Γραπτή εργασία των μαθητριών: Αρνίδη Μαρία, Κωνσταντοπούλου Έλενα, Ιωάννα Παυλοπούλου, Όλγα Τόκη, Σοφία Χυτήρη. Β' Λυκείου

1. Αντισυμβατικά Σχολεία
Μοντεσσοριανά σχολεία, Σάμμερχιλ
Μαρία Αρνίδη, Έλενα Κωνσταντοπούλου, Ιωάννα Παυλοπούλου,
Όλγα Τόκη, Σοφία Χυτήρη
2014
Υπεύθυνη καθηγήτρια: Κριπαροπούλου Αντιγόνη

2. 2

3. 3

4. λειτουργούν με τελείως διαφορετικές μεθόδους διδασκαλίας
σε σχέση με τα υπ
ΜΟΝΤΕΣΣΟΡΙΑΝΑ ΣΧΟΛΕΙΑ
(Μαρία Μοντεσσόρι)
Η Μαρία Μοντεσσόρι γεννήθηκε στην Ιταλία. Η πρώτη γυναίκα της πατρίδας της,
η οποία μέσα από την παιδιατρική οδηγήθηκε με επιτυχία, ως ψυχολόγος και ταλαντούχος
παιδαγωγός που ήταν, στην προσπάθεια για την ψυχολογική και νοητική ανάπτυξη του
παιδιού. Γι' αυτόν τον αγώνα έδωσε ολόκληρη τη ζωή της. Έφτιαξε παιδαγωγικό υλικό,
προσαρμοσμένο στις ανάγκες του παιδιού για όλα τα μαθήματα, θετικά και
θεωρητικά, που αφορούν στη μόρφωσή του. Τα εκπληκτικά αποτελέσματα της μεθόδου
την έκαναν να εξαπλωθεί ταχύτατα, γιατί δεν έμειναν στη θεωρία αλλά φάνηκαν στην
πράξη. Δημιούργησε μόνη της εποπτικά μέσα διδασκαλίας και παιδαγωγικό υλικό για
να γίνονται μέσω των αισθήσεων κατανοητά τα μαθήματα του σχολείου. Η επιτυχία αυτή
αναστάτωσε τον παιδαγωγικό κόσμο διεθνώς. Ακόμα και παιδιά με χαμηλό δείκτη
νοημοσύνης, έμπαιναν σιγά - σιγά στις κανονικές τάξεις του σχολείου, καθώς
απελευθερωνόταν το πνεύμα και η ψυχή τους. Η Μαρία Μοντεσσόρι ίδρυσε σχολές σε
πολλά κράτη για να εκπαιδεύεται προσωπικό στη χρήση του παιδαγωγικού υλικού αυτού
αλλά κυρίως στην κατανόηση της φιλοσοφίας της μεθόδου της, γιατί δίδαξε πως αυτό είναι
το πρώτο βήμα για την επιτυχία. Ο σεβασμός στην προσωπικότητα του παιδιού είναι η
πρώτη αρχή της μεθόδου. Και έπειτα : η ελευθερία που θα βγει από την πειθαρχία. Η
εσωτερική και εξωτερική τάξη στη συγκρότηση του ανθρώπου. Ο σεβασμός στο έμψυχο και
άψυχο περιβάλλον. Η ατομική προσπάθεια αλλά και η καλή συνεργασία με τον κόσμο του
περιβάλλοντος. Η μάθηση μέσω της έρευνας, που θα δώσει τη χαρά για τη δουλειά και την
ικανοποίηση για το αποτέλεσμα. Η παντοειδής άσκηση για την απόκτηση δυνατοτήτων.
Ικανός άνθρωπος ίσον ευτυχής άνθρωπος. Ζωντανά παιδιά, ικανά, ήρεμα, με ψυχική
υγεία, συγκεντρωμένα, λογικά, έτοιμα να συνεργαστούν για την αντιμετώπιση κάθε
προβλήματος. Παιδιά ελευθερωμένα, που ξέρουν να συνομιλούν με σεβασμό και
κατανόηση σαν ίσος προς ίσο. Απαλλαγμένα από τη δυστροπία, ακόμα και όταν η φύση
τους έδωσε μικρές δυνατότητες Αυτά είναι χαρακτηριστικά των παιδιών ενός γνήσιου
Μοντεσσοριανού Σχολείου, όταν και η οικογένεια συνεργάζεται μαζί του.
Βασικές αρχές των αντιλήψεων της Μοντεσσόρι
Στον παρακάτω δεκάλογο περιέχοντα οι βασικές αντιλήψεις πάνω στις οποίες στηρίχθηκε
το Μοντεσσοριάνο Σχολείο.
4

