1. UNIVERSITETI I PRIZRENIT
FAKULTETI EKONOMIK
Punim seminarik
MENTORI: STUDENTI:
Prof. Ass.Dr. Hamdi Hoti Ymer M. Ejup

2. 2
UNIVERSITETI I PRIZRENIT
FAKULTETI EKONOMIK
PROGRAMI : MASTER
Drejtimi : Kontabilitet dhe Auditim
Viti akademik 2015/2016
LËNDA : QEVERSIJA E KORPORATAVE
TEMA : AUDITIMI I PROCESIT TË TË HYRAVE
Janar , 2016

3. 3
PËRMBAJTJA
Hyrje …………………………………………………………………………………...................3
Njohja e të hyrave ………………………………………………………………………………...5
Përmbledhje I procesit të të hyrave ……………………………………….....................................7
Llojet e transakcioneve dhe llogarive të pasqyrave financiare që preken………………………...8
Llojet e dokumenteve dhe regjistrimeve………………………………………..............................9
Funksionet kryesore në procesin e të hyrave ……………………………………………............11
Ndarja kyqe e detyrave ……………………………………………………………………….....13
Rreziku inherent……………………………………………………………………….................14
Vlerësimi I rrezikut të kontrollit …………………………...........................................................16
Aktivitetet e kontrollit dhe testet e kontrollit-Transakcionet e të hyrave………………………..18
Aktivitetet e kontrollit dhe testet e kontrolleve-Transakcionet e pranimit të keshit……………..21
Aktivitetet e kontrollit dhe testet e kontrollit-Transakcionet e kthimit të shitjeve dhe lejimeve...23
Procedurat substanciale analitike…………………………………………………………….......24
Procesi I konfirmimit-Llogaritë e arkëtueshme………………………….....................................27
Vlerësimi I gjetjeve të auditimit- Llogaritë e arkëtueshme dhe llogaritë e lidhura me to…….....28
Përfundimi.……………………………………………………………….....................................29
Literatura.……………………………………………………………………………...................30

4. 4
HYRJE
Problemet e principalit dhe agjentit që rezultojnë nga informatat asimetrike (skandali I
ENRONIT 2001),nevoja e investitorëv, kreditorëve ,menaxherëve ,punëtorëve, organeve
rregullative për informata të besueshme,skandalet financiare dhe fraudimet(fshehjet),kanë bërë
që kërkesa për auditim dhe auditorë me integritet të lartë të rritet në mënyrë marramendëse në dy
dekadat e fundit
Në pyetjen se pse nevojitet auditimi,një përgjigje e thjeshtë do të ishte “ngase është I kërkuar
nga ligji” ,por që vlen të theksohet që auditimi është i dobishëm edhe në raste kur nuk kërkohet
nga ligji.Madje evidenca tregon faktin që auditimet e para(në rrethana të atëhershme) janë
zhvilluar që në kohën e Greqisë antike në v. 500 p.e.s ,shumë kohë para se të kërkohej nga ligji.
Por që nga zhvillimi i korporatës si formë e biznesit dhe rritja e zgjerimi I ekonomisë botërore në
200 vitet e fundit ka ndodhur zhvillim I hovshëm I auditim.
Definicioni I përgjithshëm I cituar gjerësisht është si vijon:
Auditimi është proces sistematik,I mbledhjes dhe vlerësimit në mënyrë të evidencës lidhur me
pohimet rreth aksioneve dhe ngjarjeve,për të vlerësuar shkallën e korrespondimit të këtyre
pohimeve me kritere të caktuara dhe komunikimin e rezultateve për përdoruesit.
Ka disa lloje të auditimit1:auditimi I mbrendshëm,auditimi I jashtëm,auditimi nga organet
shtetërore.
Auditimi I mbrendshëm bëhet nga organet e ndërmarrjes dhe mund të përkufizohet si gjykim I
pavarur brenda organizatës për hetimin dhe vlerësimin e veprimtarisë dhe rezultateve të saj.
Auditimi I jashtëm bëhet nga punëtorët e pavarur që nuk janë nëpunësa të organizatës që bëjnë
auditimin e pasqyrave fianciare për të dhënë një opinion për vërtetësinë e tyre.
Ndërkaq auditorët shtetërorë bëjnë auditmin e finacimit të organeve shtetërore dhe
përputhshmërinë me dispozitat ligjore (Zyra e auditorit të përgjithshëm,Organet e administratës
qëndrore,Administrata tatimore).
Në këtë punim do të elaborojmë për auditimin e procesit të të hyrave që bën pjesë në auditimin e
pasqyrave financiare(Auditimi I jashtëm).Auditorët në përgjithësi e ndajnë sistemin inforamtiv të
entiteve në disa procese te biznesit.Duke përdorur këtë qasje,auditori është në gjendje të mbledhë
evidencë duke ekzaminuar transakcionet përkatëse prej origjinës së tyre deri në vendosjen e tyre
të fundit në ditarët dhe librat e kontabilitetit.Të pesë proceset bazike të biznesit ose ciklet e
1 Dr.sc.Hajrullah Gorani,”Kontolli dheRevizioni I Ndërmarrjeve”,UP ,Prishtinë1998 ,Faqe 71,72

5. 5
transakcioneve janë: (1)Procesi I të Hyrave, (2) Procesi I Blerjeve, (3) Procesi I Menaxhimit të
Burimeve Njerzore, (4) Procesi I Menaxhimit të Rezervave, (5) Procesi I Financimit.
Procesi I të hyrave ka të bëjë me shitjen e mallrave dhe shërbimeve tek konsumatorët.Në këtë
punim do të fillojmë me konceptet bazë lidhur me njohjen e të hyrave nga entitetet.Pastaj do të
prezantohet një përmbledhje e procesit të të hyrave.Kjo do të vijohet pastaj me një diskutim të
faktorëve specifik që kanë efekt në vlerësimin e rrezikut inherent për procesin e të hyrave dhe
vlerësimin nga auditori për rrezikun e kontrollit. Poashtu do të diskutojmë edhe procedurat
substanciale analitike që I kryen auditori për të arritur nivel të përshtatshëm të rrezikut të
deteksionit (zbulimit) për llogaritë e prekura nga procesi I të hyrave.Përderisa theksi kryesor do
të jetë në llogaritë e arkëtueshme, diskutimi poashtu mbulon edhe lejimet për llogaritë e
pambledhshme, shpenzimet e borxhit të keq dhe kthimet e shitjeve dhe lejimet.

6. 6
Njohja e të hyrave
Ky koncept ka një rëndësi fundamentale në auditimin e procesit të të hyrave.Të hyrat patjetër që
duhet të njihen në përputhshmëri me kornizën e aplikueshme të raportimit financiar në mënyrë
që auditori të lëshojë opinion pa rezerva (pa modifikime).
Transakcioni të hyra-prodhues në përgjithësi konsiston në shitjen e mallrave dhe ofrimin e
shërbimeve.Bordi Ndërkombëtar për Standardet e Kontabilitetit (IASB) I definon të hyrat në
Standardin Ndërkombëtar të Kontabilitetit (IAS) 18 si:
2Rrjedhë bruto nga benfited ekonomike gjatë periudhës,të shkaktuara gjatë aktiviteteve të
rregullta të një entiteti e që kjo rrjedhë rezulton me shtim të ekuitit tjetër nga shtimi që lidhet me
kontributet nga ekuiti I pjesëmarrësve.
.
SNK (IAS) 18 thotë që të hyrat duhet të llogariten në vlerën e tregut të konsideratës së arkëtuar
apo të arkëtueshme.Vlera e tregut është shuma për të cilën një aset mund të këmbehet apo një
detyrim mund të krijohet në mes të palëve me dëshirën e tyre në një transakcion tregu.
Në përgjithësi entiteti pranon kesh apo ka kërkesë për të pranuar kesh.Kërkesat për të pranuar
kesh zakonisht referohen si llogaritë e arkëtueshme.Çështje parësore në kontabilitetin e të hyrave
është përcaktimi se kur duhet njohur apo regjistruar këto të hyra në pasqyrën e të ardhurave.Si
rregull e përgjithshme të hyrat njihen kur procesi I fitimit të jetë kompletuar.Sipas SNK 18 të
hyrat njihen kur është e mundshme që benefitet e ardhshme ekonomike do të rrjedhin në entitet
dhe këto benefite mund të maten.
SNK 18 ofron këto kritere për njohjen e të hyrave:
 Entiteti ka trensfruar tek blerësi rrezik dhe përgjegjësi të pronësisë së mallrave,
 Entiteti nuk vazhdon të ketë involvim menaxherial që shoqërohet me pronësi dhe as
kontroll efektive në mallrat e shitura,
 Vlera e të hyrave mund të matet drejtë,
 Kur është e mundshsme që benefitet ekonomike që shoqerojnë trasakcionin do të rrjedhin
në entitet,
 Kur shpenzimet e shkaktuara ose që do të shkaktohen nga transakcionin mund të maten
drejtë.
Disa nga këto kritere kërkojnë vëmendjen e veçant të menaxhmentit dhe të audorit.Vlersimi
se kur entiteti i bart rreziqet dhe të drejtat e pronësisë tek blerësi kërkon një egzaminim të
rrethanave të transakcionit.Në shumë raste ky transfer koinqidon me transferin e titullit legal
2 www.iasb.org

