u.cs101 "Алгоритм ба програмчлал" Лекц №1

Лекц 1
Оршил
А. Хүдэр
Vanderbilt-ийн Их сургууль
112/16/2015

 Багш – А. Хүдэр, техникийн ухааны доктор
(PhD)
◦ Өрөө: ШУТИС, МХТС, 304
◦ Утас: 99068710
◦ Мэйл: khuder@must.edu.mn
 Вэбсайт:
◦ elearn.sict.edu.mn
Vanderbilt-ийн Их сургууль 212/16/2015

 C. How to program. Deitel. 6 дахь хэвлэл.
2010
 А. Хүдэр, “Програмчлалын үндсэн аргууд”,
хоѐр дахь хэвлэл, Өнгөт хэвлэл, 2010
 Д. Цэдэвсүрэн, “Си програмчлал”,
дөрөвдүгээр хэвлэлт, 2011
 Brian W. Kernighan and Dennis M. Ritchie, “C
Programming Language”, Second Edition,
Prentice Hall, PTR, 1988.

 Програмчлах аргууд
◦ Алгоритмын дизайн
◦ Блок-схем ба псевдо код
◦ Програмчлалын дээрээс-доош дизайн
 Бүтэцлэгдсэн хэл (С хэлийг жишээ болгоно)
◦ Өгөгдлийн төрөл, Зарлалт, Оператор ба Илэрхийлэл
◦ Оролт ба гаралт
◦ Удирдлагын бүтцүүд
◦ Функц ба Програмын бүтэц
◦ Заагч
◦ Хүснэгт, Тэмдэгт мөр ба Нэгдэл
◦ Файл боловсруулалт
 Програмчлалын төрлүүд
◦ Програмчлах стиль
◦ Бүтцийн програмчлал ба Програмын модульчлал
◦ Програмын бичиг баримт ба Ашиглалт

 Компьютерийн үндсэн ойлголтууд
 Програмчлалын хэлүүд
 Програмчлалын Си хэл
◦ Түүх
◦ Си-гийн стандарт сан
◦ Обьект хандалтат програмчлал
◦ Си-гийн програмчлах орчин
 Програмчлалын Си хэлний үндэс

 Компьютер
◦ Тооцоолол гүйцэтгэх болон логик шийдвэр гаргах чадвартай
төхөөрөмж (техник хангамж)
◦ Компьютер нь компьютерийн програм гэж нэрлэгдэх заавруудын
олонлогийн удирдлага дор өгөгдлийг боловсруулна.
 Техник хангамж
◦ Компьютерийг бүрдүүлэх төв процессор (CPU), санах ой, эх хавтан
болон хатуу диск гэх мэт төрөл бүрийн төхөөрөмж мөн гадаад
төхөөрөмжүүд (гар, хулгана, гадаад дэлгэц, компакт диск уншигч).
◦ Техник хангамжийн хандлага-Нэг эсвэл хоѐр жил бүр дараах зүйлс
хоѐр дахин өснө:
 Програмыг ажиллуулж буй санах ойн хэмжээ
 Програмыг ажиллуулж байгаа процессорын хурд (Мурын хууль)
 Програм хангамж
◦ Компьютер дээр ажиллаж буй програмууд

 Компьютер бүр 6 логик модультай байна:
◦ Оролтын модуль
 Оролтын төхөөрөмжөөс (гар, хулгана) мэдээллийг уншина
◦ Гаралтын модуль
 Мэдээллийг гаргана (дэлгэц, принтер рүү, өөр төхөөрөмжийг
удирдахаар)
◦ Санах ойн модуль
 Хурдан хандалттай, бага багтаамжтай, оролтын мэдээллийг хадгална
◦ Арифметик, логик төхөөрөмж (ALU)
 Арифметик тооцоо болон логик шийдвэрийг гүйцэтгэнэ
◦ Төв процессор (CPU)
 Компьютерийн бусад хэсгүүдийг удирдан зохион байгуулна
 ALU нь одоо CPU-гийн үндсэн хэсэг юм
◦ Гадаад санах ой
 Хямд, урт хугацааны, их багтаамжтай санах ой

