Πρόγραμμα Αγωγής Υγείας: "Μυθολογία, ιστορικά στοιχεία για την υγεία. 'εθιμα, δοξασίες και λαογραφικά στοιχεία" 2ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας, Σχολικό έτος 2013 - 2014

1. Πρόγραμμα Αγωγής Υγείας
2ο Γυμνάσιο Νέας Ιωνίας
Σχολικό έτος: 2013 – 2014
Υπεύθυνες καθηγήτριες
Άννα Κουκουβιτάκη, ΠΕ04.04
Ανθή Αποστολίδου, ΠΕ04.01
12ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

2.  Στην Ιατρική του αρχαίου
κόσμου οι άνθρωποι συνήθιζαν
να επικαλούνται τη θεϊκή
βοήθεια. Το θεωρούσαν όχι
μόνο δικαίωμα αλλά και
καθήκον τους, σε περιπτώσεις
που η ανθρώπινη δύναμη
αποδεικνυόταν ανήμπορη.
 Η θεϊκή και η ανθρώπινη
γνώση, αν και διαφορετικής
φύσης, δεν απέκλειαν η μία την
άλλη και οι αρχαίοι Έλληνες
γιατροί δεν εναντιώθηκαν ποτέ
στη θρησκευτική Ιατρική.
22ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

3.  Στην Ελληνική Μυθολογία
θεότητες που σχετίζονται με
την Ιατρική και την υγεία είναι:
 Ασκληπιός
 Υγεία
 Ακεσώ
 Μαχάων
 Ποδαλείριος
 Ιασώ
 Ηπιόνη
 Νικόμαχος
32ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

4.  Στην Ελληνική Μυθολογία
θεότητες που σχετίζονται με
την Ιατρική και την υγεία είναι:
 Παιάν
 Πανάκεια
 Αίγλη
 Αμφιαράος
 Γόργασος
 Κένταυρος Χείρων
 Τελεσφόρος
 Ευμαρίων
42ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

5.  Στην Ελληνική Μυθολογία
θεότητες που σχετίζονται με
την Ιατρική και την υγεία είναι:
 Ευρύπυλος
 Τήλεφος
 Ημιθέα
 Πολεμοκράτης
 Αύρα
 Νίκη
 Αλεξήνωρ
52ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

6.  Αρχαία Αίγυπτος
 Οι γνώσεις μας προέρχονται
από επιγραφές χαραγμένες σε
πέτρες και τοιχογραφίες.
 Οι ανατομικές γνώσεις των
Αιγυπτίων ξεκινούσαν από τα
ζώα, όπως ακριβώς και στην
ελληνική Ιατρική, και
μεταφέρονται ανάλογα και στο
ανθρώπινο σώμα.
 Οι Αιγύπτιοι είχαν στη διάθεσή
τους και ανθρώπινα σώματα για
ταρίχευση, στη διάρκεια της
οποίας, αφαιρώντας σπλάγχνα
και εκτελώντας τομές,
διδάσκονταν. 62ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

7. Τα πρώτα προσθετικά μέλη της Ιστορίας,
δύο τεχνητά μεγάλα δάχτυλα ποδιού,
κατασκευάστηκαν στην αρχαία Αίγυπτο,
σύμφωνα με το περιοδικό «The Lancet».
Αυτές οι δύο αιγυπτιακές προθέσεις για το
μεγάλο δάχτυλο του ποδιού, που
χρονολογούνται πριν από το 600 π.Χ.
φέρουν ίχνη χρήσης, ενδείξεις ότι είχαν
φορεθεί και δεν χρησιμοποιήθηκαν μόνο για
να αποκατασταθεί η σωματική ακεραιότητα
στις μούμιες, σύμφωνα με μια μελέτη που
δημοσιεύεται σήμερα στο βρετανικό ιατρικό
περιοδικό.
www.newsbomb.gr, 15/2/2011
Οι πρώτες ύλες της
Αιγυπτιακής φαρμακολογίας
προέρχονται απ’ όλα τα βασίλεια
της φύσης: το ορυκτό, το φυτικό,
το ζωικό. Ο τρόπος της
επεξεργασίας τους είναι
εξαιρετικά πολύπλοκος, ενώ το
μεγαλύτερο μέρος των συνταγών
δυστυχώς παραμένει
αμετάφραστο.
Πολύτιμες πηγές ιατρικών πληροφοριών
αποτελούν οι μούμιες. Στον τρόπο που
τυλίγονται οι επιδεσμικές ταινίες γύρω
από το νεκρό ανακαλύπτονται όλοι οι
κανόνες της επιδεσμιολογίας, πολλοί από
τους οποίους εφαρμόζονται ακόμη και
μέχρι το Μεσαίωνα!
Αρχαία Αίγυπτος
72ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