7. 7
apo të transferit të pronësisë tek blerësi.Ky është shembull për shumë raste të shtijes me
pakicë.Nëse entiteti mban rrezik të pronësisë, transakcioni nuk është shitje dhe të hyrat nuk
mund të njihen.Për shembull nëse shitësi i transferon mallrat tek shitës dhe ka obligim që t,i
riblejë ato atëherë nuk njihen shitjet pasi që nuk është transferuar asnjë rrezik i pronësisë.
Njohja e të hyrave vazhdon të paraqesë tek auditorët risk të auditimit mjaft domethënës dhe
ka rezultuar me pyetjen rreth integritetit të pasqyrave fianciare.Auditori duhet të paramendojë
që ka një risk të materilitetit deri tek fraudacioni në lidhje me njohjen e të hyrave dhe këto
janë rrezik mjaft I madh që kërkon konsideratë speciale nga auditori.Nëse auditori nuk e
identifikon këtë si rrezik, standardet e auditimit kërkojnë që të dokumentohet arsyeja që
mbështet konkluzionin e auditorit.
Auditori duhet të ketë vëmendje edhe në këto çështje që lidhen me njohjen e të hyrave:
 Marrvseshjet anash (Side agreements)- janë marrëveshje që përdoren për të ndërruar
afatet dhe kushtet e shitjeve të regjistruara në mënyrë që të joshen konsumatorët që të
pranojnë dërgesën e mallrave dhe shërbimeve.
 Mbushja e kanalit distributiv (Channel Stuffing)- është një praktikë e marketingut që
nganjëherë e përdorin furnitorët për të “fryrë” shitjet duke I shtyrë distributorët që të
blejnë më shumë rezerva se sa që përkatësisht mund të shesin.
Për shumicën e entiteve ky process i njohjes së të hyrave ndodhë në një periudhë shumë të
shkurt, por në disa industri siç është konstruktimi apo mbrojtja,ky proces mund të zgjasë me
vite.Politika e njohjes së të hyrave ndikon në mënyrën se si procesohen transakcionet dhe si
regjistrohen në pasqyrat financiare,kështu që auditori duhet të kuptoj këto politika në mënyrë që
të mund të auditoj procesin të hyrave.

8. 8
Përmbeldhje I procesit të të hyrave
Do të marrim një shembull hipotetik të një kompanie të madhe dhe të shohim se si funksionon
procesi I të hyrave.Në këtë kompani ofrohet 24 orë shërbimi falas I telefonit që mund të thirret 7
ditët e javës për të porositur.Thirrjet telefonike përgjigjen nga përfaqsuesit e shitjes, të cilët I
përdorin online terminalet e kompjuterit për të futur porositë.Përfaqsuesit e shitjes I fusin
porositë në një sistem online të kontrollit të porosive të hapura dhe të rezervave.Konsumatorët që
përdorin web-faqen kompletojnë një faqe kompjuteri ku kërkohet informatat mbi kodin e
produktit, madhësinë,ngjyrën,etj.Kur të përfondon me këtë blerje ai I jep të dhënat kredit kartës
dhe të dhënat e adresës në një formë të bazuar në kompjuter.Kjo kompani ofron siguri që ëeb-
faqja është vlersuar dhe testuar nga institucione kompetente dhe I plotëson kriteret përkatse(CPA
Web Trust).Porositë nga komjuteri procesohen çdo natë në baze grupore kur edhe printohen
tiketat për ngarkesë me bar kode për skanim optik.Stoqet merren duke u bazuar në lokacionin e
produkteve se sa të porosive,kjo përcillet me një sortim kompjuterik dhe transportim të mallrave
në shumë zona të paketimit dhe zona të ngarkimit. Një sistem I kompjuterizuar I trajton edhe
mallrat qe kthehen nga konsumatorët.Në shumicën e rasteve konsumatorët paguajnë në kesh ose
me karta krediti.Banka e kësaj kompanie rimbursohet zakonisht për brenda 3 ditësh nga
kompanitë e kredit kartave. Llogarive grupore apo të korporatave u lejohen kredi nga
departamenti për kredi në këtë kompani kur ka konsumatorë të rinjë departamenti I kredive kryen
një analizë kredie duke u bazuar në politikat e kompanisë.Pastaj kompletohet një formë e
autorizimit të kredisë dhe limiti I kredisë futet në bazën e të dhënave.
Në vazhdim do të diskutojmë këto tema që lidhen me procesinë të hyrave:
 Llojet e transakcioneve dhe llogarive të pasqyrës financiare që preken,
 Llojet e dokumentve dhe regjistrimeve,
 Funksionet kryesore,
 Ndarja kyqe e detyrave.

9. 9
Llojet e transakcioneve dhe llogarive të pasqyrave financiare që preken
Tri lloje të transakcioneve tipike që involvohen në procesin e të hyrave janë:
 Shitja e mallrave dhe shërbimeve me kesh ose kredi,
 Pranimi i keshit nga konsumatorët si për pagesën e mallrave dhe shërbimeve,
 Kthimi i mallarve nga konsumatorët për kredi ose kesh.
Për disa entitete lloje tjera që mund të ndodhin si pjesë e procesit të të hyrave përfshijnë:shitjet
në mes vet kompanisë, shitjet me palët e lidhura, andaj auditori duhet të jetë i informuar se si
procesohen këto shitje nësë ato paraqesin materialitet në pasqyrat financiare.
Procesi I të hyrave prek shumë llogari të pasqyrave fianciare ndër më kryesorët janë:
Llojet e transakcioneve Llogaritë e prekura
Transakcionet e shitjes Llogaritë e arkëtueshme
Lejimet për llogaritë e pambledhshme
Shpenzimet e borxhit të keq
Transackionet e pranimit të kesh-it Kesh
Llogaritë e arkëtueshme
Zbritjet e kesh
Kthimet e shitjeve dhe lejimet Kthimet e shitjeve
Lejimet e shitjeve
Llogaritë e arkëtueshme

10. 10
Llojet e dokumenteve dhe regjistrimeve
Në vijim do t’i shtjellojmë dokumentet dhe regjistrimet që përdoren ne procesin e të hyrave, ku
duhet të kemi parasysh se në një sistem të avancuar të teknologjisë informative (TI) disa nga këto
dokumente dhe regjitrime mund të egzistojnë për një periudhë të shkurtër dhe mund të mbahen
vetëmnë formë të lexueshme në komojuter.
Porosia e konsumatorit
Ky document përmban detajet për llojet dhe sasinë e mallrave ose shërbimeve të porositura nga
konsumatori. Kjo porosi mund të përgadit nga personi I shitjes ,të vijnë me postë apo fax dhe të
prnuara me telefon apo internet.Porositë nag telefoni dhe internet futen direct ne programin për
vlerësimin e të dhënave.
Forma e aprovimit të kredisë
Kur konsumatori blen mallrat më kredi për herë të parë nga, kompania duhet të ketë një
procadurë për të vlerësuar bonitetin e kreditimit dhe rezultati nga kjo proceurë në këtë formë të
aprovimit të kredisë dhe kjo procdurë përdoret për të caktuar limitet e kredisë në të ardhmen.
Raporti i porosive të hapura
Ky është një raport i të gjtha porosive të bëra nga konsumatori procesimi i të cilave nuk ka
përfunduar ende.kur mallrat të ngarkohen dhe faturohen porosia shënohet si e kryer. Ky raport
duhet të rishikohet çdo dit apo javë dhe porositë e pakryera duhet të hetohen për të përcaktuar
nëse ndonjë mall është ngarkuar por ka mbetur pa faturuar apo për të përcaktuar pse nuk janë
kryer porositë.
Dokumenti I ngarkesës
Një dokument I tillë duhet të përpilohet saherë që mallrat të ngarkohen për tek konsumatori. Ky
përmban të dhënat për llojin, sasinë dhe të dhëna tjera relevante.Një kopje e këtij dokumenti I
dërgohet konsumatorit dhe kopja tjetër përdoret pë të inicuar procesin e faturimit.
Fatura e shitjes