5. 1)
2)
Μην αγγίζετε ένα παιδί παρά τη θέληση του.
Μην μιλάτε με άσχημο τρόπο σε ένα παιδί και μην χρησιμοποιείτε άσχημα λόγια
όταν αναφέρεστε σε αυτό κατά την απουσία του.
3) Επικεντρωθείτε στο να ενισχύσετε και να βοηθήσετε να αναπτυχθούν τα θετικά
στοιχεία και οι υπάρχουσες ικανότητες του παιδιού ώστε να μην αφήνουν χώρο για
το ”κακό”.
4) Βοηθήστε το να συμμετέχει ενεργά στην προετοιμασία του περιβάλλοντος
μάθησης. Αφιερώστε σχολαστική και συνεχή φροντίδα σε αυτό. Βοηθήστε το παιδί
να συνάψει εποικοδομητική σχέση με το περιβάλλον του. Δείξτε του το περιβάλλον
μέσα στο οποίο κρύβονται τα μέσα που θα βοηθήσουν την ανάπτυξη του και
υποδείξετε του την κατάλληλη χρήση τους.
5) Να είστε πάντα έτοιμοι να ανταποκριθείτε στο κάλεσμα ενός παιδιού που έχει την
ανάγκη σας και πάντα να ακούτε και να απαντάτε στο παιδί που σας απευθύνεται.
6) Σεβαστείτε το παιδί που κάνει κάτι λάθος και μπορεί αργότερα να εντοπίσει μόνο
του το λάθος και να διορθωθεί, αλλά να διακόψετε άμεσα και ρητά κάθε
καταχρηστική χρήση του περιβάλλοντος και κάθε κίνηση που μπορεί να θέτει σε
κίνδυνο το παιδί, το περιβάλλον του ή τους άλλους.
7) Σεβαστείτε το παιδί τη στιγμή που ξεκουράζεται ή τη στιγμή που παρακολουθεί
άλλους να εργάζονται ή όταν συλλογίζεται τι έχει κάνει ή τι θέλει να κάνει. Μην το
κατευθύνετε ούτε να το αναγκάζετε σε άλλες μορφές δραστηριοτήτων.
8) Βοηθήστε το παιδί που βρίσκεται σε αναζήτηση κάποιας δραστηριότητας και δεν
μπορεί να βρει τι θέλει να κάνει.
9) Να είστε ακούραστοι στο να επαναλαμβάνετε αυτό που θέλετε στο παιδί που
αρνήθηκε λίγο νωρίτερα να σας ακούσει, να βοηθάτε το παιδί να αποκτήσει ό, τι
δεν έχει ακόμη κατακτήσει και να ξεπεράσει τις όποιες δυσκολίες του. Κάνετε το
δημιουργώντας το μαθησιακό περιβάλλον με φροντίδα, εξοπλισμένοι με
αυτοσυγκράτηση και σιωπή, χρησιμοποιώντας ήπια λόγια και γεμάτη αγάπη
παρουσία. Κάνετε αισθητή την παρουσία σας στο παιδί που βρίσκεται σε
αναζήτηση και αποστασιοποιηθείτε από το παιδί που έχει βρει τις απαντήσεις του .
10) Πάντα να συμπεριφέρεστε στο παιδί χρησιμοποιώντας τους καλύτερους τρόπους
σας και να του προσφέρετε τον καλύτερο εαυτό σας .
5

6.  Γενικές Πληροφορίες
Τα ΜΟΝΤΕΣΣΟΡΙΑΝΑ ΣΧΟΛΕΙΑ αποτελούνται από Παιδικό Σταθμό, Νηπιαγωγείο και
Δημοτικό Σχολείο, για παιδιά ηλικίας από 2 1/2 έως 12 ετών. Λειτουργούν από το 1956 και
δημιούργησαν και Γυμνάσιο με την επωνυμία ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ.
Βρίσκονται στη Βαρυμπόμπη, 18 χιλιόμετρα από το κέντρο της Αθήνας και η μετακίνηση
των παιδιών γίνεται με σχολικά λεωφορεία, που εξυπηρετούν μεγάλο μέρος της πόλης της
Αθήνας.
Το σχολείο διαφέρει από τα αντίστοιχα δημόσια και ιδιωτικά σχολεία γιατί χρησιμοποιεί τη
Μοντεσσοριανή Αγωγή εκπαίδευσης, με έγκριση του Υπουργείου Παιδείας. Καλύπτεται
παράλληλα όλο το αναλυτικό πρόγραμμα που προβλέπεται από το Υπουργείο Παιδείας.
Στα μαθήματα επίσης περιλαμβάνονται Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ιταλικά, παραδοσιακοί
χοροί, ιππασία, πληροφορική καθώς και συστηματική μουσική εκπαίδευση. Υπάρχει επίσης
τμήμα ρυθμικής και ακαδημία ποδοσφαίρου.
6

