1. Ümumi səhifəyə keçid Növbəti

2. -ar2 şəkilçisi
adlardan fel
düzəldir.
İsimdən fel
düzəldir.
Məsələn: otar.
Sifətdən fel
düzəldir: boz-
ar, göyər,
ağar.
Qeyri-qəti
gələcək zaman –
ar2 şəkilçisi ilə
düzəlir, hərəkət
icra oluna da,
olunmaya da
bilər. Qeyri-qəti
gələcək zamanın
2-ci, 3-cü şəxs
cəminin tələffüzü
yazılış formala-
rından fərqlidir:
gələrsiniz-[gələr-
siz], gələrlər-
[gələllər]. Qeyri-
qəti gələcək za-
manın inkarı:
yazmaz, atmaz,
gəlmərəm,
yumaram
ma-ar
-ar2 şəkilçisi
fellərdən sifət
düzəldir. Məsə-
lən: gülər üz,
qaynar xətt,
bənzər xasiy-
yətlər, oxşar
hadisələr, axar
su.
-ar2 şəkilçisi
fellərdən isim
düzəldir. Mə-
sələn: açar, də-
yər, apar, yazar
və s.
O, açarı yerə
saldı.
-ar2 şəkilçisi
təsirsiz felləri
təsirliyə çevirir.
-ar2 gələcək
zaman şəkilçi-
sindən fərqlən-
dirmək üçün bu
fellərdən sonra -
maq2 şəkilçisini
artırmaq lazım-
dır. Cümlədə
fərqləndirmək
üçün onun təsirli
və ya təsirsiz
olmasına fikir
vermək lazımdır.
Təsirli olarsa,
leksik şəkilçidir,
yəni feldən fel
düzəldən şəkilçi-
dir.
mar, maz
-ar2

3. Gələcək zaman hərəkətin gələcəkdə, söhbət gedən andan sonra icra
ediləcəyini və ya icra edilməyəcəyini bildirir. İki cür olur:
1.Qəti gələcək zaman
2.Qeyri-qəti gələcək zaman
Qəti gələcək zaman hərəkətin gələcəkdə icra ediləcəyini qətiyyətlə,
əminliklə bildirir, -acaq2 şəkilçisi ilə düzəlir. –acaq2 şəkilçili felə saitlə
başlanan şəxs şəkilçiləri artırdıqda q samiti ğ, k samiti isə y samitinə
keçir; məsələn, baxacağam, gələcəyəm və s. Fel saitlə bitərsə, -acaq2
şəkilçisi ona bitişdirici “y” samiti vasitəsi ilə birləşir. Məs: darayacaq,
işləyəcək və s. Bu zaman da bəzi fellərdə tələffüz və yazılış fərqi yaranır:
başlayacaq - [başdıyacax]
-acaq2 şəkilçisinin təlləfüz forması: acaq-[acax], əcək-[əcəx`]
-acaq2 şəkilçisi vasitəsi
ilə gələcək zaman
mənalı feli sifətlər
düzəldilir. Məsələn: de-
yiləcək söz, görüləcək
iş. Feli sifətdə həm felə,
həm də sifətə məxsus
xüsusiyyətlər vardır.
-acaq2 sadə və
düzəltmə fellərə
artırılaraq düzəltmə
isim əmələ gətirir.
Məsələn: sığınacaq,
dolanacaq, qanacaq,
yanacaq və s.
-acaq2

5. İsmi başqa nitq hissələrindən fərqləndirən
əsas əlamətlərdən biri də mənsubiyyət
kateqoriyasıdır. -ı4 şəkilçisi 3-cü şəxsə aid
mənsubiyyət şəkilçisidir. Bu şəkilçini qəbul
etmiş isim həm insana, həm heyvana, həm
də cansız əşyaya aid ola bilər. Məs.: atın
ayağı, sinif rəhbəri, dost sözü.
-ı4

