Си хэлэн дэх програмын удирдлага

1. А. Хүдэр
1Vanderbilt-ийн их сургууль 12/16/2015

2.  Үйлдлүүдийг програмд давтан биелүүлэх
while, for, do...while давталтын үйлдлүүд;
 Програмын удирдлагын урсгалыг өөрчлөх
програмын удирдлагын break болон
continue үйлдлүүд;
 switch сонголтын үйлдэл;
 Удирдлагын үйлдэл дотор нийлмэл нөхцөлт
илэрхийлэл үүсгэх логик операторууд
 Тэнцүүг шалгах болон утга олгох үйлдэл
 Бүтцийн програмчлалын хураангуй
 Дүгнэлт (энхмэнд, золжаргал)
2Vanderbilt-ийн их сургууль 12/16/2015

3.  Давталт
◦ Ямар нэг нөхцөл үнэн байхад компьютер давтан
биелүүлэх бүлэг команд
 Тоолуураар удирдагдах давталт
◦ Тодорхой давталт: давталт хэдэн удаа биелэгдэх
нь мэдэгдэнэ
◦ Давталтын тоог тоолох хяналтын хувьсагчтай
 Онцгой утга ашигласан давталт
◦ Тодорхойгүй давталт
◦ Давталтын тоо тодорхойгүй үед хэрэглэнэ
◦ Онцгой утга нь “өгөгдлийн төгсгөлийг” заана
3Vanderbilt-ийн их сургууль 12/16/2015

4.  Тоолуураар удирдагдах давталтын
шаардлага:
◦ Удирдлагын хувьсагчийн нэр (эсвэл давталтын
тоолуур)
◦ Удирдлагын хувьсагчийн анхны утга
◦ Давталтын явцад удирдлагын хувьсагч хэдээр
ихсэх (эсвэл багасах)
◦ Удирдлагын хувьсагчийн эцсийн утгыг шалгах
нөхцөл (өөрөөр хэлбэл давталт үргэлжлэх эсэхийг
шалгах)
Vanderbilt-ийн их сургууль 412/16/2015

5.  Жишээ:
int counter = 1; /* initialization */
while ( counter <= 10 ) { /* repetition condition */
printf( "%dn", counter );
++counter; /* increment */
}
 Үйлдэл
int counter = 1;
◦ counter гэж нэрлэнэ
◦ Бүхэл тоон төрөлтэй гэж зарлана
◦ Түүнд зориулж санах ойд зай нөөцлөнө
◦ Анхны утгыг нь 1 гэж заана
Vanderbilt-ийн их сургууль 512/16/2015

6. Vanderbilt-ийн их сургууль 612/16/2015

7.  Товч код
◦ Си дээр програмчлагчид кодоо хураангуйлдаг
◦ counter – т тэг утга олгоно
while ( ++counter <= 10 )
printf( “%dn, counter );
Vanderbilt-ийн их сургууль 712/16/2015

8.  Тоолуураар удирдагдах давталтыг
бутархай тоон хувьсагчаар удирдах нь
тоолуурын утгын болон дуусах нөхцлийн
нарийвчлалын асуудалд хүргэнэ
◦ Шалтгаан: бутархай тоон утга нь ойролцоо байж
болно
Vanderbilt-ийн их сургууль 812/16/2015

9. Vanderbilt-ийн их сургууль 912/16/2015

10. Vanderbilt-ийн их сургууль 1012/16/2015

11.  for давталтыг хэрэглэх хэлбэр
for(анхны утга;давталтыг үргэлжлүүлэх тест;нэмэгдүүлэлт)
үйлдэл
 Жишээ:
for(counter = 1; counter <= 10; counter++ )
printf( "%dn", counter );
 Нэгээс арав хүртлэх бүхэл тоонуудыг хэвлэнэ
Vanderbilt-ийн их сургууль 11
Энд цэгтэй таслал
тавихгүй
12/16/2015

12.  for давталтыг while давталтыг ашиглан
бичиж болно:
анхны утга олголт;
while(давталтыг үргэлжлүүлэх тест){
үйлдэл;
нэмэгдүүлэлт;
}
◦ Анхны утга олголт ба нэмэгдүүлэлт
 Таслалаар тусгаарлан жагсааж болно
 Жишээ:
for ( i = 0, j = 0; j + i <= 10; j++, i++)
printf( "%dn", j + i );
Vanderbilt-ийн их сургууль 1212/16/2015

