Primeira parte do tema adicada aos niveis de organización e a base química da vida. 1º Bacharelato.

1. A ORGANIZACIÓN E ESTRUTURA
DOS SERES VIVOS (I)

2. INTRODUCIÓN
Os seres vivos son sistemas abertos e
organizados
Intercambiamos
materia e enerxía
co medio externo

3. INTRODUCIÓN

4. Complexidade
INTRODUCIÓN
 Calquera ser vivo por sinxelo que sexa, é sempre
máis complexo que calquera forma de materia inerte.
 Os seres vivos son estruturas complexas tanto no
seu funcionamento como na súa organización.

5. 1. NIVEIS DE ORGANIZACIÓN DA MATERIA VIVA
Atendendo a complexidade podemos diferenciar distintos niveis de
organización, cada un deles cun maior grao de complexidade e con propiedades
que non se dan nos niveis inferiores.
Cada nivel de organización está integrado por todos os
elementos do nivel inferior. As propiedades de cada un non
son simplemente a suma dos seus compoñentes senón que
aparecen propiedades novas.
PROPIEDADES EMERXENTES

6. 1. NIVEIS DE ORGANIZACIÓN DA MATERIA VIVA
Niveis Abióticos:
Conforman a materia viva e a inerte, pero por sí mesmos
non sustentan a vida.
Niveis Bióticos:
Son exclusivos dos seres vivos.

7. 1. NIVEIS DE ORGANIZACIÓN DA MATERIA VIVA
Niveis Abióticos:
 Nivel subatómico: formado polas partículas subatómicas (protón,
neutrón...)
 Nivel atómico: constituído polos átomos (H, Li, Fe...)
 Nivel molecular: referido ás moléculas (unión de átomos). Podemos
falar de moléculas orgánicas e inorgánicas. Orgánicas: glícidos,
lípidos.../Inorgánicas: auga, sales minerais...
As moléculas que forman parte da materia viva denomínanse
biomoléculas e hainas orgánicas e inorgánicas.
A este nivel pertencen tamén as macromoléculas ou polímeros (unións de
moléculas: amidón, triglicéridos...), os complexos supramoleculares
(unión de macromoléculas de distinta natureza: glicoproteínas, virus...) e
os orgánulos celulares (asociación de complexos supramoleculares: R.E.,
lisosomas...)

8. 1. NIVEIS DE ORGANIZACIÓN DA MATERIA VIVA
Niveis Bióticos :
 Nivel Celular: o das células. Unidade básica de vida. A este nivel
pertencen os organismos unicelulares. É habitual que os unicelulares
forman colonias (agrupación de células que manteñen a independencia).
 Nivel Pluricelular: inclúe a todos los organismos constituídos por
máis dunha célula (organismos pluricelulares); neles as células non son
independentes, hai especialización.
Dentro deste nivel hai distintos graos de complexidade:
- Tecidos: conxunto de células que realizan unha función. P.e. tecido
nervioso.
- Órganos: asociación de tecidos para levar a cabo un acto concreto.
P.e. corazón.

9. 1. NIVEIS DE ORGANIZACIÓN DA MATERIA VIVA
- Sistemas: conxunto de órganos parecidos, nos que hai un tecido
predominante, que se asocian para realizar unha función. P.e. sistema
circulatorio.
- Aparellos: conxunto de órganos que poden ser moi diferentes, pero
cuxos actos están coordinados para levar a cabo unha función máis
xeral que nos sistemas. De feito,é frecuente que inclúa varios
sistemas. P.e.: aparello circulatorio: sistema circulatorio e linfático.
 Nivel de poboación: conxunto de individuos dunha mesma especie
que son coetáneos.
 Nivel de comunidade: conxunto de poboacións (comunidade ou
biocenose).
 Nivel de ecosistema: biocenose que vive nun determinado lugar
(biotopo) e as súas interrrelacións.
 Ecosfera: tódolos ecosistemas do planeta.

10. 1. NIVEIS DE ORGANIZACIÓN DA MATERIA VIVA

11. 1.NIVEIS DE ORGANIZACIÓN DA MATERIA VIVA
1.1 Especialización celular. Colonias e tecidos
Todos os organismos se orixinan a partir dunha célula, a célula ovo ou
cigoto.
 No caso dos unicelulares esta célula sofre máis ou menos
transformacións para dar lugar o individuo adulto. Unha única célula
realiza todas as funcións.
 Nos pluricelulares o cigoto divídese moitas veces e as células así
obtidas sofren o denominado proceso de diferenciación celular dando
lugar os distintos tipos celulares. Os distintos tipos de células
agrúpanse formando tecidos que se especializan nunha determinada
función, mellorando a eficacia do proceso que levan a cabo.
Esta especialización leva consigo unha división do traballo e a perda
da independencia: as células dos pluricelulares non realizan por si
soas todas as funcións, senón que dependen unhas das outras, e dicir,
unha célula dun pluricelular non pode vivir illada do organismo.

