1. YÜZ NAKLİ VE ETİK
Nurdan Sena Nurdağ
50031104

2. Organ Nakli
• Hayatın gerçeği ölüm yakınını kaybeden insanlar için
karşılaştıkları en üzücü ve zor durum iken; organ
nakli bekleyen bir hasta için umut ışığı
olabilmektedir.
• Organ Nakli, gelişen tıp teknolojilerinden
yararlanarak:
 insan yaşamını kurtarmak,
 yaşamı uzatmak,
 yaşamın niteliğini geliştirmek,
 tedavi etmek amacıyla yapılır.

3. Organ Nakli…
• Organ ve doku nakli vericilerin, alıcıların hak ve
özgürlüklerinin güvence altına alındığı ve hastaların
yararının gözetildiği koşullarda ve kurumlarda
gerçekleştirilmelidir .
• Dünyada 1980’lerden beri bilimde ve tıpta kaydedilen
gelişmeler ile nakil sonrası organ reddini engellemek üzere
uygulanması gereken bağışıklık baskılayıcı ilaçların
geliştirilmesi ile giderek daha fazla organın nakli mümkün
olmaktadır.

4. Organ Nakli…
• Ülkemiz de dahil olmak üzere dünyada pek çok organ nakli
merkezinde böbrek, kalp, karaciğer, akciğer, pankreas nakli
başarıyla gerçekleştirilmektedir.
• 2000’li yılların başında gelinen bir aşama ise barsak, karın
boşluğu, rahim, yüz, saçlı deri, el diz eklemi, ekstremiteler
gibi damar, sinir, kıkırdak, kemik gibi çoklu doku ve organ
parçalarının aktarımı anlamında kompozit dokuların
nakledilmeye başlanmasıdır.
• Ülkemizde son dönemde yaşanan olgular bu tıbbi
uygulamanın ilk örneklerindendir.

5. Organ Nakli ve Organ Bağışı
• Organ bağışı ve organ nakli birbirinden ayrı
düşünülmesi mümkün olmayan iç içe geçmiş
kavramlardır.
• Organ Nakli: Başka hiçbir tıbbi çözüm olmadığı için bir
insanın organ veya dokularını ihtiyacı olanlara
bağışladıktan sonra, bu organ veya dokuların tedavi
amacıyla nakledilmesidir.
• Organ Bağışı: Kişinin sağlığında ya da öldükten sonrası
için organlarını kronik organ hastası olan kişilere
nakledilmesi için bağışlamasıdır.

6. İlk Uzun Süreli Organ Nakli…
• Aralık 1954'te Boston’da plastik cerrah Dr. Joseph
Murray 23 yaşında ölen bir kişinin böbreğini bir
başka insana nakletmiştir.
• Her ne kadar tıbbi gelişmeler beraberinde etik
tartışmaları getirmişse de, son 50 yılda yalnızca
ABD’de 400.000 kişiye organ nakli yapılarak
kişilerin hayatları kurtarılmıştır.

7. • Nakiller in temel amacı :
 Hayatın kurtarılması ve korunmasıdır !
Organ nakillerinde ana sorun :
Uygun organın bulunması
Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçların
kullanılmasıdır

8. • Diğer organ nakillerinin aksine, hayati bir
sonucu hedeflemeyen ve ömür boyu
kullanılması gereken bu ilaçların yan etkilerine
rağmen yüz nakli yapılmalı mı ve hangi
şartlarda, kimlere yapılmalıdır?

9. Mucizenin Formülü
• Başarılı bir yüz nakli için;
 Nakledilecek dokuların halen aktif kan
dolaşımıyla besleniyor olması
 Nakil işleminden önce donörün beyin ölümünün
gerçekleşmiş olması
 Yaşam destek ünitesine bağlı olması şart.
• Doktorlar donörle alıcının benzer yaş ve ten renginde
olmasına dikkat ediyor !

10. Donörle verici arasında ki nakil de olmazsa
olmaz tek bir şey …
Doku Uyumu !!!
• Dokuların uyuşup uyuşmadığı HLA tiplendirmesi
adlı testle tespit ediliyor.
• Bu yöntemle doku yüzeylerinde bulunan ve
bağışıklık sistemini harekete geçiren antijen
proteinleri alıcı ve vericiden alınarak eşleştiriliyor.