6. Nəqli keçmiş zamanda keçmişdə icra edilmiş və ya
edilməmiş hərəkət haqqında nəql yolu ilə məlumat
verilir. Nəqli keçmiş zaman –mış4 şəkilçisi ilə
düzəlir. Məsələn: atmışam, oxumuşam, demişəm.
-mış4 şəkilçisi 2-ci şəxsin təki və cəmində fərqli
tələffüz olunur.
gəlmişsiniz-[gəlmisiz]
yazmışsan-[yazmısan]
Feli sifət düzəltmək üçün
müxtəlif şəkilçilərdən
istifadə olunur. -mış4
şəkilçisi vasitəsilə keçmiş
zaman mənalı feli sifətlər
düzəldilir. Məsələn:
oxumuş adam, deyilmiş
söz, görülmüş iş.
İmiş hissəciyi sözlərə
şəkilçi formasında da
qoşula bilər. İmiş hissəciyi,
şəkilçi forması -mış4 felin
əmr şəklindən və şühudi
keçmiş zamanından başqa
bütün şəkillərinə qoşula
bilər. Məsələn: biləcəkmiş,
yazırmışsan, gələrmiş.
-miş4

7. -ır4 şəkilçisi fellərə
artılaraq düzəltmə isim
əmələ gətirir. Məsələn:
kəsir, yatır, gəlir.
İndiki zaman fellərdən
fərqləndirmək üçün
suallarına fikir vermək
lazımdır.
İndiki zaman hərəkətin
söhbət gedən vaxt icra
edildiyini bildirir. İndiki
zaman fellərə -ır4
şəkilçisini artırmaqla
düzəlir. İnkar fellər indiki
zamana görə dəyişəndə
inkar şəkilçisinin (ma, mə)
saiti düşür.Məs.: gəlmirəm,
yazmırsan.
Müəyyən leksik şəkilçi artırmaqla təsirsiz fellərdən təsirli fel
düzəltmək olar. -ır4 şəkilçisi də təsirsiz fellərdən təsirli fel yaradır.
Məsələn: keçir, ötür, qaçır, bişir və s. Cümlədə indiki zamandan
fərqləndirmək üçün təsirli olmasına fikir vermək lazımdır.

8. -lıq4 şəkilçisi isimə, sifətə, saya
artırmaqla müxtəlif mənalı
isimlər yaradır.
Məkan bildirənlər: daşlıq, otluq
Müccərəd məna bildirənlər:
yaxşılıq, çoxluq, gözəllik
Əşya bildrənlər: önlük, gözlük
Qohumluq anlayışı bildirənlər:
analıq, bacılıq, qardaşlıq.
-lıq4 şəkilçisini isimlərə
artırmaqla düzəltmə sifət
yaradır. Omonim şəkilçidir.
Məsələn: aylıq (maaş), donluq
(parça), illik (plan), ikilik
(taxta).

9. -la2

10. -ma2
-ma2 şəkilçisi fellərdən
sifət yaradır.Məsələn:
burma (saç), alınma (söz).
-ma2 şəkilçisi sifət
düzəldən şəkilçi kimi
işləndikdə vurğu qəbul
edir.
-ma2 şəkilçisi fellərdən
düzəltmə isim yara-
dır.Məsələn: bölmə,
dondurma, qovurma və s.
-ma2 şəkilçisi isim düzəldən
şəkilçi kimi işləndikdə
vurğu qəbul edir.
İnkar fellər təsdiq fellərin kökünə və ya başlanğıc formasına –ma2 şəkilçisini
artırmaqla düzəlir.Məsələn: demə, atma, qaçma və s. İsim və sifət düzəldən –ma2
şəkilçisi leksik şəkilçi kimi vurğu qəbul edir, özündən sonra şəkilçi gəldikdə
vurğunu həmin şəkilçiyə ötürə bilir: gəlmə/ (adam), gəlmələri/n, vurma/ və s.
Amma –ma2 inkar şəkilçisi qrammatik şəkilçidir, vurğu qəbul etmir, vurğunu
özündən sonraya ötürmür. Məsələn: oxu/mayacaq, yaz /mamışdır və s.
2

11. -ıcı4 şəkilçisi sadə və düzəltmə fellərdən
düzəltmə isim əmələ gətirir. Məsələn:
bağlayıcı, soyuducu, seçici. Alıcı sözü həm
düzəltmə isim, həm də düzəltmə sifət (alıcı
quş) əmələ gətirir.
-ıcı4 şəkilçisi fellərdən düzəltmə sifət əmələ
gətirir. Məsələn: kəsici, əzici, qurucu, yorucu,
yoxlayıcı, üzücü və s.
-ıcı4

