2. Öğretim Tasarım Kuramları
Davranışçı kuram
Bilişsel kuram
Yapıcı öğrenme kuramı
Yol gösterici kuram
Durumlu öğrenme kuramı
Öğe yerleştirme kuramı
Ayrıntılandırma kuramı
Güdüleyici tasarım kuramı
Bilişsel yük kuramı
3. Davranışçı Kuram - Öğretim Tasarımı
İstenen davranış
Dış çevrenin ayarlanması
Öğrenme: uyarıcı – tepki
İstenen tepki yoksa; uyarıcı seçimi ya da sunumu sorunlu
İstenen tepki varsa; öğrenme oluşur.
4. Davranışçı Kuram - Öğretim Tasarımı
Bu uyarıcılar belirlendikten ve bireye sunulduktan
sonra; eğer birey istenen tepkiyi göstermişse,
olumlu geribildirim anlamında pekiştireçler
sunularak davranışın tekrarlanma olasılığı
arttırılmalıdır.
Bu kuram eğitimci merkezlidir, öğrencilerin fazla
söz hakkı yoktur, onlardan yaratıcı olmaları
beklenmez ve istenmez. Bir çeşit ezbere eğitim söz
konusudur.
6. Davranışçı Kuram - Öğretim Tasarımı
Davranışsal amaçlar
Basit adımlar ilkesi
Uygulama ve pekiştirme
Anında geribildirim
Mutlak değerlendirme
Programlı öğretimProgramlı öğretim / öğretim makineleri
7. Davranışçı Kuram - Öğretim Tasarımı
Davranışçı kuramda tasarlamış bir öğretim programında;
1. Öğretimden önce öğrencilerin önbilgilerinin
ölçülmesi;
2.Önbilgilerden yola çıkarak ve gereksinimler göz
önünde bulundurularak beklenen öğrenme çıktıları
davranışsal terimlerle yazılması,
3. Öngörülen davranışın kazanılıp kazanılmadığının
saptanması amacıyla ölçme araçlarının geliştirilmesi
söz konusudur.
8. Bilişsel Kuram
Öğrenme, dışsal uyarıcıların zihinsel süreçlere dayalı
olarak işlenmesiyle oluşur.
Öğrencinin geçmiş deneyimleri
Bireysel farklılıklar
Zihinsel modeller (şemalar)
Öğrenme stratejileri
Beklenti ve tutumlar
Piaget
9. Bilişsel Kuram
Eğitimcinin kendi görüşleriyle ya da öğretmeye çalıştıklarıyla
öğrencinin görüşleri arasında farklılıklar ortaya çıktığında eğitimci
bunu doğal karşılayabilmelidir.
Bu kurama göre; dışarıdan gelen uyarıcılar, duyu organları ile
algılanmakta, kısa süreli bellekte işlenmekte ve uzun süreli belleğe
aktarıldığında ise kalıcılaşmaktadır.
Öğrencilerin, yeni bilgiyi anlayabilmek için, önceden bildiklerinin
bazılarını bellekten çağırmaları, yeni ve eski bilgileri ilişkilendirerek
yapısal olarak yeniden düzenlemeleri ve uzun süreli belleğe
aktarmaları temel bilişsel süreçlerdir.
10. Bilişsel Kuram
• Bilişsel Kuram’ ın öncüleri Piaget, Ausubel ve Bruner’ dir.
• Piaget’ ye göre; dışardan gelen bilgi, zihindeki önceki bilgilerle uyumlu
ise bilgi özümsenir; eğer yeni ve eski bilgi arasında çelişki varsa zihin
yeni bilgiye göre uyarlanır.
• Her iki durumda da bilginin özümsenmesi söz konusudur ve bu
kurama göre öğrenme; bilginin zihin tarafından özümsenmesiyle
oluşur.
• Bilişsel Kuram «Bilgi İşleme Kuramı»’ dan büyük ölçüde
etkilenmiştir.
11. KISAKISA
SÜRELİSÜRELİ
BELLEKBELLEK
Dikkat ve SeçiciDikkat ve Seçici
AlgıAlgı
UnutmaUnutma
Zihinsel tekrarZihinsel tekrar
UZUNUZUN
SÜRELİSÜRELİ
BELLEKBELLEK
Zihinsel tekrarZihinsel tekrar
KodlamaKodlama
HatırlamaHatırlama
TEPKİTEPKİ
ÜRETEÜRETE
CİCİ
VV
EE
RR
İİ
CC
İİ
LL
EE
RR
ÇÇ
EE
VV
RR
EE
YÜRÜTÜCÜ KONTROL (ÜSTBİLİŞ)YÜRÜTÜCÜ KONTROL (ÜSTBİLİŞ)
DD
UU
YY
UU
SS
AA
LL
BELLEKBELLEK
UyarıcılarUyarıcılar
AA
LL
II
CC
II
LL
AA
RR
UyarıcılarUyarıcılar
UnutmaUnutma
DavranışDavranış
TepkiTepki
BİLGİ İŞLEME MODELİ
12. Bilişsel Kuram
Ayrıca bu kuram, geribildirimin önemi ve
önbilginin öğrenme üzerindeki rolünü de ön
plana çıkarmaktadır.