8. Η τεχνική της μουμιοποίησης
Η ανατομία σε άνθρωπο απαγορευόταν όμως η μουμιοποίηση
γινόταν ώστε το νεκρό σώμα του αρχαίου Αιγυπτίου, μετά το θάνατο,
να πραγματοποιήσει ένα μεγάλο ταξίδι
Αρχικά αποξέραιναν το δέρμα του νεκρού με αλάτι (ώστε να μην
αναπτύσσονται μικρόβια) κι έπειτα αφαιρούσαν τον εγκέφαλο με
μεταλλικό άγκιστρο μέσω της ρινικής κοιλότητας (μύτης)
Άνοιγαν το στέρνο, αφαιρούσαν όλα τα βασικά όργανα & τα
σπλάγχνα, αφήνοντας την καρδιά (θα ζυγιζόταν από τους θεούς κατά
την μετάβαση στην αιώνια ζωή) και τοποθετούνταν σε βάζα
Άλειφαν το σώμα του νεκρού με αντισηπτικές κρέμες και
αρωματικά έλαια και το γέμιζαν με βότανα , άμμο, εδώλια θεών κ.α
Στο τέλος το τύλιγαν σφιχτά με υφάσματα και επιδέσμους, που
περιείχαν ξόρκια σε ιερογλυφική γραφή (για να μην πετάξει η ψυχή!)
και το έβαζαν στην σαρκοφάγο ή τον τάφο. 82ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

9.  Αρχαία Βαβυλωνία
 Σύμφωνα με πληροφορίες
που προκύπτουν από την
ανάγνωση του Κώδικα του
Χαμουραμπί, στην αρχαία
Ασσυρία – Βαβυλωνία
υπήρχαν τροφοί, χειρουργοί,
αμβλωτές αλλά πουθενά δεν
αναφέρονται ιατροί με την
έννοια του παθολόγου.
 Υπήρχαν ιατροί και μάλιστα
χρησιμοποιούσαν αξιόλογο
αριθμό συνταγών με
φάρμακα από το φυτικό,
ζωικό και ορυκτό βασίλειο.
92ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

10. Αρχαία Βαβυλώνα
Υπήρχε σαφής διάκριση μεταξύ
«επιστήμονα» και πρακτικού ιατρού,
όπως ήταν οι χειρουργοί οι οποίοι
ταυτόχρονα εξασκούσαν και το
επάγγελμα του κουρέα.
Στο θεραπευτικό έργο του
ιατρού φαίνεται πως
υπήρχαν δύο διαστάσεις: η
εμπειρία και η μαγική τέχνη.
Βασική ιατρική
πεποίθηση της
εποχής ήταν η
απόδοση των
περισσοτέρων
ασθενειών, ιδιαιτέρως
των επιδημιών, στην
οργή των θεών ή στα
κακά πνεύματα.
Στις πινακίδες που βρέθηκαν
υπάρχουν περίπου 250 βότανα
και 120 ορυκτές ουσίες που
χορηγούνταν στον άρρωστο υπό
μορφή εμβρεγμάτων,
αφεψημάτων, αλοιφών,
εισπνοών ή πλύσεων. Μεταξύ
των φυτικών ουσιών που
χρησιμοποιούνταν ήταν η αλόη,
ο γλυκάνισος, η μπελαντόνα, το
κάρδαμο, η κασσία, το
ρετσινόλαδο, ο δυόσμος, το ρόδι
και η παπαρούνα.
102ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

