Avetic Isahakyan

1. Ավետիք Իսահակյան
Ավետիք Սահակի Իսահակյան (հոկտեմբեր
30, 1875, Ալեքսանդրապոլ - հոկտեմբեր 17, 1957, Երևան),
բանաստեղծ, արձակագիր, հասարակական
գործիչ, Հայաստանի ԳԱ ակադեմիկոս։ Սովորել
է Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանում, 1893-ին ընդունվել
է Լայպցիգի համալսարան՝ որպես ազատ ունկնդիր։

2. • Ավետիք Իսահակյանը ծնվել է 1875 թվականի հոկտեմբերի 30-
ին Ալեքսանդրապոլի գավառի Ղազարապատ գյուղում, որն այժմ
կրում է բանստեղծի անունը՝ Իսահակյան։
• Քաղաքական գործունեությանը զուգընթաց վաղ երիտասարդական
տարիներից զբաղվել է նաև գրականությամբ։ 1895թվականին
վերադառնալով Լայպցիգից՝ ընդգրկվել է
նորաստեղծ ՀՅԴ կուսակցության Ալեքսանդրապոլի կոմիտեի
մեջ,1896 թվականին ձերբակալվել է և մեկ տարի
արգելափակվել Երևանի բերդում։

3. • Բանտից դուրս գալուց հետո տպագրել է «Երգեր և վերքեր»
բանաստեղծությունների իր առաջին գիրքը։ 1897 թվականին
մեկնել է արտասահման, Ցյուրիխի համալսարանում
ունկնդրել գրականության և փիլիսոփայության
պատմություն։ 1902թվականին վերադարձել է հայրենիք,
ապա հաստատվել Թիֆլիսում։ 1899 - 1906 թվականին
ստեղծել է «Հայդուկի երգեր» բանաստեղծությունների
շարքը, որը դարձավ հայ ֆիդայական պայքարի անդրանիկ
արտահայտությունը հայ դասական պոեզիայի
մեջ։ 1908 թվականի դեկտեմբերին, ի թիվս 158 հայ
առաջադեմ մտավորականների, Իսահակյանը ձերբակալվել
է «դաշնակցության գործով» և կես տարի Թիֆլիսի Մետեխի
բանտում մնալուց հետո ինչպես և Հովհաննես Թումանյանը,
խոշոր գրավով ազատվել է կալանքից։ Կովկասում մնալը
այլևս անհնար էր, և 1911 թվականին Իսահակյանը
տարագրվել է արտասահմանում։

4. • Պատերազմից և Մեծ եղեռնից հետո Իսահակյանը
արտացոլել է հայ ժողովրդի ողբերգական ճակատագիրն ու
նրա հերոսական ազատամարտը։ Բանաստեղծը ձեռամուխ
է եղել հայերի ցեղասպանության մեղադրականի՝ «Սպիտակ
գրքի» ստեղծմանը, որի մի զգալի հատվածը տեղ է
գտել 1915-1922 թվականի «Հիշատակարան» գրառումներով։
Այդ ժամանակահատվածում Իսահակյանը հիմնականում
հանդես է եկել հրապարակախոսական հոդվածներով, որոնց
բովանդականությունըՀայկական հարցն էր, Հայաստանի
վերամիավորման խնդիրը, հայկական պետականության
վերականգնումը։ Եղեռնի ծանր պատկերներով են հագեցած
նրա «Ձյունն է եկել ծածկել հիմա...», «Հայաստանին», «Ահա
նորեն գարուն եկավ» բանաստեղծությունները։

5. • XIX դարի վերջի և XX դար սկզբի հայ քաղաքական
կյանքի, Հայկական հարցի յուրահատուկ
համայնապատկերը պիտի դառնար
Իսահակյանի «Ուստա Կարոն» մեծածավալ
վեպը, որը մշտապես ուղեկցեց գրողին
ստեղծագործական կյանքում և ավաղ մնաց
անավարտ։ «Ուստա Կարոն» կավարտվի այն
օրը, երբ կլուծվի հայկական հարցը»,-ասել է
Վարպետը։ Իսահակյանը այդպես էլ
չկարողացավ համակերպվել Հայաստանի
մասնատման գաղափարին. «...մեռնեի Սևանը
ցամաքած չտեսնեի, ապրեի Արարատը մերը
տեսնեի...», - սրտի խոր կսկիծով ու ցավով
կրկնում էր նա և հավատում, որ կգա ժամանակը,
երբ հայ ժողովուրդը դարձյալ իր հացը
կվաստակի հարազատ եզերքում։

