ΤΟΜΕΑΣ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΕΠΑΛ / ΤΑΞΗ Γ΄ / ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΓΡΑΦΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΕΚΤΥΠΩΣΕΩΝ ΚΕΦ.3 - Η ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ

1. Αντιγόνη Σαράφη
Γραφίστας - Εκπ/κός Γραφικών Τεχνών
ΜΑΘΗΜΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΕΚΤΥΠΩΣΕΩΝ
ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΓΡΑΦΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ (ΕΠΑΛ)

2. Με τον όρο εκτύπωση…
 …εννοούμε τη διαδικασία αποτύπωσης των στοιχείων
που περιλαμβάνει η εκτυπωτική πλάκα σε κατάλληλο
υπόστρωμα για την παραγωγή όμοιων αντιτύπων
Απαραίτητα για την εκτύπωση:
 Εκτυπωτική πλάκα (επίπεδη ή κυλινδρική)
 Εκτυπωτικό υπόστρωμα (επιφάνεια εκτύπωσης)
 Θέμα εκτύπωσης (προσαρμοσμένο στην εκτυπωτική πλάκα)
 Μελάνι (για τη μελάνωση της εκτυπωτικής πλάκας)
 Εφαρμογή πίεσης (της εκτυπωτικής πλάκας στο υπόστρωμα)
2

3. Γενικές κατηγορίες εκτυπώσεων
 Υψιτυπία, όπου το θέμα που θα τυπωθεί είναι ανάγλυφο-
εξώγλυφο, δηλαδή προεξέχει από την εκτυπωτική πλάκα,
π.χ. Τυπογραφία και Φλεξογραφία
 Επιπεδοτυπία, όπου το θέμα που θα τυπωθεί είναι στο ίδιο
επίπεδο με την εκτυπωτική πλάκα, π.χ. Λιθογραφία και
Λιθογραφία-Offset
 Βαθυτυπία, όπου το θέμα που θα τυπωθεί είναι εσώγλυφα
χαραγμένο στην εκτυπωτική πλάκα, π.χ. Χαλκογραφία και
Βαθυτυπία
 Μεταξοτυπία, όπου το θέμα που θα τυπωθεί είναι διαπερατό
από το μελάνι μέσω γάζας (διάτρητο πρότυπο)
3

4. Με τον όρο Αναγλυφοτυπία – Υψιτυπία
αναφερόμαστε…
 …στις μεθόδους εκτύπωσης στις οποίες η
εκτυπωτική πλάκα που χρησιμοποιείται είναι
ανάγλυφη - εξώφλυφη
4

5. Τυπογραφία είναι μια μέθοδος εκτύπωσης…
 …που χρησιμοποιεί ανάγλυφες μεταλλικές πλάκες,
επίπεδες ή κυλινδρικές, στις οποίες το θέμα που θα
εκτυπωθεί προεξέχει (εξώγλυφο)
 …κατάλληλης για εργασίες μικρών διαστάσεων και
λίγων χρωμάτων, όπως επαγγελματικές κάρτες,
επιστολόχαρτα, φάκελοι, προσκλητήρια γάμων,
βαπτίσεων, διαφόρων εκδηλώσεων, καλλιτεχνικά
βιβλία, τοπικές εφημερίδες, κ.λπ.
5

6. Τυπογραφία
6

7. Το τυπογραφικό στοιχείο
Οφθαλμός στοιχείου
Σώμα στοιχείου
Οδηγός στοιχειοθεσίας
Ύψος στοιχείου
Μέγεθος γραμματοσειράς
7

8. Το τυπογραφικό στοιχείο
 Τα παραδοσιακά μεταλλικά στοιχεία
κατασκευάζονται από κράμα μετάλλων:
 Μόλυβδο 78%
 Κασσίτερο 14-18%
 Αντιμόνιο 4-8%
 Τα καλούπια κατασκευάζονται από χαλκό
8