11. • Tek yumurta ikizleri haricindeki herkesin
antijen modellemesi farklı olduğu için donörle
alıcı arasındaki antijen eşleşmesi ne kadar
fazlaysa, nakledilen dokunun yeni bedenle
uyuşması da o kadar mümkün görünüyor.

12. Bir Yüz Nakli Ameliyatı…
• Alıcının yüzündeki hasarlı bölgelere göre
donörden yüz derisiyle birlikte yağ, kas,
kıkırdak, sinir ve damarlar alınır.
• Buz dolu bir kapta muhafaza edilerek alıcının
bulunduğu yere taşınır.
• Nakil işleminden önce alıcının yüzündeki tahrip
olmuş deri ve kaslar alınarak yeni dokulara yer
açılır.

13. Ameliyatın Devamı …
• Doktorlar nakil sırasında mikroskobik boyuttaki
ip ve iğnelerle damarları birbirine bağlayıp
nakledilen yüzü canlı tutmak için oksijen zengini
kan desteğiyle dolaşımı sağlarlar.
• Hastanın yeni yüzünü hissetmesi ve kontrol
etmesi için sinir ve kaslar arasındaki bağlantılar
kurulur. Nihayet yüz, kafatasına yerleştirilip son
şekli verilerek yerine dikilir.
• Bir başkasının yüzü, alıcının kemik yapısına
uyum sağlayarak şekillenir.
• Hikâyenin sonunda alıcı, donörle ortak bir
simaya sahip olur.

15. • Operasyondan sonra bir aksilik olursa
doktorlara 3 seçenek kalıyor :
 Yeni bir nakil ameliyatı;
 Yapay bir yüz oluşturmak;
 Sorun yaşanan bölgelere hastanın kendi
derisinden yama yapmak.

16. Psikolojik olarak hazırlıklar…
• Bir nakil adayının operasyon için kabul
edilmesinin fiziksel olduğu kadar psikolojik
şartları da var, çünkü hastanın böyle bir
değişimi kabullenecek psikolojik dayanıklılığa
da sahip olması gerekir.
• Her alıcı ameliyattan önce ve sonra psikolojik
desteğe yönlendirilir.

17. Ameliyattan önce ki hazırlıklar
Kişinin yüzünü 40’ıncı günde benimseyeceği
söylenir.
 Yeni yüzünü kişiliğinin bir parçası olarak
hissetmesinin zor bir süreç olduğu vurgulanır.
• Zira hastaların yüz nakli ameliyatlarından
sonra saldırgan eğilimler göstermeleri de
ihtimaller dahilinde.

18. Yeni Hayatın Riskleri
• Ancak bu ameliyatın ciddi riskler taşıdığı da
bir gerçek !
• Ameliyat sonrasında kanama ve enfeksiyon
meydana gelebilir.
• Bağlanmış damarların herhangi birindeki kan
pıhtılaşması yeni yüzün beslenmesini
engelleyerek doku ölümüne sebep olabilir.

19. En büyük risk …
Yeni dokuları alıcının kabul etmemesi !!!
• Bu yüzden hastaya bağışıklığı dizginleyen ilaçlar
yüklenir.
• Lakin bu ilaçlar da direnci kırdığı için hastalarda
diyabet, böbrek hastalıkları, enfeksiyon ve kanser
tehlikesi belirebilir.
• Bu ilaçları kullanmayan ve doktorların tavsiyelerine
uymayan hastalar ise yeni organlarını kaybetme
riskiyle karşı karşıya kalır.

20. Peki;
• Hastalar ilaçlar konusunda ne kadar
bilgilendiriliyor?
• Hasta bu ilaçlara bağımlı bir hayat süreceğinin
ne kadar bilincinde?
• Bu ilaçların diğer organlarına etki edeceğinin
farkında mı?
• Yeni bir yüze sahip olma isteği bu riskleri
hastaya yok saydırabilir mi?

