Het wereldwijde vervoer van passagiers door de lucht is in het eerste kwartaal met 7% flink gegroeid. De cijfers zijn echter voor een belangrijk deel beïnvloed door een aantal externe factoren in 2011, waarvan de Arabische lente en de aardbeving in Japan de belangrijkste zijn. Maar ook zonder deze factoren is het aantal passagiers gegroeid. Het goederenvervoer door de lucht is daarentegen licht gedaald.
1. Sector Update Economisch Bureau:
- Macro Research
- Sector & Commodity Research
Luchtvaart
30 mei 2012
Passagiersvervoer gegroeid
Nadia Menkveld- 020-6286441
Het wereldwijde vervoer van passagiers door de lucht is in het eerste kwartaal met 7% flink gegroeid. De cijfers zijn echter
voor een belangrijk deel beïnvloed door een aantal externe factoren in 2011, waarvan de Arabische lente en de aardbeving in
Japan de belangrijkste zijn. Maar ook zonder deze factoren is het aantal passagiers gegroeid. Het goederenvervoer door de
lucht is daarentegen licht gedaald.
Daling vrachtvervoer door de lucht zijn aan de groei van de wereldhandel, maar de
bezuinigingsmaatregelen in de eurozone zelf houden het
Het wereldwijde vrachtvervoer door de lucht is in het eerste herstel nog fragiel. In het kielzog van de eurozone zal ook de
kwartaal van 2012 gedaald. De regio’s laten een verschillend Nederlandse conjunctuur in het tweede halfjaar herstellen. Dit
beeld zien. In de VS is het vrachtvervoer door de lucht min of herstel zal zich doorzetten in 2013. ABN AMRO verwacht voor
meer stabiel gebleven en in Azië is het vrachtvervoer gedaald. Nederland een daling van het BBP van ruim een half procent
De grootste daling vond plaats in Europa. De eurozone bevindt in 2012 en een stijging van hoogstens een procent in 2013.
zich in een dip en daar ondervindt het vrachtvervoer de Wereldwijd zal het BBP met krap 3,5% groeien in 2012. Voor
gevolgen van. Aangescherpte kredietvoorwaarden, 2013 wordt weer wat meer groei verwacht.
overheidsbezuinigingen, blijvende onzekerheid over de
schuldencrisis in de eurozone en een scherpe stijging van de Tweede helft 2012 voorzichtig herstel in de eurozone
olieprijzen in februari zetten de economie in de eurozone BBP (groei in %)
onder druk. Ook Nederland bevindt zich al drie kwartalen in
een recessie. In het eerste kwartaal van 2012 is het BBP k-o-k 12%
gedaald met 0,2%. De vrachtcijfers van Schiphol bevestigen 10%
het neergaande beeld in Europa en Nederland. Het eerste 8%
kwartaal kende een daling van 3% en in April daalde de vracht 6%
verder (-5,9%). 4%
2%
0%
Nederlands vrachtvervoer gedaald
Vracht in 1.000 ton -2%
China VS Nederland Eurozone Wereld
160 40%
2010 2011 2012 2013
140 30%
120 20% Bron: Thomson Reuters Datastream, ABN AMRO Economisch Bureau
100 10%
80 0% De groei in China en de rest van Azië is nog steeds hoog. De
60 -10% Chinese regering heeft vorig jaar in haar vijfjarenplan (2011-
40 -20%
2015) duidelijk prioriteit gegeven aan een ombuiging naar een
20 -30%
breder gedragen en duurzamere economische groei in plaats
0 -40%
van aan een zeer hoge groei. De groeidoelstelling van 7,5%
mrt-07 mrt-08 mrt-09 mrt-10 mrt-11 mrt-12
seizoensgecorrigeerde vracht (l.as) voor dit jaar is hiervoor een duidelijke indicatie. ABN AMRO
j-o-j verandering (r.as) denkt dat die doelstelling iets zal worden overtroffen en gaat
Bron: Schiphol, ABN AMRO Sector Research uit van een groei van circa 8%. De economische groei is een
belangrijke indicator voor het vervoer door de lucht, zowel voor
ABN AMRO verwacht dat de economie in de eurozone zich in het passagiersvervoer als voor het vrachtvervoer.
