1. Ημερίδα - Συνάντηση Εργασίας
ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ
ΣΕ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ
Πάτρα, 13 Νοεμβρίου 2013
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ
Τμήμα Χημικών Μηχανικών
Εργαστήριο Βιοχημικής Μηχανικής
και Τεχνολογίας Περιβάλλοντος (LBEET)
Μιχαήλ Κορνάρος
Επίκ. Καθηγητής

2. «Η αποτίμηση της περιβαλλοντικής ζημιάς στο
νερό και το έδαφος»
Ορισμοί (Π.Δ. 148/2009)
• Ζημία των υδάτων, ήτοι οποιαδήποτε ζημία επηρεάζει δυσμενώς, την
οικολογική, χημική ή/και ποσοτική κατάσταση, ή/και το οικολογικό
δυναμικό των υδάτων.
•
Ζημία του εδάφους, ήτοι οποιαδήποτε μόλυνση του εδάφους η οποία
δημιουργεί σοβαρό κίνδυνο δυσμενών συνεπειών για την ανθρώπινη
υγεία, ως αποτέλεσμα της άμεσης ή έμμεσης εισαγωγής εντός του
εδάφους, επί του εδάφους ή στο υπέδαφος, ουσιών, παρασκευασμάτων,
οργανισμών ή μικροοργανισμών

3. Πεδίο εφαρμογής
• Τα έργα και οι δραστηριότητες που απαριθμούνται στο Παράρτημα ΙΙ του
άρθρου 5 της ΚΥΑ 15393/2332/2002
• Οι διαδικασίες διαχείρισης στερεών αποβλήτων (συλλογή, μεταφορά,
αποθήκευση, αξιοποίηση και διάθεση μη επικίνδυνων και επικινδύνων
αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένης της εποπτείας των εργασιών αυτών
καθώς και της μετέπειτα φροντίδας των χώρων διάθεσης)
• Όλες οι απορρίψεις σε εσωτερικά επιφανειακά ύδατα (συμμόρφωση με
την οδηγία 76/464/ΕΟΚ).
• Όλες οι απορρίψεις ουσιών σε υπόγεια ύδατα (συμμόρφωση με την οδηγία
80/68/ΕΟΚ).
• Η απόρριψη ή διοχέτευση ρυπαντών σε επιφανειακά ή υπόγεια ύδατα
καθώς και η άντληση και κατακράτηση ύδατος (συμμόρφωση με την οδηγία
2000/60/ΕΚ).

4. Πεδίο εφαρμογής
• Η παραγωγή, χρήση, αποθήκευση, κατεργασία, ταφή, απελευθέρωση στο
περιβάλλον και μεταφορά εντός της περιμέτρου της επιχείρησης
α) επικινδύνων ουσιών, β) επικινδύνων παρασκευασμάτων,
γ) φυτοπροστατευτικών ή βιοκτόνων προϊόντων,
• Οι μεταφορές οδικώς, σιδηροδρομικώς, μέσω των εσωτερικών πλωτών οδών,
θαλασσίως ή εναερίως επικινδύνων ή ρυπογόνων εμπορευμάτων
(συμμόρφωση με την οδηγία 94/55/ΕΚ)
• Οιαδήποτε περιοριζόμενη χρήση, συμπεριλαμβανομένης της μεταφοράς,
γενετικώς τροποποιημένων μικροοργανισμών (συμμόρφωση με την οδηγία
90/219/ΕΟΚ).
• Οιαδήποτε σκόπιμη ελευθέρωση στο περιβάλλον, μεταφορά και διάθεση
στην αγορά γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών (συμμόρφωση με την
οδηγία 2001/18/ΕΚ).
• Διασυνοριακή μεταφορά αποβλήτων εντός, προς ή έξω από την Ευρωπαϊκή
Ένωση.
• Η διαχείριση των αποβλήτων της εξορυκτικής βιομηχανίας, σύμφωνα με τις
εθνικές διατάξεις συμμόρφωσης με την οδηγία 2006/21/ΕΚ

5. Ρόλος Εργαστηρίου Βιοχημικής Μηχανικής και
Τεχνολογίας Περιβάλλοντος (LBEET)
Περιβαλλοντική παρακολούθηση (monitoring)
Εκτίμηση περιβαλλοντικής ζημιάς
Προσδιορισμός δράσεων
•
•
πρόληψης και
αποκατάστασης
Ανάπτυξη και βελτιστοποίηση καινοτόμων τεχνολογιών αντιρρύπανσης

6. Ερευνητική Δραστηριότητα :
Περιβαλλοντική παρακολούθηση και εκτίμηση περιβαλλοντικών
επιπτώσεων σε :
φυσικά οικοσυστήματα (κόλποι, παράκτιες περιοχές, ιχθυοκαλλιέργειες
κ.ά)
επιφανειακά και υπόγεια νερά,
βιομηχανικές δραστηριότητες (βιομηχανίες τροφίμων, επεξεργασίας
δερμάτων, παραγωγής χρωμάτων κλπ)
διεργασίες διαχείρισης στερεών αποβλήτων (Χ.Υ.Τ.Α.)