21. Dünya çapındaki ilk yüz ve kompozit
doku nakli örnekleri
• 2005 yılında Fransa’da,
• 2006 yılında Çin’de
• 2007-2009 yıllarında ABD’de yapılmıştır.

22. Ülkemizde…
Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde 25
Eylül 2010 tarihinde, kadavradan çift kol
9 Ağustos 2011 tarihinde rahim nakli
21 Ocak 2012 tarihinde aynı vericiden iki ayrı
hastaya eş zamanlı olarak ilk yüz nakli ile çift
kol ve tek bacak nakli (ameliyatın hemen
ardından, hastanın nakledilmiş bacağı tıbbi
gerekçeyle, alınmak zorunda kalınmıştır )

23. Ülkemizde…
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi 24
Şubat 2012 tarihinde, iki ayrı hastaya yüz nakli
ile iki kol, iki bacak nakli (hasta ameliyattan
üç gün sonra kaybedilmiştir ) yapmıştır.
 17 Mart 2012 tarihinde Gazi Üniversitesi Tıp
Fakültesi’nde kompozit doku (yüz nakli)
ameliyatı başarıyla gerçekleştirilmiştir .

24. Yüz Nakli ve Etik
Etik nedir?
• Etik terimi yunanca ethos yâni "töre"
sözcüğünden türemiştir.
• Felsefenin dört ana dalından biridir.
• Yanlışı doğrudan ayırabilmek amacıyla ahlak
kavramının doğasını anlamaya çalışır.

25. Tıp Etiği Nedir?
• Tıp etiği, tıbbın ve sağlık alanındaki bilimsel
ve pratik çalışmaların etik yönden
değerlendirilmesi ve ahlaki ikilemlere bir
çözüm bulunmasını hedefleyen disiplindir.
• Genel konusu insan yaşamıdır.
Tıp etiği ilkeleri :
1. Yarar sağlama ilkesi
2. Zarar vermeme ilkesi
3. Özerkliğe saygı ilkesi
4. Adalet ilkesi

26. Hastaya yararlı olmak, zarar vermemek
1. Ameliyatta hastanın maruz kalacağı risk ve zararlar
mümkün olduğunca en aza indirilmeye çalışılmalı.
2. Riskler hastanın sağlayacağı yararın üzerinde
olmamalı.
3. İnsan sağlığı ve esenliği en üstün değer tutulmalı.
4. Kompozit doku aktarımı gibi insan yaşamının
niteliğini geliştirici operasyonlarda hastanın maruz
kalacağı risk ve zarar sağlayacağı yarardan yüksek
ise hastanın yaşamı pahasına denemekten
kaçınmalı.

27. Kişi Özerkliği, Aydınlatılmış Onam
• Hasta süreç hakkında bilgilendirilmeli,aydınlatılmalı hasta
karar sürecine katılmalı, bundan sonra yasal izni alınmalıdır.
• Aydınlatılmış Onam alınırken:
1. Operasyonun yapısı,
2. muhtemel riskleri,
3. beklenen yararları,
4. bu uygulamaya seçenek olabilecek diğer tedavi yolları ve
olanakları,
5. ameliyat sonrası hastayı bekleyen süreç
• Konularında hasta dürüstlükle ve açıklıkla bilgilendirilmeli,
anladığından emin olunmalıdır.

28. Mahremiyet, Tıbbi Gizlilik, Özel Yaşama
Saygı:
1. Organ ve doku veren ya da alan kişilere ait tüm
kişisel bilgi ve veriler, kişinin özel yaşamına saygı
ve mesleki gizlilik ilkeleri gereğince saklı
tutulmalıdır.
2. Yazılı ve görsel kitle iletişim araçlarında hasta
mahremiyetini çiğneyen, özel yaşamı sergileyen,
hasta ve yakınlarının, ailenin korunmasını
zedeleyen beyanlardan kaçınılmalıdır.
3. Açıklamalar, merkezlerin reklamına yönelik ve
ekipler arası rekabet izlenimi veren, hasta yararını
göz ardı eden ifade ve eylemler içermemelidir.