12. ¿Que compartimos
todos os seres vivos?

13. 2. A BASE FISICO-QUÍMICA DA VIDA
2.1. OS BIOELEMENTOS
 Elemento químico: é un tipo de materia constituida por átomos
da mesma clase.
Os elementos químicos, como sabedes, veñen representados na
taboa periódica nunha orde crecente atendendo a seu número
atómico e distribuidos en grupos e períodos.
Se fixéramos unha análise química dos elementos que compoñen a
materia viva observaríamos que forman parte dela uns 70
elementos, aínda que somente uns 23 teñen certa abundancia e
cumpren unha función relevante.
A estes elementos químicos que forman parte da materia viva
denominámolos bioelementos ou elementos bioxénicos.

14. 2. A BASE FISICO-QUÍMICA DA VIDA
2.1. OS BIOELEMENTOS
Os bioelementos clasifícanse en dous grupos:
 Bioelementos primarios: constitúen o 96% da materia viva. Son seis:
C, H, O, N, P e S.
 Bioelementos secundarios: atópanse en menor proporción. Hainos
indispensables como o Na, K, Ca, Mg ou Cl e outros que non o son e se
denominan variables como o Al ou o Si. Habitualmente dentro deste
grupo fálase de oligoelementos para referirse a aqueles bioelementos
que aparecen nunha proporción inferior ao 0,1-0,05%, pero que tamén
son imprescindibles para a vida; o exemplo típico é o ferro.

15. 2. A BASE FISICO-QUÍMICA DA VIDA
2.1. OS BIOELEMENTOS

16. BIOELEMENTOS SECUNDARIOS
Magnesio Forma parte da molécula de clorofila, e en forma iónica actúa
como catalizador, xunto coas encimas, en moitas reaccións
químicas do organismo.
Calcio Forma parte dos carbonatos de calcio de estructuras
esqueléticas. En forma iónica intervén na contracción muscular,
coagulación sanguínea e transmisión do impulso nervioso.
Sodio Catión abundante no medio extracelular; necesario para a
conducción nerviosa e a contracción muscular
Potasio Catión máis abundante no interior das células; necesario para a
conducción nerviosa e a contracción muscular
Cloro Anión máis frecuente; necesario para manter o balance de auga
no sangue e fluídos intersticiais

17. Ferro
Fundamental para a síntese de clorofila, catalizador en reaccións químicas e formando parte de
citocromos que interveñen na respiración celular e na hemoglobina que intervén no transporte de
osíxeno.
Manganeso
Intervén no proceso de fotosíntese nas plantas.
Iodo Necesario para a síntese da tiroxina, hormona que intervén no metabolismo
Flúor Forma parte do esmalte dentario e dos osos.
Cobalto Forma parte da vitamina B12, necesaria para a síntese de hemoglobina .
Silicio
Proporciona resistencia ao tecido conxuntivo, endurece tecidos vexetais como é o caso das
gramíneas.
Cromo Intervén xunto á insulina na regulación de glucosa no sangue.
Zinc Actúa como catalizador en moitas reaccións do organismo.
Litio
Actúa sobre neurotransmisores e a permeabilidade celular. En dose adecuada pode previr estados
de depresións.
Molibdeno Forma parte das enzimas vexetais que actúan na reducción dos nitratos por parte das plantas.
OLIGOELEMENTOS

18. OS GRUPOS FUNCIONAIS
Un grupo funcional é un átomo ou un grupo de átomos unidos a unha
cadea carbonada.
2.2. AS BIOMOLÉCULAS OU PRINCIPIOS INMEDIATOS
A unión dos bioelementos entre sí mediante os enlaces químicos orixina
moléculas que por formar parte da materia viva denomínanse
biomoléculas ou principios inmediatos.
Na materia viva os enlaces máis frecuentes entre átomos son: o
covalente, o iónico, as pontes de hidróxeno e as interaccións
hidrofóbicas.
O tipo de enlace e os grupos funcionais presentes nas biomoléculas
teñen unha gran relevancia na comprensión das propiedades químicas
destas moléculas.