de tweede helft van 2012 voorzichtig zal herstellen, maar dat Een economisch herstel in Nederland en Europa in het tweede
zal de daling van het BBP per saldo niet tegengaan. Het halfjaar van 2012 is dan ook voorzichtig positief nieuws voor
herstel in de tweede helft van 2012 zal voornamelijk te danken het vrachtvervoer in deze regio. Ook andere indicatoren wijzen
2. 2
op een verbetering voor het vrachtvervoer door de lucht.Zo is van de export, maar ook van de import weliswaar afgenomen,
het vervoer van elektronische componenten in maart licht maar de groei bedroeg nog wel 4%. In het eerste kwartaal van
gestegen. De hoge waarde en het lichte gewicht maken dit 2012 kende de import in Nederland een groei van 3%. Europa
een typisch product dat vooral via de lucht vervoerd wordt. In laat eenzelfde beeld zien. ABN AMRO verwacht voor 2012
het eerste kwartaal van 2012 is de verkoop van elektronische een stabilisering van de groei in export en import om in 2013
componenten (halfgeleiders) gedaald, maar maart laat (m-o- weer verder te groeien met circa 5%.
m) een lichte stijging zien. De versnelling van de wereldhandel
en het herstel van het vervoer van elektronische componenten Export en Import Nederland
duiden op een voorzichtig herstel het komende jaar van de j-o-j groei
vrachtvolumes door de lucht. Maar onzekerheid over de
20%
Europese schuldencrisis maken het herstel fragiel. 15%
10%
Passagiersvervoer gestegen 5%
0%
-5%
Het passagiersvervoer laat een ander beeld zien dan het -10%
vrachtvervoer door de lucht. Het eerste kwartaal van 2012 -15%
-20%
kende wereldwijd een groei van 7%. De Arabische lente en de
-25%
aardbeving van Japan in het eerste kwartaal van 2011 zorgen Q1 Q1 Q1 Q1 Q1 Q1
echter voor een vertekend beeld. Door deze gebeurtenissen 2002 2004 2006 2008 2010 2012
daalde het vervoer van passagiers flink in die periode, export NL import NL
waardoor de cijfers in dit kwartaal een behoorlijke stijging Bron: Datastream Thomson Reuters
lieten zien. De wereldwijde groei van het aantal passagiers is
te danken aan het aangetrokken consumentenvertrouwen in Een andere indicator voor het premium vervoer is het
de Verenigde Staten. In de Verenigde Staten toont de ondernemersvertrouwen. Veel premium passagiers hebben
economie zich sterker dan in andere ontwikkelde economieën. namelijk een zakelijk reisdoel. De wereldwijde Purchasing
ABN AMRO verwacht dat de BBP-groei in de Verenigde Managers Index (PMI) die het ondernemersvertrouwen
Staten in de volgende kwartalen aan kracht wint. De aangeeft, is de afgelopen maanden gedaald. In april stond de
belangrijkste reden hiervoor is de positieve arbeidsmarkt, die samengestelde PMI op 52,24. Een PMI boven de 50 geeft aan
het consumentenvertrouwen en ook de consumptie een impuls dat de ondernemers groei verwachten. In Nederland zakte de
geeft.Niet alleen wereldwijd is het aantal passagiers gestegen, PMI, na een korte opleving in februari 2011, onder de 50 om in
ook in Nederland steeg het aantal passagiers en kwam in het april uit te komen op 48,89. Voor de eurozone ligt de PMI in
eerste kwartaal 2012 boven de 10 mln uit (+6%). In april april nog lager (45,89).
groeide het aantal passagiers op een lager niveau (+1,5%)
verder. PMI eurozone en Nederland
Index
Aantal passagiers over schiphol gestegen
65
x mln passagiers
60
5 40% 55
30% 50
4
20% 45
3 10% 40
0% 35
2
-10% 30
1 mrt-00 mrt-02 mrt-04 mrt-06 mrt-08 mrt-10 mrt-12
-20%
0 -30% Eurozone Nederland
mrt-06 mrt-08 mrt-10 mrt-12
Bron: Datastream Thomson Reuters
seizoensgecorrigeeerd j-o-j groei
Bron: Schiphol, ABN AMRO Sector Research
De groei in het passagiersvervoer is tevens afhankelijk van het
consumentenvertrouwen. De onzekerheid over de
Export en import groeien nog steeds economische situatie in sommige landen drukt op het
consumentenvertrouwen.
