1. Evidentimi I problemeve te
shoqerive te Rumanise, Turqise,
Bullgarise
*Ballkani ne periudhen
mes dy lufterave
Punoi:Kancelari AurorA Durres
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8. Diktatura monarkike në Rumani
Rumania ishte gjithashtu një nga shtetet fituese të Luftës së Parë Botërore
gjë e cila u shpërblye më së miri në Konferencën e Paqes në Paris, sepse u
bashkua me Aleatët. Në vitin 1878 Rumania shpalli pavarësinë, por
shumica e mirë e rumunëve mbeti jashtë shtetit të ri, veçanërisht ata të
Transilvanisë.
Pas shpërblimit nga Konferenca e Parisit, mori Transilvaninë, Bukovinën,
një pjesë të Banatit nga Austro-Hungaria dhe Besarabinë nga Rusia. Kështu
Rumania dyfishoi sipërfaqen dhe numrin e popullsisë, duke përfituar troje
të gjera e të pasura, toka bujqësore, zona industriale, burime natyrore,
etj.
Por politikanët e këtij vendi pas periudhës së luftës dështuan në
qeverisjen e tyre pasi nuk arritën të kuptonin se në duart e tyre ishte një
shtet krejtësisht i ri me një numër i madh minoritetesh dhe jo Rumania e
vjetër.
Mbreti Ferdinandi I i derës së Hohenzollern-Sigmaringen, përshtati një
kushtetutë tejet dritëshkurtër siç ishte edhe vetë monarku. Kjo
kushtetutë nxiti përpjekjet e nacionaliste, politike dhe ekonomike në
periudhën mes dy luftërave.
9. Në vitin 1927 mbreti si dhe arkitekti i kësaj kushtetute, Ion Bratianu,
vdiqën dhe vëmendja u përqendrua te i biri i Ferdinandit, Carol-i i II si i
vetmi që mund ta shpëtonte Rumaninë.
“Por Carol-i ishte një zgjedhje e pafat. Veprimet që ai ndërmori e bënë
diktator, madje e damkosën keqazi”.
Historia tregoi se ai ishte një njeri mendjelehtë dhe qejfli, i cili e kalonte
pjesën më të madhe të kohës me të dashurën e vet Madam Lupescu-n, dhe
i dhënë pas makinave e gjuetisë.
Ai shpërdoroi popullaritetin e tij, benefitet që Rumania fitoi nga Traktati i
Paqes në Paris më 1919. Pas arratisjes së tij ai u zëvendësua nga i biri
Mihai. Por edhe ky i fundit nuk e pati shumë të gjatë, pasi i shtyrë nga
komunistët në vitin 1947 u detyrua të abdikonte nga froni. Ai u kthye në
vend pas rënies së komunizmit njësoj si Leka i Shqipërisë, duke mbetur
një ambasador aktiv dhe elokuent i Rumanisë.
10.
11. Diktaturamonarkikenë Bullgari
Bullgariaishtei vetmi vend i BallkanitqënëLuftëneParëBotëroreishterreshtuarme palënhumbëse.Traktatii
Neuilly-sëedetyroiBullgarinëtënxirrteduarshnjë pjesëtëthesaritdhetëterritoreve.Kundërmë erëndaishte
humbjaeTrakësdhedaljesnëdetin Egje. MbretiFerdinandI ngaderae Saxe-Coburgëveme ambiciete tij të
pakontrollueshmee kishtefuturBullgarinënëdyluftërashkatërruesebrendadyvjetëve. Përkëtëaiu shtytë
abdikonte.
Nëperiudhënmes dyluftëravebotëroreBullgariaupasuangangjarjetëstuhishmedhekështu u bëvendi i parënë
Ballkankuu vendos regjimi radikalagrardheeparaqëpërjetoinjë grushtshtetitëpërgjakshëm kupasoimevrasjen
makabredhe gjymtimin ekryeministrit.Përvitetëtërapatinjërepresion,terrorizëmdhenacionalizëmradikal.
KështuBorisii III nëvitin 1919zëvendësoi tëatinFerdinandin.Ai u përballme sfidëne tij tëparë,atëtëshpëtimittë
fronitnga kryeministriagrarAleksandërStambulinski,republikani përbetuar.
“Borisii mërzitshëm,shkarkoiStambulinski-ndhepërmesintrigave, pasnjë tjetërgrushtshteti aikrijoi njëgjysmë-
diktaturë”.Ai vdiqnëmënyrëmisteriozenëvitin 1943misterii cili nukështëzbuluaredhe sot.Vendin etij ezurii
biri Simeoni.Porashtusi Mihai në Rumanikomunistëtedetyruan(shtrënguan)tëabdikontengafroni.Ai ukthye
nëBullgari nëvitin 2001kupatinjëkarrierëtësuksesshmepolitikesi kryeministëri vendit nga 2001– 2005.
12. Turqia dhe diktatura e Ataturkut
Edhe pse Turqia “fizikisht” nuk është pjesë e Ballkanit, por
periudha mes dy luftërave botërore pati ngjashmëri me vendet e
tjera të gadishullit. Mustafa Qemal Ataturku i shkon për shtat
modelit të njeriut të fortë të Ballkanit si në dukje ashtu edhe
në përmbajtje.
Ataturku i lindur në Ballkan bëri emër po në këto vise gjatë
luftës së parë botërore. Kur erdhi në pushtet ai u bashkua me
Antantën Ballkanike me 1931. Për rrjedhojë u përfshi dhe u
ballafaqua me shumë probleme që pllakosën bashkëkohësit e tij
ballkanikë.
“Objektivi i tij ishte më shumë se modernizimi, ai shpresonte të
mbërrinte në modernitet. Disa prej burrave të fortë të Ballkanit
në periudhën mes dy luftërave i kufizonin reformat e tyre për
modernizimin thjeshtë duke përshtatur modernizimin dhe
teknologjinë perëndimore.
Ataturku kërkonte ndryshime sa më të gjera dhe më të thella duke
shpresuar të institucionalizonte modernitetin- pranimin e
idealeve perëndimore”.
Përpjekja e Ataturkut për reformën zgjedhore ishte një dështim i
plotë, e cila konsistonte në heqjen dorë nga shkrimi Osman
Arabo-Persian duke favorizuar alfabetin latin. Por kjo shndërroi
mbarë vendin në analfabetizëm.