19. Cadeas longas
de C

20. 2.2. AS BIOMOLÉCULAS OU PRINCIPIOS INMEDIATOS
As biomoléculas clasifícanse en dous grupos:
 Biomoléculas inorgánicas: forman parte da materia viva, pero non
son exclusivas dela. Son fundamentalmente a auga e as sales
minerais.
 Biomoléculas orgánicas: Son exclusivas dos seres vivos. Son os
glícidos, os lípidos, as proteínas e os ácidos nucleicos.
2. A BASE FISICO-QUÍMICA DA VIDA

21. BIOMOLÉCULAS INORGÁNICAS: A AUGA
A auga é o compoñente máis abundante dos seres vivos; constitúe entre
un 60 e un 90% do peso dun organismo.
Atópase nos seres vivos como:
 Auga circulante: no sangue ou no zume dos vexetais.
 Auga intersticial: entre as células.
 Auga intracelular: dentro das células.
Estructura da auga
A molécula de auga está formada por dous átomos de H unidos a un átomo
de O por medio de dous enlaces covalentes. O osíxeno é máis
electronegativo que o hidróxeno e atrae con máis forza aos electróns de
cada enlace.

23. O resultado é que a molécula de auga aínda que ten unha carga total
neutra (igual número de protóns que de electróns ), presenta unha
distribución asimétrica dos seus electróns, o que a converte nunha
molécula polar, arredor do osíxeno concéntrase unha densidade de
carga negativa, mentres que os núcleos de hidróxeno quedan
desprovistos parcialmente dos seus electróns e manifestan, por tanto,
unha densidade de carga positiva.
Por iso na práctica a molécula de auga compórtase como un dipolo.
Esto posibilita que entre as moléculas de auga entre sí pódense
establecer atraccións electrostáticas denominadas pontes de
hidróxeno.

25. PROPIEDADES FISICO-QUÍMICAS DA AUGA
A estrutura da auga determina as súas propiedades fisico-químicas.
 Elevado punto de fusión e de ebullición , esto
permite que a auga sexa líquida nunha ampla marxe de
temperatura posibilitando unha gran diversidade de
seres vivos.
 Anómala variación da densidade coa temperatura
o que permite a vida en ecosistemas acuáticos cando a
Tª ambiente diminúe por baixo dos 0º C.

26. A auga ao solidificarse
aumenta de Volume
Diminúe a súa
densidade
O xeo flota na auga
líquida

27. PROPIEDADES FISICO-QUÍMICAS DA AUGA
 A auga é o disolvente universal
A auga é o líquido que máis substancias disolve. Esta
propiedade, tal vez a máis importante para a vida,
débese a súa capacidade para formar pontes de
hidróxeno con outras substancias que poden
presentar grupos polares ou con carga iónica.
A capacidade disolvente é a responsable de tres
funcións:
1. Medio onde ocorren as reaccións do metabolismo.
2. Sistema de transporte de substancias nutritivas e
de refugallos.

28. 3. As moléculas de auga poden disolver as substancias
salinas que se disocian formando disolucións
iónicas.
Respecto ás moléculas orgánicas a súa solubilidade depende
da presencia de grupos polares (solubles) e radicais
apolares (insolubles).

29.  Elevada forza de cohesión
As pontes de hidróxeno manteñen as moléculas de auga
fortemente unidas, formando unha estructura
compacta que a convirte nun líquido case
incompresible. Así, é a responsable da turxencia e o
volume das células vexetais.
Ó non poder comprimirse pode funcionar nalgúns
animais como un esqueleto hidrostático, como ocurre
nalgúns vermes perforadores capaces de perforar a
roca mediante a presión xerada polos seus líquidos
internos.

30.  Elevado calor específico (debido á tendencia a formar
pontes de H).
- A auga pode absorber gran cantidade de calor, sen que
proporcionalmente ascenda moito a súa temperatura, xa
que parte de esa enerxía será utilizada en romper os
enlaces de H.
- Esta propiedade fai da auga un bo amortiguador térmico
que mantén a temperatura interna dos seres vivos a pesar
das variacións externas.

31.  Alto calor de vaporización.
- A auga absorbe moita calor ó pasar do estado líquido ó
gasoso (deben romperse as pontes de H entre as
moléculas), e para elo precísase unha gran cantidade de
enerxía (arredor de 1500 calorías para evaporar un gramo
de auga).
- Así, cando a auga se evapora na superficie dunha planta
ou dun animal, absorbe gran parte da calor do entorno. Esta
propiedade é utilizada como mecanismo de regulación
térmica. ( Pensade no noso suor).