6. • 1926 թվականին Իսահակյանը այցելեց Խորհրդային
Հայաստանը։ Այստեղ նա հրատարակեց նոր
բանաստեղծությունների հավաքածու և մի շարք
պատմվածքներ (օրինակ՝ «Համբերության չիբուխը» 1928)։
Վերադարձավ արտասահման 1930թ և ապրեց այնտեղ
մինչ 1936թվականին՝ հանդես գալով որպես Խորհրդային
Միության կողմնակից։ 1936 թվականին բանաստեղծը
վերջնականապես վերադարձավ հայրենիք։
• Ստացել է ԽՍՀՄ Պետական Մրցանակ (1946), 1946–
1957 թվականներին Հայաստանի գրողներ
միություն նախագահն էր։ Մահացել է 1957թ. հոկտեմբերի
17-ին։ Թաղված է Երևանի պանթեոնում։ 1963
թվականի հոկտեմբերի 31–ին Երևանում բացվել է Ավետիք
Իսահակյանի տուն-թանգարան։

7. Իսահակյանի արձանը
Պանթեոնում։

8. Ավետիք Իսահակյանի
պատկերով ՀՀթղթադրամ

9. Մայրիկիս
• Հայրենիքես հեռացել եմ,
Խեղճ պանդուխտ եմ , տուն չունիմ,
Ազիզ մորես բաժանվել եմ,
Տըխուր-տըրտում, քուն չունիմ:
Սարեն կուգաք, նախշուն հավքե՛ր,
Ա՜խ, իմ մորս տեսել չե՞ք.
Ծովեն կուգաք, մարմանդ հովե՜ր,
Ախըր բարև բերել չե՞ք:
Հավք ու հովեր եկան կըշտիս,
Անձեն դիպան ու անցան.
Պապակ-սրտիս, փափագ-սրտիս
Անխոս դիպան ու անցա՜ն:
• Ա՜խ, քո տեսքին, անուշ լեզվին
Կարոտցել եմ, մայրի՛կ ջան.
Երնե՜կ, երնե՜կ, երազ լինիմ,
Թըռնիմ մոտըդ, մայրի՜կ ջան:
Երբ քունըդ գա, լուռ գիշերով
Հոգիդ գըրկեմ, համբույր տամ.
Սըրտիդ կըպնիմ վառ կարոտով,
Լա՛մ ու խընդա՛մ, մայրի՜կ ջան
•

10. Քույր իմ նազելի
• Քու՛յր իմ նազելի, նայիր քո դիմաց՝
Վիրավոր, ավեր սիրտս եմ բացել.
Ա՜խ, նըվիրական ինձ քո գիրկը բաց
Եվ գուրգուրիր ինձ, ես շա՜տ եմ լացել...
Քնքուշ ձեռներով աչերըս սըրբիր,
Մի՛ թող ինձ լալու — ես շա՜տ եմ լացել,
Ճակատիս մռայլ՝ մշուշը ցըրիր,
Եվ գուրգուրիր ինձ, ես շա՜տ եմ լացել...
Շա՛տ եմ տանջվել այս աշխարհում,
Շա՛տ եմ լացել այս աշխարհում.
Այն աչքերը, որ չեն լացել,
Բան չեն տեսել այս աշխարհում:

11. Օտար, ամայի ճամփեքի վրա
• Օտա՜ր, ամայի՜ ճամփեքի վրա
Իմ քարավանըս մեղմ կըղողանջե.
Կանգնի՛ր, քարավանս, ինձի կըթվա,
Թե հայրենիքես ինձ մարդ կըկանչե:
Բայց լուռ է շուրջըս ու շըշուկ չըկա
Արևա՛ռ, անդո՛րր այս անապատում.
Ա՜խ, հայրենիքըս ինձ խորթ է հիմա,
Ու քնքուշ սերըս ուրիշի գրկում:
Կընոջ համբույրին է՛լ չեմ հավատա,
Շուտ կըմոռանա նա վառ արցունքներ.
Շարժվի՛ր, քարավանս, ինձ ո՞վ ձայն կըտա,
իտցի՛ր, լուսնի տակ չըկա ուխտ ևսեր:
Գընա՛, քարավանս, ինձ հետդ քա՜շ տուր
Օտար, ամայի ճամփեքի վրա.
Ուրտեղ կհոգնիս` գըլուխըս վար դիր
Ժեռ-քարերի մեջ, փըշերի վըրա...