13.  Арифметик илэрхийлэл
◦ Анхны утга олголт, давталтыг үргэлжлүүлэх болон
нэмэгдүүлэлт нь арифметик илэрхийлэл агуулж болно.
Хэрэв х нь 2-той тэнцүү, у нь 10-тай тэнцүү бол
for ( j = x; j <= 4 * x * y; j += y / x )
нь дараахтай ижил
for ( j = 2; j <= 80; j += 5 )
 for үйлдлийн тухай тайлбар:
◦ “Нэмэгдүүлэлт” нь сөрөг байж болно (хорогдуулалт)
◦ Хэрэв давталтыг үргэлжлүүлэх нөхцөл нь анхнаасаа
худал бол
 for давталтын бие биелэгдэхгүй
 Удирдлага for давталтын дараагийн үйлдэл рүү шилжинэ
◦ Удирдлагын хувьсагч
 for-ын бие дотор хэрэглэгдэх буюу хэвлэгдэнэ, гэвч заавал
ингэх шаардлагагүй
Vanderbilt-ийн их сургууль 1312/16/2015

14.  for давталтын бие дотор удирдлагын
хувьсагчийн утгыг өөрчилж болох боловч
энэ нь илрэхээргүй алдаанд хүргэж болно.
Иймд түүнийг өөрчлөхгүй байх хэрэгтэй.
Vanderbilt-ийн их сургууль 1412/16/2015

15. Vanderbilt-ийн их сургууль 1512/16/2015

16. Vanderbilt-ийн их сургууль 1612/16/2015

17. Vanderbilt-ийн их сургууль 1712/16/2015

18.  do…while давталтын үйлдэл
◦ while – тай төстэй
◦ Давталтын нөхцлийг давталтын бие дуусах бүрт
шалгана
 Бүх үйлдлүүд дор хаяж нэг удаа биелнэ
◦ Хэлбэр:
do {
үйлдэл;
} while ( нөхцөл );
Vanderbilt-ийн их сургууль 1812/16/2015

19.  Жишээ (counter=1 гэж үзье):
do {
printf( "%d ", counter );
} while (++counter <= 10);
◦ 1-ээс 10 хүртлэх тоог хэвлэнэ
Vanderbilt-ийн их сургууль 1912/16/2015

20. Vanderbilt-ийн их сургууль 2012/16/2015

21. Vanderbilt-ийн их сургууль 2112/16/2015

22.  Үйлдлүүдийг програмд давтан биелүүлэх
while, for, do...while давталтын үйлдлүүд;
 Програмын удирдлагын урсгалыг өөрчлөх
програмын удирдлагын break болон
continue үйлдлүүд;
 switch сонголтын үйлдэл;
 Удирдлагын үйлдэл дотор нийлмэл нөхцөлт
илэрхийлэл үүсгэх логик операторууд
 Тэнцүүг шалгах болон утга олгох үйлдэл
 Бүтцийн програмчлалын хураангуй
 Дүгнэлт
22Vanderbilt-ийн их сургууль 12/16/2015

23.  break
◦ while, for, do…while болон switch үйлдлээс шууд
гаргана
◦ Програмын биелэлт тухайн бүтцийн дараах эхний
үйлдэл рүү шилжинэ
◦ break үйлдлийн хэрэглээ
 Давталтаас дуусахаас нь өмнө гарах
 switch үйлдлийн үлдсэн хэсгийг алгасах
Vanderbilt-ийн их сургууль 2312/16/2015

24. Vanderbilt-ийн их сургууль 2412/16/2015

25.  continue
◦ while, for эсвэл do…while давталтын бие доторх
үлдсэн үйлдлүүдийг алгасна
 Давталтын дараагийн алхам руу шилжинэ
◦ while болон do..while
 continue үйлдэл биелсний дараа давталтыг
үргэлжлүүлэх тестийг шууд шалгана.
◦ for
 Нэмэгдүүлэх үйлдлийг гүйцэтгээд давталтыг
үргэлжлүүлэх тестийг шалгана
Vanderbilt-ийн их сургууль 2512/16/2015

26. Vanderbilt-ийн их сургууль 2612/16/2015

27.  Үйлдлүүдийг програмд давтан биелүүлэх
while, for, do...while давталтын үйлдлүүд;
 Програмын удирдлагын урсгалыг өөрчлөх
програмын удирдлагын break болон
continue үйлдлүүд;
 switch сонголтын үйлдэл;
 Удирдлагын үйлдэл дотор нийлмэл нөхцөлт
илэрхийлэл үүсгэх логик операторууд
 Тэнцүүг шалгах болон утга олгох үйлдэл
 Бүтцийн програмчлалын хураангуй
 Дүгнэлт
27Vanderbilt-ийн их сургууль 12/16/2015

28.  switch
◦ Хувьсагч эсвэл илэрхийллийн авч чадах утга бүрт
зориулан өөр өөр үйлдэл хийх гэж байгаа үед
тохиромжтой
 Хэлбэр
◦ Хэд хэдэн case тэмдэглэгээ ба заавал байх албагүй
default тохиолдлоос бүрдэнэ
switch(value){
case ‘1’:
үйлдлүүд
case ‘2’:
үйлдлүүд
default:
үйлдлүүд
}
◦ break үйлдлээс гарна
Vanderbilt-ийн их сургууль 2812/16/2015