7. Ερευνητική Δραστηριότητα :
•
Ανάπτυξη, μαθηματική μοντελοποίηση και βελτιστοποίηση βιολογικών
διεργασιών και αντιδραστήρων για την επεξεργασία υγρών αστικών και
βιομηχανικών αποβλήτων.
•
Παραγωγή βιοκαυσίμων (υδρογόνου, μεθανίου κ.ά.) από την αξιοποίηση
υγρών & στερεών αποβλήτων από αγροτοβιομηχανικές δραστηριότητες,
ενεργειακά φυτά (γλυκό σόργο) και οργανικά στερεά απορρίμματα.
•
Παραγωγή προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας (π.χ. βιοπολυμερή,
βιοεπιφανειοδραστικών ουσιών κ.ά) αξιοποιώντας διάφορα ρεύματα
αποβλήτων με χρήση καθαρών και μικτών μικροβιακών καλλιεργειών.
•
Τεχνολογίες απομάκρυνσης ξενοβιωτικών ουσιών (φάρμακα,
επιφανειοδραστικά, κ.ά.) από υγρά αστικά και βιομηχανικά απόβλητα.
•
Εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων διεργασιών και προϊόντων με
εφαρμογή της μεθοδολογίας Ανάλυσης Κύκλου Ζωής
•
Ανάπτυξη εργαλείων διαχείρισης του υδατικού πλούτου και της προστασίας
του θαλάσσιου παράκτιου οικοσυστήματος.

8. Εξοπλισμός Εργαστηρίου
Το LBEET είναι άρτια εξοπλισμένο και έχει αναπτύξει την απαραίτητη
μεθοδολογία και τις τεχνικές που απαιτούνται για :

φυσικοχημικό και μικροβιολογικό χαρακτηρισμό (προεπεξεργασία και
ανάλυση) δειγμάτων :
◊ υγρών και στερεών αποβλήτων,
◊ πόσιμου και θαλασσινού νερού,

την ανάπτυξη και βελτιστοποίηση βιοτεχνολογικών και περιβαλλοντικών
διεργασιών και αντιδραστήρων.
Ειδικότερα περιλαμβάνονται:
 Αναλυτικός εξοπλισμός
 Εξοπλισμός για τη μελέτη βιοτεχνολογικών διεργασιών
 Εξοπλισμός για τη μελέτη περιβαλλοντικών διεργασιών
 Υποστηρικτικός εργαστηριακός εξοπλισμός
 Πιλοτικές διατάξεις
 Λογισμικό

9. Εξοπλισμός Εργαστηρίου
Αναλυτικός εξοπλισμός
• Aέριος χρωματογράφος (GC) με ανιχνευτές ECD & NPD (Agilent)
• Aέριος χρωματογράφος (GC) με ανιχνευτές TCD & FID (Agilent)
• Σύστημα υγρής χρωματογραφίας υψηλής απόδοσης (HPLC) με ESI-QTOF-MS
(Agilent)
• Σύστημα υγρής χρωματογραφίας υψηλής απόδοσης (HPLC) με DAD, ELSD
και φθορισμομετρικό ανιχνευτή (Agilent)
• Ιοντικός χρωματογράφος (DIONEX)
• Αναλυτής Ολικού Οργανικού Ανθρακα (ΤΟC) και Ολικού Αζώτου (TN) σε
υγρά, στερεά και αέρια δείγματα (Shimadzu)
• Φασματοφωτόμετρο ατομικής απορρόφησης με φούρνο γραφίτη (Shimadzu)
• Φασματοφωτόμετρα UV-VIS (Cary 50, Varian, MACHEREY-NAGEL, HACH)
• Συσκευή μέτρησης αζώτου κατά Kjeldahl (TKN) και αμμωνιακού αζώτου
(VELP)
• Σύστημα μέτρησης BOD με κατάλληλο επωαστικό κλίβανο (WTW)
• Συσκευή εκχύλισης με την τεχνική Randall (VELP)
• Φασματόμετρο FT-IR (Iron-Diesel)
• Συσκευή μέτρησης flash point (Iron-Diesel)