7.  Τρόποι Λειτουργίας
Τα ΜΟΝΤΕΣΣΟΡΙΑΝΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ιδρύθηκαν το 1956, λειτούργησαν μέχρι το 1960 στο
Καλαμάκι και μετά στα Πατήσια. Από το Σεπτέμβριο του 1976 λειτουργούν σε κτίριο που
χτίστηκε, ειδικά για σχολείο, στη Βαρυμπόμπη (18 χιλιόμετρα βόρεια από την Ομόνοια), σε
περιοχή με πολύ πράσινο, μακριά από το τσιμέντο της πόλης.
Ακολουθεί τις Αρχές της Μαρίας Μοντεσσόρι :
α)προσαρμογή στην εξέλιξη
β) αποφυγή των μεγάλων συγκροτημάτων, τα οποία δεν προσφέρονται για τις μικρές
ηλικίες.
Το σχολείο έχει περιορισμένες θέσεις. Τα σχολεία με τα 1.000 ή τα 2.000 παιδιά δεν
ελέγχονται εύκολα και η διεύθυνση του σχολείου, που έχει όλη την ευθύνη για την εξέλιξη
του παιδιού, πρέπει να γνωρίζει κάθε παιδί προσωπικά και να ερευνά τα προβλήματά του,
ώστε να κατευθύνει το διδακτικό προσωπικό. Το Μοντεσσοριανό σύστημα που ακολουθεί
το σχολείο δουλεύει με βάση τις αρχές των σχολείων εργασίας. Το παιδαγωγικό υλικό είναι
ο επιστημονικός τρόπος εμπέδωσης των γνώσεων. Τις δύο ώρες που τα παιδιά
δουλεύουν με το υλικό, ατομικά ή σε ομαδούλες 2-3 παιδιών, κατανοούν πλήρως αυτό που
δίδαξε ο εκπαιδευτικός και λύνουν ατομικά τις απορίες τους, οργανώνοντας έτσι τη νόησή
τους. Το υλικό δίνει στο παιδί δυνατότητες για άσκηση αλλά και για έλεγχο των λαθών του.
Αυτή είναι μια από τις θεμελιώδεις διαφορές της Μοντεσσοριανής μεθόδου διδασκαλίας
από εκείνες που εφαρμόζουν τα κοινά σχολεία.
7

8.  Μοντεσσοριανό Νηπιαγωγείο
Το πρόγραμμα της μοντεσσοριανής εκπαίδευσης αποτελείται από 3 βασικούς τομείς.
α) Πρακτικές ασκήσεις καθημερινής ζωής
β) Αισθητηριακές ασκήσεις
γ) Καλλιέργεια γλωσσικών και μαθηματικών ικανοτήτων.
Οι μικροί μαθητές μπαίνοντας στο σχολικό τους περιβάλλον επιλέγουν ελεύθερα την κάθε
εργασία με την οποία θα ασχοληθούν. Εάν είναι κάτι καινούριο θα τους επιδειχθεί πρώτα
απ' την παιδαγωγό και μετά θα συνεχίσουν μόνοι τους. Η απασχόληση λοιπόν με το
συγκεκριμένο υλικό είναι ατομική. Το κάθε ασχολείται με διαφορετικές δραστηριότητες, για
όσο χρόνο ενδιαφέρεται, προκειμένου να καλύψει τις προσωπικές του ανάγκες και
ικανότητες.
Η ώρα του φαγητού είναι ώρα ιεροτελεστίας όπου τα παιδιά μόνα τους θα στολίσουν τα
τραπέζια τους, θα φέρουν τα πιάτα τους και μετά το φαγητό θα τα τακτοποιήσουν.
Μαθαίνουν κατ' αυτό τον τρόπο να σέβονται και να φροντίζουν το περιβάλλον στο οποίο
ζουν, διότι είναι ο προσωπικός τους χώρος.
Στο υπόλοιπο πρόγραμμα της ημέρας ασχολούνται με ομαδικά σχέδια εργασίας, όπου η
νηπιαγωγός έχοντας επιλέξει 4 διαφορετικά θέματα για κάθε μήνα τα επεξεργάζονται μέσω
συζήτησης, μουσικο-κινητικού παιχνιδιού, ζωγραφικής, τραγουδιού, παραμυθιού και
χειροτεχνικών κατασκευών.
Προετοιμάζονται επίσης για τη μουσική παιδεία με ειδικές ασκήσεις και παιχνίδια και
έρχονται σε πρώτη επαφή με την αγγλική γλώσσα.
8