29. Organ Dağıtımı, Adalet, Eşitlik,
Hakkaniyet
• Etiğin adalet, eşitlik ve hakkaniyet ilkelerine uygun
olarak, organ ve doku nakli asla ticari kâr gayesiyle
yapılamaz.
• Türkiye Organ Denetim Sistemi ile denetimi yapılan
organlar, tıbben en acil ve en çok gereksinimi olan
uygun hastaya verilmelidir.

30. Kompozit Doku Nakli Yönergesi
Makamın 29.03.2011 tarihli ve 13984 sayılı
Onayları ile yürürlüğe girmiştir.
Komisyonun çalışma usul ve esasları
MADDE 6 – (1) Komisyon, yılda en az iki kez
toplanır. Bakanlık gerekli hallerde, komisyonu
olağan toplantıları dışında da toplantıya davet
edebilir. Toplantı tarihi, yeri ve gündemi, olağan dışı
toplantılar hariç olmak üzere, en az yedi gün önce
üyelere yazılı olarak bildirilir.

31. Konseyin teşkili
MADDE 7- (1) Her kompozit doku nakli merkezinin
bulunduğu hastanede, aşağıda belirtilen branşlardan teşekkül
etmek üzere bir Kompozit Doku Nakli Konseyi kurulur.
a) Psikiyatri uzmanı,
b) Sosyal hizmet uzmanı,
c) Nakil konusunda deneyimli iki cerrah (birisi kompozit
doku naklini gerçekleştirecek ekip dışından olmak üzere),
ç) Anestezi ve reanimasyon uzmanı,
d) İç hastalıkları uzmanı (alıcı çocuk ise çocuk hastalıkları
uzmanı),
e) İmmünoloji uzmanı,
f) Fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı,
g) Tıp etiği uzmanı

32. Konseyin görevi
MADDE 8 - (1) Konsey; bu Yönerge kapsamındaki her
kompozit doku naklinden önce, naklin Endikasyon
Listesine uygun olup olmadığını, alıcının onamının
usulüne uygun olarak alınıp alınmadığını ve yapılacak
naklin sosyal ve etik açıdan uygun olup olmadığını
değerlendirir.
(2) Yalnızca Konseyin uygun bulduğu vakalarda nakil
yapılabilir. Nakil işlemi, sonuçları ve Konsey kararı
Bakanlığa bir rapor halinde gönderilir.
(3) Konsey tarafından alınan tüm kararlar, baştabiplik
tarafından tasdik edilmiş bir deftere kaydedilerek
katılanlarca imzalanır.

33. Ülkemizde Yüz Nakli Etiği Tartışmasının
Nedenleri
1. Akdeniz Üniversitesin de gerçekleştirilen ilk
yüz nakli ameliyatı ilk olması sebebiyle
dikkatleri üzerine topladı.
 Ameliyat basında büyük ilgi gördü.
 Donörün de alıcının da hayat hikayesi herkes
tarafından bilindi.
 Doktorlar ameliyat öncesi ve sonrası hastanın
psikolojisini göz ardı ederek yaşanılanları
bizlerle paylaştı.

38. Ülkemizde Yüz Nakli Etiği Tartışmasının
Nedenleri
2. Hacettepe üniversitesin de ikinci yüz nakli
ameliyatı gerçekleştirildi.
 Donörün ailesi kendi kimliğinin bilinmesini
istemediği için veren kişi hakkında basında bilgi
yoktu.
 Herşey gizlilik esasına göre yapıldı.
 Ancak burada ki tartışmalar alıcının yüz nakline
ihtiyacının olmadığı yönünde idi.
 Donörden alınan çift kol ve çift bacak ekstremite
naklinde ise alıcı ameliyattan 3 saat sonra hayatını

42. Tıp Dünyası İkiye Bölündü
• Bir bölüm doktorlar Türk tıbbının gelişimi açısından
nakilleri doğru buluyor.
• Yüz naklinin sağlığı ilgilendiren bir konu olmadığını
ve kararın tamamen kişisel olduğunu etik kurulun
ayrıca onaylaması gerekmediğini söylüyor.
• Bir kısım doktorlarda bu ameliyatların daha da ileriye
gideceğini bizim için emekleme dönemi olduğunu
olumsuzluklarda da herşeyi yok saymamak gerektiğini
etik kurullar cercevesinde uygun olduğunu söylüyor.