11. 11
Ky dokument përdoret për të fturuar blerësin dhe përmban informatat për llojin, sasinë, çmimin
dhe kushtet e shitjes.Origjinali e këtij dokumenti I dërgohet konsumatorit ndërsa kopjet
shpërndahen nëpër departamentet tjera mbrenda kompanisë. Fatura e shitjes është document
burimor tipik që sinjalizon njohjen e të hyrave.
Ditari I shitjeve
Kur të lëshohet fatura e shitjes,shitja duhet të regjistrohet në regjistrat e kontabilitetit.Ditari I
shitjeve përdoret për të regjistruar informata e nevojshme për çdo transakcion.Ky përmban
rreshta për debitimin e llogarive të arkëtueshme dhe kreditimin e llogarive të ndryshme të
shitjes.Informatat mund të jenë të kalsifikuarar sipas:llojeve të shitjeve,shitjet me palët e
lidhura,shitjet në mes vet kompanisë,sipas linjave të prodhimit.
Raporti I konsumatorit
Ky dokument I dërgohet konsumatorit çdo muaj dhe përmban detajet e të gjitha
shitjeve,pranimeve të keshit dhe transakcione të tjera të procesuara gjatë periudhës.
Libri ndihmës i llogarive të arkëtueshme
Ky përmban llogarinë dhe detajet e transakcioneve me secilin konsumatorë.Transakcionet e
regjistruara në ditarinë e shitjeve dhe të pranimit të keshit duhet të vendosen edhe në llogarinë e
konsumatorit në këtë libër.
Bilanci provues i llogarive të arkëtueshme
Ky raport që përgaditet çdo javë apo muaj përmbledhë të gjtiha saldot-balancat e konsumatorëve
nga libri ndihmës I llogarive të arkëtueshme.Këto llogari raportohen në kategori(më pak se 30
ditë,30-60 ditë,60-90 ditë dhe më shumë se 90) bazuar në kohën e kaluar që nga data e faturës së
shitjes.Ky bilanc përdoret për të monitoruar mbledhjen e llogarive të arkëtueshme dhe për të
siguruar që detajet e librit ndihmës të llogarive të arkëtueshme përputhen me llogarinë
kontrolluese në librin e madh.Auditori e përdor këtë raport për të bërë shumicën e punës
substanciale analitike për llogaritë e arkëtueshme.
Ditari i pranimit të keshit
Ky ditar përdoret për të regjistruar pranimet e keshit që i merr entiteti,ky përmban shtylla për
debitimin e keshit,kreditmin e llogarive të arkëtueshme dhe kreditimin e llogarive të tjera siç janë
tw hyrat nga interesat.
Autorizimi i shlyerjes

12. 12
Ky document autorizon shlyerjen llogarive të pambledhshme. Ky dokument normalisht lëshohet
nga departamenti I kreditimit,me aprovimin final për shlyerje që vjen nga trezori. Varësisht nga
sisitemi I kontabilitetit ky transakcion mund të procesohet ndaras apo si pjesë normale e
transakcioneve të shitjes.
Funksionet kryesore në procesine të hyrave
Futja e porosive në sistem
Funskioni inicial në procesin e të hyrave është futja e porosive të reja të shitjes në sistem. Është
me rëndësi që shitjet dhe shërbimet të jenë konsistente me kriteret e autorizuara të menaxhmentit
para se të futen në procesin e të hyrave.
Autorizimi I kreditit
Ky funksion duhet të përcaktojë se a është në gjendje konsumatori që të paguaj për mallrat dhe
shërbimet.Dështimi për të ushtruar këtë funksion si duhet mund të rezultojë me humbje nga
borxhet e këqija. Ky funksion sigurion që nuk do të tejkalohet limiti I kreditit pa autorizim
shtesë. Ky funksion poashtu ka përgjegjësi për monitorimin e pagesave të konsumatorëve,
pagesa duhet të kërkohet nga konsumatorët që janë delikuentë pagimin e mallrave dhe
shërbimeve. Poashtu ky funksion ka përgjegjësi edhe në përpilimin e raportit të llogarive të
kosumatorëve që mund të kërkojnë shlyerje si borxhe të këqija.Sidoqë të jetë aprovimi final për
shlyerje të llogarive duhet të vijë nga ndonjë zyrtar që nuk ëshë përgjegjës për kreditë apo
mbledhjet.Nëse autorizimi për shlyerje vjen nga departamenti I kredive është e mundshme që
personeli I kredive të shkaktojë mospërputhje të keshit duke shlyer llogaritë e konsumatorëve.
Në disa entitete këto shlyerje të llogarive i jepen ndonjë agjencie kolektuese për të vazhduar
përpjekjet e koleksionit.
Ngarkimi
Mallrat nuk duhet të ngarkohen,as shërbimet nuk duhet të ofrohen pa autorizim
përkatës.Kontrolli kryesor që autorizon ngarkesën e mallrave apo performimin e shërbimeve
është pagesa e keshit apo aprovimi përkatës I kredisë. Ky funksion poashtu duhet të sigurojë që
porositë të kryhen me produktin dhe sasinë korrekte. Për të siguruar faturimin me kohë të
konsumatorëve, porositë e kompletuara duhet të dërgohen të rregullisht në funksioni e faturimit.
Funksioni i ngarkimit është i kryer në një department të ndarë ngarkimit.
Faturimi

13. 13
Përgjegjësia kryesore e këtij funksioni është që të sigurojë që të gjitha mallrat e ngarkuara janë
faturuar nën kushtet dhe çmimin e autorizuar. Kontrolli i brendshëm i entitetit duhet të
parandalojë mallrat ngarkimi për tek konsumatorët që nuk janë faturuar.Në një sistem të TI,një
raport I porosive të hapura duhet të përgaditet dhe rishikohet për porositë që nuk janë të
përmbushura në baza kohore. Në sistemet tjera të gjitha dokumentet e paranumëruara duhet të
njihen dhe të krahasohen me faturat përkatëse të shitjes.Çdo transakcion i hapur apo i
papërputhur duhet të hetohet nga departamenti i faturimit ose nga personeli i departamentit të
shitjes.
Pranimet e keshit
Funskioni e koleksionit duhet të sigurojë që të gjtha mbledhjet e keshit të identifikohen në
mënyrë përkatëse dhe rregullisht të depozitohen në bankë. Në disa vende instrumentet
elektronike të pagesave siç janë: kredit kartelat,kartelat bankare dhe pagesat përmes PC/Internet
tani plotësisht dominojnë mbi instrumentet e letrës. Në vende të tjera çeqet ende kanë përdorim
të madhë. Kështu që shumë biznese do të pranojnë që të dy format por parp dominojnë transferet
elektronike. Në situatat ku pagesat dërgohen direkt në entitet,çeqet duhet në mënyrë restriktive të
jenë të indorsuara dhe duhet të përgaditet një list kontrolli.Të gjtiha çeqet duhet të depozitohen
çdo ditë.
Llogaritë e arkëtueshme
Funksioni I tillë është përgjegjës të sigurojë që të gjitha faturimet, rregullimet dhe koleksionet e
keshit të jenë të regjistruara në mënyrë përkatëse në regjistrat e llogarive të arkëtueshme të
konsumatorëve.Çdo futje në këto llogari duhet të bëhet nga burimi i autorizuar i dokumentit siç
është: fatura e shtitjes, remitencat nga banka,etj.Ky funksion normal kryhet nga departamenti I
faturimit ose nga department I ndarë I llogarive të arkëtueshme.
Libri I madh
Objektivi kryesor i këtij funksioni është që të sigirojë që të gjitha të hyrat, koleksionet, të
arkëtueshmet janë akumuluar, klasifikuar dhe përmbledhur në llogari. Një funksion me rëndësi
është krahasimi i llogarive të arkëtueshme nga libri ndihmës me kontrollin e llogarive në librin e
madh.Funksioni i librit të madh është përgjegjës për dërgimin e raporteve mujore të llogarisë tek
kosumatori.