12. -i, -vi şəkilçisi
isimlərdən isim əmələ
gətirir. Alınma şəkil-
çidir.Toponimik adlara
qoşularaq nisbə bildi-
rir. Məsələn: Ə.Təbrizi,
N.Gəncəvi və s.
-i, -vi şəkilçisi isimlər-
dən düzəltmə sifət
yaradır. -i, -vi şəkilçisi
alınma şəkilçidir.Mə-
sələn: elmi, kütləvi və s.
Bəzən –i, -vi şəkilçisi
söz kökünün dəyişmə-
sinə səbəb olur: məna-
mənəvi, xalq-xəlqi. Bu
sözlər sadə sözlərdir.
-i,-vi

13. -lı4
-lı4 şəkilçisi isimlərdən isim
yaradr. Məsələn: məktəbli, şə-
hərli, kəndli və s. Adətən, ad
sonluqlarına artırılır. Mə-
sələn: Nəcəfli, Cavadlı,
Muradlı və s.
-lı4 şəkilçisi isimdən sifət
əmələ gətirir. Məsələn: güllü,
yağlı, güclü və s. Bu şəkilçi
qoşulduğu sözün son
samitindən asılı olaraq [ –rı ,
-nı, -dı] kimi tələffüz olunur.
Məsələn: qarlı-[qarrı], qanlı-
[qannı], [saçlı-saşdı] və s.
-lı4

14. -ış4

15. -ca2

16. Məchul növ fellərdə iş qrammatik
cəhətdən məlum olmur. Obyekt, yəni
üzərində iş görülən əşya mübtədanın
yerini tutur. -ıl4, -ın4 şəkilçisini
artırmaqla düzəlir.Məchul növ fellər
təsirlidən düzəlsə də, nəticədə təsirsiz
olur. Məs.: yazılmaq, kəsildi,
görüldü.
Şəxssiz fellər işlənin cümlənin mübtədası
olmur, onu bərpa etməkdə qeyri-
mümkündür. Belə fellər təsirsiz fellərə -ıl4
şəkilçisini artırmaqla düzəlir və yenə də
təsirsiz olaraq qalır. Şəxssiz fellər yalnız
III şəxsin təkində olur. Məsələn: baxılmaq,
yanışılmaq, istifadə edilmək, hörmət
edilmək, söz verilmək və s.
Qayıdış növ fellərdə subyekt işi öz
üzərində icra edir. -ıl4, -ın4
şəkilçisini artırmaqla düzəlir.Təsirli
fellərdən düzəlir və təsirsiz olur.
Məs: hava açıldı, duman çəkildi və
s.
-ıl4

17. -aq2 şəkilçisi fellərə
artırmaqla düzəltmə
isim əmələ gətirir.
Məsələn: yataq,
döşək, istək, sancaq və
s.
-aq2 şəkilçisi fellərə
artırmaqla düzəltmə
sifət əmələ gətirir.
Məsələn: qorxaq,
çökək, soyuq, böyük və
s.
Felin əmr şəkli felin
kökünə və başlanğıc
formasına şəxs şəkil-
çilərini artırmaqla
düzəlir. Məsələn:
qalaq, baxaq, oxuyaq,
gələk, deyək və s.
-aq2

18. -ıq4
-ıq4 şəkilçisi fellərə
qoşularaq düzəltmə
sifət əmələ gətirir.
Məsələn: çürük, kəs-
ik, açıq, sökük və s.

19. -ım4
-ım4 şəkilçisi fellərə
artırmaqla düzəltmə
isimlər yaradır.
Məsələn: geyim,
duyum, seçim, düzüm
və s.
Felin əmr şəkli əmr,
xahiş, nəsihət, təklif və s.
bildirir. Felin kökünə
şəxs şəkilçisi artırmaqla
düzəlir. I şəxsin təkində
-ım4 şəkilçisini qəbul
edir. Məsələn: yazım,
oxuyum, gəlim, baxım və
s.
Sahib şəxs və mənsub
əşya arasındakı
münasibəti bildirmək
üçün mənsubiyyət
şəkilçisindən istifadə
olunur. I şəxsin təkində
-ım4 şəkilçisindən
istifadə olunur. Məsələn:
kitabım, dostum, evim
və s.

