Το βιβλίο "Ποια ανάπτυξη; ...Σχεδιασμένη δημιουργική αναρχία" του Αντώνη Ζαΐρη και του Γιώργου Σταμάτη παρουσιάστηκε στο περιοδικό της Ελληνικής Εταιρείας Διοικήσεως Επιχειρήσεων (εεδε) Manager.

1. 80
Η ΠΙΟ ΑΣΦΑΛΗΣ ΠΡΟΒΛΕΨΗ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ:
… ΣΧΕΔΙΑΣΜΈΝΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΉ ΑΝΑΡΧΊΑ
Η οικονομία αποτελεί ένα πολύπλοκο, απρό-
βλεπτο, διαρκώς εναλλασσόμενο, ρευστό,
απόλυτα δυναμικό σύστημα, καθώς σχετίζεται
με άπειρους παράγοντες (πολλοί των οποί-
ων δεν μπορεί να είναι προβλέψιμοι, όπως,
π.χ., καιρικά και φυσικά φαινόμενα, πολεμικές
συρράξεις, πολιτικές εξελίξεις κ.λπ.). Πάνω από
όλα όμως σχετίζεται με τον πιο απρόβλεπτο
από όλους τους παράγοντες, τον ανθρώπινο!
Απληστία, άγνοια, επιπολαιότητα, φιλοδοξία,
εγωισμός, ιδεοληψία, φανατισμός, συμφέρον,
ατολμία, φόβος, είναι ένα μικρό ενδεικτικό
δείγμα ανθρώπινων συναισθημάτων που μπο-
ρούν να επηρεάσουν καθοριστικά τις οικονο-
μικές εξελίξεις.
Ας σκεφτούμε ότι τα ίδια αυτά συναισθήματα
μπορεί να επηρεάσουν το ίδιο τον πιο απλό
πολίτη έως τον πιο ισχυρό ηγέτη!
Δεν είναι τυχαίο ότι ο πιο σημαντικός παράγο-
ντας σε μια αγορά είναι αυτό που ονομάζουμε
«ψυχολογία». Ας δούμε, λοιπόν, κάποιους ση-
μαντικούς «παίκτες» που επηρεάζουν καθορι-
στικά την οικονομία: καθηγητές, οικονομικοί
αναλυτές, δημοσιογράφοι, καθηγητές που εί-
ναι και πολιτικοί, πολιτικοί, δημόσιοι λειτουρ-
γοί, παράγοντες της αγοράς, στελέχη επιχειρή-
σεων, καταναλωτές.
Ας αναλογισθούμε μερικούς παράγοντες που
επηρεάζουν καθοριστικά τις συμπεριφορές
και τη λήψη των αποφάσεων κάποιων από αυ-
τούς, δυστυχώς αρκετά συχνά:
Καθηγητές:
• «Εγκλωβισμένοι» στη θεωρία τους.
• «Εγκλωβισμένοι» στην ιδεολογία τους.
• Έλλειψη «πρακτικής» εμπειρίας.
• Έλλειψη «πολιτικής» σκέψης.
• Έλλειψη «ολιστικής» σκέψης (περιχαράκωση
στον τομέα εξειδίκευσης).
• Επιδίωξη ατομικής προβολής.
• Επιπολαιότητα.
• Προχειρότητα.
• Αλαζονεία.
Καθηγητές που είναι και πολιτικοί:
• Όλα τα παραπάνω.
• Εξυπηρέτηση πολιτικού οφέλους.
• Προώθηση πολιτικής καριέρας.
Πολιτικοί:
• Όλα τα παραπάνω.
• Έλλειψη τεχνοκρατικής γνώσης και εμπειρίας.
• Εφαρμογή αποσπασματικών πολιτικών (για άμε-
σο πολιτικό όφελος).
Παράγοντες της αγοράς:
• Τα «3 Α»: απληστία, αδιαφάνεια, ασυδοσία (που
οδηγούν σε κραχ και «φούσκες»).
• Κυρίαρχο κριτήριο το γρήγορο κέρδος.
Επιχειρηματίες και στελέχη επιχειρήσεων:
• Το ατομικό όφελος προηγείται του συλλογικού.
• Το βραχυχρόνιο όφελος προηγείται του μακρο-
χρόνιου.
