเหมือน
กันทุกหมู่บ้าน
อมร นนทสุต,

77. แนวคิดการจัดการสาธารณสุขชุมชน 10
บริการสาธารณสุขที่ประชาชนสามารถดําเนินการได้เอง
ในหมู่บ้าน คือ การให้การศึกษาเกี่ยวกับปัญหา
สาธารณสุข และวิธีการควบคุมปัญหาเหล่านั้น การส่ง
เสริมโภชนา การอนามัยแม่และเด็กและการวางแผน
ครอบครัว การจัดหาน้ําสะอาดและสุขาภิบาล การเสริม
สร้างภูมิคุ้มกันโรค การป้องกันโรคในท้องถิ่น การรักษา
พยาบาลโรคง่ายๆ การจัดหายาที่จําเป็นไว้ใช้ในหมู่บ้าน
อมร นนทสุต,

78. แนวคิดการจัดการสาธารณสุขชุมชน 11
งานสาธารณสุขมูลฐานต้องมีความเชื่อมโยงกับงาน
บริการสาธารณสุขของรัฐ ในด้านการให้การสนับสนุน
การส่งผู้ป่วยเพื่อการเข้ารับการรักษาพยาบาล การให้การ
ศึกษาต่อเนื่อง การให้ข้อมูลข่าวสารด้านสาธารณสุข
อมร นนทสุต,

79. การสาธารณสุขมูลฐาน
• การสาธารณสุขมูลฐาน (Primary health care) เป็นระบบที่ประชาชนเข้ามามีส่วน
ร่วมในการช่วยเหลือดูแลสุขภาพของตนเอง ซึ่งเกิดขึ้นที่ระดับครอบครัวหรือระดับ
หมู่บ้าน บุคลากรที่ใช้บริการหรือช่วยเหลือประชาชนเป็นเป็นการสร้าง “อาสา
สมัครสาธารณสุขประจําหมู่บ้าน (อสม.)” ขึ้นมา หรือใช้ผู้นําที่มีอยู่แล้วในชุมชน
หรือในหมู่บ้านมาอบรมพัฒนาให้มีความสามารถช่วยเหลือชาวบ้านได้ รวมทั้ง
อบรมชาวบ้านทุกคนให้พึ่งตนเองได้ทางสุขภาพอนามัย

80. กิจกรรมสาธารณสุขมูลฐาน
• การโภชนาการ (Nutrition: N) • การทันตสาธารณสุข (Dental health: D)
• การสุขศึกษา (Education: E) • การป้องกันและแกไข้มลภาวะและสิ่ง
แวดล้อมที่เป็นพิษเป็นภัย (Environment
• การสุขาภิบาลสิ่งแวดล้อมและจัดหาน้ํา
health: E)
สะอาด (Water supply and Sanitation: W)
• การควบคุมโรคติดต่อประจําถิ่น • การคุ้มครองผู้บริโภค (Consumer
protection: C)
(Surveillance for local disease control: S)
• การสร้างภูมิคุมกันโรค (Immunization: I) • การป้องกันและควบคุมอุบัติเหตุ อุบัติภัย
และโรคไม่ติดต่อ (Accidental and non-
• การรักษาพยาบาลเบื้องต้น (Simple communicable disease control: A)
treatment: T)
• การป้องกันและควบคุมโรคเอดส์ (AIDS:
• การจัดหายาที่จําเป็นไว้ใช้ในชุมชน A)
(Essential drugs: E)
• การสุขภาพจิต (Mental health: M)

81. หลักการสาธารณสุขมูลฐาน
การมีส่วนร่วมของชุมชน การใช้เทคโนโลยีที่เหมาะสม
(Community participation) (Appropriate technology)
การปรับระบบบริการพื้นฐานของรัฐ
การประสานความร่วมมือกับหน่วยงานอื่น
(Re-oriented basic health
(Intersectional collaboration)
service)