 Багц боловсруулалт
◦ Зөвхөн нэг ажил буюу даалгаврыг биелүүлэх
 Мультипрограмчлал
◦ Нөөцийг удирдан олон програмд хуваарилах
◦ Програмуудыг хагас-зэрэг байдлаар ажиллуулах
◦ Нэг хэрэглэгч
 Олон хэрэглэгчтэй/Хугацааны хуваалттай систем
◦ Нэг зэрэг ажиллах олон хэрэглэгчдийг терминалаар дамжуулан
удирдах
◦ Нөөцийг шударгаар хуваарилах:
Процессорын төлөвлөлт

 Персонал компьютер
◦ Хувь хүмүүст хангалттай үнэтэй
 Хуваарилагдсан тооцоолол
◦ Сүлжээгээр хуваарилагдсан тооцоолол хийх
 Клиент/Сервер тооцоолол
◦ Компьютерийн сүлжээг ашиглан файлын сервер
болон клиент хооронд мэдээлэл хуваарилах

◦ Түүх

 Програмчлалын гурван төрлийн хэл
◦ Машины хэл
 Төв процессороор гүйцэтгэгдэх машины тусгай командууд
 Компьютерийн програмыг дүрсэлж болох хамгийн доод
хэлбэр
◦ Ассемблер хэл
 Англи товчилсон үгсийг ашиглан компьютерийн энгийн
үйлдлүүдийг дүрсэлнэ (ассемблерээр хөрвүүлнэ)
 Жишээ: mov ax, 1234h (1234h утгыг ax регистр рүү зөөх)
◦ Дээд түвшний хэл
 Өдөр тутмын англи хэлтэй төстэй
 Математикийн тэмдэглэгээг хэрэглэнэ (компайлераар
хөрвүүлнэ)
 Жишээ: niitTulbur = undsenTulbur + nemeltTulbur

◦ Түүх

 С
◦ Денис Ритчи BCPL ба B гэсэн өмнөх хоѐр
програмчлалын хэлийг ашиглан үүсгэсэн
◦ UNIX – ийг хөгжүүлэхэд хэрэглэгдсэн
◦ Орчин үеийн үйлдлийн системүүдийг хөгжүүлэхэд
хэрэглэгдэж байгаа
◦ Техник хангамжаас хамаардаггүй (зөөврийн)
 Стандартчилал
◦ Си-гийн олон хувилбарууд гарч, хоорондоо
таардаггүй байсан
◦ “Машинаас хамаарахгүй, тогтвортой” тодорхойлолт
гаргах комисс байгуулсан
◦ Стандартыг 1989 онд гаргаж 1999 онд шинэчилсэн

 Си програмууд функц гэж нэрлэгдэх
хэсгүүд/модулиудаас тогтоно
◦ Програмист өөрийн функцийг зохиож болно
 Давуу тал: програмист түүнийг яг яаж ажиллахыг мэднэ
 Дутагдал: цаг алдана
◦ Програмистууд Си-гийн сангийн функцуудийг байнга
хэрэглэнэ
 Эдгээр функцууд дээр суурилан програмаа бичнэ
◦ Дугуйг дахин зохион бүтээхээс зайлсхийх
 Хэрэв ямар нэг функц байдаг бол түүнийг өөрөө бичсэнээс
байгааг нь ашиглах хэрэгтэй
 Сангийн функцууд алдаагүй бичигдсэн, үр ашигтай
бөгөөд авсаархан байдаг

◦ Түүх

 Си++
◦ Bell Labs-т Бьѐрн Страуструпын гарган авсан С-
гийн өргөтгөсөн хувилбар
◦ Си-г “сайжруулж” обьект хандалтат боломжийг
нэмсэн
◦ Обьект хандалтат дизайн нь маш хүчирхэг юм
 Үр ашигтай байдлыг 10-аас 100 дахин нэмэгдүүлнэ
 Си++-т суралцах
◦ Си++ нь Си-г агуулдаг тул зарим хүмүүс эхлээд
Си-г сураад дараа нь Си++-т суралцдаг

 Java-г дараах зүйлст хэрэглэнэ:
◦ Динамик, интерактив агуулгатай вэб сайт хийхэд
◦ Том хэмжээний энтерпрайс програм хөгжүүлэхэд
◦ Вэб серверүүдийн функийг өргөтгөхөд
◦ Хэрэглэгчийн төхөөрөмжид зориулсан програм
зохиоход (утас, пэйжер, угаалгын машин гэх мэт)