10. Εξοπλισμός Εργαστηρίου
HPLC με ESI-QTOF-MS
Ιοντικός χρωματογράφος και
GC με ανιχνευτές TCD & FID, ECD & NPD

11. Εξοπλισμός Εργαστηρίου
HPLC με DAD, ELSD και
φθορισμομετρικό ανιχνευτή
Εργαστηριακή διάταξη συγχώνευσης
αγροτοκτηνοτροφικών αποβλήτων με
ληγμένα γαλακτοκομικά προϊόντα

12. Περιβαλλοντική παρακολούθηση θαλάσσιας περιοχής με
βιομηχανική δραστηριότητα
ΕΙΔΟΣ
Φυσικοχημικές αναλύσεις
Μικροβιολογικές αναλύσεις
Βαρέα Μέταλλα
ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ
Ολικά αιωρούμενα (TSS) και
πτητικά στερεά (VSS)
Πετρελαιοειδή
Λάδια
Ολικό άζωτο
Ολικός φωσφόρος
pH
NO3-N
NH4-N
NO2-N
E.coli & Εντερόκοκκοι
Mn
Fe
Ag
As
Cd
Cr
Cu
Ni
Pb
Zn
Hg

13. Περιβαλλοντική παρακολούθηση Χ.Υ.Τ.Α.
ΣΤΡΑΓΓΙΣΜΑΤΑ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ
Μετρούμενοι παράμετροι :
pH, COD, BOD5, οσμές, αγωγιμότητα, θολερότητα, θερμοκρασία, φαινόλες,
As, Cd, Cu, Hg, Zn, πτητικά κυανίδια, φθορίδια, ολικός φώσφορος,
αμμωνιακό άζωτο, ολικά στερεά, αιωρούμενα στερεά, διαλυμένα στερεά.
ΥΠΟΓΕΙΑ & ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΑ ΥΔΑΤΑ
Μετρούμενοι παράμετροι :
BOD5, COD, SO4, NH4-N, Οργανικό N, Cl, F, TOC, φαινόλες, φωσφορικά,
βαρέα μέταλλα, αγωγιμότητα, στάθμη στις γεωτρήσεις και το pH.
ΒΙΟΑΕΡΙΟ & ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Μετρούμενα συστατικά : μεθάνιο, διοξείδιο του άνθρακα, οξυγόνο, ολικό
χλώριο, ολικό φθόριο, ολικό θείο, άζωτο, βενζόλιο, χλωροαιθάνιο.

14. Περιβαλλοντική παρακολούθηση της ποιότητας
επιφανειακών και υπόγειων υδάτων

15. Περιβαλλοντική παρακολούθηση της ποιότητας
επιφανειακών και υπόγειων υδάτων

16. Περιβαλλοντική παρακολούθηση της ποιότητας
επιφανειακών και υπόγειων υδάτων
Ανάπτυξη περιβαλλοντικού πληροφοριακού συστήματος (GIS)

17. Περιβαλλοντική παρακολούθηση της ποιότητας
επιφανειακών και υπόγειων υδάτων
Ετήσια διακύμανση κατανομών συγκεντρώσεων ΝΟ3-
Μάϊος ‘07
Οκτώβριος ‘07
Μάρτιος ‘08
Ιούλιος ‘07
Ιανουάριος ‘08
Μάϊος ‘08

18. Οργανικά απόβλητα :
Περιβαλλοντικές επιπτώσεις και τεχνολογίες διαχείρισης
 Αγροτο-βιομηχανικά απόβλητα: ελαιοτριβείου, τυροκομείου,
σφαγείου
 Ενεργειακές καλλιέργειες- λιγνοκυτταρινούχα υλικά (αραβόσιτος,
γλυκό σόργο κλπ.)
 Λοιπές πηγές βιομάζας: άχυρο, κλαδιά δένδρων, φλοιοί ξηρών
καρπών, πυρήνες ροδάκινων (κονσερβοποιία), πριονίδια
 Κτηνοτροφικά: χοιροστάσια, βουστάσια
 Λυματολάσπη από υγρά αστικά απόβλητα
 Οργανικό κλάσμα στερεών απορριμμάτων
 Παραπροϊόντα παραγωγής βιοντίζελ (γλυκερόλη)

19. Οργανικά απόβλητα - Περιβαλλοντικές επιπτώσεις
 Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την
ανεξέλεγκτη διάθεση των ανεπεξέργαστων ή
ελλιπώς επεξεργασμένων αποβλήτων
•
•
•
•
Πιθανές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία
Ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα
Όχληση των κατοίκων – τουριστών
Επίδραση στα φυσικά οικοσυστήματα- ρύπανση
φυσικού οικοσυστήματος π.χ . ποτάμια, θάλασσες
 Κοινωνικές: Δημόσια υγεία,
υποβάθμιση εδάφουςπεριοχών
 Οικονομικές: τουρισμός,
περιορισμός ανάπτυξης
βιομηχανιών- περιορισμός
στην ανάπτυξη γεωργικών &
κτηνοτροφικών μονάδων
Βουραϊκός
Αλιάκμονας
Πηνειός
Κοτύχι, Ηλιεία

20. Οργανικά απόβλητα στην Αχαΐα
Δραστηριοποιούνται...