11.  Μινωικός και Μυκηναϊκός κόσμος
 Το γεγονός και μόνον ότι
συναντούμε τη λέξη «ιατρός» στις
πινακίδες της γραμμικής Β της
Κνωσού, αλλά και σε αυτές των
Μυκηνών και της Πύλου, μαρτυρά
ότι το θεραπευτικό έργο, ο ρόλος
του ιατρού και ο θεσμός του στο
κρητο – μινωικο – μυκηναϊκό,
τουλάχιστον, περιβάλλον της
εποχής ήταν οργανωμένο, αποδεκτό
και εν λειτουργία.
112ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

12. Μινωική Κρήτη
Στη μινωική Κρήτη,
λεπτομέρειες της καθημερινής
ζωής ρυθμίζονταν από κανόνες
υγιεινής.
Αξιοζήλευτες είναι οι γνώσεις των
αρχαίων Κρητών σχετικά με την
ιαματική σημασία των μεταλλικών
νερών! Τα νερά αυτά διοχετεύονταν
σε ειδικούς καταιονιστήρες. Και
αυτούς τους συναντούμε όχι μόνο στα
λουτρά των ανακτόρων, αλλά και στα
δημόσια λουτρά!
Φυτά που γνώριζαν και
χρησιμοποιούσαν οι μινωίτες
ιατροί είναι η μέντα, το αψέντι,
το σουσάμι, ο κρόκος, το
ασπλήνιο, ο δαύκος, το δίκταμο,
κ.ά. επίσης, οι μινωίτες
καλλιεργούσαν σε μεγάλη
έκταση και έκαναν και εξαγωγή,
λειχηνοειδή φυτά αλλά και
πεπόνια, κρίνα, λευκές
νυμφαίες, χρυσάνθεμα, κ.ά.
Επίσης, αναφέρεται και η χρήση
κάποιων φυτών που σήμερα μας
είναι άγνωστα ή δεν έχουν
ταυτοποιηθεί ακόμη, όπως το
«κίτρινο φίδι», από το οποίο
χρησιμοποιούσαν το φλοιό.
122ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

13. Μυκηναϊκός κόσμος
Για την Ιατρική του
Μυκηναϊκού κόσμου υπάρχουν
γραπτές μαρτυρίες, πινακίδες
με τη γραμμική γραφή Β, απ’
όπου διαφαίνεται η επίδραση
της κρητικής Ιατρικής στην
κοινωνία των Μυκηνών, που οι
κάτοικοί τους, εξαίρετοι
αγρότες, μπορούσαν να
καλλιεργούν και να
χρησιμοποιούν τα ιαματικά
φυτά.
Τα φάρμακα που υιοθέτησαν οι
Μυκηναίοι από τους Κρήτες
παρασκευάζονταν από τα
επιδέξια χέρια των ιερέων με
μία προχωρημένη τεχνική.
Συναντώνται αφεψήματα, ποτά
και ιατρικά έλαια, τα οποία,
αφού πρώτα εξάγονταν από
την πρώτη τους ύλη με ειδικά
χειροκίνητα πιεστήρια, στη
συνέχεια, αναμιγνύονταν με
χυμούς φρούτων, φοινικίτη
οίνο, μέλι ή νερό. Τα έλη και οι
πληγές θεραπεύονταν με
έμπλαστρα με βάση τους
χουρμάδες, το γάλα της
συκομουριάς και διάφορα
φυτικά εκχυλίσματα. 132ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