◦ Түүх

 Си програмын үе
шат:
◦ Засварлах (Си
програмын файл нь .c
өргөтгөлтэй байна)
◦ Урьдчилан
боловсруулах
◦ Хөрвүүлэх
◦ Холбох
◦ Ачаалах
◦ Биелүүлэх

◦ Түүх

 Нэг мөр хэвлэх
 Курсор удирдах тусгай тэмдэгтүүд
 Хувьсагч ба Өгөгдлийн төрлүүд
 Санах ой
 Арифметикийн үйлдлүүд
 Нөхцөл шалгах үйлдэл
 Дүгнэлт

Welcome to C!
 Тайлбарууд
◦ /* ба */-аар зааглагдсан, хөрвүүлэгчид харагдахгүй текст
◦ Програмыг тайлбарлахад хэрэглэгдэнэ
 #include <stdio.h>
◦ Си-гийн урьдчилан боловсруулагчид заавар өгнө
 Тодорхой файлын агуулгыг ачаалах
◦ <stdio.h> стандарт оролт/гаралтын үйлдлүүдийг агуулна
Vanderbilt-ийн Их сургууль 25
/* ба */ нь тайлбарыг тэмдэглэнэ – хөрвүүлэгч тэдгээрийг алгасна
#include директив нь Си хэлэнд файл ачаалахыг заана
Их хаалт нээж main функц эхэлснийг зарлана
Үйлдэл нь Си хэлэнд ажиллагаа гүйцэтгэхийг заана
return үйлдэл нь функцийг төгсгөнө
Хааж байгаа их хаалт нь main функцийн төгсгөлийг заана
12/16/2015

 int main()
◦ Си програм нь нэг болон хэд хэдэн функц агуулах ба
тэдний аль нэг нь заавал main байна
◦ Дугуй хаалт нь функцийн таних тэмдэг юм
◦ int гэдэг нь main бүхэл утга буцаана гэдгийг заана
◦ Их хаалтууд ({ ба }) блокийг илэрхийлнэ
 Функцийн биеийг заавал их хаалтанд хийнэ
 printf(“Welcome to C!n”);
◦ Компьютерт ажиллагаа хийхийг заана
 Энэ тохиолдолд давхар хашилтанд (“ ”) байгаа тэмдэгт
мөрийг хэвлэхийг заана
◦ Мөрийг нийтэд нь үйлдэл гэж нэрлэнэ
 Үйлдэл бүр цэгтэй таслалаар төгсөнө (;)
◦ Тусгай тэмдэгт ()
 printf ямар нэг онцгой зүйл хийх ѐстойг заана
 n нь шинэ мөр гэдэг тэмдэгт юм

 return 0;
◦ Функцээс гарах арга
◦ Энэ тохиолдолд return 0 нь програм алдаагүй
дууссаныг илэрхийлнэ
 Их хаалт хаах }
◦ main функцийн төгсгөлийг заана
 Холбогч
◦ Функц дуудагдахад холбогч түүнийг сангаас олно
◦ Түүнийг обьект програмд оруулна
◦ Хэрэв функцийн нэрийг буруу бичсэн бол түүнийг
сангаас олох боломжгүй тул холбогч нь алдаа
үүсгэнэ

 Санах ой
 Арифметикийн үйлдлүүд
 Дүгнэлт

Тусгай тэмдэгт Тайлбар
n Шинэ мөр. Курсорыг дараагийн мөрийн эхэнд
аваачна
t Хэвтээгээр шилжих. Курсорыг дараагийн
байрлалд аваачна
a Дуут дохио. Системийн хонхыг ажиллуулна.
Эсрэг налуу. Тэмдэгт мөрөнд эсрэг налуу
тэмдэгтийг оруулна.
” Давхар хашилт. Тэмдэгт мөрөнд давхар хашилт
тэмдэгтийг оруулна.