14. 14
Ndarja kyqe e detyrave
Njëri nga kontrollet më të rëndësishme në çdo sistem të kontabilitetit është ndarja përkatëse e
detyrave.Kjo është veçanarisht e rëndësishme në procesin e të hyrave për shkak të mundësive
potenciale të vjedhjes dhe fraudacionit. Kështu që individët e involvuar në funksionet e futjes së
të porosive, kreditit, ngarkesës, faturimit nuk duhet të kenë qasje në regjistrat e llogarive të
arkëtueshme, ditarin e përgjithshëm apo në ndonjë aktivitet të pranimit të keshit. Në vijim do të
paraqesim disa nga ndarjet kyqe të detyrave në procesin e të hyrave dhe disa shembuj të
gabimeve dhe fshehjeve të mundshme që mund të rezultojnë nga konflikti në mes detyrave.
Ndarja e detyrave Fshehjet dhe gabimet e mundshme
Funksioni i kreditmit duhet të Nëse në këto funksione është personi i njejtë është e
jetë i ndarë nga ai i faturimit mundshme që shitjet të behën konsumatorit që nuk
ka aftësi pagese,e kjo rezulton me borxhe të këqija.
Funksioni i ngarkimit duhet të Nëse është përgjegjës personi i njejtë janë të mundura
ndahet nga ai i faturimit ngarkesa të paautorizuara dhe që procedurat e zakonshme
të faturimit të shkurtohen,e kjo mund të shkaktojë shitje
të paregjistruara dhe humbje të mallrave
Funksioni i llogarive të arkëtu Nëse individi I njejtë është përgjegjës për këto dy fuksi
eshme duhet të jetë I ndarë one është e mundshme të kryhen ngarkesa të paautoriz
nga ai i ditarit kryesore uara kjo rezulton me shitje të paregjistruar dhe humbje të
mallrave.
Funksioni i pranimit të keshit Nëse personi i njëjtë ka qasje në të dy këto funksione
duhet të jetë i ndarë nga ai i është e mundshme që keshi të shpërndahet dhe shkurt
llogarive të arkëtushme imet e keshit në regjistrat e kontabilitetit të mbulohen e kjo
rezulton me vjedhjen e keshit të entitetit.
Entitetet e vogla që kanë disa të punësuar,një ndarje e tillë e detyrave do të ishte jopraktike, por
sidoqoftë fushat kyqe edhe tek këto biznese mund të jetë praktike për të implementuar njëfarë
shkalle të ndarjes së detyrave ose të një forme të kontrollit të pasofistikuar por efektiv.

15. 15
Rreziku inherent
Gjatë ekzaminimit të pasqyrave financiare auditori duhet të ketë parasysh faktorët e rrezikut
inherent që mund të ndikojnë në transakcionet e të hyrave dhe të pranimit të keshit dhe në
llogaritë e pasqyrave financiare që preken nga këto transakcione.Katër faktorët e rrezikut
inherent që mund të ndikojnë në procesin e të hyrave janë:
o Faktorët që janë të lidhur me industrinë përkatëse,
o Kompleksiteti I çështjes së njohjes së të hyrave,
o Vështërsia në auditimin e transakcioneve dhe saldove të llogarive,
o Shkeljet e gjetura në auditimet paraprake.
Faktorët që janë të lidhur me industrin përkatëse
Faktorët si profitabiliteti dhe pozita e industrisë në të cilin operon entiteti, niveli konkurencës
dhe norma e ndryshimit teknologjik në këtë industri krijojnë keqdeklarime potenciale në procesin
e të hyrave. Për shembull nëse industria është duke u përballur me rënie të kërkesës për
produktet e veta atëherë entiteti do të ketë rënie të shitjeve që çojnë humbje operative dhe rrjedhë
keshi të varfër. Njëjtë edhe konkurenca mbrenda industrisë mund të ndikojë në pokitikat e
çmimeve të entitetit, kushtet e kredisë, reklamimet e produkteve. Nëse janë prezent faktorët e
tillë që lidhen me industrinë atëherë menaxhmenti mund të angazhohet në aktivitete që rezultojnë
në keqdeklarime. Poashtu niveli I rregullimit nga qeveria për industrinë përkatëse mund të
ndikojë në aktivitetin e shitjes. Përderisa të gjitha industritë janë të rregulluara nga legjislacioni,
ndalimi I praktikave të padrejta të tregtimit siq është fiksimi I çmimit në një numër industirsh
mund të jetë shumë I rregulluar. Për shembull, bankat dhe kompanitë e sigurimit mund të jenë
subjekt I rregullacionit që limitojnë operacionet e entitetit.Produktet e kompanive farmaceutike
janë të rregulluara nga agjencitë e kontrollit të barnave.Dhe së fundi shumica e shteteve kanë
ligje për mbrojtjen e konsumatorit që mund të ndikojnë reklamacionet e produktit, kthimet,
financimin dhe detyrimin e produktit. Mund të themi që faktorët e lidhur për industrinë direkt
ndikojnë në vlerësimin e auditorit për rrezikun inherent për pohimet e paqyrave financiare siç
janë autorizimi dhe saktësia.

16. 16
Kompleksiteti I çështjes së njohjes së të hyrave
Për shumë entitete ky nuk është një problem I madh sepse të hyrat njihen kur produktet të jenë
ngarkuar dhe shërbimet të janë ofruara. Ndërsa për disa entitete njohja e të hyrave mund të
përfshijë kalkulime mjaft komplekse. Shembujt të tillë të njohjes së të hyrave përfshijnë njohjen
e të hyrave nga kontratat afatgjata të ndërtimit,kontratat afatgjata të shërbimeve,kontratat e
lizingut dhe shitjet me këste. Mund të ketë mospajtime në mes të auditorit dhe menaxhmentit
rreth asaj se kur duhet të njihen të hyrat,shpenzimet dhe profitet e lidhura. Në rrethana të tilla
auditori duhet të vlerësojë rrezikun e keqdeklarimit material si të lartë. Njohja e të hyrave mund
poashtu të ndikojë në pohimet e pasqyrave financiare si prerja kohore dhe saktësia.
Vështërsia në auditimin e transakcioneve dhe saldove të llogarive
Llogaritë që janë vështirë për t’u audituar mund të paraqesin problem të rrezikut inherent për
auditorin. Për shembull-lejimet për llogaritë e pambledhshme mund të jetë vështirë për t’u
audituar për arsye të subjektivitit të që involvohet në përcaktimin e vlerës përkatëse të saj.
Sëkëndejmi parashikimi I llogarisë I tillë direkt ndikon në vlerësimin e llogarive të arkëtueshme
në pasqyrat financiare. Rreziku I keqdeklarimeve materiale në parashikimin e këtyre lejimeve
është poashtu funksion I faktorëve si komleksiteti I bazes së konsumatori apo mbështetja në të
dhënat e vlefshme për të testuar llogarinë e lejimeve.Për shembull evidence e vetme e vlefshme
për të vlerësuar mbledhshmërinë e llogarive të konsumatorit mund të jetë historia e pagesës së
konsumatorit dhe agjencia për raportet e kredive.
Shkeljet e gjetura në auditimet paraprake
Pra siç theksuam, prezenca e keqdeklarimeve në auditimet paraprake mund të jetë indikatorë që
keqdeklarimet mund të jenë prezente edhe gjatë auditimit të tanishëm.Në një angazhim të
vazhduar me klientin auditori I ka rezultatet e auditimit paraprakë për të ndihmuar në vlerësimin
e keqdeklarimeve potenciale në procesin e të hyrave.

17. 17
Vlerësimi Irrezikut të kontrollit
Kur auditori vendos të mbështetet në kontrollin e mbrendshëm të entitetit duhet të bëjë
vlerësimin e rrezikut të kontrollit. Në vijim do të shtjellojmë tre hapat për caktimin e rrezikut
kontrollit në kontekst të procesit të të hyrave. Këto janë :
 Të kuptuarit dhe dokumentimi i kontrollit të brendshëm
 Planifikimi dhe kryerja e testimit të kontrollit
 Përcaktimi dhe dokumentimi i rrezikut të kontrollit
I. Të kuptuarit dhe dokumentimi i kontrollit të mbrendshëm
Auditori pra duhet t’I kuptojë të pesë komponenetët e kontrollit të mbrendshëm që janë:
Ambienti I kontrollit
Janë disa faktorë që kanë rëndësi në kuptimin e ambientit të kontrollit si: integriteti dhe vlerat
etike, përkushtimi deri tek kompetenca, etj.Për shkak se këta faktorë kanë efekt përhapës në të
gjitha fuksionet e kontabilitetit, kuptimi I ambientit të kontrollit në përgjithësi është kompletuar
bazë të entitetit si tërësi.Sidoqë të jetë,auditori duhet të konsideroj se në ç’mënyrë faktorët e të
ndryshëm të ambientit të kontrollit mund të kenë ndikim funsionet individuale të kontabilitetit.
Procesi I vlerësimit të rrezikut nga ana e entitetit
Auditori duhet të kuptojë se si menaxhmenti I konsiderohen rreziqet relevante që lidhen me
procesin e të hyrave, si e vlerëson rëndësinë e tyre,se si e vlerëson mundësinë e ndodhjes së tyre
dhe të vendos çfarë aksione të ndërmarr qe t’I adresojë ato rreziqe.Disa nga këto rreziqe
përfshijnë sistemin e ri të informacionit,rritje rapide apo teknologjia e re.Secili nga këto nga
faktorë përfaqsojnë rrezik serioz për kontrollin e mbrendshëm rreth procesit të të hyrave.