14.  Στην αρχαία ελληνική σκέψη, η
Ιατρική ποτέ δεν διαχωρίστηκε
από τις άλλες φυσικές επιστήμες ή
από τη φιλοσοφία, ενώ ταυτόχρονα
διατήρησε και το θρησκευτικό –
μαγικό στοιχείο.
 Καθώς η επιστημονική σκέψη
ωριμάζει και ανεξαρτητοποιείται
από τη μυθολογία, οι ιατροί της
εποχής αρχίζουν να εξελίσσουν
καθαρά επιστημονικές τεχνικές
 Αλκμάων: εκτελούσε χειρουργικές
επεμβάσεις στον οφθαλμό και
ανακάλυψε τις οδούς σύνδεσης των
αισθητηρίων οργάνων με τον
εγκέφαλο. 142ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

15. Ο Ιπποκράτης
γεννήθηκε στο νησί
της Κω το 460 π.Χ.
και έζησε ως το 377
π.Χ. , μία εποχή που
χαρακτηρίζεται ως «Η
χρυσή εποχή της
Ιατρικής» .
Ο Ιπποκράτης θεωρείται ως «ο
πατέρας της Ιατρικής».
Εισήγαγε για πρώτη φορά την
ιατρική επιστημονική σκέψη.
Είναι ο σημαντικότερος ιατρός
του αρχαίου κόσμου και ο
θεμελιωτής της επιστήμης της
Ιατρικής.
Ήταν πρωτοπόρος στη
συστηματική ιατρική έρευνα και
στην έρευνα για επιστημονικές
θεραπείες, δίνοντας μεγάλη
σημασία στην πρόληψη.
152ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

16.  Για πρώτη φορά αντιμετώπισε το ανθρώπινο σώμα ως
οργανισμό και αυτή η αρχή θα καθορίσει τη μελλοντική
πορεία της αρχαίας, αλλά και της νεότερης Ιατρικής. Η
ιπποκρατική Ιατρική είναι η πρώτη που για την εξήγηση
επιμέρους ασθενειών δέχθηκε μόνο φυσικά αίτια.
Επίσης, είναι η πρώτη που έδωσε ιδιαίτερη σημασία στην
παρατήρηση, δηλαδή στην επισκόπηση, την ακρόαση και
την ψηλάφηση που καθιέρωσε τους τρόπους εξετάσεως
που χρησιμοποιεί και η σημερινή σύγχρονη Ιατρική για τη
διάγνωση. Επιπλέον, πρώτη φορά ερμήνευσε σωστά τη
σημασία της δίαιτας με την έννοια της διατροφής.
162ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

17.  Ο Ιπποκράτης:
 Δίνει οδηγίες για ανάταξη οστών
 Αναμένει τη συγκόλληση των οστών μετά
από 30 περίπου ημέρες
 Αποστειρώνει τα ράμματα με καυτό λάδι
 Καθαρίζει τα δόντια από την τερηδόνα
 Εκτελεί κρανιοτομές
 Περιέγραψε τα συμπτώματα πολλών
χρονίων ασθενειών
 «Κάλλιον τό προλαμβάνειν παρά τό
θεραπεύειν».
 Θέτει τα θεμέλια της Ομοιοπαθητικής
 Κατασκευάζει ιατρικά εργαλεία
172ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

18. Η προσφορά της
Ιπποκρατικής Ιατρικής
στην παγκόσμια Ιατρική
επιστήμη είναι
ανεκτίμητη. Το
περιεχόμενό της είναι
ταυτόχρονα ιστορικό και
φιλοσοφικό,
ανθρωπιστικό και
μεθοδολογικό.
Η ιπποκρατική μέθοδος
απάλλαξε την ιατρική από τις
λαϊκές αντιλήψεις και απέρριψε
τη δοξασία πως η προέλευση των
νόσων είναι θεϊκή και μαγική.
Γνωρίζει το διαχωρισμό μεταξύ
φλεβών και αρτηριών, γνωρίζει τα
νεύρα, τους μύες, τους τένοντες, την
καρδιά, τις καρδιακές κοιλότητες και
τις πνευμονικές αρτηρίες.
Ο Ιπποκράτης έγραψε και
τον περίφημο όρκο στον
οποίον ακόμα και σήμερα
ορκίζονται οι απόφοιτοι
όλων των ιατρικών
σχολών του πλανήτη.
182ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

