1. L/O/G/O
Лекц 8
ЗАХ ЗЭЭЛИЙГ ХЭМЖИХ
БОЛОН ТААМАГЛАЛ
ДЭВШҮҮЛЭХ

2. Зах зээлийн өсөлтийг
тооцоход
- нийт зах зээл хэр зэрэг том бэ?
- зорилтот зах зээл хэр зэрэг том бэ?
- өөр өөр газар болон хэрэглэгчдийн сегментүүд нь хэр
зэрэг хэмжээтэйвэ?
- дараагийн жилүүдэд зах зээлийн хэмжээ ямар болох
вэ?
пүүсийн үйл ажиллагаа нь борлуулалтын боломжтойгоо
харьцуулахад хэр сайн байна вэ?
Маркетингийн зорилт, төлөвлөгөөг гүйцэлдүүлэхэд
зах зээлийн хэмжээг тодорхойлох болон таамаглал
дэвшүүлэх хэрэгцээ гарна.

3. Эрэлтийг хэмжих
Пүүсүүд эрэлтийг хэмжих маш олон янзын түвшинг
ашигладаг. Эрэлт нь барааны 6 өөр түвшинд (барааны
янз төрөл, зүйл, нэр төрөл, пүүсийн
борлуулалт, салбарын борлуулалт, үндэсний
борлуулалт), салбарын 5 түвшинд ( хэрэглэгч, орон
нутаг, бүс, Монгол улс, дэлхий), цаг хугацааны 3
түвшинд (богино, дунд, урт хугацаанд) хэмжигдэх
болно. Эрэлтийн өөр өөр төрлийн хэмжилт нь тусгай
зорилгод үйлчилнэ. Захиалах түүхий эдээ
тооцох, үйлдвэрлэлээ төлөвлөх, богино хугацааны
санхүүжилтээ тооцохын тулд тодорхой барааны янз
бүрийн төрлийн хувьд эрэлтийн нийт хэмжээний
богино хугацааны таамаглалыг дэвшүүлж болох юм.

4. Эрэлтийн богино хэмжээний таамаглалыг
дэвшүүлэхдээ зах зээлийн мэргэжилтнүүд
1. Далд зах зээл,
2. Орох бололцоотой зах зээл
3. Зорилтот зах зээл
4. Нэвтэрч орсон зах зээлүүдийг авч үздэг.

5. сонирхол
орлого
Орох
боломж
Çàõ çýýëèéã á¿ðä¿¿ëýã÷èä íü
ãóðâàí øèíæèéã õàäãàëíà

6. Далд зах зээл
Үүнийг тайлбарлахын тулд мотоцикл
үйлдвэрлэгчийн жишээг сонгож авья.
Эхлээд мотоциклийг эзэмших далд
сонирхолтой байгаа хэрэглэгчийн тоог
тооцьѐ.
Түүвэрлэлтийн аргаар зарим хэрэглэгчдээс
мотоцикл хэрэглэх сонирхол танд маш их
байна уу? гэсэн асуултад хариу авч, 10
хүнээс нэг нь тийм гэсэн хариулт өгвөл нийт
хэрэглэгчийн 10 хувь нь мотоциклийн далд
зах зээл гэж тооцож болох жишээтэй.

7. Орох боломжтой зах зээл гэдэг нь
тодорхой нийлүүлэлтийг хүлээн авах
боломжтой, сонирхол, орлого бүхий
хэрэглэгчид юм.
Зорилтод зах зээл гэдэг нь орох
бололцоотой зах зээлээс пүүс эзэмшихийг
хүсэж буй хэрэглэгчдийн хэсэг юм. Жишээ
нь зүүн аймгуудад мотоциклийнхоо
хуваарилалт, маркетингийн хүч
чармайлтыг төвлөрүүлэхээр шийдэж
болно.
Нэвтрэн орсон зах зээл гэдэг нь
бүтээгдэхүүнийг аль хэдийний худалдан
авцгааж байгаа хэрэглэгчид гэсэн үг.

8. Áàðààíû çàõ çýýëèéí ýðýëò ãýäýã íü òîäîðõîé
îð èí, ìàðêåòèíãèéí õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä òîäîðõîé
õýðýãëýã äèéí ãðóïïûí òîäîðõîé ãàçàð íóòàã, öàã
õóãàöààíä õóäàëäàí àâñàí íèéò õýìæýý þì.