20. -dan2
Leksikşəkilçi
• -dan2 şəkilçisi sifətlərə
və saylara artırılaraq
düzəltmə zərf yaradır.
• -dan2 şəkilçisinin iştirakı
ilə yaranan zərflər tərzi-
hərəkət və zaman
bildirir.
• Məsələn: birdən, astadan,
bərkdən, çoxdan və s.
Qrammatikşəkilçi
• -dan2 şəkilçisi ismin
çıxışlıq hal şəkilçisidir.
• -dan şəkilçisinin
tələffüzü bəzən fərqlənir.
m, n səslərindən sonra
dan2 şəkilçisi gəldikdə
[nan], [nən] kimi tələffüz
olunur. Məsələn:
qələmdən-[qələmnən],
məndən-[mənnən] və s.

21. -a2

22. sa2
• Hərəkətin icrasının müəyyən
şərtlə bağlı olduğunu bildi-
rən fel şəklinə felin şərt şəkli
deyilir. Şərt şəkli felə -sa2
şəkilçisinin artırılması ilə
düzəlir. Məsələn: qaçsa,
görsə, danışsa, desə və s.
• Felin şərt şəkli müstəqil
cümlənin xəbəri ola bilmir.
Qrammatik
şəkilçi
• İsə hissəciyinin şəkilçi
forması –sa2 –dır.
• İsə (-sa2) hissəciyi əmr, arzu
və şərt şəkillərindən başqa,
felin yerdə qalan xəbər,
vacib, lazım şəkillərinə
qoşula bilir. Məsələn:
gələcəksə, demişsə, dönərsə,
baxarsa və s.
Qrammatik
şəkilçi

23. -dır4
İcbar sözü ərəbcə məcbur sözündən götürülüb.
İcbar növ fellərdə hərəkəti danışan və ya
haqqında danışan şəxs deyil, başqası icra edir.
-dır4, -t şəkilçisini artırmaqla düzəlir. Təsirli
fellərə qoşulur. Məsələn:yazdırmaq, sildirmək və
s.
Təsirsiz fellərdən təsirli fel yaradan
şəkilçilərdən biri də -dır4 şəkilçisidir. Məsələn:
yandırmaq, güldürmək, susdurmaq və s. Bu
şəkilçini qəbul etmiş fellər məlum növdə olur.
-dır4 şəkilçisi III şəxsin şəkilçisi kimi işlənir.
-dır4 şəkilçisi nəqli keçmiş zamana, qəti gələcək
zamana, vacib şəklinə, lazım şəklinə artırılır.
Məsələn: gəlməlidir, gələsidir, gəlmişdir, gələcək-
dir.

24. -da2
Yerlik hal hərəkətin icra olunduğu yeri
bildirir. kimdə? nədə? harada? suallarına
cavab verir. Yerlik halda olan isimlər –da2
şəkilçisini qəbul edir. Məsələn: ağacda,
parkda, kitabda, dostda və s.
Gün, ay, həftə, il, qış tipli isimlərə -da2
şəkilçisi artırmaqla zaman zərfi düzəltmək
olur. Məsələn: yayda, ayda, ildə, gündə və s.
Gündə dayanma. (yerlik hal)
Gündə bizə gələrdi. (zərf düzəldən şəkilçi)

25. -malı2
Felin vacib şəkli hərəkətin icra
olunmasının və ya olunmaması-
nın vacib olduğunu bildirir. Felin
kökünə və ya başlanğıc formasına
–malı2 şəkilçisini artırmaqla
düzəlir. Məsələn: görməliyəm, at-
malıyam, deməliyəm və s.
-malı2 şəkilçisi feli sifət
şəkilçisidir. -malı2 şəkilçisi
vasitəsi ilə gələcək zaman mənalı
feli sifətlər düzəldilir. Məsələn:
görülməli (işlər), tikilməli (paltar)
və s.
Köhnə divarı sökməliyik. (felin
vacib şəkli)
Görməli yerlərimiz çoxdur. (feli
sifət)