19.  Άλλοι σπουδαίοι
ιατροί:
 Φιλόλαος από τον
Κρότωνα
 Αριστοτέλης
 Ηρόφιλος από τη
Χαλκηδόνα
 Ερασίστρατος από
την Κέα
192ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

20.  Κλαύδιος Γαληνός
 Ιδρυτής της πειραματικής
φυσιολογίας και της περιγραφικής
ανατομίας
 Πίστευε ότι η καλή υγεία ήταν
αποτέλεσμα της ισορροπίας των 4
χυμών του σώματος: του αίματος, της
χολής, της μαύρης χολής και του
φλέγματος. Κάθε διαταραχή στην
ισορροπία αυτή ή η κακή ανάμειξη
των χυμών οδηγεί στην ασθένεια
 Στην ανατομία πρώτος, αιώνες πριν
τον Κάρολο Δαρβίνο, ανακάλυψε την
ομοιότητα μεταξύ ανθρώπου και
πίθηκου!!!
202ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

21.  Ο Γαληνός
 Μελέτησε την ανατομία της μήτρας,
τις οφθαλμοπάθειες και την κίνηση
του θώρακα και των πνευμόνων κατά
την αναπνοή.
 Περιέγραψε το ήπαρ και τις βαλβίδες
της καρδιάς!
 Ξεχώρισε τις αρτηρίες από τις φλέβες
και είπε ότι στις πρώτες κυκλοφορεί
το καθαρό αίμα.
 ανέφερε ότι το περισσότερο αίμα
βρίσκεται στην αορτή.
 Μίλησε και για την κίνηση των μυών
 Ασχολήθηκε και με την δίαιτα, έκανε
εγχειρήσεις και παρασκεύασε πολλά
φάρμακα
212ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

22.  Διοσκουρίδης ο Πεδάνιος
 Κατέγραψε περισσότερες
από 1000 φαρμακευτικές
ουσίες, η πλειονότητα των
οποίων προερχόταν από
φυτά. Περιέγραψε επίσης
ουσίες που σήμερα είναι
γνωστές ως αντισηπτικά,
αντιφλεγμονώδη ή
αντισυλληπτικά.
222ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

23.  Πολλά από τα στοιχεία των ειδωλολατρικών
θρησκειών του παρελθόντος επιβίωσαν στο πέρασμα
των χρόνων και των αιώνων, ξεπερνώντας ακόμη
και τα εμπόδια των μονοθεϊστικών θρησκειών όπως
ο Χριστιανισμός που τα καταδικάζουν. Τα
χρησιμοποιούμενα μαγικά μέσα είναι αναμειγμένα με
στοιχεία της Χριστιανικής θρησκείας, όπως τούτο
αποδεικνύεται από ορισμένα ξόρκια (επωδές), ή
μπορεί ακόμη να είναι καθαρά χριστιανικές ευχές με
επένδυση μυστηριακών ενεργειών και συμβόλων.
232ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

24.  Μία από τις γνωστότερες
δοξασίες που έχει αντέξει
στα χρόνια και την
επιστήμη είναι το
ξεμάτιασμα.
 Ως αποτρεπτικά της
βασκανίας θεωρούνται το
σκόρδο, το φυλαχτό από
χώμα παρμένο από το άγιο
βήμα της εκκλησίας, το
κεφάλι οχιάς που
σκοτώθηκε την
πρωτομαγιά, το χαϊμαλί
από μπλε χάντρες κ. ά.
242ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