• Ο παρορμητισμός (και ο «ξερολισμός») επικρα-
τεί του ορθολογισμού (και της συνεργασίας).
• Οι κλασικές παθογένειες των επιχειρήσεων,
όπως:
• έλλειψη οργάνωσης, υποδομής, οράματος, αξι-
ακής βάσης,
• αθέμιτος ανταγωνισμός, ευνοιοκρατία, αναξιο-
κρατία,
• «οικογενειακή» επιχείρηση, βάσει διαδοχής (με
τις τρεις γενιές να συμβολίζονται με τα «3 Δ»: 1η
των Αντώνη Ζαΐρη και Γιώργου Σταμάτη*
080-83 ΒΙΒΛΙΟ - Η ΠΙΟ ΑΣΦΑΛΗΣ ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ.indd 80 02/03/2017 10:34

2. βιβλίο
m
81
του ΑΕΠ, αλλά και η ισόρροπη αύξηση και των
τριών πυλώνων της:
1. Επενδύσεις
2. Εξαγωγές
3. Κατανάλωση
Για να έχουμε όμως υγιή και βιώσιμη ανάπτυξη,
απαιτείται το «περιεχόμενο» των τριών αυτών πυ-
λώνων να στηρίζεται στον μέγιστο βαθμό στην
εθνική παραγωγή. Δηλαδή:
1. Επενδύσεις όχι μόνον κεφαλαιουχικές (χρημα-
ταγορά), αλλά και τέτοιες που να στηρίζουν την
παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών.
2. Εξαγωγές που θα στηρίζονται όχι μόνον σε με-
ταποιητικές δραστηριότητες εισαγόμενων προ-
ϊόντων με μεγάλη προστιθέμενη αξία, αλλά τέ-
τοιες που θα στηρίζουν την εντόπια παραγωγή,
με σημαντική επιπλέον εθνική προστιθέμενη
αξία.
3. Κατανάλωση που θα προέρχεται όχι μόνον από
εισαγωγές, αλλά τέτοια που θα στηρίζεται σε
μεγάλο βαθμό στην εθνική παραγωγή.
Ας δούμε τώρα τι χρειάζεται ο κάθε πυλώνας για
μία υγιή και βιώσιμη ανάπτυξη:
(α) Επενδύσεις
Οι επενδύσεις διακρίνονται σε δημόσιες (που μό-
νον ένα πλεονασματικό κράτος μπορεί να τις υλο-
ποιεί σε σημαντικό βαθμό), σε ξένες άμεσες και σε
ιδιωτικές παγίου κεφαλαίου.
Οι ξένες άμεσες επενδύσεις είναι πολύ σημαντι-
κές, καθώς συνήθως αφορούν δραστηριότητες
μεγάλου μεγέθους (κάτι που ενισχύει την απα-
σχόληση), δημιουργούν σημαντικές υποδομές,
γενιά: «δημιουργώ» - 2η γενιά: «διατηρώ» - 3η γενιά: «δι-
αλύω»).
Ας μην απορούμε μετά γιατί πολύ συχνά αποτυγχάνουν οι
προβλέψεις…
Κι όμως, η οικονομική επιστήμη και εξαιρετικά εργαλεία
μας προσφέρει και χωρίς αυτήν είναι αδύνατον να φαντα-
σθούμε πώς θα προχωρούσε ο κόσμος.
Το θέμα, λοιπόν, δεν είναι η ίδια η επιστήμη, αλλά ο άνθρω-
πος…
Έχουμε αναρωτηθεί τελικά στα χέρια ποιων ανθρώπων έχει
«αφεθεί» η πολυπόθητη και πολυσυζητημένη ανάπτυξη ;
Γι’ αυτό ίσως και το ερώτημα «Ποια Ανάπτυξη» τίθεται ακό-
μη πιο επιτακτικά !