82. Public health priorities

83. การเข้าถึงบริการสุขภาพ

84. การเข้าถึงบริการสุขภาพ
มิติ ความหมาย ตัวชี้วัด
บริการที่มีความสามารถรองรับความจําเป็น
•จํานวนสถานบริการ
Available •เวลาที่รอใช้บริการ
ของประชาชนได้อย่างพอเพียง
•คิวนัดหมายไม่นาน
•เปิดบริการประจํา/สม่ําเสมอ
Continuity of care บริการได้เบ็ดเสร็จ และมีระบบส่งต่อที่ดี
•มีระบบการส่งต่อที่ดี
•อัตราการใช้บริการในเขตรับผิดชอบ
Accessibility ประชาชนมาใช้บริการได้สะดวก •อัตราการใช้บริการเฉลี่ยต่อครั้ง
•ความครอบคลุมของบริการพื้นฐาน
•มีคลินิกนอกเวลา
Accommodation เป็นบริการที่ใช้ได้สะดวก •มีบริการโดยหน่วยเคลื่อนที่
•มีระบบการนัดหมาย
•ความครอบคลุมของการมีสิทธิประโยชน์
Affordability สามารถจ่ายค่ารักษาจากการใช้บริการได้
•ระบบประกันสุขภาพ
ทัศนคติของผู้ใช้บริการที่คาดหวังต่อผู้ให้บ •ความพึงพอใจของประชาชนต่อบริการ
Acceptability
บริการเมื่อเทียบกับบริการจริงที่ได้รับ •ความสัมพันธ์ระหว่างผู้ให้และผู้รับบริการ

85. ความสัมพันธ์ระหว่างผู้ใช้และผู้ให้บริการ
Socioeconomic status (SES) Practice age
Health status ความสัมพันธ์เชิงอํานาจและการถ่วงดุล Practice scale
อํานาจหน้าที่ของ
Health behavior ความสมดุลในการบริการ ความรู้และข้อมูลข่าวสาร
ทันตแพทย์ Practice business
ผู้ใช้บริการ ผู้ให้บริการ
ความสัมพันธ์เชิงผลประโยชน์และต้นทุน
Health insurance/ ผลประโยชน์ ความรู้และข้อมูลข่าวสาร
security Quality of service
Provider
Psychological factors characteristics

86. การแลกเปลี่ยนระหว่างผู้ให้และผู้ใช้บริการ
STRUCTURE
INDIVIDUAL
SES
Health status
Insurance
Cognition POWER BALANCE COST BALANCE
BALANCING PROVIDER EPISODE OUTCOMES
PROVIDER
OPERATION
Personal
Character
INFORMATION
Productivity
Competency OUTCOMES
DENTIST RECIPIENT
ENVIRONMENT
Dentist supply
Market price
Fluoridation
Alternative treatment
เพ็ญแข ลาภยิ่ง, 2554

87. ข้อควรคํานึงในการใช้บริการสุขภาพช่องปาก
• บริการสุขภาพช่องปากมีทั้งการส่งเสริมสุขภาพ การป้องกันโรค การรักษา และการฟื้นฟูสภาพ
ซึ่งมีคุณค่าแตกต่างกันตามการใช้ความหมายของบุคคลและสังคม
• บริการสุขภาพช่องปากเป็นงานหัตถการที่ต้องอาศัยความชํานาญ วัสดุอุปกรณ์ และสิ่งอํานวย
ความสะดวกในการให้บริการ
• อายุเป็นปัจจัยกําหนดการใช้บริการสุขภาพโดยตรง
• ควรศึกษาแรงขับให้ตัดสินใจที่จะหลีกเลี่ยงหรือเข้ารับบริการมากกว่าผลลัพธ์ทางด้านสุขภาพ
โดยตรง
• ค่าบริการอาจไม่สะท้อนปริมาณการใช้บริการ เพราะมีความแตกต่างในเรื่องอัตราค่าบริการ
และเวลาในการให้บริการ
• การอุดหนุนค่าบริการสุขภาพช่องปากสามารถลดความไม่เท่าเทียมกันในการเข้าถึงบริการได้
ก็ต่อเมื่อควาไม่เท่าเทียมกันเกิดจากปัจจัยทางเศรษฐกิจ