43. Kompozit Doku Nakli Bilimsel Danışma
Komisyonu
• Bir insanında canına mal olan bu ameliyatların
ardından komisyon toplandı.
Alınan Kararlar:
1. Akdeniz Üniversitesi kompozit doku nakli
ameliyatı hakkında uyarı aldı.
2. Hacettepe Üniversitesi’nin ruhsatı elinden alındı.
3. Gaziantep Üniversitesinde yapılan üçüncü kısmi
yüz nakli operasyonu ise başarılı bulundu.

44. Sosyolojik ve Dini Açıdan…
• İnsanların birbirinden ayırt edilmesini
sağlayan ve en fazla göz önünde olan
anatomik yapı yüzdür.
• Kendimizle ve çevremizle iletişim
sağladığımız ana yapı olan yüzümüzdeki
değişik anatomik yapılar bizim fiziksel
karakterimizi vermektedir.
• Yüzümüz; sesimiz, konuşma tarzımız,
gözlerimiz ve bakışlarımızla bir uyum içinde
olacak şekilde duygusal iç dünyamızın dışa
açılan ana kapısını oluşturmaktadır.

45. Diyanetin Yüz Nakli Hakkındaki
Açıklamaları
• “Yüz nakli uygulaması, esas itibarıyla tedavi
amaçlı bir estetik cerrahi işlemdir. Ancak yüz,
müstakil bir organ olmamakla birlikte başın bir
cüzü olması hasebi ile organ hükmüne tabi
kılınabilir. Bu sebeple, organ nakli
hükümlerinin yüz için de geçerli olması
gerekir. Dolasıyla yüz nakli işlemi için
vericinin velisinin izni ve organ karşılığında
ücret talep edilmemesi gibi ilkeler dikkate
alınmalıdır.”

46. Bence;
• Ülkemizde organ nakli ve kompozit doku nakli
alanında uzman ve başarılı doktorlar varken;
teknoloji bu kadar ilerlemişken ve ayrıca bu
nakilleri büyük bir umutla bekleyen bu kadar
hasta varken bu nakiller ve ameliyatlar tabi ki
yapılmalı.
• Ancak bütün bu nakil işlemleri etik kurallar
ölçüsünde ; yönetmelik ve komisyonun
belirlediği çizgide yapılmalıdır.
• Bununla birlikte bağışıklığı baskılayıcı ilaçların
risklerinin en aza indirilmesi için çalışmalar
devam etmelidir.

47. • Salt biyomedikal bir olgu biçiminde nitelenemeyecek,
meselenin insani, psikolojik, sosyal, etik boyutlarının göz
önüne alınarak bütünsel olarak değerlendirmenin esas
olduğu organ nakillerinde bilimsel olarak doğru karar
vermede, etik kurulların işlevleri göz ardı edilmemelidir.
• Bu nakiller Yüz ve ekstremite nakline muhtaç pek çok
insan için umut ışığı olmuştur.
• Bu hizmetin bilimsel, hukuki, etik standartlara uygun
olarak hastaya ulaşmasında; tüm tarafların, devlet
organlarının, yasa koyucuların, sağlık kurumlarının,
hekimlerin, sağlık çalışanlarının, meslek örgütlerinin,
uzmanlık derneklerinin, yazılı ve görsel medyanın, tek tek
bireylerin ve toplumun, bilimsel ve etik ilkeler ışığında,
hastanın yararına ve toplumun gereksinimlerine uygun
olarak sorumluluklarını yerine getirmek üzere işbirliği
yapmaları çağdaş toplum anlayışının gereğidir.

48. Referanslar:
• Türkiye Biyoetik Derneği Organ Nakilleri ve
Etik Raporu
• Kompozit Doku Nakli Merkezleri Yönergesi
• http://kurul.diyanet.gov.tr/sorusor/duyurular.
aspx?haber=47#div47
• tr.wikipedia.org/wiki/Tıp_etiği
• tr.wikipedia.org/wiki/Etik
• Organ bağışı ve organ naklinde ortaya çıkan sorunlar