18. 18
Aktivitetet e kontrollit
Kur auditori vendos që të mbështetet në kontrollin e mbrendshëm për procesin e të hyrave,ai
duhet që t’i kuptojë kontrollet që egzistojnë për t’u siguruar që objektivat e menaxhmentit janë
duke u arritur më konkretisht duhet të identifikojë nëse kontrollet sigurojnë që pohimet e
pasqyrës financiare rreth transakcioneve janë duke u respektuar.Kuptimi I auditorit për procesin
e të hyrave duhet të dokumentohet duke përdorur manualët procedural, përshkrimet
narrative,pyetsorët dhe paraqitja skematike e kontrollit të mbrendshëm.
Sistemi I iformacionit dhe komunikimi
Për secilën klasë kryesore të transakcioneve në procesin e të hyrave, auditori duhet të këto
njohuri:
 Procesin nga I cili inicohen transakcionet e shitjes, pranimit të keshit,credit memoranda.
 Regjistrimet e kontabilitetit, dokumentet mbështetëse dhe llogaritë që janë të involvuara
në procesimin e transakcioneve të shitjes, pranimit të keshit, kthimet e shitjeve dhe të
lejimeve për llogaritë e pambledhshme.
 Rrjedhën e të gjitha llojeve të transakcioneve që nga inicimi deri të përfundimi në
pasqyrat financiare duke përfshirë edhe procesimin kompjuterik të të dhënave.
 Procesin që përdoret për të përcaktuar llogaritë si kthimet e shitjeve dhe të lejimeve për
llogaritë e pambledhshme.
Auditori kuptimin e sistemit e kontabilitetit e zhvillon duke ushtruar një përcjellje të
transakcionit, kjo përfshin ndjekje të transackionit nëpër sistemin e kontabilitetit dhe duke
dokumentuar funksionet e ndryshme që e procesojnë atë transakcion.
Monitorimi I kontrolleve
Auditori duhet të kuptojë monitorimin e kontrolleve në procesin e të hyrave të klientit të tij. Kjo
përfshinë kuptimin se si menaxhmenti I vlerson dhe dizajnon dhe I kryen kontrollet në procesin e
të hyrave.Kjo poashtu përfshin edhe kuptimin se si personeli mbikqyrës mbrenda sistemit e
mbikëyr personelin që I kryen kontrollet,si e vlerëson performancën e funksionit të TI dhe
efektivitetin e kontrolleve.
II. Planifikimi dhe kryerja testimit të kontrolleve
Gjatë kryerjes së këtij hapi, auditori ekzaminon në mënyrë sistematike procesin e të hyrave të
klientit për të identifikuar kontrollet relevante që ndihmojnë për të parandaluar, zbuluar,
përmirësuar keqdeklarimet materiale.Për shkak se këto kontrolle janë të besuara në mënyrë që të
vendosin rrezikun e kontrollit nën maksimum, auditori kryen testimet e kontrolleve për të
siguruar që konrtollet e procesit të të hyrave operojnë me efektivitet.Procedurat e testimit të

19. 19
kontrolleve përfshijnë plotsimin I pyetsorëve nga personeli I klientit, inspektimin e dokumenteve
dhe regjistrimeve, vrojtimin e operacionit të kontrollit, përcjlljen nëpër transakcion,
riperformimin e aktivitetit kontrollues nga ana e auditorit.
III. Përcaktimi dhe dokumentimi I rrezikut të kontrollit
Pasi të jetë kryer testimi I kontrolleve, auditori cakton nivelin e rrezikut të kontrollit.Nëse
rezultati I testimit të kontrolleve mbështet nivelin e planifikuar të rrezikut të kontrollit, atëherë
auditori kryen nivelin e planifikuar të procedurave substanciale për saldot e llogarive
përkatëse.Nëse ndodhë e kundërta,auditori e cakton rrezikun e kontrollit si të lartë dhe duhet
patjetër që të kryejë procedura substanciale shtesë për llogaritë përkatëse.
Aktivitetet e kontrollit dhe testet e kontrollit-Transakcionet e të hyrave
Procesi I vendimit të auditorit për palnifikimin dhe performimin e testeve të kontrollove
përfshinë marrjen parasysh të pohimeve dhe keqdeklarimeve të mundshme që mund të ndodhin
nëse kontrolli I mbrendshëm nuk operon me efektivitet.Siç thamë auditori e vlerëson sistemin e
kontabilitetit të klientit për të përcaktuar kontrollet për të parandaluar ose zbuluar
keqdeklarimet.Kur kontrollet janë prezente dhe auditori vendos të mbështetet në to,ato patjetër
duhet të testohen për të vlersuar efektivitetin e tyre.Për shembull të supozojmë që vlerësimi I
auditorit për sistemin e të hyrave tregon që deklarata mujore u dërgohen me postë tek
konsumatorët nga departamenti I llogarive të arkëtueshme bashkë me ankesat që shqyrtohen nga
departamenti I faturimit.Ky kontroll ka për qëllim të parandalojë regjistrimin e transakcioneve
fiktive të shitjes.Auditori mund të rishikojë dhe testojë procedurat e klientit për postimin e
deklaratave të konsumatorëve dhe shqyrtimin e ankesave.Nëse nuk ka përjashtime atëherë
auditori ka evidencë që kontrolli po operon me efektivitet.Zgjedhja se cili test I kontrollit është
më I përshtatshëm për secilin pohim të veçant është funksion i:
 Volumit të transakcioneve dhe të dhënave të tjera.
 Natyrës dhe kompleksitetit të sistemeve me të cilat entiteti e proceson dhe kontrollon
inforamcionin.
 Natyrës së evidencës së disponueshme, duke përfshirë edhe evidencën e auditimit në
formë elektronike.
Në vijim do të prezentojmë disa nga pohimet për transakcionet dhe ngjarjet dhe do të diskutojmë
për secilin pohim- keqdeklarimet e mundshme,aktivitetet e kontrollit dhe testet e kontrollit.
Pohimet për klasat e transakcioneve dhe ngjarjeve për periudhën gjatë auditimit

20. 20
Ndodhja Të gjitha transakcionet e regjistruara kanë ndodhur dhe I përkasin entitetit
Kompletueshmëria Të gjtiha transakcionet që duhej regjistruar janë regjistruar
Autorizimi Transakcionet e të hyrave dhe ngjarjet kanë autorizim përkatës
Saktësia Shumat dhe të dhënat që lidhen transakcionet e të hyrave dhe pranimet e
Keshit janë regjistruar në menyrë përkatse
Prerja Të gjtiha transakcionet që lidhen me të hyrat janë regjistruar në periu-
-dhën korrekte kontabile
Klasifikimi Të gjitha transakcionet e të hyrave dhe të pranimit të keshit janë regjis-
-truar në llogaritë përkatëse
Ndodhja e transakcioneve të të hyrave
Auditorët janë të brengosur për pohimin e ndodhjes së transaakcioneve sepse entitetet janë më
shumë të prirur që t’I rrisin shitjet se sa t’I zvoglojnë ato.Auditori brengoset kryesisht për dy tipe
të keqdeklarimeve materiale: shitjet tek konsumarët fiktivë dhe regjistrimi I të hyrave kur mallrat
nuk janë ngarkuar apo shërbimet nuk janë kryer ende.Me fjalë të tjera auditori kërkon siguri që të
gjitha transakcionet janë valide.Kontrolli kryesor pët të parandaluar shitjet fiktive është ndarja
përkatëse e detyrave ndërmjet funksionit të ngarkimit,marrjes së porosive dhe atij të faturimit
sepse nëse këto funksione nuk janë të ndara si duhet,ngarkesa të pautorizuara mund të bëhen për
konsumatorë fiktivë duke I shkurtuar aktivitetin normal të kontrollit të faturimit.Të kërkuarit e
porosisë së aprovuar të konsumatorit dhe dokumentit të ngarkesës para se të hyrat të njihen
poashtu e minimizon rrezikun e shitjeve fiktive në regjistrat e klientit.Përdorimi e deklaratave
mujore të konsumatorit poashtu redukton rrezikun që të hyrat të regjistrohen para se mallrat të
dërgohen sepse konsumatorët në rrethana të tilla nuk do ta njohin obligimin për të paguar.
Kompletueshmëria e transakcioneve të të hyrave
Shkelja kryesore që e brengos auditorin dhe menaxhmentin është që mallrat janë ngarkuar dhe
asnjë e hyrë nuk është regjistuar.Dështimi për të njohur të hyrat d.t.th që konsumatorët nuk janë
duke u faturuar për mallrat ose shërbimet dhe klienti nuk merr asnjë pagesë.Aktivitetet e
kontrollit që sigurojnë që ky pohim është I saktë përfshijnë: kontabilitetin e sekuencës numerike
të dokumenteve të ngarkimit,përshtatjen e dokumenteve të ngarkimit me faturat e
shitjes,krahasimin e faturave të shitjes me raportin ditor të shitjes,mbajtjen dhe rishikimin e
dosjes së porosive të hapura. Disa nga testet e kontrollit janë: psh auditori mund të zgjedhë një
mostër të dokumenteve të ngarkimit dhe për t’I përcjellur secilin deri te faturat respektive të
shitjes dhe ditarin e shitjes.Nëse secila mostër përshtatet me faturat e shitjes dhe përfshihet në
ditarin e shitjes,auditori do të kishte mjaft evidencë se mallrat e ngarkuara janë faturuar.Një