9.  Μοντεσσοριανό Δημοτικό
Στις τάξεις των Μοντεσσοριανών Σχολείων τα παιδιά πρέπει να δουλεύουν το ίδιο όταν
είναι ο δάσκαλος μέσα στην τάξη όπως και όταν λείπει. Τότε μόνο θεωρούμε ότι μια τάξη
είναι πετυχημένη, όταν προχωρεί η δουλειά κανονικά και κατά τη διάρκεια που ο δάσκαλος
λείψει για λίγο. Βασική Αρχή της Μαρίας Μοντεσσόρι : "Ελευθερία και Πειθαρχία σε τέλεια
Αρμονία". Συνομιλούν τα παιδιά με το δάσκαλο και μεταξύ τους φυσικά, αλλά σιγά, για να
μην ενοχλούν. Εφαρμόζεται η αρχή του αλληλοσεβασμού. Όταν μιλάει το παιδί, ο δάσκαλος
το ακούει με σεβασμό, δίνοντάς του όλο το χρόνο που του χρειάζεται για να εκφράσει τον
εαυτό του χωρίς βία και προπαντός χωρίς ειρωνεία για ό,τι πει. Η διδασκαλία δεν είναι
μονόλογος, αλλά λόγω των πλούσιων εποπτικών μέσων και του παιδαγωγικού υλικού που
διαθέτει το σύστημα, η τάξη είναι εργαστήριο. Ακολουθούμε πολύ εξατομικευμένη εργασία.
Έτσι, με το υλικό κάθε παιδί μπορεί να έχει το δικό του χρόνο για να μάθει κάτι. Άλλο παιδί
χρειάζεται 3΄, άλλο 10΄ και άλλο 20΄. Στο κοινό σχολείο, ο δάσκαλος ασχολείται με το
σύνολο των παιδιών και διαθέτει για κάθε θέμα όσο χρόνο χρειάζεται για να το αντιληφθεί
το μέσο μυαλό. Το πολύ έξυπνο παιδί αισθάνεται ανία γιατί κατάλαβε το μάθημα στα 3΄.
Ένα άλλο παιδί όμως είναι δυνατόν να μην το κατάλαβε. Πρώτον γιατί ο χρόνος που
διέθεσε ο δάσκαλος δεν ήταν ο χρόνος που χρειαζόταν αυτό και δεύτερον γιατί δεν είχε
καταλάβει καλά και τις προηγούμενες παραδόσεις και είχε κενά. Έτσι, το παιδί αυτό
9

10. απελπίζεται και δημιουργείται φαύλος κύκλος. Αποτέλεσμα : άγχος, αντιπάθεια για το
σχολείο και αναστολή, με συνέπεια την τεμπελιά και την αταξία. Αυτός είναι ο λόγος που
ατακτούν τα πολύ έξυπνα παιδιά αλλά και όσα αντιμετωπίζουν μαθησιακά προβλήματα. Τα
μεσαίων δυνατοτήτων παιδιά σπανίως ατακτούν στο κοινό σχολείο. Τέλος, το πρόγραμμα
των Μοντεσσοριανών Σχολείων δεν είναι δασκαλοκεντρικό αλλά παιδοκεντρικό. Κάθε παιδί
μπορεί να ασχοληθεί με οποιοδήποτε θέμα, όσο χρόνο εκείνο νομίζει ότι του χρειάζεται και
να σταθεί περισσότερο εκεί που εκείνο βρίσκει ενδιαφέρον ή δυσκολία κατά τη διάρκεια
δουλειάς με το υλικό. Δεν έχουν όλα τα παιδιά στο ίδιο σημείο τη δυσκολία. Όταν το
αφομοιώσει, μόνο του αφήνει το θέμα και αναζητά κάτι άλλο. Ο δάσκαλος παίζει το ρόλο
του βοηθού και του καθοδηγητή και ποτέ του διοικητή και του άτεγκτου κριτή. Τη
βαθμολόγηση των μαθητών, όπως είναι σήμερα καθιερωμένη, την καταδικάζει η μέθοδος
της Μαρίας Μοντεσσόρι.
 Δίδακτρα
Όπως ανακοινώθηκε προς το Υπουργείο Εμπορίου οι τιμές για το σχολικό έτος 2013-2014
είναι οι παρακάτω:
 Α' Νηπιαγωγείου : 5.085 ευρώ
 Α' Δημοτικού : 5.195 ευρώ
10