26. -ası2
Felin lazım şəkli hərəkətin
icrasının lazım və ya lazım
olmadığını bildirir. Felin
kökünə və ya başlanğıc
formasına –ası2 şəkilçisi
artırmaqla düzəlir.Məsə-
lən: dəyişəsidir, gələsiyəm,
görəsisən və s. Lazım
şəklinin inkarı deyil inkar
hissəciyi ilə düzəlir. Mə-
sələn: alası deyil, başlayası
deyilsən və s.
Həm felin, həm də sifətin
xüsusiyyətlərini daşıyan
sözlərə feli sifət deyilir.
-ası2 şəkilçisi vasitəsi ilə
gələcək zaman mənalı feli
sifətlər düzəldilir. Mə-
sələn: deyiləsi (söz), yazılası
(məktub), görüləsi (iş) və s.
Sənə deyiləsi sözüm var.
(feli sifət)
Evə mebel alasıyıq. (felin
lazım şəkli)

27. -ıb4
Feli bağlama həm felin,
həm də zərfin xü-
susiyyətini daşıyır. -ıb4
şəkilçisi feli bağlama
yaradan şəkilçilərdən
biridir. -ıb4 şəkilçisi
hərəkətin zamanını,
tərzini və səbəbini
bildirir. Məsələn:
gülümsəyib, qorxub,
söykəyib və s.
Nəqli keçmiş zamanda
keçmişdə icra edilmiş
və ya edilməmiş hərəkət
haqqında nəql yolu ilə
məlumat verilir. Nəqli
keçmiş ikinci və üçüncü
şəxsdə -ıb4 şəkilçisi
vasitəsilə də əmələ gəlir.
Məsələn: satıbsan, satıb-
dır, satıbsınız, satıblar,
gəlibsiniz, gəliblər və s.

28. -dar

29. -keş

30. -gəLeksikşəkilçi
-gə şəkilçisi bir cür yazılır.
-gə şəkilçisi qeyri-
məhsuldar şəkilçidir.
Milli şəkilçidir.
Fellərdən düzəltmə isim
əmələ gətirir.
Məsələn: süpürgə, döngə,
bölgə və s.
Leksikşəkilçi
-gə şəkilçi bir cür yazılır.
-gə şəkilçisi qeyri-
məhsuldar şəkilçidir.
Milli şəkilçidir.
Bir sayından düzəltmə zərf
yaradır.
Məsələn: birgə.

31. -kı4
-kı4 şəkilçisi zərf və əvəzlikdən düzəltmə sifət
yaradır. Həmişə hansı? sualına cavab verir.
Məsələn: həminki, dünənki, bildirki, sonrakı və s.
-kı4 şəkilçisi isim və əvəzlikdən düzəltmə isim
yaradır. -kı4 şəkilçisi qrammatik şəkilçidən
(yiyəlik hal) sonra işlənir.
Məsələn: bizimki, sizinki , Əlininki və s.

32. -maq
Qrammatik
şəkilçi
• Həm felin, həm də is-
min xüsusiyyətlərinə
malik olan sözlərə
məsdər deyilir.
• Məsdər –maq2 şəkil-
çisinin iştirakı ilə
yaranır. Məsələn: de-
mək, baxmaq, gözlə-
mək, gülmək və s.
Leksik şəkilçi
• -maq2 şəkilçisi
fellərdən isim əmələ
gətirir.
• Məsələn: qazmaq, cır-
maq, yemək, çaxmaq və
s.

33. -dı4
• Şühudi keçmiş zaman hərəkətin
icrasını şahidlik yolu ilə bildirir.
Əslində hərəkətin şahidi olan,
onu görən danışır. Şühudi
keçmiş fellərin kökünə və ya
başlanğıc formasına –dı4
şəkilçisi artırmaqla düzəlir.
Məsələn: aldım, gəldin, dedik və
s.
Qrammatik şəkilçi
• -dı4 idi hissəciyinin şəkilçiləşmiş
formasıdır. Vurğu qəbul etmir.
İdi (-dı4) hissəciyi felin əmr
şəklindən və şühudi keçmiş
zamanından başqa, bütün
şəkillərinə qoşula bilir. Məsələn:
vuracaqdı, oxumuşdu, deyərdi,
bilirdi və s.
Qrammatik şəkilçi