De export en import zijn goede indicatoren voor het zakelijke
vervoer van passagiers. In de afgelopen kwartalen is de groei
3. 3
Ook in de eurozone is het consumentenvertrouwen laag, al is Dit verschil bevestigt waar de economische indicatoren op
het niveau, anders dan in Nederland nog niet onder het niveau wijzen. Een verbetering van het vrachtvervoer door de lucht,
van de vorige financiële crisis gedoken. maar een afvlakking van de groei het aantal passagiers dat
De afname van de groei van de export en de import, de lagere door de lucht vervoerd wordt.
PMI en het lage consumentenvertrouwen duiden op een
afvlakking van de groei in passagiers. Door het aantrekken Prijs kerosine gestegen
van de economie in de tweede helft van 2012 zal de dip
hopelijk niet lang duren. Verder geldt dat de Olympische De prijs van kerosine is nauw verbonden met de prijs van olie.
spelen, maar ook het EK een positieve impuls aan het aantal Door de onverminderd hoge vraag vanuit opkomende
passagiers kan geven. markten, met name China, is de prijs van olie de afgelopen
periode gestegen. Daarnaast is de olieprijs tijdens de crisis
Wisselend beeld luchtvaartondernemers
sterk gedaald en heeft het herstel na de crisis een grote rol
gespeeld in de stijging van de prijs in 2009 en 2010. Ook
Wereldwijd laten de luchtvaartondernemers een wisselend
worden grondstoffen meer als belegging gezien en daarmee is
beeld zien. Bij het passagiersvervoer zijn de ondernemers
de prijs van olie tevens onderhevig aan speculatie op de
positief gestemd over de afgelopen drie maanden, maar de
verwachtingen voor het komende jaar zijn minder positief. Bij markten.
de ondernemers in de cargovaart is het omgekeerde aan de
hand. Daar zijn de verwachtingen beter voor het komende Aan de aanbodkant hebben de geopolitieke spanningen een
jaar, maar nog steeds ligt dat percentage laag. rol gespeeld in de prijsstijging. Angst voor productiestoringen
door onrust in het Midden Oosten en Afrika hebben de prijs
omhoog gestuwd. Voor 2012 verwacht ABN AMRO een
Ondernemersvertrouwen passagiersvaart
afzwakking van de groei. De groeiverwachting voor China is
% antwoorden
lager en de productie lijkt ruimer te worden door het hervatten
van diepzeeboringen en gesprekken met Iran.
Verbetering
Geen Prijs Olie en Kerosine en verwachtingen ABN AMRO
verandering US $
Vermindering 1.600 160
1.400 140
0% 10% 20% 30% 40% 50% 1.200 120
1.000 100
Volgende twaalf maanden
Laatste drie maanden 800 80
600 60
Bron: IATA Business Confidence Index 400 40
200 20
0 0
Ondernemersvertrouwen cargo 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012
% antwoorden Kerosine U$/MT Olie (Brent) U$/BBL
Bron: Datastream Thomson Reuters
Verbetering
Geen
Price Q1 2012 Q2 2012 Q3 2012 Q4 2012 Exit
verandering
Brent 120 110 105 110 110
Vermindering WTI 105 95 95 105 100
0% 10% 20% 30% 40% 50%
De hoge prijs van kerosine is voor sommige
Volgende twaalf maanden luchtvaartmaatschappijen aanleiding geweest hun prijzen te
Laatste drie maanden
verhogen. Over het algemeen dekken vliegtuigmaatschappijen
Bron: IATA Business Confidence Index zich voor circa 50% in tegen fluctuaties in de olieprijzen. Voor
de overige 50% lopen zij een risico. Luchtvaartmaatschappijen
verwachten de komende periode meer prijsverhogingen als
4. 4
gevolg van hogere brandstofkosten. Ondertussen wordt er
gezocht naar oplossingen om de hoge kosten te drukken. Zo Gevolgen voor de arbeidsmarkt
heeft de Amerikaanse vliegtuigmaatschappij Delta een
olieraffinaderij gekocht en hoopt door de insourcing van de Wereldwijd zijn de verwachtingen van de luchtvaart-
productie van kerosine op brandstof te kunnen besparen. ondernemers over de arbeidsmarkt niet positief. De afgelopen
periode zagen de ondernemers een daling van het
Trends en ontwikkelingen arbeidsbestand en ook de komende twaalf maanden
verwachten de ondernemers nog een daling, al groeien de
De sterk gestegen olieprijs is slechts één van de vele verwachtingen wel richting een neutrale positie.