102 Ελαιοτριβεία (Νοέμβριος – Φεβρουάριος) (1570 tn κατσίγαρος/d)

813 Βουστάσια (10581 ζώα) (Συνεχής λειτουργία) (530 tn κοπριά/d)

10 Χοιροστάσια (403 ζώα) (Συνεχής λειτουργία)

18 Τυροκομεία (Νοέμβριος - Ιούνιος) (180 tn τυρόγαλο/d)

28 Οινοποιεία

47 Επιχειρήσεις παραγωγής – διάθεσης – επεξεργασίας αγροτικών
προϊόντων

2 Σφαγεία

10 Επιχειρήσεις επεξεργασίας – πώλησης προϊόντων κρέατος

21. Χαρακτηριστικά αγροτοκτηνοτροφικών αποβλήτων
Ελαιοτριβείου
• Αρκετά υψηλό οργανικό φορτίο
• Υψηλή συγκέντρωση φαινολικών
(φυτοτοξικότητα)
• Μικρή περιεκτικότητα σε άζωτο
Βουστασίου
• Υψηλή συγκέντρωση στερεών
• Χαμηλή τιμή pH
Τυροκομείου
• Αρκετά υψηλό οργανικό φορτίο
• Υψηλή συγκέντρωση
υδατανθράκων
• Μικρή περιεκτικότητα σε άζωτο
• Χαμηλό pH (<6) (γρήγορη
οξίνιση)
• Χαμηλή συγκέντρωση στερεών
• Υψηλό οργανικό φορτίο
• Υψηλή συγκέντρωση στερεών
• Υψηλή περιεκτικότητα σε
άζωτο
• Μικρή περιεκτικότητα σε
διαλυτό φώσφορο
• Ουδέτερο pH

22. Προτεινόμενη λύση
Ηλεκτρισμός
ΣΗΘ
Θερμότητας
Κατσίγαρος
ελαιοτριβείων
Υγρή ή
στερεή
κοπριά
Υπολείμματα
οινοποίησης
Αγροτικά
υπολείμματα
Ενσίρωμα
ενεργειακών
φυτών
Αλλα
οργανικά
υπολείμματα

Βιοαέριο
Μονάδα
αναερόβιας
συγχώνευσης
αποβλήτων
Υγρό
κλάσμα
Αερόβιος
SBR
Υγρό
λίπασμα
απορροή
φυγόκεντρος
στερεό
Κομποστοποίηση
Σύστημα
μεμβρανών
Ώριμο
κομπόστ
Διάθεση στο
έδαφος ή σε
υδάτινο αποδέκτη
Άρδευση
(επαναχρησιμοποίηση)
Καλλιέργεια
ενεργειακών
φυτών

23. Προτεινόμενη λύση : πιλοτική μονάδα στη ΒΙ.ΠΕ. Πατρών
Δυναμικότητα
μονάδας
10kWel

24. Καινοτόμες λύσεις : ταχύρρυθμα συστήματα επεξεργασίας
υγρών αποβλήτων ελαιοτριβείων (3-φασικών και 2-φασικών)
Περιγραφή εξοπλισμού
1.
Μετρητής βιοαερίου
2. Αισθητήρας θερμοκρασίας
3. Υδατόλουτρο
4. Αντλία ανακυκλοφορίας
5.
Αντλία τροφοδοσίας
6. Δοσομετρική αντλία ρυθμ. δ/τος
7.
Ρυθμιστής θερμοκρασίας
8. Δεξαμενή καθίζησης
9. Διαχωριστής αερίου/υγρού
10. Ρυθμιστής pH
11. Δοχείο απορροής
12. Ρυθμιστής παροχής τροφοδοσίας

25. Ευχαριστώ για την προσοχή σας
Στοιχεία επικοινωνίας:
Επικ. Καθ. Μιχάλης Κορνάρος
Πανεπιστήμιο Πατρών
Τμήμα Χημικών Μηχανικών
Εργ. Βιοχημικής Μηχανικής
& Τεχνολογίας Περιβάλλοντος
 +30 2610 997418
 +30 2610 993070
 kornaros@chemeng.upatras.gr