32. PROPIEDADES FÍSICO-
QUÍMICAS DA AUGA
FUNCIÓNS BIOLÓXICAS
Elevado punto de fusión e ebullición. Diversidade para a vida nun rango
amplo de temperaturas.
Anómala variación da densidade coa
temperatura.
Permite a vida na columna de auga
cando a temperatura baixa de cero
graos.
Elevada forza de cohesión. Turxencia e volume nos seres vivos.
Disolvente universal. Medio de transporte e no que ocorren
as reaccións químicas das células.
Elevada calor específica e elevada
calor de vaporización.
Regulador térmico.

33. BIOMOLÉCULAS INORGÁNICAS: AS SALES
MINERAIS
Podemos atopar as sales minerais nos seres vivos de
dous xeitos:
 Cristalizadas, formando parte de estruturas sólidas
ás que lles confiren resistencia e protección. Son
exemplos os ósos dos vertebrados ou as cunchas dos
moluscos.
 Disoltas nos líquidos biolóxicos en forma de aniones
(iones -) e cationes (iones +).
Moitos ións exercen a súa función de xeito illado, como
o Na+
e K+
que participan como tales na xeración do
impulso nervioso; e outros asócianse a moléculas
orgánicas para desempeñar a súa función, como o Mg+
que forma parte da clorofila ou o Fe+2/Fe+3 que está
asociado a hemoglobina.

34. BIOMOLÉCULAS INORGÁNICAS: AS SALES
MINERAIS
Funcións biolóxicas das sales minerais:
 Función estrutural: ósos e cunchas.
 Función reguladora do pH. O pH é un parámetro que determina se
un medio é ácido, neutro ou básico. A maioría das reaccións deben
suceder a un pH próximo a neutralidade e unha variación nel pode
impedir o proceso.
 Función osmótica. A osmose é un fenómeno que determina o paso
de auga nas células. En condicións normais as células deben atoparse
en equilibrio osmótico respecto ao medio no que se encontran. As
veces, variacións neste equilibrio teñen un significado fisiolóxico
como a turxencia nos vexetais, noutros a rotura deste equilibrio
pode supor a morte celular.
 Funcións específicas: as que desempeñan moitos catións no
organismo.

35. BIOMOLÉCULAS ORGÁNICAS
Son moléculas exclusivas dos seres vivos. Están formadas por cadeas de
C que forman estruturas lineales, ramificadas ou cíclicas. A estas cadeas
únense outros átomos como H, O, S ou P.
Cando as biomoléculas teñen unha gran complexidade estrutural e están
constituídas pola unión doutras biomoléculas menores, chamadas
monómeros, falamos entón de polímeros ou macromoléculas.
As biomoléculas clasifícanse en: glícidos, lípidos, proteínas e ácidos
nucleicos.

36. BIOMOLÉCULAS ORGÁNICAS: OS GLÍCIDOS
Os glícidos, tamén denominados hidratos de carbono ou, en xeral,
“azúcares” son biomoléculas orgánicas formadas fundamentalmente por
C,H e O.
Están constituídos por unha cadea de C aos que se unen H e grupos
OH. Ademais en todos os glícidos sempre hai un grupo carbonilo
(cetona ou aldehído, pero nunca os dous ao mesmo tempo).
Aldehido
Cetona
Alcohol

37. CLASIFICACIÓN DOS GLÍCIDOS
 MONOSACÁRIDOS:
Son os glícidos máis sinxelos e as unidades a partir das cales se
forman os demais hidratos de carbono.
Teñen sabor doce e son solubles en auga.
Son polihidrialdehídos ou polihidroxicetonas. Teñen un mínimo de tres
C (Triosas), pero os máis frecuentes son de 5 (Pentosas) ou de 6
(Hexosas).
Os máis importantes son:
 Aldopentosas: ribosa (ARN e ATP) e desoxirribosa (ADN).
 Aldohexosas: glicosa (enerxía inmediata) e galactosa.
 Cetohexosas: fructosa (azucre da froita).

38. FÓRMULAS LINEAIS DALGÚNS MONOSACÁRIDOS

39. Fórmula cíclica da glicosaGlicosa

40. Ribosa forma parte do ARN

41. Desoxirribosa
forma parte do ADN

42.  DISACÁRIDOS:
Son glícidos compostos por dúas moléculas de monosacáridos unidos por
un enlace chamado O-glicosídico.
Teñen sabor doce e son solubles en auga. Son unha reserva enerxética
a medio prazo.
Os disacáridos máis importantes son:
 Maltosa (Azucre de malta) : Unión de 2 moléculas de glicosa.
 Lactosa (Azucre da leite) : Unión galactosa-glicosa.
 Sacarosa (Azucre de mesa) : Unión glicosa-fructosa.

