İntihar düşünce ve davranışını tanımlayıcı, çocuk hekimlerine sunmak üzere hazırladığım konuşma. İstanbul Tıp Fakültesi Pediyatri Bölümü'nde sundum (3/2016)

1. İntihar,
özellikle ergen ve gençlerde
Dr Yankı Yazgan
İst Tıp Fak, Pediyatri
16.3.2016
1

2. Yaş/cinsiyet
2

3. 3

4. 4

5. Intihar spektrumu
! Intihar fikri (ideation). “Ölümünün faili olmak
düşüncesi” plan spesifikliği, arzunun ciddiyeti
! Intihar tehditleri
! intiharımsı? Öldürücülüğü ve niyeti zayıf
eylemler.
5

6. Intihar spektrumu
! kendine bile bile zarar verme: öldürme arzusu/
niyeti bildirmeden
! Intihar girişimi: ölümle sonuçlanmayan öldürme
niyeti bulunan davranış
! Yarım kalmış intihar: İntihar davranışının dış
bir etkenle yarım kalması
6

7. girişim Tamamlanmış
intihar
7

8. EPIDEMIOLOGY
8

9. epidemiyoloji
! % 300 artış (ölümlü intihar davranışı)
! % 700 artış (ölümle sonuçlanmamış olan)
! % 10- 30 intiharı ciddi biçimde düşünen
ergen oranı
9

10. Intihar girişimi
! 100,000’de 100 and 300.
! Kadınlar ve <30 y çoğunlukta, en çok 15-19 y
! Düşük SES
! % 35-79 depresyon
Erkeklerde en yüksek 25-29 y aralığında
10

11. yaş
! Erkekler >45
! Kadınlar>55
! 40 /100,000 erk > 65
! Hekimler, hemşireler…
11

12. Erkekler, kadınlar vb
! Erkeklerde intihar eylemi her yaşta daha fazla
! (2:1 - 7:1)
! Erkekler, atlama, ası, ateşli silah
! Kadınlarda boğulma ve aşırı doz ilaç alımı
! Beyazlarda daha yüksek (ABD).
! Göçmenler ve azınlıklarda daha düşük
12

13. Figure 1. Suicide (1990-1995) and attempted suicide (1990-1998) rate per 100,000 by gender, Holon Bat-Yam.
0
50
100
150
200
250
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
Attemptedsuicide
Rateper100,000
0
5
10
15
20
25
Suicide
Rateper100,000
Attempted Female
Attempted Male
Suicide Male
Suicide Female
13

14. 0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
15-19 20-24 25-29 30-34 35-44 45-54 55-64 65-74 75+
Age groups
Personswithasuicideattempt
/
100.000
male
female
İntihar girişimi- yaş ve cinsiyet, IL
14

15. Data not available
for 15-19 years
Lower-middle suicide rate
4 (United Kingdom) to 7.6 (Bulgaria)
Low suicide rate
0.01 (Malta) to 3.8 (Spain)
Suicide rates in the age group 15-19 years in WHO European region
High suicide rate
11 (Croatia) to 24 (Kazakstan)
Upper-middle suicide rate
8.1(Czech Republic) to 10.8 (Switzerland)
Data not available
for 15-19 years
Lower-middle suicide rate
4 (United Kingdom) to 7.6 (Bulgaria)
Low suicide rate
0.01 (Malta) to 3.8 (Spain)
Suicide rates in the age group 15-19 years in WHO European region
High suicide rate
11 (Croatia) to 24 (Kazakstan)
Upper-middle suicide rate
8.1(Czech Republic) to 10.8 (Switzerland)
Azerbaijan
Armenia
Georgia
Turkmenistan
Bulgaria
Greece
Yugoslavia
Romania
Albania
Hungary
Moldova, Republic Of
Croatia
Austria
Tajikistan
Kyrgyzstan
Uzbekistan
Andorra
France
Spain
Ukraine
Italy
Israel
Czech Republic
Poland
Lithuania
Finland
Sweden
Estonia
Russian Federation
Belgium
Netherlands
United Kingdom
Germany
Denmark
Norway
Belarus
Latvia
Kazakhstan
Malta
Portugal
Iceland
Ireland
Turkey
15

