k

1. 1
1. Διδασκαλία της Ψηφιακής Ιθαγένειας (Digital
Citizenship)
Ψηφιακός και πολίτης
“Θεωρείτε τον εαυτό σας ψηφιακό πολίτη; Η αυθόρμητη απάντηση για
ορισμένους είναι «όχι». Ωστόσο, αν το καλοσκεφτούμε, αν εξετάσουμε την
καθημερινή μας συμμετοχή στον ψηφιακό κόσμο ανάλογα με τον χρόνο που
συνδεόμαστε στο διαδίκτυο καθημερινά, που είμαστε συνδεδεμένοι με μία ή
περισσότερες συσκευές ταυτόχρονα, που επικοινωνούμε με συμμαθητές,
συγγενείς, συναδέλφους ή φίλους κυρίως με ψηφιακά μέσα, πολλοί θα
αναθεωρούσαν και θα συνειδητοποιούσαν ότι είναι, πράγματι, ψηφιακοί
πολίτες. Τι ισχύει στην περίπτωση των μαθητών, τότε; Όλοι γνωρίζουμε ότι
τα σημερινά παιδιά και οι νέοι μεγαλώνουν περιτριγυρισμένοι από την
τεχνολογία.
Πιθανώς να γνωρίζουμε επίσης την αμφιλεγόμενη έννοια των «ψηφιακών
γηγενών», η οποία επινοήθηκε από τον Marc Prensky για να αποτυπώσει
την φυσική ευχέρεια που οι νέες γενιές έχουν όταν χρησιμοποιούν τις
τεχνολογίες, σε αντίθεση με τις μεγαλύτερες γενιές, τις οποίες
αποκαλεί «ψηφιακούς μετανάστες» και οι οποίες υιοθέτησαν τις
τεχνολογίες σε μεγαλύτερη ηλικία, οπότε δεν θα πάψουν ποτέ να διατηρούν
μια «ξενική προφορά» όταν τις χρησιμοποιούν.
Πολλά έχουν γραφτεί σχετικά με τη μεταφορά αυτή και για το πώς
διαστρεβλώνει την πραγματικότητα. Η διαδικτυακή έρευνα του EU Kids, που
αφορά σε παιδιά ηλικίας 9 ως 16 ετών που ζουν στην Ευρώπη, προειδοποιεί
ότι η «συζήτηση περί ψηφιακών γηγενών επισκιάζει την ανάγκη των παιδιών
για υποστήριξη ως προς την ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων».

2. 2
Εν τω μεταξύ, τα παιδιά συνδέονται στο διαδίκτυο: 93% των παιδιών ηλικίας
5-15 ετών στο Ηνωμένο Βασίλειο χρησιμοποίησαν το διαδίκτυο το 2013, με
τέσσερα στα πέντε να είναι ηλικίας 5-7 ετών (82%). Ανεξάρτητα από το
επίπεδο ψηφιακών δεξιοτήτων τους. Ανεξάρτητα από την ευχέρεια (ή την
έλλειψη αυτής) κατά τη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας.
Η μεταφορά του Prensky δεν παύει ωστόσο να είναι γλαφυρή: αναγνωρίζει
την ψηφιακή ιδιότητα ως γη και τους χρήστες των ψηφιακών μέσων ως
πολίτες αυτής της γης. Ωστόσο, υποτιμά μία από τις σημαντικότερες πτυχές
του «νέου αυτού κόσμου»: το γεγονός ότι δεν προβλέπονται καθόλου – ή
λίγα – σύνορα, ότι δεν απαιτείται διαβατήριο και ότι ως εκ τούτου οι έννοιες
«γηγενής» και «μετανάστης» δεν ισχύουν.
Τι απομένει τότε από μια γη που δεν έχει σύνορα;
Τρεις βασικοί πυλώνες έρχονται στο νου όταν προσπαθούμε να ορίσουμε την
ψηφιακή ιθαγένεια: το ανήκειν, η συμμετοχή και η προστασία. Οι
ψηφιακοί πολίτες ανήκουν στην ψηφιακή κοινωνία. Χρησιμοποιούν την
τεχνολογία για να συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνία και να αλληλεπιδρούν.
Η ψηφιακή ιθαγένεια ενδυναμώνει τους ανθρώπους, ώστε να δρέπουν τα
οφέλη της τεχνολογίας με ασφαλή και αποτελεσματικό τρόπο.”
(αποσπασμα από το βιβλίο “Μεγαλώνοντας Ψηφιακούς Πολίτες” – Κεντρική
Υπηρεσία Υποστήριξης του eTwinning, www.etwinning.net, European
Schoolnet, EUN Partnership AISBL Rue de Trèves 61 – 1040, Βρυξέλλες)
2. Ψηφιακός Εκφοβισμός (Cyberbullying)
«Στην προσπάθεια να προστατεύσουμε τα παιδιά μας από τους κινδύνους,
πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι τα παιδιά ζουν τη ζωή τους, όχι μόνο στον
πραγματικό, αλλά και στον εικονικό κόσμο, ο οποίος είναι εξίσου πραγματικός
για αυτά. Στο Διαδίκτυο, τα παιδιά κοινωνικοποιούνται, μαθαίνουν νέα
πράγματα, διασκεδάζουν και – δυστυχώς – μπορεί να αντιμετωπίσουν
δυσάρεστες καταστάσεις. Το cyberbullying είναι ένα από τις πιο επικίνδυνες
καταστάσεις που μπορεί να αντιμετωπίσει ένα παιδί στο Διαδίκτυο, καθώς
μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ψυχολογία του και να προκαλέσει

