Presentación en PDF que explica como calcular a hora pola noite observando o Carro e a estrela Polar.

1. Un reloxo nocturno

3. Todas as noites do ano e ao longo de toda a noite temos sempre
no ceo o “Carro”, o ben coñecido grupo de sete estrelas (ou
deberamos dicir oito?) na constelación da Osa Maior. No xiro
aparente e constante do ceo arredor da estrela Polar van
asomando unhas constelacións e outras ímolas perdendo de
vista, mais aquelas próximas á estrela que sinala a dirección
norte non chegan nunca a desaparecer baixo o horizonte.
Grazas a iso podemos empregar esas constelacións para
determinar, por exemplo, a hora da noite de maneira
aproximada. O Carro e a Polar vannos servir, pois, de reloxo
nocturno.

5. Debemos imaxinar un disco de
reloxo centrado na estrela
Polar (lembrade que é moi
fácil localizala prolongando
cinco veces a “liña” traseira da
caixa do Carro, definida polas
estrelas Merak e Dubhe).

6. O noso reloxo nocturno ten
dúas características especiais.
A primeira é que está dividido
en 24 horas, non en 12 coma
os reloxos de man. A outra
singularidade é que se move
no sentido contrario ao
habitual, “cara á esquerda” en
vez de “cara á dereita”. Así,
teremos as 0h xusto enriba da
Polar, as 6h á esquerda dela,
as 12 debaixo e as 18h á súa
dereita, con estes puntos de
referencia marcando entre si
ángulos de 90º.

7. Agora imaxinamos unha agulla
que vai de Dubhe á Estrela
Polar. O que debemos facer é
“ler a hora” con normalidade
nese reloxo do ceo. Estimamos
a ollo que hora marcaría a
agulla Dubhe­Polar nese disco
virtual coa precisión que nos
vexamos capaces de definir:
quizais nos conformemos con
dar horas exactas, quizais nos
atrevamos a estimar medias
horas

8. Á hora que estimemos sumámoslle 29. Logo restamos o número
de quincenas que leve o ano na data na que nos atopemos. O 16
de febreiro, por exemplo, o ano levará 3 quincenas completas. O
29 de abril, máis ou menos oito. O 18 de xullo, 13 (6 meses x 2
+ 1). O 23 de novembro, 21 (10 meses x 2 + 1), aínda que
poderíamos axustar un pouco máis e engadir 0,5 pola “media
quincena” que excede dende mediados dese mes.
Se o número que nos sae é maior ca 24, restamos 24h para
darlle ao resultado o formato de hora definitivo; se non,
deixámolo como está. Esa sería a hora en “tempo universal”.
Para converter á hora oficial hai que engadir 1 hora en inverno
e 2 horas en verán.

9. 16 de febreiro

10. 16 de febreiro
Hora estimada: 19h 30min.
Sumamos 29: 48h 30min.
Restamos quincenas (3): 45h 30 min.
Restamos 24: 21h 30 min.
Axustamos ao horario de inverno
(+1): 22h 30min.

11. 29 de abril

12. 29 de abril
Hora estimada: 2h.
Sumamos 29: 31h.
Restamos quincenas (8): 23h.
Como obtivemos un resultado
<24 non é preciso restar 24h,
así que axustamos directamente
ao horario de verán (+2): 1h.

13. 18 de xullo

14. 18 de xullo
Hora estimada: 7h.
Sumamos 29: 36h.
Restamos quincenas (13): 23h.
Axustamos ao horario de verán
(+2): 1h.

15. 23 de novembro

16. 23 de novembro
Hora estimada: 16h.
Sumamos 29: 45h.
Restamos quincenas (21):
24h.
Restamos 24: 0h.
Axustamos ao horario de
inverno: 1h.