 Жишээ 2
 Welcome to C!
Vanderbilt-ийн Их сургууль 30
printf үйлдэл нь өмнөх хэвлэх үйлдлийн
зогссон газраас эхэлж хэвлэх тул уг текст
нэг мөрөнд хэвлэгдэнэ.
12/16/2015

 Жишээ 3
Шинэ мөр тэмдэгтүүд нь курсорыг
дараагийн мөр рүү шилжүүлнэ
12/16/2015 31

 Санах ой
 Арифметик үйлдлүүд
 Дүгнэлт
Vanderbilt-ийн Их сургууль 12/16/2015 32

Хувьсагч
зарлалт
scanf хэрэглэгчээс
утга авч integer1-т
олгоно
scanf хэрэглэгчээс
утга авч integer2-т
олгоно
sum-д утга олгоно
12/16/2015 33

 Өмнө үзсэн
◦ Тайлбар, #include <stdio.h> болон main
 int integer1, integer2, sum;
◦ Хувьсагч зарлалт
 Хувьсагч: Санах ой дахь утга хадгалж болох байрлал
◦ int гэдэг нь хувьсагчууд бүхэл утга хадгална гэдгийг
илэрхийнэ (-1, 3, 0, 47)
◦ Хувьсагчийн нэр (идентификатор)
 integer1, integer2, sum
 Идентификатор: латин үсэг, цифр (цифрээр эхэлж
болохгүй) болон доогуур зураасаас (_) тогтоно
 Том жижиг үсгүүд ялгаатай
◦ Зарлалтыг биелэх үйлдлээс нь өмнө хийнэ
 Хэрэв биелэх үйлдэл зарлаагүй хувьсагч руу хандаж
байвал синтакс (хөрвүүлэлтийн) алдаа үүснэ.

 scanf(“%d”, &integer1);
◦ Хэрэглэгчээс утга хүлээж авна
 scanf нь стандарт оролтыг хэрэглэнэ (ихэвчлэн гар)
◦ Энэ scanf үйлдэл нь хоѐр аргументтай байна
 %d – өгөгдөл нь аравтын бүхэл тоо байхыг заана
 &integer1 – хувьсагчийг хадгалах санах ой дахь
байрлал
 & нь эхэндээ ойлгомжгүй байдаг – одоохондоо scanf
үйлдэлд хувьсагчийн өмнө тавьдаг гэж тогтооно.
◦ Програмын биелэлтийн үед хэрэглэгч scanf-ийн
хариуд бүхэл тоо бичиж Enter (буцаах) товч дарна

 Санах ой
 Дүгнэлт

 Хувьсагч
◦ Хувьсагчийн нэр нь компьютерийн санах ойд байгаа
байрлалд харгалзана
◦ Хувьагч бүр нэр, төрөл, хэмжээ болон утгатай байна
◦ Хувьчагчид шинэ утга олгох үед (жишээ нь scanf-ээр)
энэ нь өмнөх утгыг өөрчилнө (устгана).
◦ Санах ойгоос хувьсагчийн утгыг уншихад түүний утга
өөрчлөгдөхгүй
Санах ойд байгаа хувьсагч, түүний нэр ба утга

 Хоѐр хувьсагчийг оруулсны дараах санах
ой
 Тооцоолол хийгдсэний дараах санах ой

 Санах ой
 Дүгнэлт

 = (утга олгох үйлдэл)
◦ Хувьсагчид утгыг олгоно
◦ Энэ нь бинар үйлдэл юм (хоѐр операндтай)
 sum = variable1 + variable2;
 sum нь variable1 + variable2 утгыг авна
 Утга авч байгаа хувьсагч зүүн талд байна
◦ printf(“Sum is %dn”, sum);
 scanf-тэй төстэй
 %d нь аравтын бүхэл тоо хэвлэгдэхийг заана
 sum нь ямар бүхэл тоо хэвлэгдэхийг зааж өгнө
 printf үйлдэл дотор шууд тооцоололтыг хийж болно
 printf(“Sum is %dn”, integer1+integer2);

 Арифметик тооцоолол
◦ Үржүүлэхэд *-ыг хуваахад /-ыг хэрэглэнэ
◦ Бүхлээх хуваахад үлдэгдлийг таслана
 7/5 –ын үр дүн нь 1 байна
◦ Үлдэгдэл авах үйлдэл (%) үлдэгдлийг буцаана
 7%5-ын үр дүн нь 2 байна
◦ Үйлдлийн дараалал
 Зарим арифметик үйлдлүүд бусад үйлдлийнхээ өмнө
биелэгддэг (жишээ нь үржих үйлдэл нэмэх үйлдлийн өмнө)
 Шаардлагатай бол хаалт хэрэглэнэ
 Жишээ: a, b, c гурван хувьсагчийн дунджийг олох
 Буруу: a+b+c/3
 Зөв: (a+b+c)/3