11. Summerhill
Το Σάμερχιλ είναι ένα ανεξάρτητο Βρετανικό ολοήμερο σχολείο. Ιδρύθηκε το 1921 από
τον Αλεξάντερ Νηλ με βασικό ιδεολογικό άξονα την πεποίθηση ότι το σχολείο πρέπει να
προσαρμόζεται ώστε να ταιριάζει στο παιδί και όχι το αντίστροφο. Είναι μια δημοκρατικά
διοικούμενη κοινότητα. Το σχολείο διοικείται μέσω των σχολικών συνελεύσεων, στις
οποίες μπορούν να συμμετάσχουν όλοι, προσωπικό και μαθητές, και όπου όλοι έχουν
δικαίωμα ισότιμης ψήφου. Αυτές οι συνελεύσεις λειτουργούν και ως νομοθετικό και ως
δικαστικό σώμα.
Φιλοσοφία του σχολείου
Το Σάμερχιλ χαρακτηρίζεται από την φιλοσοφική του θέση ότι τα παιδιά μαθαίνουν και
αναπτύσσονται καλύτερα ελεύθερα από εξαναγκασμούς. Όλα τα μαθήματα είναι
προαιρετικά και οι μαθητές είναι ελεύθεροι να επιλέξουν πώς θα αξιοποιήσουν τον χρόνο
τους.
Οι βασικές αρχές στις οποίες είναι οικοδομημένο το σχολείο του Summerhill είναι οι εξής:
1. «Το παιδί είναι απ’ τη φύση του καλό» έλεγε ο Rousseau την εποχή του Διαφωτισμού και αυτή
είναι μια από τις βασικές αρχές της αντιαυταρχικής αγωγής.
2. Ο στόχος της αγωγής – δηλαδή ο στόχος της ζωής –δεν είναι τίποτα περισσότερο από την
κατάκτηση της χαράς και της ευτυχίας. Ευτυχισμένος για το Neill σημαίνει: Βρίσκω
ενδιαφέροντα στη ζωή.
3. Με την αγωγή πρέπει ν’ αναπτυχθούν τόσο οι διανοητικές όσο και οι συναισθηματικές δυνάμεις
του παιδιού.
4. Η αγωγή πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στις ψυχικές ανάγκες και τις ικανότητες του κάθε
παιδιού (εξατομικευμένη μάθηση). Στα παραδοσιακά σχολεία-σύμφωνα με την αντιαυταρχική
αγωγή- τα παιδιά μεταβάλλονται σε μια άμορφη μάζα χωρίς ταυτότητα , όπου η ομοιομορφία και η
τυποποίηση δημιουργούν στερεότυπα.
5. Επιβαλλόμενη η πειθαρχία προξενεί, όπως και η τιμωρία, φόβο και ο φόβος παράγει εχθρότητα
και επιθετικότητα. Γι’ αυτό ,αποφεύγονται οι επιβαλλόμενες αυστηρές ποινές.
6. Ελευθερία δε σημαίνει συμβίωση χωρίς όρια και κανόνες. Ο Neill έθεσε εδώ τις βάσεις για
αμοιβαίο σεβασμό μεταξύ των ανθρώπων. Τόσο ο δάσκαλος όσο και το παιδί δεν ασκούν εξουσία
11

12. και επομένως καταναγκασμό.
7. Ο δάσκαλος πρέπει να είναι πραγματικά ειλικρινής.
8. Για να εξελιχθεί ένα παιδί και για να γίνει ένας ψυχικά υγιής άνθρωπος, πρέπει, σε κάποιο
σημείο της ανάπτυξής του να «απογαλακτιστεί» και να σπάσει τους δεσμούς εξάρτησης από την
οικογένειά του.
9. Τα αισθήματα ενοχής έχουν ως κύρια λειτουργία τους να δένουν το παιδί στο άρμα της εξουσίας
και έτσι, εμποδίζουν την ανάπτυξη μιας ανεξάρτητης και αυτόνομης προσωπικότητας.
10. Στο Summerhill καλλιεργούνται οι ανθρωπιστικές αξίες χωρίς να διδάσκονται μαθήματα που
αφορούν θρησκείες και δόγματα.
11. Δεν υπάρχουν προβληματικά παιδιά αλλά μόνο προβληματικοί γονείς και προβληματικές
κοινωνίες. Η κοινωνία νοσεί, όχι τα παιδιά.
12. Το σχολείο πρέπει να παρέχει επιλογές και ευκαιρίες, που να επιτρέπουν στα παιδιά ν’
αναπτυχθούν με τους δικούς τους ρυθμούς και ν’ ακολουθούν τα δικά τους ενδιαφέροντά τους.
13. Το σχολείο πρέπει να δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά να είναι ελεύθερα από κάθε επιβολή ή
άλλα «πρότυπα επιτυχίας» και να επιδιώκουν τους δικούς τους σκοπούς ανεξάρτητα από τους
σκοπούς και τα «θέλω» των οικογενειών, των δασκάλων ή της κοινωνίας.
14. Το σχολείο πρέπει να τους επιτρέπει να αποκτούν βιωματικές εμπειρίες, ελεύθερα από τις
κρίσεις και τις παρεμβάσεις των ενηλίκων. Η ελευθερία να παίρνουν αποφάσεις πάντα ενέχει και
πιθανότητες αρνητικής έκβασης.
15. Τέλος, τα παιδιά μπορούν να ζουν σε μια κοινότητα που τα υποστηρίζει και που είναι υπεύθυνα
γι’ αυτήν, έχοντας την ελευθερία να είναι οι εαυτοί τους και τη δύναμη να αλλάζουν τη ζωή τους
μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες και λειτουργίες.
12