3. 3
προβλήματα για το υπόλοιπο της ζωής του. Η καλύτερη λύση σε αυτή την
περίπτωση είναι να μιλήσετε με το παιδί σας και να χρησιμοποιείτε λογισμικό
γονικού ελέγχου, το οποίο μπορεί να σας ειδοποιεί για τυχόν ύποπτες αλλαγές
στις σελίδες του στα κοινωνικά δίκτυα».
Andrei Mochola, Head of Consumer Business της Kaspersky Lab
Το να πιστέψουμε ποτέ ότι τα παιδιά μας ή οι μαθητές μας δεν θα
ασχοληθούν με το διαδίκτυο, είναι ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας.
Συνεπώς, αν δεχθούμε τον ισχυρισμό ότι η καλύτερη αντιμετώπιση μιας
αρρώστιας είναι η πρόληψη, αντί να απαγορεύουμε σθεναρά κάτι
που θα το βρούμε μπροστά μας παντού, καλύτερα είναι να το
γνωρίσουμε και να ξέρουμε να το χειριζόμαστε, ώστε να βοηθήσουμε
και τους μαθητές μας να χειριστούν τέτοια φαινόμενα, που σε ευαίσθητες
ηλικίες, ίσως προκαλέσουν ζημιές, φοβίες και περιττά δράματα.
Χαρακτηριστικά, αναφέρω το παιχνίδι Blue Whale, που προέτρεψε πολλά
παιδιά στην αυτοκτονία. Η σοκαριστική δήλωση του δημιουργού του
φρικιαστικού παιχνιδιού «Μην ανησυχείτε, θα καταλάβετε τα πάντα. Όλοι θα
καταλάβουν. Πέθαναν ευτυχισμένες. Τους έδωσα αυτό που δεν είχαν στην
πραγματική τους ζωή: ζεστασιά, κατανόηση, επαφή» θα πρέπει κανονικά
να χτυπήσει το καμπανάκι και να προτρέψει σε μια εκ νέου προσπάθεια
επικοινωνίας με τα σημερινά παιδιά. Η απαγόρευση, η τιμωρία και η έντονη
κριτική δημιουργεί φαινόμενα αποξένωσης γονιών με παιδιά και καθηγητών με
μαθητές. Άρα, αυτά τα παιδιά, μην έχοντας σωστούς ανθρώπους να τους
καθοδηγήσουν, θα στραφούν κάπου για να βρουν ό,τι τους λείπει. Στο χέρι
μας είναι αντί να είμαστε οι κριτές τους, να γίνουμε οι φίλοι και καθοδηγητές
τους, ανακαλύπτοντας μαζί τους μονοπάτια, που ούτως ή άλλως θα πρέπει να
διανύσουν κάποια στιγμή στη ζωή τους.