43. FORMACIÓN DUN
DISACÁRIDO: ENLACE GLICOSÍDICO
Enlace glicosídico

44.  POLISACÁRIDOS :
Son glícidos formados pola unión de 10 ou máis monosacáridos.
Non teñen sabor doce e son insolubles ou forman coloides.
Os polisacáridos máis importantes son:
 AMIDÓN : polisacárido de reserva enerxética a longo prazo
característico dos vexetais. Formado por 2 compoñentes:
- Amilosa: cadeas helicoidais de glicosas sen ramificación.
- Amilopectina: similar á amilosa, pero con ramificacións.
 GLICÓXENO : polisacárido de reserva enerxética a longo prazo
típico dos animais. Formado por cadeas de glicosas con moitas
ramificacións (máis que na amilopectina).
 CELULOSA : polisacárido estrutural dos vexetais. Forma parte
das paredes das células vexetais ás que confire resistencia e rixidez.
Está formada por cadeas lineais de glicosas sen ramificacións. Estas
cadeas dispóñense en paralelo para conformar as fibras de celulosa.

45. • Amilosa,
formada
por 250-
300
glicosas,
unidas
mediante
enlaces
glicosídicos
.
• Amilopectina, formada por unhas 1000 unidades
de glicosas unidas mediante enlaces glicosídicos.

46. GLICÓXENO

47. Polisacárido estrutural dos
vexetais nos que constitúe
a parede celular.
É o compoñente principal
da madeira (o 50% é
celulosa) algodón, cáñamo
etc. O 50 % da materia
orgánica da Biosfera é
celulosa.
CELULOSA

48. FUNCIÓNS DOS HIDRATOS DE CARBONO
 Función enerxética : o primeiro que utilizan as células para obter
enerxía son monosacáridos (glicosa é o máis importante). Os disacáridos
son reservas a medio prazo e por último, os polisacáridos (glicóxeno nos
animais e amidón nas plantas) son a reserva a longo prazo.
 Función estrutural : a celulosa forma parte das paredes vexetais e a
ribosa e a desoxirribosa forman parte da estrutura dos ácidos nucleicos.
 Outras funcións : moitas substancias defensivas das plantase tamén
moléculas implicadas na resposta inmunolóxica nos animais teñen
compoñentes glicídicos.

49. BIOMOLÉCULAS ORGÁNICAS: OS LÍPIDOS
É un conxunto heteroxéneo de compostos orgánicos que teñen en
común unha serie de propiedades:
 Son untuosos ao tacto.
 Insolubles en auga e con baixa densidade (flotan na auga).
 Solubles en disolventes orgánicos (cloroformo, benceno...)
Están formados por C, H, e O e nalgúns casos P,N e S.

50. CLASIFICACIÓN DOS LÍPIDOS
Clasifícanse en dous grupos, atendendo a que posúan na súa
composición ácidos graxos (Lípidos saponificables) ou non (Lípidos
insaponificables)
1. Lípidos saponificables
- Acilglicéridos ou graxas
- Céridos (non os veremos)
- Fosfolípidos
2. Lípidos insaponificables
- Esteroides
- Terpenos (non os veremos)

51. Ácidos graxos
Os ácidos graxos son moléculas formadas por unha longa cadea
hidrocarbonada de tipo lineal, e cun número par de átomos de
carbono (14 a 22), os máis abundantes teñen 16 e 18 carbonos.
Teñen nun extremo da cadea un grupo carboxilo (COOH).
Pódense clasificar en dous grupos:
 Ácidos grasos saturados : Só enlaces simples e sólidos a
temperatura ambiente. P.e.: palmítico ou esteárico.
 Ácidos grasos insaturados : con dobres ou triples enlaces e son
líquidos a temperatura ambiente. P.e.: oleico ou linoleico.

52. Ácido graso saturado
Ácido graso insaturado

53. Solubilidade: son moléculas bipolares ou anfipáticas.
A cabeza da molécula é polar ou iónica e, polo tanto,
hidrófila (-COOH).
A cadea é apolar ou hidrófoba (grupos -CH2- y -CH3
terminal).
Propiedades Físicas dos Ácidos Grasos

55. LÍPIDOS SAPONIFICABLES: ACILGLICÉRIDOS OU
GRAXAS
Son ésteres de glicerina (glicerol ou propanotriol) con ácidos graxos.
A glicerina ten tres grupos –OH, a cada un deles pode unirse un ácido
graxo.
Se só se une un ácido graxo falamos de monoacilglicéridos ou
monoglicéridos, se son dous será un diacilglicérido ou diglicérido, e se
son tres os ácidos graxos que se unen á glicerina falaremos dun
triacilglicérido ou triglicérido.