Geribildirim
Tepkinin doğruluğuna ilişkin bilgi verme
Yanlış ya da eksik bilgiyi düzeltmeye yönelik ipuçları
Önbilgi
Yeni bilginin öğrenilmesi için önbilgi yeterli olmalı ve
uyarılmalı, bunu sağlamak için de geribildirim oldukça
önemlidir.
13. Bilişsel Kuram
Bilişsel Kuram’ ın stratejik öğeleri:
1. Dikkat odaklama,
2. Öğrenmeyi kolaylaştırma,
3. Bağlamlı destekler,
4. Öğrenme stratejiler,
5. Bilişsel bağlantılar kurma,
6. Ön bilgiyi uyarma,
7. Görsellerden yararlanma,
8. Örnekler ya da sorun durumları.
14. Yapıcı (Yapılandırmacı) Öğrenme Kuramı
• Yapıcı Öğrenme Kuramı’ na göre öğrenme, bireyin kendi
yaratıcı becerilerini ve farklı olma hakkını kullanarak
özgün bir anlam oluşturmasıdır.
• Buna göre, mutlak veya nesnel gerçeklik yoktur; bireylerin
kişisel algılamalarına göre çoklu gerçeklik vardır.
(idealizm)
• Birey, sunulan gerçekliği kendi yaşantılarına dayalı olarak
yorumlamaktadır.
15. Yapıcı (Yapılandırmacı) Öğrenme Kuramı
Yapıcı anlayışı benimseyen öğretim süreçlerinde öğrenciler;
a) Gerçeklik düzeyi yüksek görevler üzerinde çalışmalı,
b) Öğrenilecek konu hakkında çoklu bakış açıları ve
işbirliği olanakları sağlanmalı,
c) Öğrencilerin kendi öğretim hedeflerini belirlemeleri ve
öğrenme sürecinde söz sahibi olmaları desteklenmeli,
d)Ne öğrendikleri ve nasıl öğrendikleri üzerinde
öğrenciler arasında tartışmalar özendirilmelidir.
Eleştirel düşünme
Yaratıcı düşünme
Problem çözme
Projeler
16. Yaşantı Konisi
Öğrenme sürecine katılan duyu organlarının
sayısı ne kadar fazlaysa o kadar etkili öğrenme
gerçekleşir ve geç unutulur.
Edward
Dale
18. Çoklu ortam teorisi
Sözel bilgi ve görsellerin birlikte sunulması, yalnızca
birinin sunulmasından daha anlamlıdır, hatırlama
daha kolay olur.
19. Çoklu ortam teorisi
Multimedia tasarım ilkeleri
Çoklu ortam prensibi
Resim+Sözcük>Sözcük
Uzamsal yakınlık
Resim ve yazı birbirine yakın olmalı
Zamansal yakınlık
Resim ve yazı birlikte verilmesi
Tutarlılık
Sonradan eklenen gereksiz sözcükler öğrenmeye zarar verir.
Duyu biçimi
Animasyon+Ses>Animasyon+Yazı
Gereksizlik
Animasyon+Ses>Animasyon+Ses+Yazı
Bireysel farklılıklar
Konu hakkında az bilgisi olan bireylerde öğrenme daha kolay olur.
20. Yol Gösterici Kuram – Öğretim Tasarımı
Öğrenme nasıl gerçekleşir?Öğrenme nasıl gerçekleşir?
Öğretim nasıl tasarlanmalıdır?Öğretim nasıl tasarlanmalıdır?
Gagne
Briggs
21. Yol Gösterici Kuram – Öğretim Tasarımı
Genel olarak öğretim sürecindeki akış,
öğrencilerin dikkatinin çekilmesi, içeriğin
kazandırılması, sonra da öğrenilenleri
kalıcılaştırılması ve genişletilmesi şeklinde
ilerler.
22. Yol Gösterici Kuram – Öğretim Tasarımı
Sözel bilgiler, çoğunlukla ezberleme yoluyla belleğe saklanan ve
gereksinim duyulduğunda çağırılabilen içerik birimleridir.