9. Κατασκευή μεταλλικού στοιχείου
9

10. Κατασκευή μεταλλικού στοιχείου 1/2
10
1. Εγχάραξη
αντεστραμμένου
γράμματος σε
ατσάλινη ράβδο
2. Δημιουργία
αρχικής μήτρας με
πίεση της ράβδου
σε πιο μαλακό
μέταλλο
3. Λιμάρισμα
μήτρας για
εξαφάνιση
ανομοιομορφιών

11. Κατασκευή μεταλλικού στοιχείου 2/2
11
4. Τοποθέτηση ειδικού
καλουπιού πάνω στη
μήτρα και έκχυση
κράματος μολύβδου
5. Στερεοποίηση
μεταλλικού στοιχείου,
έτοιμου για χρήση

12. Το μετρικό σύστημα της τυπογραφίας
 Η στιγμή είναι η βασική μονάδα μέτρησης της
τυπογραφίας
 Στιγμή ή pt ή ΄ π.χ. 12 στιγμές ή 12 pt ή 12΄
 1΄ = 0,351 χιλιοστά στην Ευρώπη = 0,376 χιλιοστά στη
Αμερική
 Πολλαπλάσιο στιγμής: το τετράγωνο = 12 στιγμές
 Μισό τετράγωνο = ;
 1 τετράγωνο = 1 pica Άγγλων = 1 cicero Γάλλων
 Με τη στιγμή ο τυπογράφος μετρά το μήκος της αράδας,
την απόσταση των στίχων, την απόσταση των στηλών
12

13. Στοιχειοθεσία…
 …είναι η διαδικασία ταξινόμησης των γραμμάτων σε
λέξεις και προτάσεις, προκειμένου να συντεθεί ένα
ολοκληρωμένο κείμενο.
13

14.  Κάσες: ειδικά συρτάρια όπου ταξινομούνται τα μεταλλικά
στοιχεία
Στοιχειοθεσία με το χέρι
14

15.  Στοιχειοθήκες: οι θήκες στις οποίες είναι χωρισμένη η
κάσα, τόσες σε αριθμό, όσα στοιχεία περιέχει η
γραμματοσειρά (γράμματα, αριθμοί, σημεία στίξης, κ.λπ.)
Στοιχειοθεσία με το χέρι
15

16.  Συνθετήριο: ειδικός μεταλλικός κανόνας όπου
στοιχειοθετούνται αρχικά οι αράδες.
Στοιχειοθεσία με το χέρι
16

17.  Διαστήματα: τα μεταλλικά παραλληλεπίπεδα χωρίς
οφθαλμό που χωρίζουν τις λέξεις
 Διάστιχο: μεταλλική λάμα που τοποθετείται μεταξύ των
αράδων, για το διαχωρισμό τους
Στοιχειοθεσία με το χέρι
17

18.  Σελιδοθέτης: ξύλινη ή μεταλλική πλάκα που χρησιμεύει για
την ανάπτυξη των σελίδων
Στοιχειοθεσία με το χέρι
18

19.  Κλισέ: ανάγλυφες μεταλλικές πλάκες με σχέδιο ή εικόνα
Στοιχειοθεσία με το χέρι
19

20.  Πιεστήριο δοκιμών: εκεί μεταφέρεται η τυπογραφική
φόρμα, αφού δένεται σφικτά με σπάγκο για δοκιμαστική
εκτύπωση (δοκίμιο) αλλαγές, διορθώσεις
 Τυπογραφικό πιεστήριο: εκεί γίνεται η τελική εκτύπωση
Στοιχειοθεσία με το χέρι
20
ΒΙΝΤΕΟ
Στοιχειοθεσία με το χέρι και εκτύπωση
(Letterpress Printing)
Στοιχειοθεσία με το χέρι και εκτύπωση
(Fall of Autumn Filmstrip_ Letterpress
Printing)