56. Enlace
éster

57. Rómpese o enlace
éster

59. Clasificación das graxas
Atendendo á temperatura de fusión clasifícanse en:
A) Aceites. Si os ácidos graxos son
insaturados ou de cadea corta ou ambas
cousas a vez, a molécula resultante é
líquida a temperatura ambiente
Encóntranse nas plantas oleaxinosas: o
fruto do olivo, as sementes do xirasol,
millo, soxa etc.
B) Manteigas. Son grasas semisólidas a
temperatura ambiente.
C) Sebos. Son grasas sólidas a
temperatura ambiente, como as de
cabra ou boi. Están formadas por
ácidos graxos saturados e de cadea
longa.

60. Función biólóxica das graxas
 Reserva enerxética
 Illante térmico
Protectora
Tecido adiposo

61. LÍPIDOS SAPONIFICABLES: FOSFOLÍPIDOS
Son ésteres da glicerina con dous ácidos graxos e unha molécula de
ácido ortofosofórico que a súa vez únese a un aminoalcohol.

62. A súa principal función é que son compoñentes das membranas
celulares.

64. LÍPIDOS SAPONIFICABLES: CERAS
Non posúen glicerina, no seu lugar conteñen un alcohol de cadea longa
esterificado cun ácido graso tamén de cadea longa.
A súa principal función é impermeabilizar as superficies, xa que están
constituidas por dúas longas cadeas hidrofóbicas.
Son exemplos a cera de abella ou a do conduto auditivo.

65. LÍPIDOS INSAPONIFICABLES: ESTEROIDES
Os esteroides son lípidos insaponificables que derivan da molécula de
esterano (ciclopentanoperhidrofenantreno).
Desta molécula derivan outras das que a máis importante é o
colesterol. O colesterol tamén forma parte das membranas celulares
e é precursor de substancias importantes (vitamina D, hormonas...).

66. PRINCIPAIS FUNCIÓNS BIOLÓXICAS DOS LÍPIDOS
-Estrutural: Son componentes estruturais das membranas
celulares ( fosfolípidos, colesterol ).
-Reserva enerxética: Son moléculas que proporcionan unha gran
cantidade de enerxía.1 g de graxas proporciona 9,4 kc, máis do
doble da que proporciona 1 g de glícido (4,1 kc).
-Reguladora do metabolismo: Contribúen o normal funcionamento
do organismo(vitaminas e hormonas).
-Illante térmico: formando capas de graxa, por exemplo en
mamíferos acuáticos de augas moi frías.
- Impermeabilización de superficies: as ceras protexen
estruturas animais (conduto auditivo, pelos, plumas…) e vexetais
(follas, talos e froitos).

67. BIOMOLÉCULAS ORGÁNICAS: AS PROTEÍNAS
Son as macromoléculas máis abundantes das células. Están compostas
por C, N, H, O e nalgúns casos S.
As proteínas están constituídas por unhas subunidades monoméricas
denominadas aminoácidos (Aa).
Os Aa están formados por un grupo carboxilo (-COOH) e un grupo
amino (-NH2) unidos a un mesmo carbono (Cα) ao que tamén están
unidos un átomo de H e un grupo denominado cadea lateral ou grupo R.
Os grupos R son variables nos distintos Aa e determinan as súas
propiedades (estrutura, tamaño e carga eléctrica) e polo tanto, ás das
proteínas.

68. Dous Aa poden unirse entre sí cando reaccionan o grupo amino dun Aa
co grupo carboxilo doutro. O enlace formado denomínase enlace
peptídico e a molécula, neste caso, é un dipéptido.

69. Péptidos
A unión de dous ou máis aminoácidos (Aa) ata un máximo de 100
mediante enlaces peptídicos da lugar a péptidos.
2 Aa
3 Aa
De 4 Aa a 10 Aa
De 10 Aa a 100 Aa
A partir de 100 Aa falamos de proteína propiamente dita.
Dipéptido
Oligopéptido
Polipéptido
Tripéptido

70. ESTRUTURAS DAS PROTEÍNAS
As proteínas posúen distintos niveis estruturais de complexidade
crecente:
 Estrutura primaria : refírese a secuencia de Aa que constitúen a
proteína. Manteñena os enlaces peptídicos.
 Estrutura secundaria : é a disposición espacial da estrutura primaria.
Hai dous modelos fundamentais: hélice α e lámina β. Mantéñense
mediante ponte de H.
 Estrutura terciaria : é o repregamento da estrutura secundaria no
espazo. Hai dous modelos básicos: fibroso e globular. Mantense, en
parte, mediante enlaces disulfuro.
 Estrutura cuaternaria : non aparece en todas as proteínas, senón
somente nas proteínas oligoméricas (formadas por máis dunha cadea
polipeptídica) e refírese a disposición espacial e as unións entre as
distintas cadeas.