Η απάντηση, όπως αναλύουμε και στο ομότιτλο βιβλίο μας,
στηρίζεται στην «κοινή», αλλά δυστυχώς τόσο δυσεύρετη
«λογική». Και να γιατί :
Η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών στη χώρα μας
δεν έχει κυκλικό, αλλά διαρθρωτικό χαρακτήρα. Δεν έχου-
με πρόβλημα ζήτησης κυρίως, αλλά παραγωγής, παρα-
γωγικότητας και ανταγωνιστικότητας. Ποια είναι λοιπόν
η ουσία μιας υγιούς και βιώσιμης ανάπτυξης που θα μας
απαλλάξει από αυτά τα προβλήματα, ενώ παράλληλα θα
αποτελέσει τον καταλύτη για κοινωνική ανάπτυξη και κοι-
νωνική φροντίδα ;
Η ανάπτυξη δεν αρκεί να είναι απλά και μόνον η αύξηση
080-83 ΒΙΒΛΙΟ - Η ΠΙΟ ΑΣΦΑΛΗΣ ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ.indd 81 02/03/2017 10:34

3. 82
προσφέρουν τεχνογνωσία, αλλά και κεφάλαιο στην εθνική
οικονομία.
Οι προϋποθέσεις, πάντως, είναι κοινές, αλλά και καθοριστι-
κές και για τις ξένες όσο και για τις ελληνικές επενδύσεις:
(α) Ρευστότητα (ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης)
(β) Ευνοϊκό νομοθετικό καθεστώς
(γ) Ελαχιστοποίηση γραφειοκρατίας
(δ) Ευελιξία στην αγορά εργασίας
(ε) Ισότιμο ανταγωνιστικό περιβάλλον
(στ) Χαμηλό ασφαλιστικό κόστος
(ζ) Χαμηλού κόστους, σταθερό και απλό φορολογικό καθε-
στώς
(η) Καταρτισμένο εργατικό προσωπικό
(θ) Ταχεία απονομή δικαιοσύνης
(ι) Ικανοποιητικές υποδομές
Με άλλα λόγια, αυτό που επί τόσα χρόνια ονομάζουμε «με-
ταρρυθμίσεις».
(β) Εξαγωγές
Οι εξαγωγές με τη σειρά τους απαιτούν:
• Παραγωγή διεθνώς εξαγώγιμων προϊόντων
• Τυποποίηση
• Ποιότητα και καινοτομία
• Marketing και Branding
• Ευνοϊκό γραφειοκρατικό και φορολογικό περιβάλλον
• Ρευστότητα
(γ) Κατανάλωση
Το πρώτο που απαιτείται είναι διαθέσιμο εισόδημα. Έπονται,
αλλά χωρίς να είναι υποδεέστερης σημασίας, η θετική ψυ-
χολογία, η προσδοκία για βελτίωση του οικονομικού επιπέ-
δου, αλλά και το ευνοϊκό περιβάλλον, που προδιαθέτει τους
καταναλωτές (π.χ., ζωντανές εμπορικές περιοχές, άνοιγμα
καταστημάτων τις Κυριακές στα εμπορικά κέντρα των πό-
λεων κ.λπ.). Και όπως αναφέρθηκε πριν, τεράστια σημασία
έχει η κατανάλωση να προωθεί κατά το δυνατόν προϊόντα
εθνικής παραγωγής ή με μεγάλη εθνική προστιθέμενη αξία.
Τελικά, μια υγιής, διαχρονική και βιώσιμη ανάπτυξη βασίζε-
ται στον συνδυασμό των 8 κυρίαρχων προϋποθέσεων:
1. Δημοσιονομική υγεία: δηλαδή ένα κράτος χωρίς υψηλό
δανεισμό, υψηλό χρέος και υψηλά ελλείμματα. ( κάτι που
γίνεται ιδανικό αν συνδυαστεί με πολιτική σταθερότητα
και γεωπολιτική ασφάλεια )
2. Φορολογική σταθερότητα, αποτελεσματικό φοροεισπρα-
κτικό μηχανισμό, δίκαια και χαμηλή (αλλά αποτελεσματι-
κή) φορολογία. Να μην στραγγίζεται, δηλαδή, η κοινωνία
και η οικονομία από υψηλούς φόρους, προκειμένου να
συντηρείται ένα πελατειακό, προσοδοθηρικό, αντιπα-
ραγωγικό μέρος της κοινωνίας και ένα αντιλει-
τουργικό, σπάταλο κράτος.
3. Ανοιχτή και μη προστατευμένη οικονομία, κάτι
που ενισχύει τον υγιή ανταγωνισμό.