13. Aπόσπασμα συνέντευξης με καθηγητές του σχολείου:
Τα παιδιά ακολουθούν κάθε χρόνο το πρόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας;
Λέναρντ: Όχι, καθόλου. Στην αρχή κάθε χρονιάς αποφασίζουν τα ίδια τι μαθήματα θέλουν
να παρακολουθήσουν. Γίνονται κάποιες ενημερωτικές συναντήσεις και λέμε στα παιδιά:
«Μπορείς να διαλέξεις ό,τι θέλεις, αλλά πρέπει να ξέρεις ότι για να μάθεις, ας πούμε, μια
ξένη γλώσσα θα χρειαστείς τρία χρόνια συνεχούς δουλειάς». Εμείς τους δίνουμε
πληροφορίες
και
αυτά
αποφασίζουν.
Τζέισον: Κάτι άλλο που κάνουμε είναι να τα ενθαρρύνουμε να αναλαμβάνουν μόνα τους
την εκπαίδευσή τους. Φέτος, για παράδειγμα, κάποια παιδιά της τάξης 3 (13-17 χρονών)
αποφάσισαν να γυρίσουν μόνα τους μια ταινία. Γράψανε πρώτα το σενάριο και μου το
φέρανε. «Είναι πολύ καλό», τους λέω, «αλλά λίγο μπερδεμένο». Και τους έκανα κάποιες
παρατηρήσεις. Σημασία έχει ότι όλο αυτό δεν ξεκίνησε σαν μάθημα γραφής κειμένων, αλλά
από την επιθυμία των παιδιών να γυρίσουν μια ταινία. Επίσης έτσι έμαθαν να χειρίζονται
την βιντεοκάμερα. Ζήτησαν βοήθεια από την καθηγήτρια καλλιτεχνικών για να σκιτσάρουν
τα πλάνα. Έφτιαξαν κάτι σπαθιά στο ξυλουργείο. Κατέβασαν ηχητικά εφέ από το ίντερνετ
για τους ήχους της μάχης. Τώρα ετοιμάζουν σκηνικά και κουστούμια... Μαθαίνουν
κάνοντας αυτό που τους αρέσει.
Αν ένα παιδί δεν έρθει στο μάθημα, θυμώνεις;
Όχι, γιατί να θυμώσω;
Κι αν στο επόμενο μάθημα σου ζητήσει να επαναλάβεις αυτά που έχασε;
Α, όχι. Αυτό δεν το κάνω. Ήταν επιλογή του να χάσει το μάθημα και θα πρέπει μόνο του να
κάνει ό,τι χρειάζεται για να μη μείνει πίσω.
Τρώνε και οι καθηγητές πρόστιμα από τη συνέλευση;
Ναι, βέβαια. Εγώ είχα φάει πρόστιμο επειδή ένα παιδί με είδε να καπνίζω ένα βράδυ 11.30
η ώρα έξω από το κεντρικό κτίριο. Ο νόμος που έχουμε ψηφίσει απαγορεύει το κάπνισμα
σε κεντρικούς χώρους. Το θέμα, βέβαια, δεν είναι το πρόστιμο. Όταν αναφέρεσαι στη
συνέλευση, είτε μαθητής είσαι είτε καθηγητής, νιώθεις περίεργα. Δεν μπορείς να αγνοήσεις
αυτό που σου λέει η κοινότητα.
Ο Νηλ ίδρυσε το Σάμερχιλ με την πεποίθηση ότι «το παιδί πρέπει να είναι ελεύθερο να
ζήσει τη δική του ζωή, όχι τη ζωή που οι αγχωμένοι του γονείς πιστεύουν ότι πρέπει να
ζήσει, ούτε μια ζωή σύμφωνη με τους σκοπούς ενός εκπαιδευτικού που νομίζει ότι ξέρει
καλύτερα» .Οι σχολικές συνελεύσεις λαμβάνουν χώρα τρεις φορές την εβδομάδα και σε
αυτές οι μαθητές και τα μέλη του προσωπικού έχουν ισότιμο λόγο στις αποφάσεις που
αφορούν την καθημερινή τους ζωή στο σχολείο, συζητώντας ζητήματα και δημιουργώντας
ή αλλάζοντας τους νόμους του σχολείου. Οι κανόνες που θεσμοθετούνται σε αυτές τις
συνελεύσεις καλύπτουν μεγάλο εύρος θεμάτων, από το ποια ώρα πρέπει οι μαθητές να
πηγαίνουν στα κρεβάτια τους και να κάνουν νυκτερινή ησυχία, έως το αν θα επιτρέπεται η
γυμνία στο χώρο της πισίνας και μέσα στην τάξη. Οι συνελεύσεις αποτελούν επίσης
13