Zihinsel beceriler, öğrenilecek içeriği bilgi işleme yoluyla
kalıcılaştırıp uzun dönemli belleğe yerleştirme ve uygun
durumlarda kullanmaya dayanır.
Tutumlar, açık tepkilerin arka planında bulunan ve davranışlara
yön veren eğilimlerdir.
Bilişsel stratejiler, bireyin kendi öğrenmeleri hakkında
geliştirdikleri ve duruma göre bilinçli bir şekilde seçip kullandıkları
stratejilerdir.
Devinsel beceriler, beden gücüyle ya da fiziksel eylemlere dayalı
olarak gerçekleştirilen durumları anlatmaktadır.
23. Sözel bilgiler:Sözel bilgiler:
Önbilgilerin harekete geçirmek.
İlgi ve dikkat çekmek.
Somut bir dil kullanmak.
Önemli sözel bilgileri ilk önce ya da en sonda sunmak.
Önemli sözel bilgileri vurgulamak.
İlginç, açıklayıcı ve ilişkili örnekler kullanmak.
Öğretim materyallerinde ve uygulamalarda sorulara yer vermek.
Geribildirim sağlamak.
Görsel öğeler kullanmak.
Okuma yeteneklerini geliştirmeyi destekleyen ortamlar hazırlamak.
İçerik ve öğrenme görevine uygun öğrenme stratejilerinin kullanımını
desteklemek.
24. Kavramlar:Kavramlar:
Kavramı tanımlayın.
Kavramın özelliklerini açıklayın.
Örnek olan ve örnek olmayan durumlar için havuz oluşturun.
Tanılayıcı test hazırlayın.
Sunum biçimlerini belirleyin.
Sınıflama hatalarını belirleyin.
Ayrıntılı geribildirim sağlayın.
Dikkat odaklama araçlarını kullanın.
25. Kurallar:Kurallar:
Kuralın içindeki temel kavramlarla ilgili önbilgiyi sorgulayın.
Kuralın uygulanmasıyla, kuralı sözel olarak ifade etme becerisini
birbirine karıştırmayın.
Gerekli açıklamalardan sonra yeterli düzeyde uygulama olanağı
sağlayın.
Öğrencilerin süreci izleme, sorgulama, neden-sonuç ilişkileri
kurmalarını özendirin.
Kuralın uygulanması sırasında yapılan hataları not edin ve bu
hatalara yönelik geribildirim sağlayın.
Günlük yaşamdan seçilmiş örnekler vermeye çalışın.
26. Tutumlar:Tutumlar:
Yüksek güvenirliğe sahip eğiticiler daha ikna edici bir etki yaratır.
Öğrenciler tarafından çekici olarak algılanan eğitimciler daha
etkilidir.
Modeller oluşturun.
Tartışma yönteminden ve grup çalışmalarından faydalanın.
Sunumdaki farklılıklar dikkati ve merakı uyandırmalıdır.
Zihinsel uyuşmazlık yaratın.
Birbirleriyle çelişen bilgi ve davranışları ardışık olarak sunun.
Beklenen sonucu açıkça belirtin.
Yüz yüze iletişim tutumun benimsetilmesinde oldukça etkilidir.
Rol oynama yöntemini kullanın.
27. Gagne’nin 9 Aşamalı Öğretim Durumları
1. Öğrencinin dikkatini çekme
2. Öğrenciye hedefleri bildirme
3. Ön öğrenmeleri hatırlatma
4. Uyarıcı materyal kullanarak yeni bilgileri (içeriği) sunma
5. Öğrenmeye kılavuzluk yapma
6. Davranışı (performansı) ortaya çıkarma
7. Davranışın doğruluğuyla ilgili dönüt/geribildirim verme
8. Davranışı (performansı) değerlendirme
9. Kalıcılığı ve transferi sağlama
28. Öğe Yerleştirme (Gösterim) Kuramı
ÖGT, bir kavramı, ilkeyi veya işlemi öğretmek için özel
öğretim stratejileri ve taktikleri geliştirmiştir.
ÖGT, sadece öğretimin bilişsel alanı ve mikro düzey
stratejileriyle (kavram, ilke vs. öğretimi) ilgilenmektedir.
İki boyutlu performans-
içerik
matrisi
David Merrill
29. Öğe Yerleştirme (Gösterim) Kuramı
İçerik Türü
İlkeİşlemKavramOlgu
Örneği
Hatırlama
Genellemeyi
Hatırlama
Kullanma
Bulma
Perfor
mans
Düzey
i
Performans/İçerik MatrisiPerformans/İçerik Matrisi
30. Açımlama (Ayrıntılandırma) Kuramı
Öğretim sürecinin sıralanması ve organize edilmesine
yönelik bir kuramdır. Gagne’nin teorisinden esinlenilmiştir.