21. 21
teknik tjetër do të ishte që auditori mund t’I printojë njësitë e dosjes së porosive të hapura që janë
më të vjetra se sa korniza kohore e paraparë për t’u kompletuar transakcioni.Këto transakcione
pastaj mund të hetohen për përcaktuar pse shitjet nuk janë kompletuar.
Autorizimi I transakcioneve të të hyrave
Keqdeklarimet e deri tek autorizimet jopërkatëse përfshijnë ngarkesën e mallrave për
konsumatorë që janë me risk të borgjit të keq dhe shitjen nën kushte dhe çmime të
paautorizuara.Menaxhmenti duhet të ketë procedurat përkatëse për autorizimin e kreditit,
çmimeve, kushteve.
Saktësia e transakcioneve të shitjes
Kjo është një nga pohimet më të rëndësishme sepse transakcionet e të hyrave që janë procesuar
saktë rezultojnë me keqdeklerime që direkt ndikojnë në shumat që paraqiten në pasqyrat
financiare.Prapë të shtojmë se një list çmimesh dhe kushteve të tregtimit e autorizuar nga
menaxhmenti e zvoglon rrezikun e pasaktësive.Poashtu duhet të ketë kontrolle për verifikim
përkatës të informacioneve që janë në përmbajtje të faturave të shitjes.Faturat e shitjes poashtu
duhet të verifikohen edhe për saktësinë matematikore,para se t’u dërgohen konsumatorve.Pohimi
për saktësi poashtu përfshin edhe mundësinë që transakcionet nuk janë përmbledhur në mënyrë
përkatëse nga dokumentet burimore apo nuk janë vendosur në mënyrë përkatëse nga ditaret në
librin e madh dhe atë ndihmës.Në procesin e të hyrave kontrollet në përgjithësi duhet japin dobi
edhe në përshtatjen faturave të shitjes me raportin ditor të shitjeve dhe regjistrimet ditore në
ditarin e shitjes duhet të përshtaten me vendosjen në llogaritë e arkëtueshme në librin
ndihmës,ndërsa ky I fundit duhet të përshtatet me librin e madh.
Prerja e transakcioneve të të hyrave
Nëse klienti nuk ka kotroll adekuate për të siguruar që transakcionet e të hyrave janë regjistruar
në bazë kohore,shitjet mund të jenë regjistruar në periudhën e gabuar kontabile.Klienti duhet të
kërkojë që të gjtha dokumentet e ngarkimit të dërgohen në funksionin e faturimit për çdo
ditë.Auditori mund të testojë këtë kontroll duke krahasuar datën e dokumentit të ngarkimit me
faturën e shitjes respektive dhe datën kur kjo faturë është regjistruar ne ditarin e shitjes.
Kalsifikimi I transakcioneve të të hyrave
Përdorimi I një skeme të llogarive si dhe I kodeve përkatëse për regjistrimin e transakcioneve
ofron siguri adekuate për këtë pohim.Auditori duhet të rishikojë ditarin e shitjes dhe ditarin

22. 22
kryesor për klasifikim përkatës duke egzaminuar kontrollet e programuara për të siguruar që
faturat e shitjes janë me kodin përkatës të produktit ose shërbimit.
Aktivitetet e kontrollit dhe testet e kontrolleve-Transakcionet e pranimit të keshit
Instrumentet e pagesave për pranimin e keshit mund të jenë në baza elektronike si kartat dhe
transfertat online përmes PC/internet ose të bazuara në letër si çeqet.Në vlerësimin e rrezikut të
kontrollit për secilin transakcion të pranimit të keshit ai ndjek një proces të vendimit si në
procesin e të hyrave.Pranimet elektronike të keshit e ulin rrezikun e keqdeklarimeve që vijnë nga
gabimet e shkruesit në procesin e depozitimit apo edhe nga vjedhja e keshit
Ndodhja e transakcioneve të pranimit të keshit
Keqdeklarimi I mundshëm kur auditori merret me pohimin e ndodhjes është që transakcionet e
pranimit të keshit janë regjistruar por keshit nuk është depozitua në llogarinë bankare të
klientit.Një kontroll I fortë I parandalimit të këtij keqdeklarimi egziston kur transferi bëhet në
mënyrë elektronike,duke parandaluar kështu qasjen e punëtorëve në kesh.Keshi depozitohet nga
konsumatori në llogarinë e klientit,dhe banka I dërgon klientit për procesim një dosje të
transakcioneve të pranimit të keshit.Nëse përdoren instrumentet e bazuar në letër,një sistem I
“kutisë së mbyllur” dhe ndarja përkatëse e detyrave në mes të funksionit pranimit të keshit dhe
atij të llogarive të arkëtueshme do të ishte preventive e mjaftueshme.Së fundi përgaditja e
përshtatjeve nga banka që do të rishikohen në mënyrë të pavarur,do të reduktonin mundësinë që
pranimet e keshit të regjistrohen dhe të mos depozitohen.
Kompletueshmëria e transakcioneve të pranimit të keshit
Kontrolli kryesor që është I lidhur me pohimit e kompletushmërisë që të gjitha pranimet e keshit
apo depozitet e bëra jenë regjistruar,është përshtatja e të gjitha pranimeve ditore të keshit me
shumat në llogaritë e konsumatorëve në ditarin e ndihmës të llogarive të arkëtueshme.Në
sistemin e instrumenteve pagesorë të letrës,ndarja përkatëse e detyrave në mes funksionit të
pranimit të keshit dhe atij të llogarive të arkëtueshme apo përdorimi sistemit të “kutisë së

23. 23
mbyllur” janë një lloj sigurie që keshi dhe çeqet nuk do të vidhen para se të jenë regjistruar në
regjistrat e pranimit të keshit.Kur klienti nuk ka ndarje adekuate të detyrave mundësia e grabitjes
rritet.Punëtori që ka qasje në pranimin e keshit dhe në llogaritë e arkëtueshme mund të vjedhë
keshin dhe të manipulojë regjistrat e kontabilitetit dhe fsheh keqdeklarimin.Në këtë rast kryerësi
I mbulon vjedhjet e keshit duke përdorur keshin nga një llogari e konsumatorit në tjetrën.Për
shembull të supozojmë që konsumatori ka një saldo prej 5000$ dhe dërgon një çek 3000$ si
pagesë për llogarinë e tij.Punëtori që ka qasje në të dy funksionet e lartëcekura mund konvertojë
këto para për përdorimin e tij personal.Këtë mund ta bëjë në këtë mënyrë:pagesa e parë nuk
reflektohet fare në llogarinë e konsumatorit,kur pagesa të bëhet nga konsumatori 2,ajo
depozitohet në lloagrinë e klientit por aplikohet në llogarinë e llogarive të arkëtueshme të
konsumatorit 1.Tani shkurtimi I keshit reflektohet në llogarinë e konsumatorit 2.Punëtori
vazhdon të fsheh vjedhjen duke e kaluar diferencën prej 3000$ nga një llogari e llogarive të
arkëtueshme të një konsumatori në tjetrën.Nëse keshi vidhet në këtë mënyrë para se të
regjistrohet ,fshehja e tillë I merr kohë auditorit dhe është vështirë për ta zbuluar.Nëse ai dyshon
se kjo ka ndodhur duhet të gjurmojë një pranim keshi individual deri në vendosjen e tij në
llogaritë e arkëtueshme në llogarinë përkatëse.Nëse keshi është I shënuar në llogari tjetër kjo
është indikator që dikush është duke aplikuar vjedhje të keshit.Në mungesë të ndarjes përkatëse
të detyrave ky person mund të vazhdojë të fsheh vjedhjen duke përdorur shlyerjen e borgjeve të
këqija,apo duke mos I njohur të hyrat.
Autorizimi I diskontit-zbritjes të keshit
Kushtet e tregtimit në përgjithësi përfshijnë zbritje për pagesat mbrenda një periudhe të caktuar
për të inkurajuar konsumatorët që të paguajnë me kohë.Kontrollet në sistemin e kontabilitetit
duhet të sigurojnë që politikat e menaxhmentit në këtë drejtim janë duke u respektuar.Psh.kusht I
tillë mund të jetë 2/10, n/30 ditë,ku për konsumatorët që paguajnë mbrenda 10 ditëve kanë zbrtije
2%.Kur keshi të arkëtohet punëtorët duhet të sigurohen nëse konsumatori e plotson këtë
kusht,ndërsa auditori mund të testoj kontrollet duke marrë një mostër të tillë dhe duke
egzaminiar nënshkrimet për përputhje të tillë.
Saktësia e transakcioneve të keshit
Ka disa arsye pse pranimi I keshit mund të regjistrohet në shumë jokorrekte, psh. shuma e gabuar
mund të regjistrohet në dosjen e bankës për transakcionet psi që mund të jetë procesuar
gabimisht gjatë futjes së të dhënave.Keqdeklarim tjetër që mund të ndodhë në pohimin e
saktësisë janë pranimet e keshit të vendosura në llogarinë e gabuar të konsumatorit apo të librit
ndihmës.Përdorimi raporteve mujore të konsumatorit shërben si kontroll mbi vendosjen-
positimin në llogarinë korrekte të konsumatorit për shkak se konsumatori I cili ka bërë pagesën
dhe kjo nuk figuron në raportin mujor të tij ai do të ankohet tek klienti.Kontrolle të tjerë janë
përputhjet që sigurojnë që transakcionet e pranimit të keshit janë përmbledhur dhe vendosur në
mënyrë përkatëse në librin madh.