4. Λειτουργική και αποτελεσματική δημόσια διοί-
κηση.
5. Λειτουργικό και ασφαλές σύστημα παροχής
ρευστότητας.
6. Σταθερό και ευνοϊκό θεσμικό περιβάλλον, που
ευνοεί την επιχειρηματικότητα, προστατεύει
τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας, το
περιβάλλον και φυσικά τα ατομικά και κοινωνι-
κά δικαιώματα των πολιτών (στη βάση του: «η
ελευθερία του ατόμου σταματά εκεί που εμπο-
δίζει την ελευθερία του άλλου ατόμου», π.χ. :
παράνομες απεργίες, πορείες, καταλήψεις, κα-
ταπάτηση εργασιακών δικαιωμάτων, φοροδια-
φυγή, εισφοροδιαφυγή, πελατειακές πρακτικές,
αναξιοκρατία κ.α.), όσο και τη δίκαιη κοινωνική
προστασία των περισσότερο αδύναμων
7. Θετική εικόνα χώρας και εθνικό Μarketing.
8. Κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον με κυρίαρχα
χαρακτηριστικά:
• Την πολιτική σταθερότητα
• Το υψηλό επίπεδο παιδείας
• Την κοινωνική προστασία
• Την κουλτούρα επιχειρηματικότητας
• Την υποστήριξη των αξιών της δικαιοσύνης και
αξιοκρατίας που θα στηρίζεται σε μία κοινή αί-
σθηση εμπιστοσύνης.
Ζητάμε πολλά;…
Ελπίζουμε -και όχι αβάσιμα -ότι αρκετά από τα
παραπάνω μπορεί να γίνουν πραγματικότητα….
Γι’ αυτό και στο βιβλίο μας « Ποια Ανάπτυξη; », ο
υπότιτλός του «Σχεδιασμένη Δημιουργική Αναρ-
χία » υποδηλώνει με συμβολικό τρόπο ένα νέο
αναπτυξιακό πρότυπο, που μας ταιριάζει. Και να
γιατί :
Σχεδιασμένη, γιατί 7 χρόνια ύφεσης, αποπληθω-
ρισμού, παραγωγικής αποδυνάμωσης, κοινωνικής
υποβάθμισης, φτώχειας και ανεργίας, δεν μας επι-
τρέπουν την έλλειψη σχεδίου. Ενός σχεδίου που
θα στηρίζεται στη δημιουργία του περιβάλλοντος
080-83 ΒΙΒΛΙΟ - Η ΠΙΟ ΑΣΦΑΛΗΣ ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ.indd 82 02/03/2017 10:34

4. βιβλίο
m
83
• Δεν υπάρχουν όλα αυτά μέσα σε ένα πελατειακό
πολιτικό σύστημα.
Γι’ αυτό, το μεγάλο στοίχημα για τη χώρα μας, ιδι-
αίτερα σήμερα, προσπαθώντας να βγούμε από
την εθνική καταστροφή των τελευταίων χρόνων,
είναι η δημιουργία των προϋποθέσεων και του
περιβάλλοντος για μια υγιή, δημιουργική και δια-
χρονική ανάπτυξη, για το καλό όλης της ελληνικής
κοινωνίας.
Είμαστε αισιόδοξοι για το μέλλον. Η Ελλάδα έχει
αποδείξει ότι μέσα από καταστροφές, αλλά και
μεγάλες υπερβάσεις τα καταφέρνει να προχω-
ράει… Ίσως τώρα να κλείνει ένας κύκλος και να
αρχίζει ένας καινούργιος. Φτάνει να προχωρή-
σουν οι απαραίτητες θεσμικές αλλαγές, ώστε να
απελευθερωθεί ο δυναμισμός, η ευελιξία και η
ευφυΐα μας!
Πώς μπορεί να γίνει αυτό;
Μα με ένα αναπτυξιακό πλαίσιο που μας ταιριάζει:
Με «Σχεδιασμένη Δημιουργική Αναρχία»!