29. Vanderbilt-ийн их сургууль 2912/16/2015

30. Vanderbilt-ийн их сургууль 3012/16/2015

31. Vanderbilt-ийн их сургууль 3112/16/2015

32. Vanderbilt-ийн их сургууль 3212/16/2015

33. Vanderbilt-ийн их сургууль 3312/16/2015

34.  Үйлдлүүдийг програмд давтан биелүүлэх
while, for, do...while давталтын үйлдлүүд;
 Програмын удирдлагын урсгалыг өөрчлөх
програмын удирдлагын break болон
continue үйлдлүүд;
 switch сонголтын үйлдэл;
 Удирдлагын үйлдэл дотор нийлмэл нөхцөлт
илэрхийлэл үүсгэх логик операторууд
 Тэнцүүг шалгах болон утга олгох үйлдэл
 Бүтцийн програмчлалын хураангуй
 Дүгнэлт
34Vanderbilt-ийн их сургууль 12/16/2015

35.  && (логик AND)
◦ Хоѐр нөхцөл хоѐулаа үнэн бол үнэн утга буцаана
 || (логик OR)
◦ Хоѐр нөхцлийн аль нэг нь үнэн бол үнэнг буцаана
 ! (логик NOT, логик үгүйсгэл)
◦ Нөхцлийн үнэн худлыг эсрэгээр өөрчилнө
◦ Унар оператор ба нэг л операндтай байна
 Давталтын нөхцлүүдэд хэрэглэхэд
тохиромжтой
Илэрхийлэл Үр дүн
true && false false
true || false true
!false true
Vanderbilt-ийн их сургууль 3512/16/2015

36.  && (логик AND) операторын үнэний хүснэгт
 || (логик OR) операторын үнэний хүснэгт
 ! (логик үгүйсгэл) операторын үнэний хүснэгт
Vanderbilt-ийн их сургууль 3612/16/2015

37. Vanderbilt-ийн их сургууль 3712/16/2015

38.  Үйлдлүүдийг програмд давтан биелүүлэх
while, for, do...while давталтын үйлдлүүд;
 Програмын удирдлагын урсгалыг өөрчлөх
програмын удирдлагын break болон
continue үйлдлүүд;
 switch сонголтын үйлдэл;
 Удирдлагын үйлдэл дотор нийлмэл нөхцөлт
илэрхийлэл үүсгэх логик операторууд
 Тэнцүүг шалгах болон утга олгох үйлдэл
 Бүтцийн програмчлалын хураангуй
 Дүгнэлт
38Vanderbilt-ийн их сургууль 12/16/2015

39.  Ноцтой алдаа
◦ Синтакс алдаанд тооцогддоггүй
◦ Үр дүн гаргах илэрхийлэл болгоныг удирдлагын
бүтцэд хэрэглэж болдог
◦ Тэг биш утгыг үнэн, тэгийг худал гэж үзнэ
◦ == - гийн жишээ:
if ( payCode == 4 )
printf( "You get a bonus!n" );
 payCode-ыг 4-тэй тэнцүү эсэхийг шалгаж, тэнцүү
бол шагнал олгоно
Vanderbilt-ийн их сургууль 3912/16/2015

40.  ==-г = болгож сольѐ:
if ( payCode = 4 )
printf( "You get a bonus!n" );
◦ Энэ нь payCode хувьсагчид 4 гэсэн утга олгоно
◦ 4 нь тэг биш учир уг илэрхийлэл үнэн болж
payCode хувьсагч ямар утгатай байснаас үл
хамааран шагналыг олгоно
 Энэ бол синтакс алдаа биш, логик алдаа юм
Vanderbilt-ийн их сургууль 4012/16/2015

41.  lvalue
◦ Тэнцүүгийн тэмдгийн зүүн талд байж чадах
илэрхийлэл
◦ Энэ нь хувьсагчийн нэр байж болно
 х = 4;
 rvalue
◦ Тэнцүүгийн тэмдгийн баруун талд байж чадах
илэрхийлэл
◦ Тогтмол тоо байж болно
 4 = х; гэж бичиж болохгүй
 х = 4; гэж бичих ѐстой
◦ lvalue-г rvalue болгон хэрэглэж болно, гэхдээ эсрэгээр
нь хэрэглэж болохгүй
 y = x;
Vanderbilt-ийн их сургууль 4112/16/2015