uitdagingen waar de luchtvaart mee te maken heeft. Een
ander belangrijk thema in de luchtvaart is duurzaamheid. Het Verwachtingen arbeidsmarkt
terugdringen van de carbon footprint door middel van onder Gewogen score (50 is geen verandering)
andere de CO2 emissiehandel staat dit jaar volop in de
80
belangstelling. Alle luchtvaartmaatschappijen in de Europese
Unie zijn verplicht om deel te nemen aan de handel in 70
emissierechten. Maar niet alleen de luchtvaartmaatschappijen 60
in de EU, ook de luchtvaartmaatschappijen uit andere landen 50
die naar of vanuit de EU vliegen, hebben deze verplichting. Dit 40
heeft in de VS, maar ook in China en Rusland voor ophef 30
gezorgd. Het Hof heeft vorig jaar bepaald, dat de wetgeving 20
niet in strijd is met internationale normen en dat ook die Kw1-07 Kw2-08 Kw3-09 Kw4-10 Kw1-12
maatschappijen daarmee verplicht zijn deel te nemen. Dit
Afgelopen drie maanden
betekent dat indien de luchtvaartmaatschappijen hun Volgende 12 maanden
emissierechten overschrijden, zij moeten betalen.
Bron: IATA Business Confidence Index
De prijs van olie en de focus op duurzaamheid in de
luchtvaartsector resulteert in een samenwerking tussen Ook in Nederland en in Europa zal het nog even duren voor de
vliegtuigmaatschappijen om duurzamer en daarmee ook arbeidsmarkt zal aantrekken. Een overschot aan piloten en
minder afhankelijk van kerosine te opereren. Dit wordt gedaan een te lage groei voor veel luchtvaartmaatschappijen liggen
door gezamenlijk initiatieven te ontplooien om duurzame hier aan ten grondslag.
biobrandstoffen te ontwikkelen. De EU streeft naar 4%
biobrandstof in 2020 voor de luchtvaart. Wel zullen er, door de groei in het Midden Oosten en Azië,
internationaal mogelijkheden liggen. Dat die mogelijkheden
Een andere trend waar de luchtvaartsector mee te maken ook voor Nederlandse piloten aanwezig zijn, wordt
heeft is de groei en opkomst van luchtvaartmaatschappijen in ondersteund door de groei van Typeratingaanvragen voor
Azië en het Midden Oosten. Vooral in de Arabische Emiraten buitenlandse luchtvaartmaatschappijen zoals Qatar Air, Lion
is de groei ongekend, met Emirates als grootste partij. Air en Air Asia Indonesia. De luchtvaartmaatschappijen in het
Emirates heeft een vloot van 171 vliegtuigen en is van plan Midden Oosten zijn vooral op zoek naar ervaren piloten met
haar vloot te vergroten. De maatschappij heeft 232 nieuwe minimaal 2000 vlieguren. De doorstroom van ervaren piloten
vliegtuigen besteld. Maar ook andere vliegtuigmaatschappijen, naar andere continenten zou echter perspectief kunnen bieden
zoals Qatar Airways, die met een vloot van 100 vliegtuigen voor startende piloten in Nederland. Ook de opmars van de
120 steden aandoet, is een speler van belang. De Arabische low-cost carriers zou voor arbeidsplaatsen kunnen zorgen.
Emiraten komen ook met nieuwe spelers; zoals FlyDubai, een De vraag blijft echter in hoeverre deze trends het overschot
spin off van de Emirates (in 2008), die zich profileert als low- aan piloten kunnen ondervangen.
cost carrier.
De opmars van low-cost carriers is niet alleen in het Midden
Oosten zichtbaar. Wereldwijd worden de low-cost carriers
groter of komen er nieuwe op. Zo heeft Easyjet het het
afgelopen jaar relatief goed gedaan. Deze
vliegtuigmaatschappij profileert zich nu ook steeds meer op de
zakelijke markt.