21. Το τυπογραφικό στοιχείο
21

22. Μήτρες μεταλλικών στοιχείων
22

23. Προετοιμασία για εκτύπωση
23

24. Στοιχεία και κλισέ δεμένα σε σελίδες
Έλεγχος πριν την εκτύπωση
24

25. Εκτύπωση τυπογραφίας
25

26. Χαρακτηριστική εκτύπωση τυπογραφίας
26

27. Μηχανική στοιχειοθεσία - Η λινοτυπία
Line + Type = Linotype ή Λινοτυπία (1886)
Χαρακτηριστικό λινοτυπίας
Χύτευση ολόκληρων αράδων
27

28. Η λινοτυπική αράδα
28

29. Η λινοτυπική μηχανή αποτελείται από…
 Πληκτρολόγιο, για την πληκτρολόγηση του κειμένου
 Χυτήριο, όπου χυτεύονται τα καλούπια των μεταλλικών
στοιχείων
 Καλούπια – μήτρες στοιχείων
 Μαγκαζίνα, όπου βρίσκονται οι μήτρες
 Κανάλια – οδηγοί, ένας για κάθε στοιχείο, που οδηγούν τη
μήτρα να πέσει από το μαγκαζίνο στο συνθετήριο
29

30. Η λινοτυπική μηχανή
30
Πληκτρολόγιο
Καλούπια - μήτρες στοιχείων
Μαγκαζίνο
Χυτήριο
Συνθετήριο

31. Μήτρες λινοτυπίας
31

32. Μειονεκτήματα λινοτυπίας
 Σε περίπτωση λάθους γινόταν πληκτρολόγηση και
επαναχύτευση των αράδων
 Κατά τη χύτευση των στοιχείων προέκυπταν γρέζια –
προεξοχές που δημιουργούσαν ακαλαίσθητη εκτύπωση
 Ανθυγιεινές συνθήκες εργασίας του λινοτύπη λόγω των
υψηλών θερμοκρασιών και αναθυμιάσεων κατά τη χύτευση
των μετάλλων
32

33. Μηχανική στοιχειοθεσία - Η μονοτυπία
Monotype ή Μονοτυπία (1897)
Χαρακτηριστικό μονοτυπίας
Χύτευση μεμονωμένων στοιχείων
33

34. Η μονοτυπική μηχανή αποτελείται από:
Το πληκτρολόγιο
Το χυτήριο
 Πληκτρολόγιο:
 Ειδική χάρτινη ταινία σε ρολό, όπου κάθε χτύπημα
πλήκτρου αντιστοιχούσε σε ένα στοιχείο και σε ένα
συγκεκριμένο αριθμό από τρύπες
 Σύστημα πεπιεσμένου αέρα για το τρύπημα της ταινίας
 Χυτήριο:
 Σύστημα πεπιεσμένου αέρα για την αποκωδικοποίηση της
χάρτινης ταινίας (μετακίνηση μήτρας για κάθε γράμμα και
ξεχωριστή χύτευση για κάθε στοιχείο)
Ξεχωριστά και ανεξάρτητα
μεταξύ τους
34

35. Πλεονεκτήματα μονοτυπίας
 Σε περίπτωση λάθους γινόταν διόρθωση με το χέρι και
ΟΧΙ επαναχύτευση των αράδων
 Ελάττωση χρόνου στοιχειοθεσίας στο μισό
 Υγιεινές συνθήκες εργασίας του λινοτύπη επειδή το
πληκτρολόγιο και το χυτήριο ήταν ανεξάρτητα
35

36. Η μονοτυπική μηχανή
36
Χάρτινη ταινία
σε ρολό
(διάτρητη)
1) Πληκτρολόγιο 2) Χυτήριο

37. Η μονοτυπική μηχανή
37

38. Η μονοτυπία
38

39. Τα κλισέ
 Κλισέ είναι ανάγλυφες πλάκες από μέταλλο ή πλαστικό με
προεξέχουσες παραστάσεις σχεδίων, εικόνων, λογότυπων,
κειμένου κ.λπ.
 Στοιχειοθετούνται μαζί με τα τυπογραφικά στοιχεία και
δένονται σε μια ενιαία τυπογραφική φόρμα (εκτυπωτική
πλάκα) η οποία προορίζεται για εκτύπωση.
 Κατασκευάζονται από κράματα μετάλλων ή από διάφορα
είδη πλαστικών
39