42.  Үйлдлүүдийг програмд давтан биелүүлэх
while, for, do...while давталтын үйлдлүүд;
 Програмын удирдлагын урсгалыг өөрчлөх
програмын удирдлагын break болон
continue үйлдлүүд;
 switch сонголтын үйлдэл;
 Удирдлагын үйлдэл дотор нийлмэл нөхцөлт
илэрхийлэл үүсгэх логик операторууд
 Тэнцүүг шалгах болон утга олгох үйлдэл
 Бүтцийн програмчлалын хураангуй
 Дүгнэлт
42Vanderbilt-ийн их сургууль 12/16/2015

43. Vanderbilt-ийн их сургууль 4312/16/2015

44.  Бүтцийн програмчлал
◦ Програмыг ойлгох, тестлэх, зүгшрүүлэх болон өөрчлөхөд
бүтэцгүй програмаас илүү тохиромжтой
 Бүтцийн програмчлалын дүрмүүд
◦ Програмчлалын нийгэмлэгээс хөгжүүлсэн
◦ Зөвхөн нэг оролт, нэг гаралттай удирдлагын бүтцүүдийг
хэрэглэдэг
◦ Дүрэм:
1. Хамгийн энгийн блок-схемээс эхлэнэ
2. Багцлах дүрэм: Дараалал дахь ямар ч тэгш өнцөгтийг (үйл
ажиллагаа) хоѐр тэгш өнцөгт (үйл ажиллагаа) болгож
болно.
3. Багтаах дүрэм: Тэгш өнцөгт бүрийг удирдлагын ямар нэг
бүтцээр сольж болно (дараалсан, if, if…else, switch, while,
do…while эсвэл for)
4. 2 ба 3-р дүрмийг ямар ч дарааллаар олон удаа хийж болно
Vanderbilt-ийн их сургууль 4412/16/2015

45. Vanderbilt-ийн их сургууль 45
Дүрэм 1 – Хамгийн энгийн блок-
схемээс эхлэх
Дүрэм 2 – Дараалал дахь ямар ч
тэгш өнцөгтийг хоѐр тэгш
өнцөгтөөр сольж болно
12/16/2015

46. Vanderbilt-ийн их сургууль 46
Дүрэм 3 – Ямар ч тэгш өнцөгтийг
удирдлагын бүтцээр сольж болно
12/16/2015

47. Vanderbilt-ийн их сургууль 4712/16/2015

48. Vanderbilt-ийн их сургууль 4812/16/2015

49.  Бүх програмыг гурван удирдлагад задалж
болно
◦ Дараалсан – хөрвүүлэгч автоматаар боловсруулна
◦ Сонголтын – if, if…else эсвэл switch
◦ Давталтын – while, do…while эсвэл for
 Зөвхөн хоѐр янзаар хослуулан ашиглаж болно
 Багтаах (Дүрэм 3)
 Багцлах (Дүрэм 2)
◦ Ямар ч сонголтын үйлдлийг if ашиглан бичиж
болох ба ямар ч давталтыг while ашиглан бичиж
болно
Vanderbilt-ийн их сургууль 4912/16/2015

50.  Үйлдлүүдийг програмд давтан биелүүлэх while,
for, do...while давталтын үйлдлүүд;
 Програмын удирдлагын урсгалыг өөрчлөх
програмын удирдлагын break болон continue
үйлдлүүд;
 switch сонголтын үйлдэл;
 Удирдлагын үйлдэл дотор нийлмэл нөхцөлт
илэрхийлэл үүсгэх логик операторууд
 Тэнцүүг шалгах болон утга олгох үйлдэл
 Бүтцийн програмчлалын хураангуй
 Дүгнэлт
50Vanderbilt-ийн их сургууль 12/16/2015

51.  Тоолуураар болон онцгой утгаар удирдагдах
давталтууд
 for давталт нь тоолуураар удирдагдах давталтын
бүх үйлдлийг гүйцэтгэж чадна
 Ихэнх тохиолдолд for давталтыг яг адил while
давталт болгож болно
 Анхны утга олголт, давталтыг үргэлжлүүлэх нөхцөл
болон нэмэгдүүлэлт (эсвэл хорогдуулалт)
 double өгөгдлийн төрөл нь float – тай төстэй төрөл
юм
 %21.2f хувиргалтын тодорхойлолт нь бутархай
тоог 21 тэмдэгтийн зайн дотор таслалаас хойш
хоѐр оронгийн нарийвчлалтайгаар хэвлэхийг заана
 break болон continue үйлдлүүд
Vanderbilt-ийн их сургууль 5112/16/2015

52.  switch олон сонголттой үйлдэл
 do…while давталтын үйлдэл
 && || ! логик үйлдлүүд
 Тэнцүүг шалгах == болон утга олгох =
үйлдэл
Vanderbilt-ийн их сургууль 5212/16/2015