16. Cinayet ve İntihar oranları (2003’e
kadar)
16

17. Risk Faktörleri
! “Bulaşma”
! Araçların varlığı ve erişilebilirliği
! Kişilik özellikleri
! Biyoloji
17

18. Ruhsal bozukluklar
! Depresyon
! şizofreni
! Anksiyete bozuklukları
! Disosiyatif bzk
18

19. Ruhsal bozukluklar
! Davranım Bzk
! Anoreksiya ve Bulimiya Nervoza
! Kişilik bozuklukları
19

20. Alkol ve madde
! Madde ve alkol kötüye kullanımı
! Dürtüsellik ", muhakeme #, depresyon"$
20

21. Kişilik özellikleri
! Mükemmeliyetçilik, hataya
tahammülsüzlük
! Dürtüsel agresif özellikler/aşırı
“hassasiyet”
! Umutsuzluk (genellikle depresyon ile
ilişkili)
21

22. gençlerde
Intihar davranışı farklıdır.
Dürtüsellik, madde kullanımı ve kişilik
özellikleri (genç olmayanlardan daha
fazla rol oynar)
22

23. Intihar genetiği
! Genetik ile agresyon/dürtüsellik
arasında yakın ilişki var.
23

24. dürtüsellik
! Ergenlik dönemi intihar girişimi ve
eylemlerinin en yüksek olduğu dönemdir
(erkekler için 65+ dönemi hariç)
24

25. gençlerde
! Batı’da ergen ölümleri: kaza, cinayet,
intihar
! Önlenebilir?
! bağlantı:
! Dürtüsellik, gözü karalık, alkol ve madde
kötüye kullanımı
25

26. Depresyon
% Depresyon (öncesinde DES ve AyrAnx gibi
sorunlar)
% kronikleşme
% Psikotikleşme (suçluluk)
26

27. Bipolar bzk
% Ilk epizod (15-19),
% Klinisyen farkındalığı düşük
27

28. şizofreni
% Tanıda tereddüt tedaviyi geciktirebilir.
% Intihar ile ilişkili (%10-15 nihayetinde)
28

29. dikkat
! Yeme bozuklukları
! Dikkat bozuklukları
! Istismar vakaları
! Kendine zarar verme
! Alkol ve madde kötüye kullanımı
29

30. Acil’de
! Aile ve ergenle bir ilişki oluşturun
! Tedavinin önemini vurgulayın
! Ölüm arzusu sabit ya da ruhsal durumu
ağır-bozuk (psikotik, konfüze vb) olanları
yatırın.
! Farklı kişilerden bilgi alın
30

31. Acil’de
! Evde ateşli silah ve öldürücü araçlar?
! Alkol ve maddenin intiharı
kolaylaştırıcılığına dikkat
! Ailede intihar öyküsü
! Aile ortamının negatif duygu yüklülüğü
31

32. Acil’de
! Kontrat yapılablir, ama bir garanti taşımaz.
! Psikiyatr ile randevusunu acili terkederken
verebilmiş olmak…
! Tedaviyi azımsamak, intihar girişimini
sıradanlaştırmak sık yapılır
32

33. Risk faktörleri
& Işsizlik
& yoksulluk
% El altındaki silahlar
& Biyolojik (genetik etkenler)
& Kişiye ait etkenler
33

34. Kendini yaralayıcı davranış ile
intihar davranışı ayrımı
! Motivasyon, niyet, ölümcüllük
! Ölme arzu ve niyeti (davranışın sonucunun ne
olmasını bekliyordu?)
! Motivasyonu (ölmek, kurtulmak, bir mesaj
vermek, rahatlamak)
34

35. (kendini yaralayıcı davranış)
Self-injurious Behavior
! Intihar amacı olmadığını belirtir (ancak
süreç içinde bu böyle olmaz)
– Kendine zarar verme arsuzu
– Yükselen gerilim
– Başka yapacak bir şey yok hissi
– Yaralama sonucu hızla rahatlama
– Son yayınlar intihar riski açısından farksız
buluyor. 35

36. SIB Ergendeki eksik alanlar
– Duygularını tanımlamakta zorluk
– Duygularını kontrolda zorluk
– Ne olup bittiğini anlamak için yaptıklarına
çevrenin tepkisine ihtiyaç duyma (kendi
hissettiklerinden bir sonuç çıkartamama9
– Sıkıntıya gelememe
– Problem çözme becerisi (Miller, 1999)
36

37. Intihar riskini azaltıcı psikolojik yeti:
Sıkıntıya tahammül edebilme
! Ağrıya dayanabilme becerisi
! Duyguyu olduğu gibi kabullenme becerisi
! Rahatsız edici ya da acı verici duyguları (ve
sıkıntısını) kabul etme becerisi (erteleme ya
da yadsıma yerine) Linehan (1993)
37