40. Κλισέ κειμένου και κλισέ εικόνας
40

41. Παραγωγή κλισέ κειμένου (1/3)
 Φωτογράφηση και μετατροπή του θέματος σε αρνητικό
φιλμ (σε ειδική μηχανή φωτογράφησης).
Φιλμ είναι μια πλαστική διαφάνεια καλυμμένη από τη
μία της πλευρά με φωτοευαίσθητο υλικό.
Αρνητικό λέγεται το θέμα του οποίου τα λευκά μέρη
έχουν μετατραπεί σε σκούρα και τα σκούρα σε λευκά
Θετικό Αρνητικό
Λευκά μέρη αρνητικού
Μέρη διαπερατά από το φως
(αυτά πρόκειται να τυπωθούν)
Θέμα
(σκούρα μέρη)
41

42. Παραγωγή κλισέ κειμένου (2/3)
 Έκθεση του αρνητικού στο φως. Το φιλμ τοποθετείται σε
υλικό με φωτοευαίσθητη επίστρωση και φωτίζεται
 Εμφάνιση του φωτοευαίσθητου υλικού. Τα σημεία του
υλικού που δέχθηκαν φως (το θέμα μας – λευκά στο
αρνητικό) σταθεροποιούνται και τα σημεία που
προστατεύτηκαν οξειδώνονται (με νερό), διαβρώνονται και
απομακρύνονται
Αρνητικό
Τα σημεία
που δέχθηκαν φως (λευκά)
Τα σημεία
που προστατεύτηκαν
από το φως (σκούρα)
42

43. Παραγωγή κλισέ κειμένου (3/3)
 Αποτέλεσμα: Τα σημεία που δέχτηκαν φως προεξέχουν και
είναι αυτά που θα δεχτούν μελάνη
 Το κλισέ, αφού ξαναφωτιστεί για μεγαλύτερη
σταθεροποίηση, είναι έτοιμο για εκτύπωση
Ανάγλυφο κλισέ
43

44. Κλισέ εικόνας
 Κατασκευάζεται όπως και το κλισέ κειμένου με τη διαφορά
ότι στην εκφώτιση του φιλμ, μεταξύ του θέματος και του
φιλμ παρεμβάλλεται πλέγμα ράστερ, για την απόδοση των
τόνων μεταξύ λευκού και μαύρου.
44

45. Κλισέ εικόνας - ράστερ
 Όταν η εικόνα έχει τονικές διαβαθμίσεις στην εκφώτιση του
φιλμ μεσολαβεί το ράστερ
 Ράστερ είναι ένα φιλμ (διαφάνεια) που έχει σε όλη την
έκτασή του κουκίδες ίδιου μεγέθους με ισαπέχοντα κέντρα.
45

46. Κλισέ εικόνας - ράστερ
 Το ράστερ επινοήθηκε για να μετατρέψει ένα τονικό
θέμα σε μικρές γραμμικές κουκκίδες που να μη γίνονται
αντιληπτές από το μάτι, ώστε να δίνουν την
ψευδαίσθηση των τόνων
 Στο αρνητικό φιλμ που παράγεται μετά την εκφώτιση, οι
σκούροι τόνοι αντιστοιχούν σε κουκίδες μικρής έκτασης
και οι ανοικτοί τόνοι σε κουκίδες μεγάλης έκτασης.
 Οι κουκκίδες αυτές (στο τελικό κλισέ) είναι που δέχονται
τη μελάνη και τη μεταφέρουν στο εκτυπωτικό
υπόστρωμα
46