 Арифметик үйлдлүүд:
 Үйлдлүүдийн дарааллын дүрэм:

 Санах ой
 Дүгнэлт

 Биелэгдэх үйлдлүүд
◦ Үйлдэл гүйцэтгэх (тооцоолол, өгөгдөл оруулж
гаргах)
◦ Шийдвэр гүйцэтгэх
 Тестийн өгөгдсөн оноонд үндэслэн “унасан”,
“тэнцсэн” гэж хэвлэх
 if удирдлагын үйлдэл
◦ Хэрэв нөхцөл үнэн бол if үйлдлийн бие
гүйцэтгэгдэнэ
 0 бол худал, 1 бол үнэн
◦ if үйлдлийн дараа удирдлага хэвийн байдалд
орно

num1-ийг num2-той тэнцүү эсэхийг шалгах
num1-ийг num2-той тэнцүү биш эсэхийг шалгах
num1-ийг num2-оос бага эсэхийг шалгах
12/16/2015 47

 (үргэлжлэлтэй)
num1 нь num2-оос их эсэхийг шалгах
num1 нь num2-оос бага буюу тэнцүү эсэхийг шалгах
num1 нь num2-оос их буюу тэнцүү эсэхийг шалгах
12/16/2015 48

 (үргэлжлэл)

 Си-гийн түлхүүр үгс

 Санах ой
 Дүгнэлт

 Тайлбар нь /*-оор эхэлж */-аар дуусна. Тайлбар нь
програмыг баримтжуулах ба уншигдах байдлыг нь
сайжруулна.
 #include директив нь урьдчилан боловсруулагчид өөр файлын
агуулгыг оруулж ирэхийг заана (жишээ нь <stdio.h> гэх мэт
толгой файлыг).
 <stdio.h> толгой файл нь хөрвүүлэлтийн үед printf гэх мэт
оролт гаралтын сангийн функцийн дуудалтыг хөрвүүлэхэд
хэрэглэгдэх мэдээллийг агуулна.
 Си програм бүр main функцээсээ эхлэн ажиллана
 Функцууд мэдээлэл буцааж болно
 Функцууд мэдэээл хүлээн авч болно
 Функцийн бие нээх их хаалт {-аас эхэлж хаах их хаалт }-аар
дуусна.
 Үйлдэл бүрийн эцэст цэгтэй таслал байна.
 n гэсэн тусгай тэмдэгт курсорыг шинэ мөр рүү шилжүүлнэ

 Хувьсагч гэдэг нь програм утга хадгалж болох
санах ой дахь байрлал юм.
 Бүх хувьсагчдыг програмд хэрэглэхээс нь өмнө
нэр болон өгөгдлийн төрлийг нь зааж зарлах
ѐстой.
 %d нь өгөгдөл аравтын бүхэл тоо байхыг заана
 & нь хувьсагчийн санах ойн хаягийг заана
 printf функц нь хэлбэржүүлэлтийн тэмдэгт
мөрийг хэрэглэж болно
 Хувьсагч бүр нэрь төрөл болон утгатай байна.
Хувьсагчийн нэр нь компьютерийн санах ой
дахь байрлалд харгалзана.
 Арифметик үйлдлүүд ба тэдний дараалал.

 if үйлдэл нь програмд үйл явдлын тухай
өгүүлбэр буюу нөхцлийн үнэн худал дээр
үндэслэн шийдвэр гаргах боломж олгоно.
 if үйлдэл доторх нөхцийг тэнцүүг шалгах
болон харьцуулах үйлдүүдийг ашиглан
үүсгэнэ.
 Харьцуулах үйлдлүүдийн дараалал
 =-г “авна” гэж унших ба ==-г “хоѐр тэнцүү”
гэж уншина.
 Түлхүүр үгс.

u.cs101 "Алгоритм ба програмчлал" Лекц №1

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (20)

En vedette

En vedette (19)

Similaire à u.cs101 "Алгоритм ба програмчлал" Лекц №1

Similaire à u.cs101 "Алгоритм ба програмчлал" Лекц №1 (20)

Plus de Khuder Altangerel

Plus de Khuder Altangerel (17)

u.cs101 "Алгоритм ба програмчлал" Лекц №1