* Ο Αντώνης Ζαΐρης, Αντιπρόεδρος του ΣΕΛΠΕ ( Σύνδεσμος
Επιχειρήσεων και Λιανικής Πωλήσεως Ελλάδος ) και ο Γιώργος
Σταμάτης, Σύμβουλος Ανάπτυξης Επιχειρήσεων, είναι συγγρα-
φείς του βιβλίου « Ποια Ανάπτυξη ; Σχεδιασμένη Δημιουργική
Αναρχία » ( Εκδόσεις Ι.ΣΙΔΕΡΗΣ )
και των ικανών προϋποθέσεων για ανάπτυξη. Κάτι που ση-
μαίνει σημαντικές θεσμικές αλλαγές και συγκεκριμένες με-
ταρρυθμίσεις στην αγορά και την οικονομία.
Δημιουργική, μέσω κινήτρων (φορολογικών, ασφαλιστι-
κών, διοικητικών, εμπορικών, χρηματοδοτικών, υποστηρι-
κτικών κ.α.) σε τομείς εξωστρεφείς, με ανταγωνιστικά πλε-
ονεκτήματα και μεγάλες ευκαιρίες ανάπτυξης.
Αλλά και μέσω κινήτρων που θα προωθούν τη συνεργασία
( μέσω κοινών υποδομών, εμπορικών και υποστηρικτικών
δράσεων, κοινοπραξιών, συνεταιρισμών κ.α.) .
Υπόδειγμα αντίστοιχων δράσεων είναι το «ιταλικό» (ακόμα
και γαλλικό ή δανέζικο ή ολλανδικό ) μοντέλο, όπου πολλοί
μικροί παραγωγοί υποστηρίζονται από κοινού σε θέματα
νομικά, φορολογικά, φοροτεχνικά, ασφαλιστικά, marketing,
branding, logistics κ.α. ‘Έτσι αξιοποιούν δυνατότητες που
αλλιώτικα δεν θα είχαν και ωφελούνται σε οικονομίες κλί-
μακας, καθώς και εξειδικευμένης τεχνογνωσίας.
Αναρχία, ( με τη συμβολική έννοια φυσικά ) τέλος, αν αφή-
σουμε ελεύθερο, χωρίς περιττούς παρεμβατισμούς, αλλά
και προστατευτισμούς, τον Έλληνα επιχειρηματία, για να
αποκαλυφθεί ο δυναμισμός, η ευελιξία, η φαντασία, και η
ευφυΐα του! Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της ναυ-
τιλίας, η οποία μεγαλουργεί διεθνώς, ακριβώς επειδή έχει
γλυτώσει από τον θανάσιμο εναγκαλισμό της γραφειοκρα-
τίας, των αγκυλώσεων του κρατικού παρεμβατισμού και
του αθέμιτου ανταγωνισμού των προστατευόμενων από
το πολιτικό σύστημα.
Δεν παραγνωρίζουμε φυσικά την ανάγκη και για μεγαλύ-
τερες μονάδες. Αυτό, όμως, θέλει χρόνο και άμεσες ξένες
επενδύσεις. Οι μεγάλες μονάδες θα συντελέσουν καθο-
ριστικά στην απορρόφηση της ανεργίας, την αντιμετώπι-
ση της φοροδιαφυγής, στην εξωστρέφεια και στην αντα-
γωνιστικότητα. Όμως ο κύριος όγκος της οικονομίας μας
αποτελείται από μικρές μονάδες. Τις αφήνουμε ελεύθερες
να αναπτυχθούν δημιουργικά, όπως μόνον αυτές ξέρουν,
όμως τα κίνητρα και το «σπρώξιμο» θα τις ωθήσει προς δι-
εθνώς εξαγώγιμες παραγωγικές δραστηριότητες και στην
σχεδόν «αναγκαστική» συνεργασία μέσω συνεργειών και
συνεταιρισμών.
Πιστεύουμε ακράδαντα ότι:
• Δεν υπάρχει πλούτος χωρίς παραγωγή.
• Δεν υπάρχει κοινωνική φροντίδα χωρίς πλούτο.
• Δεν υπάρχει δικαιοσύνη χωρίς ισότητα δικαιωμάτων και
υποχρεώσεων.
• Δεν υπάρχει ισότητα χωρίς ελευθερία.
• Δεν υπάρχει πλούτος χωρίς ελευθερία.
080-83 ΒΙΒΛΙΟ - Η ΠΙΟ ΑΣΦΑΛΗΣ ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ.indd 83 02/03/2017 10:34