47. Τι είναι το ράστερ
47
Πρωτότυπη τονική εικόνα
(Φωτογραφία με τονικές
διαβαθμίσεις μεταξύ μαύρου
και λευκού, δηλαδή με:
Μαύρο – Λευκό – Γκρι)
Λεπτομέρεια της εικόνας αφού
εκτυπώθηκε στο τυπογραφείο
(Απόδοση τόνων με κουκίδες
διαφορετικών μεγεθών με:
Μαύρο & Λευκό (ΌΧΙ ΓΚΡΙ)
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΥΠΩΜΕΝΗ ΜΕ ΡΑΣΤΕΡ:
ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΝΙΚΩΝ ΔΙΑΒΑΘΜΙΣΕΩΝ
ΠΡΩΤΟΤΥΠΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ:
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΤΟΝΙΚΕΣ ΔΙΑΒΑΘΜΙΣΕΙΣ
Εκτύπωση
εικόνας με
ΜΑΥΡΟ
ΜΕΛΑΝΙ

48. Τι είναι το ράστερ
48
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΥΠΩΜΕΝΗ ΜΕ
ΡΑΣΤΕΡ:
ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΝΙΚΩΝ
ΔΙΑΒΑΘΜΙΣΕΩΝ
Στα ανοικτά (φωτεινά) σημεία οι
κουκίδες είναι μικρές
Στα σκούρα (σκοτεινά) σημεία οι
κουκίδες είναι μεγάλες

49. Τι είναι το ράστερ
49
 Όταν μια εικόνα έχει τονικές διαβαθμίσεις, τότε στην εκφώτιση του
φιλμ, μεταξύ εικόνας και φιλμ μεσολαβεί το πλέγμα ράστερ
Πλέγμα ράστερ: είναι μια λεπτή επιφάνεια από γυαλί ή
πολυεστέρα, η οποία μεσολαβεί μεταξύ του φωτός που
ανακλάται από τις περιοχές της εικόνας και του φιλμ κατά τη
φωτοαναπαραγωγή τονικών εικόνων.

50. Ράστερ
50

51. Ράστερ
51

52. Η τυπογραφική εκτύπωση
 Σύστημα μελάνωσης. Αποτελείται από τη σκάφη μελάνης
(μελανείο) και κυλίνδρους μελάνωσης που μεταφέρουν τη
μελάνη από τη σκάφη στην εκτυπωτική πλάκα
 Πατάρι εισαγωγής φύλλων χαρτιού.
 Τροφοδοσία χαρτιού (από το πατάρι εισαγωγής)
 Φυλλομεταφορικό σύστημα (προώθηση χαρτιών στη θέση
εκτύπωσης)
 Σύστημα πίεσης (του χαρτιού στην εκτυπωτική πλάκα)
 Πατάρι εξαγωγής φύλλων χαρτιού.
52

53. Κατηγορίες τυπογραφικών πιεστηρίων
 Όρθιο τυπογραφικό πιεστήριο (ή πιεστήριο δύο πλακών)
Η εκτυπωτική πλάκα και η πλάκα πίεσης βρίσκονται στο
ίδιο κάθετο επίπεδο.
53
Εκτύπωση με πίεση επιπέδου σε επίπεδη πλάκα

54. Κατηγορίες τυπογραφικών πιεστηρίων
 Επίπεδο τυπογραφικό πιεστήριο
Η εκτυπωτική πλάκα βρίσκεται στο οριζόντιο επίπεδο και η
πίεση ασκείται από τον κύλινδρο πίεσης.
54
Εκτύπωση με πίεση κυλίνδρου σε επίπεδη πλάκα

55. Κατηγορίες τυπογραφικών πιεστηρίων
 Περιστροφικό τυπογραφικό πιεστήριο (ή πιεστήριο δύο
κυλίνδρων)
 Το στερεότυπο: ο εκτυπωτικός κύλινδρος που προέκυψε από
χύτευση σε μήτρα της εκτυπωτικής πλάκας
55
Εκτύπωση με πίεση κυλίνδρου σε κυλινδρική πλάκα

56. Στερεότυπο
56

57. Παραδοσιακά πιεστήρια
57

58. Παραδοσιακά πιεστήρια
58

59. Εφαρμογές τυπογραφίας
59

60. Εφαρμογές τυπογραφίας
60

61. Εφαρμογές τυπογραφίας
61

62. Εφαρμογές τυπογραφίας
62