Belli bir konu alanına yönelik içeriğin, basitten karmaşığa
sıralanması, sentezlenmesi ve özetlenmesine yönelik
çerçeve çizer.
7 bileşeni vardır.
Reigeluth
31. Açımlama (Ayrıntılandırma) Kuramı
Yapısal organizasyon/Düzenlenmiş ders yapısı
Ders içeriğinin organize edilmesi
Basitten karmaşığa sıralama
Ders içindeki sıralamalar (Örn: Temel ilke; prensip yada
kavramdan önce verilir.)
Özetleme
Sentezleme (İçeriğin bütün olarak sunumu)
Analojiler
Bellek destekleyiciler
Reigeluth
33. Güdüleyici Tasarım Kuramı
§ DikkatDikkat (dikkati çekmek ve sürdürmek)
§ Düzenleme ve içeriğin sunumundaki farklılıklarla
öğrencinin dikkatini çekin ve merakını uyandırın.
§ Zihinsel uyuşmazlık yaratarak bilgisel merakı
besleyin.
§ Öğretim sürecinde yer alan öğelerin sıralanmasında
çeşitlilik yaratarak dikkatin sürdürülmesine
yardımcı olun.
34. Güdüleyici Tasarım Kuramı
§ İlişkiİlişki (öğrenilecek konu ile kendi yaşamlarındaki yeri
ve değeri)
§ Öğrencilerin geleceğe yönelik hedef belirlemelerini
sağlayın.
§ Öğrencilerin bireysel ilgilerini arttırın.
§ Benzetme ve mecazlar kullanın.
§ Var olan bilgi ve becerilerine uygun örnekler verin.
35. Güdüleyici Tasarım Kuramı
§ GüvenGüven (Başarabileceğine olan inanç)
§ Başarı beklentilerinin gerçekçi olabilmesi için hedef
ve performans gerekliliklerini tanımlayın.
§ Öğrencilerin güçlerini sınamalarına olanak sağlayın.
§ Başarılarının, çaba ve yeteneklerinin sonucu
olduğunu gösterin.
§ Öğretimin tasarımında tutarlı olun.
§ Doğrulayıcı ve düzeltici geribildirim sağlayın.
§ Kendi hızlarında ilerlemelerine olanak sağlayın.
36. Güdüleyici Tasarım Kuramı
§ DoyumDoyum (Beklenti ve başarı arasındaki tutarlılık)
§ Yeni bilgi ve becerilerin gerçekteki uygulamalarını
gösterin, alıştırmalar yaptırın.
§ Olumlu geribildirim kullanarak başarıyı
ödüllendirin.
§ Beklentiler ve değerlendirme sistemi arasında
tutarlı ilişkiler kurun.
§ Ödüller kullanın.
37. Bilişsel Yük Kuramı
Bilişsel Yük Kuramı, özünde Bilişsel Kuram’ dan kaynaklanmış
ve Piaget’ in Şema Kuramı’ yla yakından ilgilidir.
Piaget’ in kuramına göre, bilgi uzun süreli bellekte «şema»
denilen bilgi paketleri veya tahmin edilebilir ilişkiler
içinde olan bilgiler, kategoriler halinde düzenlenir.
Olayları yorumlama ve sorunları çözmede işe koşulan bu yapılar
da öğrenme deneyimle gelişmekte ya da karmaşıklaşmaktadır.
İşte asıl önemli olan bu zihinsel ana yapıların oluşturulması ve
ustaca kullanılabilmesinde otomatikleşmedir.
Bu noktadan hareketle, bu kurama göre bir öğretim tasarımı
yapılırken öğretim materyallerindeki bilişsel yük azaltılmalı
veya uygun düzeyde tutulmaya dönük stratejiler yapılmalıdır.
38. Durumlu Öğrenme Kuramı
Bu kurama göre öğrenme; toplumsal bir uygulamaya
katılım yoluyla gerçekleşmektedir.
Daha basit bir şekilde ifade edilecek olursa kuram;
bireylerin hayatın içinde ve uygulama yoluyla
uzmanlaşmasını savunmaktadır.
39. Durumlu Öğrenme Kuramı
§ Bir durum bağlamında problem çözme
§ Gerçekçi bir durum
§ Problemi belirleme
§ Denenceler oluşturma
§ Çoklu çözüm önerileri sunma
§ Sınama
§ Karar alma
§ Çıkarımlarda bulunma