14. ευκαιρία για την κοινότητα να ψηφίσει πάνω στο πώς πρέπει να αντιμετωπισθεί μια μη
επιλυμένη διένεξη, όπως π.χ. η τιμωρία για κάποια κλοπή (συνήθως η τιμωρία συνίσταται
στο να επιστραφεί ό,τι εκλάπη).
«Όλη η εκπαίδευση είναι λάθος! Είναι φόβος και πειθαρχία .Αρκεί να σκεφτεί κανείς
ότι τα παιδία, που θα’ πρεπε όλη μέρα να κινούνται ,κάθονται στον πισινό τους
περίπου 6 ώρες την ημέρα! Είναι ενάντια στην ανθρώπινη φύση, ενάντια στην
φύση του παιδιού!» A.S.Neill
Το δικαστήριο
Το δικαστήριο είναι η σχολική συνέλευση που ασχολείται με άτομα που παραβιάζουν τους
κανονισμούς του σχολείου. Μερικές φορές πραγματοποιείται ξεχωριστή συνέλευση για το
δικαστήριο, και άλλες η νομοθετική και η δικαστική συνέλευση συνδυάζονται στην ίδια.
Αυτό αποφασίζεται από την ίδια τη συνέλευση. Μόλις η επιτροπή βεβαιωθεί ότι ένα
πρόσωπο έχει παραβεί τους κανόνες, τότε η συνέλευση πρέπει να προτείνει και να
ψηφίσει την έγκριση μιας ποινής. Για τους περισσότερους κανονισμούς του σχολείου
υπάρχει μια «στάνταρ ποινή» που επισείει η παραβίασή τους, αντίστοιχα κατά κάποιον
τρόπο με τις κατευθυντήριες γραμμές ενός δικαστή για τις ποινές που επιβάλλει, όμως
μπορεί να προταθεί και διαφορετική ποινή. Οι ποινές μπορούν να περιλαμβάνουν από μια
«ισχυρή προειδοποίηση» προερχόμενη από τον πρόεδρο, έως χρηματικό πρόστιμο,
απώλεια προνομίων (για παράδειγμα απαγόρευση εξόδου από το σχολείο ή να είσαι ο
τελευταίος στην ουρά για το γεύμα) ή και «ποινή εργασίας», όπως το μάζεμα σκουπιδιών
για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα ή κάποια άλλη εργασία προς όφελος της κοινότητας.
Στην περίπτωση της κλοπής, συνήθως θεωρείται αρκετό να επιστρέψει ο κλέφτης ό,τι
εκλάπη. Παρόλα αυτά υπάρχουν και κάποιες σπάνιες περιπτώσεις όπου το αντικείμενο της
κλοπής δεν βρίσκεται πλέον υπό την κατοχή του κλέφτη. Σε αυτές επιβάλλεται στον κλέφτη
μια από τις δυο πιο σοβαρές ποινές και υποβάλλεται σε ερωτήσεις σχετικά με τον
αποδέκτη του αντικειμένου.
Απόσπασμα συνέντευξης:
Ένα παιδάκι όμως που είναι μόνο 6 χρονών τι καταλαβαίνει από αυτή τη
συνέλευση;
Πολύ λίγα πράγματα, αλλά δεν έχει σημασία. Σημασία έχει ότι μπορεί να έρθει και ότι
μπορεί να σηκώσει το χεράκι του και να ψηφίσει. Κι αυτό του δίνει μια αίσθηση δύναμης.
Η κοινότητα είναι ένα υποκατάστατο της οικογένειας;
Όχι, είναι μια προέκταση.
Ναι, αλλά αν τα παιδιά ζουν εδώ τον περισσότερο καιρό, χάνουν την πραγματική
τους οικογένεια;
Όχι, δεν τη χάνουν. Καταρχάς, έχουν μεγάλες διακοπές: δύο μήνες το καλοκαίρι, ένα μήνα
τα Χριστούγεννα, ένα μήνα το Πάσχα. Ξέρουν ότι η οικογένειά τους είναι πάντα εκεί και τα
περιμένει. Αυτό που βιώνουν στο σχολείο είναι κάτι έξτρα. Είναι κάτι ανάμεσα σε
οικογένεια και «φυλή» με πολλά αδέλφια, ξαδέλφια, θείους... που είναι πάντα κοντά. Γιατί
τα παιδιά τι θέλουν; Να είναι με συνομηλίκους τους, να παίζουν μαζί, να κοιμούνται μαζί...
Και προτιμούν το σχολείο απ' την οικογένεια;
14