4. 4
3. Δημιουργία της Ψηφιακής Περσόνας
Το προφίλ μας στο διαδίκτυο, σχεδόν όλων μας, ανεξαιρέτως βρίσκεται
παντού σε σοσιαλ μίντια, ιστοσελίδες, μηχανές αναζήτησης. Δοκιμάστε να
γκουγλάρετε το όνομά σας και είναι σίγουρο πως όλο και κάτι θα βρείτε για
τον εαυτό σας που δεν γνωρίζατε ότι υπάρχει. Καλώς ή κακώς αυτά τα
ψηφιακά ίχνη τα κουβαλάμε επίσης παντού, εφόσον με την ίδια ευκολία που
βρήκατε πράγματα εσείς για εσάς, ανάλογα θα βρουν και άλλοι για εσάς…
μελλοντικοί εργοδότες, συνάδελφοι, φίλοι, σύντροφοι.
Ίσως ένα από τα πιο χρήσιμα μαθήματα που θα υπάρξει ανάγκη να διδάξετε
στους μαθητές σας, είναι η διαμόρφωση της ίδιας τους της εικόνας στο
διαδίκτυο και πως θα πρέπει να μάθουν να τη διαχειρίζονται. Η πρόκληση είναι
απλή. “Πως θα ήθελες να σε βλέπεις ύστερα από γκουγκλάρισμα σε 10
χρόνια από τώρα; Για ποια ποσταρίσματα θα ντρεπόσουν; Τι θα
άλλαζες; Τι θα πρόσθετες; Τι είναι η λογοκλοπή; Πως θα την
αποφύγεις;” Λίγες, μα ουσιαστικές ερωτήσεις που ως καθηγητές οφείλουμε
να γνωρίζουμε την απάντησή τους, προκειμένου με την ωριμότητά μας να
καθοδηγήσουμε τους μαθητές μας. Με ποιο τρόπο θα το πετύχουμε αυτό;
Βήμα 1ο και σημαντικό… ξεκινάμε αμέσως λογαριασμό: facebook,
instagram, snapchat… ό,τι βάζει ο νους σας και αρχίζουμε να παίζουμε και
να παρατηρούμε. Το υπόλοιπο manual θα έρθει από μόνο του λογικά… εκτώς
κι αν εσείς οι ίδιοι τελικά υπερεκτεθείτε, γιατί προφανώς δεν υπήρξε ποτέ
κανείς να σας καθοδηγήσει και να σας συμβουλέψει σωστά. Ακριβώς ό,τι δε
θέλουμε να πάθουν τα παιδιά μας!
4. Υπάρχει ζωή μετά το googling
Ασφαλώς και ναι! Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί την πρωτοκαθεδρία
της Google. Και όσοι την αρνούνται μάλλον είναι γιατί τη ζηλεύουν. Ωστόσο,
το ότι έχω πρόσβαση ως μαθητής στη γρήγορη πληροφορία δε σημαίνει ότι

5. 5
μπορώ να την κατανοήσω, να την αναλύσω και να την χρησιμοποιήσω
γνωστικά ή και έστω προς εξυπηρέτηση της καθημερινής μου ζωής.
Αν όντως ισχύει η εκπαιδευτική τάση που μας σπρώχνει προς τα ανώτερα
σκαλοπάτια του Bloom’s Taxonomy και θέλουμε πράγματι να οδηγήσουμε
τους μαθητές μας στο ύψιστο σκαλί, που είναι η δημιουργικότητα, οι τεχνικές
της ανάλυσης, της σύνθεσης και της κριτικής αντιμετώπισης όποιας
πληροφορίας πέφτει στα χέρια μας, με σκοπό την αξιοποίησή τους, είναι
απαραίτητες έως αναπόφευκτες.
Με λίγα λόγια οκ συνάδελφοι… οι πηγές μας είναι (πολυτελώς) πολλές. Και
τώρα τι κάνουμε με αυτές; Πως κρίνουμε αν μια πληροφορία είναι σωστή;
Πως ελέγχουμε την πηγή της; Γνωρίζετε τι σημαίνει hoax; Γνωρίζετε ότι τα
παιδιά το γνωρίζουν ήδη αυτό και πολλές φορές κάνουν και την πλάκα τους
με διάφορα hoaxes; Η πηγή μας πότε ενημερώθηκε και ανανεώθηκε τελευταία
φορά; Ποια άλλα σαιτ έχουν ένα σχετικό λινκ με αυτό που βρήκαμε; Ποια
βιβλιογραφία χρησιμοποιήθηκε για το πόρισμα που ανακαλύψαμε; Η γλώσσα
που χρησιμοποιήθηκε είναι αντικειμενική ή μονομερής και με σημάδια
μεροληψίας; Όλες αυτές οι λεπτές έννοιες, που συνήθως δε μας
προβλημάτιζαν όταν χρησιμοποιούσαμε μόνο βιβλία ως πηγές, τώρα
αποκτούν νέες διαστάσεις ακριβώς γιατί οι πηγές μας είναι πολλές και
διαφορετικές και δεν ξέρουμε συχνά τίποτα γι αυτές.
Αγχωθήκατε; Ηρεμία… μια απλή εξοικείωση σώζει ζωές. Η άρνηση της
εξοικείωσης αντίθετα είναι δείγμα σκοταδισμού, σε μια εποχή που όλα
μοιάζουν πιθανά και λαμπερά… ακόμα κι αν δεν είναι!
Θα μπορούσα να συνεχίσω με πολλούς ακόμα διαφορετικούς λόγους. Ωστόσο,
κινδυνεύουμε να χαθούμε σε ένα ψηφιακό δάσος με πολλά ψηφιακά
παρακλάδια. Και η ουσία θα παραμένει ίδια. Ο αρχικός λόγος που πάτησες κλικ
σε αυτό το άρθρο και πήρες βαθύτατη ανάσα, ώστε να βουτήξεις μέσα στα
πιξελάκια των 1600+ ψηφιακών μου λέξεων, είναι προφανώς μια αυταπόδειξη,
ότι επιλέγεις ήδη ψηφιακά… για την ενημέρωσή σου, την επικοινωνία σου, την
διασκέδασή σου, την ανανέωσή σου, βρε αδερφέ…