24. 24
Prerja transakcioneve të pranimit të keshit
Nëse klienti përdor transfere elektronike,”Kuti të mbyllur” ose nëse keshi depozitohet çdo ditë në
bankën e klientit,atëherë mundësitë që keshi të regjistrohet në periudhën e gabuar janë të vogla
dhe auditori ka më pak brengë për këtë lloj të keqdeklarimit.
Klasifikimi I pranimit të keshit
Auditori vetvetiu kujdeset që pranimet e keshit mund të jenë regjistruar në llogari të gabuar të
pasqyrës financiare.Kontrolli për të parandaluar këtë është skema e llogarive dhe auditori
kryesisht kujdeset për përdorimin e kodeve të llogarive sidomos pranimi I keshit nga burimet e
pazakonshme si notat e arkëtueshme dhe të hyrat nga shitja e pajimeve.Auditori mund të
gjurmojë një mostër të remitencës së dërguar nga banka deri në ditarin e pranimit të keshit për
t’u siguruar për klasifikim përkatës.
Aktivitetet e kontrollit dhe testet e kontrollit-Transakcionet e kthimit të shitjeve dhe lejimeve
Për shumë entitete këto transakcione janë të pakta dhe nuk knsiderohen si shuma materiale në
pasqyrën financiare.Kredit memorandum-i që përdoret për të procesuar kthimet e shitjeve dhe
lejimet mund të përdoret për manipulime duke mbuluar ngarkimin e paautorizuar të mallrave dhe
shërbimeve apo të mospërputhjeve të keshit.Në procesin e kredit memorandumit dy kontrolle të
rëndësishme duhet të jenë prezente:së pari secili rast I tillë duhet të aprovohet nga dikush tjetër
dhe jo nga ai që e ka inicuar atë dhe e dyta krediti për mallrat e kthyera duhet të mbështetet nga
ndonjë dokument pranues që tregon që mallrat janë kthyer.Auditori mund të kryejë teste të
kontrolleve për kredit memorandumet duke ekzaminuar një mostër të saj për aprovim paraprak
dhe për prezencën e dokumenteve respektive të pranimit.
Ndërlidhja e nivelit të vlerësuar rrezikut të kontrollit me procedurat substanciale
Rezultatet e testimit të kontrollit të mbrendshëm për procesin e të hyrave direkt ndikojnë në
rrezikun e deteksionit dhe kështu edhe në nivelin e procedurave substanciale që kërkohen për
llogaritë që preken në këtë process.Kjo përfshin llogaritë e bilancit të gjendjes si:llogaritë e
arkëtueshme ,lejimet për llogaritë e pambledhshme ,keshin poashtu edhe llogaritë e pasqyrës së
suksesit si;shitjet,shpenzimet e borxhit të keq,kthimet e shitjeve dhe lejimet. Kur rezultatet e
testimit të kontrolleve mbështesin nivelin e planifikuar të rrezikut të kontrollit,auditori mund të
kryejë procedurat substanciale të llogarive në nivelin e planifikuar. Nëse rezultatet e tilla tregojnë
se rrëziku I kontrollit mund të ulet edhe më tutje, auditori e konsideron rrezikun e deteksionit në
nivel më të lartë,kjo mund të qoj në reduktim të procedurave substanciale.Psh. nëse testet e
kontrollit tregojnë që rreziku I kontrollit është më I vogël se ai I planifikuar,auditori mund të
kryej më shumë procedura substanciale analitike dhe më pak teste të detajuara të saldove të
llogarive. Sidoqë të jetë nëse rezultatet e testeve të kontrolleve nuk e mbështesin nivelin e

25. 25
planifikuar të rrezikut të kontrollit,rreziku I deteksionit do të duhej të vendosej si I ulët.Kjo
normalisht qon në rritje në shumën e procedurave substanciale. Psh. nëse kontrollet e pohimit të
ndodhjes janë më të dobëta se sa të planifikuara atëherë auditori mund të rrit numrin e
konfirmimeve të llogarive të arkëtueshme të postuara tek kosumatorët.
Procedurat substanciale analitike
Procedurat substanciale analitike janë teste të dobishme të auditimit për të ekzaminuar
vërtetësinë e llogarive si; shitjet, llogaritë e arkëtueshme, lejimet për llogaritë e pambledhshme,
shpenzimet e borxhit të keq dhe kthimet e shitjeve dhe lejimet sepse teste të tilla ofrojnë
evidencë të mjaftueshem me kosto mjaft të ulët. Për shembull një krahasim përqindjes së fitimit
bruto me vitin paraprak apo të dhënat e industrisë mund të ofrojë mjaft evidencë për të hyrat e
paregjistruara(të nënvlersuara) ose të hyrave fiktive (të mbivlerësuara) dhe për llogaritë e
arkëtueshme kur ky raport është më I lartë apo më I ulët se të dhënat e vitit paraprak apo të
dhënave të industrisë. Ky raport poashtu mund të sigurojë informata edhe për ndryshimet në
politikat e çmimeve.
Dhe së fundi krahasimi I raportit të kthimit të shitjeve dhe diskontit të shtitjeve dhe të hyrave me
vitet paraprake dhe të dhënat e industrisë, ofron mjaft evidencë për auditorin nëse janë regjistruar
apo jo të gjitha kthimet e shitjeve dhe diskontet e shitjeve.Auditori mund të parashikojë
shpenzimet e komisioneve të shitjes duke shumzuar normën mesatare të komisioneve me neto
shitjet dhe duke e krahasuar atë shumë me shumën e shpenzimeve të regjistruara.Në shumë
situata auditori mund të pranojë si të prezentuara drejtë shpenzimet e kthimit të
shitjeve,diskonteve të shitjeve dhe të komisioneve të shitjes pa kryer asnjë test substancial shtesë
nëse procedurat substanciale analitike japin rezultate që janë konsistente me pritjet e auditorit.
Në vijim do të paraqesim një list të procedurave substanciale analitike që janë të dobishme në
auditmin e llogarive të arkëtueshme dhe llogarivë të tjera.

26. 26
Procedurat substanciale analitike Keqdeklarimi I mundshëm I zbuluar
TË HYRAT
Krahasimi I përqindjes së bruto profitit për secilën Të hyra të paregjistruara( të nënvlerësuara)
linjë produkti me vitet e kaluara dhe industrinë
Të hyra fiktive(të mbivlersuara)
Krahasimi I të hyrave të raportuara me ato të Ndryshimet në politikat e çmimeve
buxhetuara Probleme të caktimit të çmimeve
Analizmi I raportit të shitjeve në muajin e fundit apo
Javën me totalin e shitjes në qerekun e vitit
Krahasimi I të hyrave të regjistruara përdit për
periudha të shkurtra para dhe pas përfundimit të
periudhës së aditimit për fluktuime të pazakonshme
si rritja vetëm pak para apo rënia vetëm pak pas
përfundimit të peridhës
Krahasimi I detajeve të njësive të ngarkuara me të
hyrat dhe regjistrimet e prodhimit dhe marrjen në
konsideratë nëse të hyrat janë të arsyeshme
krahasuar me nivelin e prodhimit dhe çmimin
mesatar të shitjes
Krahasimin e numrit të javëve të stoqeve në kanalet
e distrubuimit me periduhat paraprake për rritje të
pazakonta që mund të indikojnë mbushjen e kanalit
Krahasimin e përqindjes dhe trendeve të shitjes në
kanalin e shpërndarjes me industrinë me trended e
shitjes së konkurentëve