15. Μα αγαπούν την οικογένειά τους. Και μάλιστα αποκτούν και καλύτερη σχέση μαζί της.
Σκεφτείτε το εξής: Σε μια συνηθισμένη οικογένεια το παιδί ξυπνάει το πρωί, οι γονείς του
φωνάζουν «κάνε γρήγορα!»... «έφαγες;»... «πάρε την τσάντα σου!»... «τρέξε στο
σχολείο!»... Το παιδί τα κάνει όλα αυτά με βαριά καρδιά. Το βράδυ πάλι νέες ερωτήσεις:
«Διάβασες τα μαθήματά σου; Γιατί βλέπεις τηλεόραση;». Υπάρχουν συνέχεια τριβές και
καβγάδες... Πολλοί γονείς που έχουν φέρει το παιδί τους στο Summerhill έρχονται μετά
από λίγο καιρό και μου λένε: «Το παιδί μου άλλαξε, είναι πολύ πιο ήρεμο», «Ναι, γιατί είναι
ελεύθερο», τους απαντώ.
Τελικά η επιτυχία του Summerhill είναι ότι... υπάρχει;
Ναι, δεν είναι ένα πείραμα πια, είναι μια πραγματικότητα.
Τα οικήματα του Summerhill
Σαν
Ηλικίες από 6 έως 8 (κατά προσέγγιση)
Οι νόμοι του σχολείου γενικά προστατεύουν τα παιδιά του Σαν, μη επιτρέποντάς τους να
εμπλέκονται σε κάποιες επικίνδυνες δραστηριότητες και εμποδίζοντας τα μεγαλύτερα
παιδιά από το να εκφοβίζουν, να εξαπατούν ή να εκμεταλλεύονται με άλλους τρόπους τα
μικρά. Τα παιδιά του Σαν έχουν το δικαίωμα να εγείρουν τις υποθέσεις τους στην αρχή της
σχολικής συνέλευσης, ή να βάλουν κάποιον άλλο μαθητή ή δάσκαλο να εγείρει το ζήτημα ή
τα ζητήματά τους εκ μέρους τους.Τα παιδιά του Σαν μπορούν να κοιμούνται σε μικτά
δωμάτια, αλλά τα μεγαλύτερα παιδιά έχουν μόνον δωμάτια ξεχωριστού φύλου.
Κότατζ
Ηλικίες 9 έως 10 (κατά προσέγγιση)
Χάους
Ηλικίες 11 έως 12 (κατά προσέγγιση)
Σακ
Ηλικίες 13 έως 14 (κατά προσέγγιση)
Από τα παιδιά της ηλικίας του Σακ και πάνω αναμένεται να παίρνουν πιο ενεργό ρόλο στην
διαχείριση του σχολείου, συμμετέχοντας σε επιτροπές, προεδρεύοντας σε συνελεύσεις,
λειτουργώντας ως διαμεσολαβητές για την επίλυση διενέξεων και μιλώντας στις σχολικές
συνελεύσεις. Φυσικά, και νεότερα παιδιά μπορούν να αναλάβουν τους περισσότερους από
αυτούς τους ρόλους αν το επιθυμούν, και κανείς από αυτούς δεν είναι υποχρεωτικός ακόμη
και για τα μεγαλύτερα παιδιά.
15

16. Κάριατζ
Ηλικίες 15+ (κατά προσέγγιση)
Τα παιδιά του Κάριατζ διαθέτουν ατομικά δωμάτια, και δεν τα φροντίζει κάποιος σχολικός
κηδεμόνας. Αντίθετα αναμένεται από αυτά να πλένουν μόνα τους τα ρούχα τους και
γενικώς να φροντίζουν τον εαυτό τους, βέβαια μέλη του προσωπικού αναλαμβάνουν εκ
περιτροπής τη φροντίδα παιδιών του Κάριατζ που αρρωσταίνουν, και είναι ελεύθερα να
συμβουλευτούν τον σχολικό κηδεμόνα του Σακ αν αισθάνονται την ανάγκη μιας συμβουλής
ενηλίκου ή χρειάζονται ιατρική βοήθεια.
16

17. Οι σχέσεις του Summerhill με την Βρετανική κυβέρνηση δεν είναι οι καλύτερες. Έχει επιθεωρηθεί
περισσότερες φορές από οποιοδήποτε άλλο σχολείο στην χώρα. Το 1999, μετά από μία μεγάλης
έκτασης επιθεώρηση, ο Υπουργός Παιδείας απείλησε το σχολείο με κλείσιμο αν μέσα σε έξι μήνες
δεν άλλαζε την τακτική των προαιρετικών μαθημάτων. Το σχολείο κατέφυγε στη δικαιοσύνη. Τον
Μάρτιο του 2000, μπροστά σε ένα ειδικό δικαστήριο και μετά από τέσσερις μέρες ακροάσεων, όλοι
οι ισχυρισμοί της κυβέρνησης κατέρρευσαν. Το Summerhill κέρδισε το δικαίωμα να επιθεωρείται
με κριτήρια που σέβονται τη φιλοσοφία του.
17