9. Энэ муруй нь салбарын маркетингийн зардлын янз бүрийн
түвшинтэй зах зээлийн эрэлтийн түвшингүүдийн холбоотой
болохыг харуулж байна.
Зах зээлийн минимум хэмжээ- гэдэг нь эрэлтэд түлхэц өгөх ямар
нэг зардал гаргаагүй үеийн боруулалтын хэмжээ юм.
Салбарын маркетингийн зардлын түвшин өндөр бол эрэлтийн
өндөр түвшинг бий болгодог. Зах зээлийн эрэлт дээд хэмжээндээ
буюу зах зээлийн потенциалдаа хүрвэл түүнээс цааш зардлаа
нэмсэн ч эрэлт өсөхгүй.
Зах зээлийн минимум хэмжээ зах зээлийн потенциал хоѐрын
хоорондын зай нь эрэлтийн маркетингаас хамаарах мэдрэмжийг
илэрхийлэн харуулна.
Бид хоѐр төрлийн зах зээлийн тухай бодох хэрэгтэй болно. Үүнд:
а) Салбарын маркетингийн зардлын түвшингээс нийт хэмжээ нь
ихээхэн хамаардаг зах зээл.
б) Маркетингийн зардлын түвшингээс хэмжээ нь бага хамаардаг зах
зээл.
Энэ үед Q2 болон Q1-ийн зөрүү бага байна

10. Зах зээлийн таамаглал.
Салбарын маркетингийн зардлын нэг түвшин л
бодитойгоор байна. Энэ түвшинд тохирох зах зээлийн
эрэлтийг зах зээлийн таамаглал гэнэ.
Зах зээлийн потенциал
Зах зээлийн таамаглал нь зах зээлийн эрэлтийн дээд
хэмжээг харуулдаггүй. Зөвхөн хүлээлэгдэж буй
хэмжээг харуулна. Зах зээлийн потенциал нь тухайн
орчинд салбарын маркетингийн маш өндөр зардал
гаргахад зах зээлийн эрэлтийн дөхөж очих хязгаар юм.
“Тухайн орчин” гэдэг нь зах зээлийн потенциал гэдэг
ойлголтод шийдвэрлэх зүйл нь болж өгнө. Чинээлэг
аж амьдралтай үед болон эдийн засгийн уналтын үед
автомашины зах зээлийн потенциал өөр өөр байна.

12. Пүүсийн эрэлт
Пүүсийн эрэлт гэдэг зах зээлийн эрэлтэд пүүсийн
эзлэх хувийг хэлнэ.
Qj = Sj *Q
Qj - j пүүсийн эрэлт
Sj - j пүүсийн зах зээлийн хувь
Q - Нийт зах зээлийн эрэлт

13. Пүүсийн таамаглал
Пүүсийн борлуулалтын таамаглал гэдэг нь
сонгож авсан маркетингийн
төлөвлөгөө, маркетингийн тухайн орчинд
үндэслэсэн пүүсийн борлуулалтын хүлээгдэж
буй түвшин юм. Пүүсийн таамаглалын график
нь зах зээлийн таамаглалтай ижил маягаар
дүрслэгдэнэ. Босоо тэнхлэгт нь пүүсийн
борлуулалт, хэвтээ чиглэлд нь пүүсийн
маркетингийн хүч чармайлт
тодорхойлогдоно.

14. Одоогийн эрэлтийг тооцох нь
Нийт зах зээлийн потенциал
Нийт зах зээлийн потенциал нь тодорхой хугацаа
салбарын хүч чармайлтын өгөгдсөн
түвшин, орчны өгөгдсөн нөхцөл байдал дахь
салбарын бүх пүүсүүдийн борлуулалтын
боломжит дээд хэмжээ юм. Үүнийг тооцох нийтлэг
арга нь:
Q = nqp
Q- нийт зах зээлийн потенциал
n- тодорхой бараа / зах зээлийн худалдан авагчид
q- дундаж худалдан авагчийн худалдан авах тоо
хэмжээ
p- нэгжийн дундаж үнэ

15. Ирээдүйн эрэлтийг тооцоолох нь
Маш цөөн бүтээгдэхүүний хувьд таамаглал
дэвшүүлэх нь амархан байдаг. Гэхдээ ихэнх зах
зээлийн нийт эрэлт болон пүүсийн эрэлт
тогтвортой биш байдаг учир таамаглал дэвшүүлэх
нь пүүсийн амжилтын гол хүчин зүйл болно.
Таамаглал муу дэвшүүлснээр маш их хэмжээний
нөөц хадгалах эсвэл нөөц хомсдох гэх мэтийн
алдаа гарч болно.
Пүүс гурван үе шаттайгаар таамаглал дэвшүүлнэ.
1. Орчны таамаглал,
2. Салбарын таамаглал,
3. Пүүсийн борлуулалтын таамаглал

16. L/O/G/O
Thank You!
www.themegallery.com