27. 27
LLLOGARITË E ARKËTUESHME,LEJIMET PËR LLOGARITËE PAMBLEDHSHME DHE
SHPENZIMET E BORGJIT TË KEQ
Krahasimi kthimit të arkëtueshmeve dhe ditëve Nën-Mbivlersim të llogarive të arkëtueshme
të mbetura në llogaritë e arkëtueshme me vitet dhe shpenzimeve të borgjit të keq
paraprake dhe të dhënave të indistrisë
Krahasimet e kategorive në bilancin provues
të llogarive të arkëtueshme me vitet
paraprake
Krahasimi I shpenzimeve të borxhit të keq si
përqindje e të hyrave nga vitet e kaluara ose të
dhënat e industrisë
Krahasimi I lejimeve për llogaritë e pambledhshme
të llogarive të arkëtueshme ose të shitjeve me kredi
me vitet e kaluara ose të dhënat e industrisë
Ekzaminimi llogarive të konsumatorëve të mëdhenjë
individualisht dhe krahasimi me vitet paraprake
KTHIMET E SHITJEVE DHE LEJIMET DHE KOMISIONET E SHITJEVE
Krahasimi I kthimeve nga shtijet si përqindje e Kthime nga shitjet të nën-ose mbivlersuara
të hyrave me vitet paraprake dhe industrinë
Krahasimi I diskonteve të shitjes si përqindje e Diskonte të shitjes të nën-ose mbivlersuar
të hyrave me vitet paraprake dhe të dhënat
e industrisë
Parashikimi I shpenzimeve të komisioneve të
shitjes duke shumzuar të hyrat neto me mesataren
e normës së komisioneve dhe krahasimin shpenzimet
e regjistruara të komisioneve të shitjes

28. 28
Procesi Ikonfirmimit-Llogaritë e arkëtueshme
Konfirmimi i jashtëm është një proces për të mbledhur dhe vlersuar evidencën e auditmit përmes
prezantimit të informatave apo të kushteve egzistuese direkt nga një palë e tretë si përgjigjje të
kërkesës për informacion për një pjesë të veqant që ka ndikim në pohimit e pasqyrës
financiare.Në vndosjen se në çfarë mase të përdori konfirmimet,auditori merr parasysh
karakteristikat e ambientit në të cilin operon entiteti dhe në praktikat e respodentëve të
mundshëm në përgjigjen ndaj kërkesave për konfirmime direkte.Me rritjen e rrezikut të
keqdeklarimit material,auditori dizajnon procedura substanciale për të marr më shumë evidencë
përkatëse për pohimine caktuar.Në situatë të tillë procedurat e konfirmimit mund të jenë efektive
për mbledhjen e evidencës së mjaftueshme.Konfirmimet e jashtme përdoren normalisht për
llogaritë e arketueshme.Konfirmimet mund të adresojnë më shumë se një pohim si psh.
egzistncën,prerjen kohore,kompletushmërinë,vlersimin dhe alokimin.
Një numër faktorësh ndikojnë në besueshmërinë e konfirmimeve të llogarive të arkëtueshme si:
 Lloji I kërkesës për konfirmim,
 Egzistenca paraprake me klientin apo angazhimeve të ngjajshme
 Respondenti përkatës.
Llojet e konfirmimeve
Ka dy lloje të konfirmimeve :pozitive dhe negative. Konfirmimet pozitive të llogarive të
arkëtueshme kërkojnë që konsumatori të tregojë nëse pajtohet me shumën të cilën klienti e ka
deklaruar në konfirimim,pra përgjigja duhet të jetë nëse ai beson që shuma është korrekte apo jo
korrekte.Konfirmimet positive përdoren në përgjithësi kur saldot e lloagrive individuale janë të
mëdha apo kur gabimet janë anticipuar ngase rreziku I kontrollit është vlerësuar të jetë I
lartë.Konfirmimi negativ kërkon që konsumatorët të përgjigjen vetëm kur ata nuk pajtohen me
shumat e klientit.Këto përdoren kur ka shumë llogari me saldo të vogla,kur rreziku I kontrollit
është vlersuar si I ulët dhe kur auditori beson se konsumatorët do të kushtojnë vëmendje
adekuate për këto konfirmime.Në shumë raste mund të përdoren që të dyja llojet për shkak të
materialitetit apo të llojllojshmërisë së konsumatorëve.Psh. konfirmimet positive mund të
dërgohën tek llogaritë me vlera të mëdha dhe konfirmimet negative tek llogaritë me vlera të
vogla.
Poashtu auditori gjatë vlersimit të besueshmërisë së konfirmimeve duhet të marr parasysh
experiencën paraprake në aspektin e përgjigjeve ndaj konfirmimeve,keqdeklarimeve të zbuluara
dhe saktësinë e konfirmimeve të kthyer.

29. 29
Kërkesa për konfirmim duhet të dërgohet sa më afër përfundimit të periudhës kontabile për të
maksimizuar normën e konfirmimeve dhe mundësinë që diferencat në kohë të
reduktohen.Konfirmimet për qëllime kontrolli duhet të dërgohen nga jashtë objektit të klientit.
Vlerësimi Igjetjeve të auditimit- Llogaritë e arkëtueshme dhe llogaritë e lidhura me to
Kur auditori të kompletojë procedurat e planifikuara substanciale,keqdeklarimi I mundshëm
(keqdeklarimi I projektuar dhe lejimet për rrezikun e mostrës) për llogaritë e arkëtueshme
përcaktohet duke përdorur teknika statistike dhe jostatistike të mostrës.Keqdeklarimi I
mundshëm bashkë me atë të njohur krahsohet me keqdeklarimin e tolerueshëm.Nëse
keqdeklarimi I mundshëm është më I ulët se keqdeklarimin e tolerueshëm,auditori mund të
pranojë llogarinë si të prezentuar drejtë.Nëse ai e tejkalon atë auditori mund të konkludojë që kjo
nuk është paraqitur drejtë.Psh. nëse keqdeklarimi I tolerueshëm është 885000$ dhe pas
kompletimit të procedurave substanciale auditori përcakton keqdeklarimin e mundshëm për
250000$ dhe në këtë mënyrë auditori konkludon se llogaritë e arkëtueshme nuk kanë
keqdeklarime material.Nëse keqdekalrimi I mundshmë është 940000$ atëherë konkluzioni është
se llogaria është e keqdeklaruar.
Nëse auditori konkludon se rreziku I auditimit është I papranueshëm,procedura substanciale
shtesë duhet të kryhen klienti duhet t’I rregullojë llogaritë e pasqyrave financiare në nivelin e
pranuar ose duhet lëshuar opinion I kualifiluar.Nga shembulli I lart cekur ku auditori konkludon
se keqdeklarimi I mundshëm është 940000$ procedura shtesë mund të kërkohen,që mund të
drejtohen drejtë rreziqeve sistematike të zbuluara nga procedurat substanciale kështu që auditori
do të kërkonte që menaxhmenti të rregullojë pasqyrat financiare për 55000$ ose më
shumë(940000$-855000$).Kjo rezulton që keqdeklarimi I mundshëm të jetë I barabart me ose
më i vogël se ai i tolerueshmi prej 855000$.
Vendimi përfundimtar për llogaritë e arkëtueshme dhe llogaritë e lidhura bazohet edhe në atë që
nëse është mbledhë apo jo evidencë përkatëse nga testet substanciale të kryera.

30. 30
Përfundimi
Nga kjo që elaboruam deri më tani duke u munduar që të mos i kalojmë suazat që na lejon ky
punim për këtë nivel,mund të kokludojmë që auditimi I procesit të të hyrave është një punë që
kërkon vëmendje të veqant nga auditori,planifikim të mirëfillt me rastin e angazhimit në auditim.
Kjo procedurë e auditmit do të duhej të shikohej edhe më me vëmendje kur kemi parasysh faktin
që ky proces I biznesit së bashku me procesin e blerjeve parqesin dy procest që kanë ndikim më
të madh në pasqyrat financiare dhe prezantojnë shumën më të madhe të keqdeklarimeve të
mundshme.
Në këtë rast konsideratë duhet pasur edhe për llojet tjera të të arkëtueshmeve që prezentohen në
bilancin e gjendjes së disa entiteteve ,siq janë:
 Të arkëtueshmet nga zyrtarët dhe punëtorët
 Të arkëtueshmet nga palët e lidhura
 Notat e arkëtueshme
Secila nga këto lloje duhet konfirmohet dhe vlerësohet për mbledhshmëri.Transakcionet që
rezultojnë me të arkëtueshme nga palët e lidhura duhet egzaminuar nëse ato janë bërë në kushte
të tregut.Notat e arkëtueshme duhet të ekzaminohen nëse kushtet e ripagimit dhe të të hyrave nga
interesi janë njohur përkatsisht.

31. 31
Literatura
1) Aasmund Eilifsen,William F. Messier Jr. ,Steven M. Glover, Douglas F.
Prawitt, “Auditing and assurance services “International edition
2006,McGraw Hill Education(UK) Ltd.
2) Dr.sc.Hajrullah Gorani,”Kontrolli dhe revizioni I ndwrmarrjeve”
UP,Prishtinë ,1998
3) www.iasb.org (International Accounting Sdandards Board)
4) www.ifac.org, ( International Auditing and Assurance Standards Board-
IAASB)