71. Estrutura primaria da insulina
HÉLICE α

72. FIBROSA
GLOBULAR

74. NIVEIS ESTRUTURAIS DUNHA PROTEINA

75. Propiedades das proteínas
 Solubilidade : os radicais dos Aa permiten ás proteínas reaccionar coa
auga. Se abundan os hidrófobos non será soluble, se pola contra hai
maioría de hidrofílicos a proteína será soluble.
 Especificidade : cada especie, e incluso, cada individuo ten as súas
propias proteínas.
Ademais cada proteína exerce unha determinada función.
 Desnaturalización : esta propiedade demostra a relación existente
entre a estrutura e a función.
Cando se somete a unha proteína a determinadas condicións (cambios de
temperatura ou de pH, deterxentes...), ésta ve alterada a súa estrutura
tridimensional. Este feito provoca ademais a perda da actividade
biolóxica da proteína.
Nalgúns casos as proteínas poden recuperar a súa estrutura
tridimensional e a súa actividade se cesan as condicións adversas
(renaturalización).
Conclusión: a secuencia de Aa determina a estrutura tridimensional das
proteínas que é a responsable da súa actividade biolóxica.

76.  Estrutural: proteínas como o coláxeno, a elastina e as queratinas
confiren elasticidade ou rixidez aos órganos e tecidos dos que forman
parte. Outras proteínas son compoñentes das membranas celulares
(glicoproteinas de membrana) ou asócianse ao ADN para formar parte
dos cromosomas (histonas).
 Encimática: as encimas son proteínas , polo tanto son necesarias para
manter o metabolismo celular grazas ao seu labor catalítico acelerando a
velocidade das reaccións que suceden nas células.
 Hormonal e reguladora: algunhas hormonas son proteínas. Por exemplo
a insulina, a tiroxina...
 Defensiva: as inmunoglobulinas ou anticorpos son proteínas e o
fibrinóxeno e a trombina participan na coagulación sanguínea.
Funcións das proteínas

77.  Transporte: a hemoglobina e a mioglobina (no músculo) transportan
o O2. A nivel das membranas celulares as proteínas son as encargadas
do transporte de moitas substancias. Tamén son un exemplo as
lipoproteinas que transportan lípidos no sangue.
 Contráctil: a actina e a miosina son as proteínas encargadas da
contracción muscular.
 Reserva enerxética: como a ovoalbúmina do ovo.

78. BIOMOLÉCULAS ORGÁNICAS: OS ÁCIDOS
NUCLEICOS
Os ácidos nucleicos foron descubertos
por Freidrich Miescher en 1869. Este
científico traballando con leucocitos e
espermatozoides de salmón, obtivo
unha substancia rica en carbono,
hidróxeno, osíxeno, nitróxeno e unha
porcentaxe elevada de fósforo. A
esta substancia chamoulle nun
principio nucleina, por atoparse no
núcleo.
Os ácidos nucleicos son grandes moléculas formadas pola
unión de monómeros, chamados nucleótidos.
Os ácidos nucleicos máis importantes son o ADN e o ARN.

79. COMPOSICIÓN QUÍMICA DOS ÁCIDOS NUCLEICOS
Os nucleótidos están formados pola unión de tres substancias:
 Unha pentosa : ribosa (ARN) ou desoxirribosa (ADN).
 Unha base nitroxenada : Adenina (A), Guanina (G), Citosina (C), Timina
(T) ou Uracilo (U).
 Unha molécula de ácido ortofosfórico.
Grupo
fosfato
Base
nitroxenada (C)
Pentosa
(desoxirribosa)

80. Os polinucleótidos son cadeas lineais
de nucleótidos unidos por enlaces
fosfodiester).
POLINUCLEÓTIDOS
Representación simplificada: 5´TCGA3´
Enlace fosfodiester

81. Tipos de ácidos nucleicos
Atendendo á súa estrutura e composición existen dous tipos de ácidos
nucleicos:
a) Ácido desoxirribonucleico ou ADN ou DNA
b) Ácido ribonucleico ou ARN ou RNA

82. ÁCIDO DESOXIRRIBONUCLEICO (ADN)
Contén a información xenética (orde dos aminoácidos nas proteínas) que
determina o desenvolvemento do individuo e as súas características, en
todas as especies agás nos virus-ARN.
En eucariotas, o ADN atópase no núcleo e unha pequena cantidade en
mitocondrias e cloroplastos. En procariotas, a molécula de ADN está no
citoplasma, é circular, e, ademais, estas células poden ter outras
moléculas máis pequenas de ADN, chamadas plásmidos

83. Núcleo celular (fibra de cromatina)
Mitocondrias
Na célula eucariótica
vexetal atópase ademáis
nos cloroplastos.
Página anterior Ver imagen Página siguiente
DNA
LOCALIZACIÓN DO ADN
Na célula eucariótica
animal atópase no núcleo e
mitocondrias.
Célula procariota no
cromosoma bacteriano e
plásmidos.
Virus de ADN no
interior da cápside

84. ESTRUTURA DO ADN
No ADN, igual que sucedía nas proteínas, hai varios niveis de
complexidade estrutural:
 Estrutura Primaria : refírese a secuencia de nucleótidos (nt).
 Estrutura secundaria : disposición no espazo desta secuencia ( o
modelo da dobre hélice de Watson e Crick).
 Estrutura terciaria : como se asocia o ADN a proteínas.
 Estrutura cuaternaria : empaquetamento por superpregamentos
(dende fibra cromatínica ata cromosomas).

85. Estrutura primaria
O ADN está composto
por unha secuencia de
desoxirribonucleótidos
unidos por enlaces
fosfodiester.

86. Estrutura secundaria do ADN
O modelo da dobre hélice foi postulado por Watson e Crick (1953).
Este modelo explica basicamente dous feitos:
a) o almacenamento da información
xenética.
b) o mecanismo de duplicación do ADN,
para transmitir a información ás células
fillas.
James D. Watson (1928) Francis Crick
(1916)
Watson, Crick & Wilkins foron premios
Nobel en 1962 polos seus traballos sobre a
estrutura do material xenético

87. En 1953, James Watson e Francis Crick propuxeron un modelo
estrutural do DNA.
A doble hélice caracterízase por:
 O enrolamento da cadea
prodúcese para a dereita .

88.  A base A emparéllanse sempre coa T mediante 2
pontes de hidróxeno, mentres que a C emparéllase
sempre coa G por medio de 3 pontes de hidróxeno.
Isto significa que as secuencias de bases de ambas
cadeas son complementarias.
 Non hai uracilo.

89. As cadeas
son
antiparalelas
 As cadeas son antiparalelas, é dicir teñen unha
orientación diferente. Unha en dirección 5' 3'e a outra en
dirección 3' 5'.

90. ÁCIDO RIBONUCLEICO (ARN)
O ARN está formado por nucleótidos de
ribosa cuxas bases nitroxenadas poden ser
A,C, G ou U, pero nunca T.
Estes ribonucleótidos únense mediante
enlaces fosfodiester 5´-3´.
As unións, se se dan, entre nucleótidos
enfrentados polas bases son: A con U e G
con C.

91. TIPOS DE ARN
Dependendo da función que desempeñe o ARN ten unha estrutura
diferente. Podemos falar de tres tipos de ARN:
 ARN mensaxeiro (ARNm): transmite a información dende o ADN
ata o lugar onde se sintetizan as proteínas (ribosomas).
 ARN transferente ou de transporte (ARNt) :encargado de
transportar os Aa dispersos polo hialoplasma ata o ribosoma.
 ARN ribosómico (ARNr) : únese a proteínas e forma os ribosomas.

92. GRAZAS POR ATENDERME

93. Bibliografía e Webgrafía
- Presentación: “Bioelementos”. Departamento de Bioloxía. I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense. 2009.
- Presentación: “Características dos seres vivos”. Departamento de Bioloxía .IES Otero Pedrayo.
Ourense. 2009.
- Presentación: “ A auga”. Departamento de Bioloxía. IES Otero Pedrayo. Ourense. 2009.
- Presentación: “ Os Glícidos”. Departamento de Bioloxía. IES Otero Pedrayo. Ourense. 2009.
- Presentación: “Os Lípidos”. Departamento de Bioloxía. IES Otero Pedrayo. Ourense. 2009.
- Presentación: “As proteínas”. Departamento de Bioloxía. IES Otero Pedrayo. Ourense. 2009.
- Presentación: “Os ácidos nucleicos”. Departamento de Bioloxía. IES Otero Pedrayo. Ourense. 2009.
www2.uah.es
bioprocesosanimales.blogspot.com
www.cepdeorcera.org
dieta-paleolitica.blogspot.com -
www.ecured.cu
www.tenyten.com
www.newhealthguide.org
www.salonhogar.com
www.wikipedia.org
wikiuniversal.wordpress.com