Αρχές Κοινωνικών Επιστημών Β' τάξη - Ανθρωπιστικές Σπουδές Σενάριο διδασκαλίας

1. Η ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
Αρχές Κοινωνικών Επιστημών
Β’ Λυκείου-Ανθρωπιστικές Σπουδές
Κριπαροπούλου Αντιγόνη

2. Η αυτοτέλεια των κοινωνικών
επιστημών και η αλληλεξάρτησή τους…
O Η οικονομία, η κοινωνία, η
πολιτική και η πολιτιστική ζωή
βρίσκονται σε σχέση
αλληλεπίδρασης και αυτό είναι
ένα σημείο στο οποίο συμφωνούν
όλοι οι σύγχρονοι κοινωνικοί
επιστήμονες ανεξάρτητα εάν ο
καθένας απ’ αυτούς μελετά το
αντικείμενό του, κυρίως, για λόγους
εμβάθυνσης.
O Αυτή τη σχέση κατανόησαν
σημαντικοί στοχαστές και
επιστήμονες στην προσπάθειά
τους να ερμηνεύσουν τα
οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά
φαινόμενα της εποχής τους.

3. Άνταμ Σμιθ
O Με το έργο του «Ο πλούτος
των εθνών» επιχείρησε να
δώσει ένα συνολικό σχέδιο
για την οργάνωση της
καπιταλιστικής κοινωνίας.
Θεωρούσε ότι η «ελεύθερη
αγορά» (δηλ. μη κρατικός
παρεμβατισμός στην
οικονομία και Νόμοι
προσφοράς και ζήτησης)
ήταν ο βασικός παράγοντας
ευημερίας της κοινωνίας και
ο κατάλληλος τρόπος ώστε
οι άνθρωποι να
μεγιστοποιούν τα οφέλη
τους.

4. Μάλθους, Ρικάρντο και Μιλ
(Κλασική Σχολή-Οικονομολόγοι)
O Χρησιμοποίησαν τον όρο
«Πολιτική Οικονομία»
γιατί πίστευαν ότι
οικονομία-κοινωνία και
πολιτική αλληλεπιδρούν
(μισθοί, απασχόληση,
τιμές, παραγωγικότητα
είναι γι’ αυτούς ταυτόχρονα
οικονομικά αλλά και
πολιτικά και κοινωνικά
φαινόμενα). Θεωρούσαν
ότι με οικονομικές
ρυθμίσεις θα υπάρξει
δικαιοσύνη και ευημερία.

5. Καρλ Μαρξ
O Υποστήριζε ότι οι κοινωνίες
αλλάζουν επειδή υπάρχουν
μεταβολές στην οικονομία,
και πιο συγκεκριμένα στον
τρόπο παραγωγής, που
βρίσκεται στη βάση της κάθε
κοινωνίας.
O Τρόπος παραγωγής είναι
το σύνολο των ενεργειών
που κάνει ο άνθρωπος για
να εξασφαλίσει αγαθά που
του είναι απαραίτητα για την
ικανοποίηση των αναγκών
του.
O Κάθε τρόπος παραγωγής
χαρακτηρίζεται από τις
παραγωγικές δυνάμεις και
τις παραγωγικές σχέσεις.

6. Παραγωγικές δυνάμεις…
O …είναι όλα τα μέσα που
χρησιμοποιεί ο άνθρωπος
για να παράγει (εργαλεία,
γη, πρώτες ύλες, μηχανές,
κτίρια κ.λπ.) και σ’ αυτές
συμπεριλαμβάνεται και η
εργασία.
O Οι παραγωγικές δυνάμεις
ταυτίζονται ως όρος με
τους «παραγωγικούς
συντελεστές» και στον
καπιταλισμό ονομάζονται
«Κεφάλαιο».

7. Παραγωγικές σχέσεις…
O …είναι οι σχέσεις που
δημιουργούνται κατά
την παραγωγική
διαδικασία.
O Π.χ. στη
δουλοκτητική
κοινωνία υπάρχει
ολική σχέση
ιδιοκτησίας ενός
ανθρώπου πάνω σε
άλλους.

10. Εποικοδόμημα
O Πάνω στον τρόπο παραγωγής της
κάθε κοινωνίας υψώνεται το
εποικοδόμημα που περιλαμβάνει
στοιχεία που διαμορφώνονται με
βάση το ποιος κατέχει τα μέσα
παραγωγής (π.χ. ο τρόπος που
ασκείται η πολιτική, ο τρόπος που
διαμορφώνεται η νομοθεσία το
εκπαιδευτικό σύστημα, οι
θρησκευτικές πεποιθήσεις, οι
απόψεις για την ψυχαγωγία, την
τέχνη, την επιστήμη, η κουλτούρα, η
νοοτροπία και η ιδεολογία των
ατόμων κ.λπ.).
O Το εποικοδόμημα προστατεύει με την
λειτουργία του αυτούς που κατέχουν
τα μέσα παραγωγής και τα
συμφέροντά τους και πείθει με τους
μηχανισμούς του όσους δεν κατέχουν
τα μέσα παραγωγής, ότι αυτή η
ανισότητα είναι φυσιολογική κα δεν
μπορεί να υπάρξει καλύτερη μορφή
κοινωνικής οργάνωσης.

11. Εμίλ Ντυρκέμ
O Προσπάθησε να μελετήσει τα
γεγονότα ως «πράγματα» ώστε
να κατανοήσει την κοινωνική
μεταβολή της εποχής του.
O Θωρούσε ότι το βασικό αίτιο της
μεταβολής ήταν ο καταμερισμός
εργασίας (οικονομία) που στις
βιομηχανικές κοινωνίες γίνεται
όλο και πιο σύνθετος,
δημιουργώντας νέες αξίες και
νέες μορφές κοινωνικών
σχέσεων.
O Οι μεταβολές αυτές επηρεάζουν
την ανθρώπινη συνείδηση (π.χ.
ηθική), τις αντιλήψεις των
ανθρώπων (π.χ. ιδεολογία)
καθώς επίσης και την οργάνωση
της κοινωνίας (π.χ. νόμοι,
πολιτική κ.λπ.)

12. Μαξ Βέμπερ
O Τον απασχόλησε το ερώτημα «γιατί ο
καπιταλισμός αναπτύχθηκε στην
Δυτική Ευρώπη και όχι αλλού» και
θεώρησε ότι ο προτεσταντισμός
έπαιξε σημαντικό ρόλο σ’ αυτό λόγω
της πουριτανικής ηθικής του
(ασκητικός τρόπος ζωής,
απαγόρευση απολαύσεων, έντονη
εργασία κ.λπ.). Έτσι, εφόσον οι
άνθρωποι εργάζονταν πολύ αλλά δεν
ξόδευαν τα χρήματά τους στην
κατανάλωση, άρχισαν να τα
επενδύουν στην παραγωγή και να
αναπτύσσουν τις επιχειρήσεις τους.
O Βλέπουμε ότι π.χ. στην Ιταλία όπου οι
πλούσιοι ξόδευαν για πολυτελή ζωή
και έργα τέχνης ο καπιταλισμός δεν
αναπτύχθηκε αντιθέτως με τις
περιοχές όπου ζούσαν πλούσιοι
πουριτανοί.