25. Αρκετά γνωστή είναι επίσης η
χρήση διαφόρων ορυκτών
κρυστάλλων για τη θεραπεία ή
την ανακούφιση από ενοχλήσεις
και ασθένειες. Γνωστά ορυκτά
αναλαμβάνουν «θεραπευτική»
δράση!
Φεγγαρόπετρα
Αμέθυστος
Μάτι τίγρη
Αχάτης
Κορνεόλη
Τουρμαλίνη
Ροζ
χαλαζίας
252ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

26.  Εκείνο που σήμερα η Ιατρική Επιστήμη προσπαθεί
να το επιτύχει με το τεράστιο συγκρότημα της
Οργανικής και της Ανόργανης Χημείας, οι παλαιοί το
κατόρθωναν με ένα απλό αφέψημα ενός φυτού, που
σε άλλη περίπτωση το χρησιμοποιούσαν ως τροφή!
 Η ελληνική παράδοση και η ελληνική λαογραφία
έχουν καταφέρει να διασώσουν τις συνταγές των
γιαγιάδων μας και τα βότανα αυτά αποδεικνύοντας
πολλές φορές θαυματουργά. Κάθε περιοχή έχει τα
δικά της βοτάνια και τα δικά της γιατρικά.
262ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

27.  Τα αρωματικά φυτά και
βότανα είχαν μια ιδιαίτερη
θέση στους ανθρώπους
όλων των λαών και όλων
των εποχών.
 Πάντα θεωρήθηκαν ως
γενναιοδωρία της μητέρας
Φύσης αλλά και έκφραση
της ομορφιάς.
 Μας προσφέρουν τροφή,
οξυγόνο, άρωμα, ομορφιά
και γενικότερα υγεία.
272ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

28.  «Η παρατήρηση της χλωρίδας
της Ελλάδας δημιουργεί ένα
κοσμικό, θρησκευτικό
συναίσθημα, που σε
συγκλονίζει, σε οδηγεί στην
ποίηση, στο συμβολισμό, στην
αλληγορία, άρα στο φόβο των
ελληνικών μύθων».
 Τα λόγια αυτά ανήκουν στον
Albert Einstein. Πρόκειται για
την αντίδραση μιας ιδιοφυΐας
όταν ήλθε σε επαφή με τον
πλούτο των φυτών της
Ελλάδας. Στη συνέχεια
παραθέτουμε κάποια από αυτά
τα βότανα και τις χρήσεις τους.
282ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

29. Βότανα της ελληνικής
χλωρίδας
Λινάρι
Δενδρολίβανο
Λεβάντα
Βάλσαμο
Φασκόμηλο
Δίκταμνος
Δρακοντιά
292ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

30. Θρούμπι
Λαδανιά
Αχιλλεία
Αγριμόνιο
Μαλοτήρας
Χαμομήλι Τίλιο
Βασιλικός
302ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

31. Αγριομάρουλο
Μαντζουράνα
Φλισκούνι
Βαλεριάνα
Θυμάρι
Καλέντουλα
Αλόη
Τσουκνίδα
312ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

32. Κεραλοιφή: Από
μέλι και
ελαιόλαδο!
Βασική συνταγή για να
φτιάξουμε κεραλοιφή:
 1 μέρος αγνό κερί
μέλισσας
 5 μέρη ελαιόλαδο
 Λίγη μαστίχα
κοπανισμένη
322ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

33.  Η ελληνική ασπιρίνη είναι πλέον
γεγονός και αποτελεί παγκόσμια
πατέντα με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας.
 Πρόκειται για μία μαγική κάψουλα
που αποτελείται αποκλειστικά από
τρία είδη κρητικών βοτάνων
διαλυμένων σε ελαιόλαδο!
 Για την παρασκευή του
αναλγητικού θα συνεργαστούν οι
Πανεπιστημιακές Σχολές Ιατρικής
και Βιολογίας Κρήτης, τα μέλη της
Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών
Ρεθύμνου καθώς και γνωστή
ελληνική φαρμακοβιομηχανία, ενώ
η τιμή της δε θα ξεπερνάει το 1€!
332ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας

34. Σας ευχαριστούμε πολύ!
342ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας