JJ512: Pneumatic n Hidraulic dlm BM..smoga brmanfaat..:)

1. J4012 / UNIT 6/1
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
UNIT 6
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG SELINDER SISTEM
ELEKTRO-PNEUMATIK DAN FUNGSI
TAMBAHAN)
OBJEKTIF
Objektif Am :
Mempelajari dan memahami rekabentuk litar
Elektro-pneumatik
Objektif Khusus : Di akhir unit ini anda sepatutnya dapat:Merekabentuk litar asas berbilang silinder
berdasarkan kawalan Elektro-pneumatik.
Menerangkan litar asas berbilang silinder
berdasarkan kawalan Elektro-pneumatik.
Menerangkan fungsi tambahan kawalan turutan
pneumatik dan Elektro-pneumatik

2. J4012 / UNIT 6/2
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
INPUT
6.0 Pengenalan
T
ahukah anda bahawa sistem pneumatik adalah satu sistem yang menggunakan
udara mampatan sebagai kawalan. Pemampat udara dan silinder adalah contoh
komponen yang digunakan dalam sistem pneumatik.
Sistem elektrik adalah sistem yang hanya menggunakan komponen-komponen
elektrik yang menggunakan tenaga elektrik sebagai kawalan. Kebanyakan komponen
masukan atau pemproses seperti suis, penderia dan geganti adalah contoh komponen
yang digunakan dalam sistem elektrik.
Sistem elektro-pneumatik adalah sistem yang menggunakan gabungan komponenkomponen pneumatik yang menggunakan udara mampatan dan komponenkomponen elektrik yang menggunakan tenaga elektrik sebagai kawalan. Injap
solenoid adalah satu contoh komponen yang digunakan dalam sistem elektropneumatik.
Rajah 6.1 menunjukkan perbezaan komponen-komponen yang digunakan dalam
sistem pneumatik dan komponen-komponen yang digunakan dalam sistem elektropneumatik.
Dapat diperhatikan bahawa komponen-komponen elektro-pneumatik mempunyai
injap solenoid padanya yang berfungsi menggerakan komponen secara elektrik.
Manakala pada komponen-komponen sistem pneumatik, komponen digerakan
dengan menggunakan udara mampatan.

3. J4012 / UNIT 6/3
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
Pneumatik
Elektro-Pneumatik
Rajah 6.1 : Perbezaan diantara pneumatik dan elektro-pneumatik
6.1 Gambarajah Tetangga
Gambarajah tetangga adalah satu sistem kawalan elektrik. Rajah tangga digunakan
untuk mengawal suatu sistem elektrik atau gabungannya dengan sistem lain seperti
pneumatik dan hidraulik. Contohnya sistem lampu isyarat, mesin-mesin automatik
dan mungkin juga beberapa fungsi mesin CNC dan robot.
Rajah tangga tidak boleh dianggap sebagai satu litar elektrik. Rajah tangga hanya
merupakan satu rujukan bagi melukis litar elektrik sebenar. Lazimnya, rajah tangga
berfungsi sebagai suatu aturcara logik untuk diproses oleh alat kawalan logik yang
dinamakan PLC (Programmable Logic Controller).
6.1.1 Reka Bentuk Gambarajah Tetangga
Rajah tetangga boleh direka bentuk dengan menggunakan beberapa kaedah
secara lazimnya. Antara kaedah yang digunakan ialah:
Kaedah Reka Bentuk Huffman
Kaedah Reka Bentuk Cascade
Kaedah Reka Bentuk Dengan Menggunakan Carta Jujukan
Tidak kira apa jua kaedah yang digunakan untuk mereka bentuk rajah tetangga,
bentuk suatu rajah tangga mempunyai satu piawai yang telah ditentukan.

4. J4012 / UNIT 6/4
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
Rajah 6.2 menunjukkan salah satu contoh rung tangga. Rung tangga terdiri
daripada rung-rung yang mempunyai tugas yang berlainan. Setiap rung terdiri
daripada bahagian syarat di sebelah kiri rung dan bahagian tindakan di sebelah
kanan rung.
24v(+)
0v(-)
Syarat
Tindakan
Satu Rung
Rajah 6.2 : Rung
Syarat ialah kumpulan yang mewakili sesentuh pelbagai komponen masukan
atau pemproses yang disusun secara bersiri atau selari di sebelah kiri rajah
tangga.
Tindakan ialah kumpulan yang mewakili pelbagai pemproses atau keluaran
yang disusunkan secara selari di sebelah kanan rajah tangga. Tindakantindakan tidak boleh disusunkan secara siri di dalam satu rung.
Contoh 6.1
Litar elektro-pneumatik bersama gambarajah tangga adalah seperti yang
ditunjukkan dalam rajah 6.3 di bawah. Kendalian rajah tangga gambarajah 6.3
adalah seperti berikut:
a. Rod silinder satu tindakan digerakkan keluar dan masuk
menggunakan injap kawalan arah 3/2 solenoid tunggal berpegas.
b. Rod silinder dua tindakan digerakkan keluar dan masuk
menggunakan injap kawalan arah 4/2 solenoid tunggal berpegas.
c. Rod silinder dua tindakan digerakkan keluar dan masuk
menggunakan injap kawalan arah 4/2 bersolenoid kembar.
d. Rod silinder satu tindakan digerakkan keluar dan masuk
menggunakan injap kaawalan arah 3/2 solenoid tunggal berpegas.
e. Rod silinder dua tindakan digerakkan keluar dan masuk
menggunakan injap kawalan arah 4/2 solenoid tunggal berpegas.
f. Rod silinder dua tindakan digerakkan keluar dan masuk
menggunakan injap kawalan arah 4/2 bersolenoid kembar.
dengan
dengan
dengan
dengan
dengan
dengan

5. J4012 / UNIT 6/5
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
Litar Elektro-Pneumatik
Gambarajah Tangga
A
(+)
(-)
a.
A+
st
A
(+)
(-)
b.
A+
st
A
(+)
(-)
c.
A+
st1
Ast2
Rajah 6.3 : Litar Tangga
Gambarajah 5.10 :

6. J4012 / UNIT 6/6
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
Contoh 6.2
24V(+)
0V(-)
st1
r1
st2
r2
A+
R1
A+
R2
A-
A-
Rajah 6.4 : Litar Tangga
Rajah di atas merupakan gambarajah litar elektro-pneumatik bersama dengan
gambarajah tangga bagi satu sistem yang terdiri daripada satu silinder dua
tindakan dan satu injap solenoid 4/2. Rod silinder dua tindakan akan keluar
apabila suis tekan st1 ditekan dan rod silinder tersebut akan masuk apabila suis
tekan st2 ditekan.
Penerangan kendalian rajah tangga pada sistem:
1. Bekalan udara dibekalkan kepada silinder dua tindakan melalui injap 4/2
yang mempunyai dua solenoid pada setiap hujung.
2. Apabila suis tekan st1 ditekan, arus elektrik akan mengalir kepada gelung
geganti R1.
3. Apabila gelung geganti R1 dijanakan, relay contact r1 biasa terbuka akan
tertutup dan membekalkan arus kepada solenoid A+.
4. Ini akan menggerakkan injap 4/2 ke sebelah kanan. Rod silinder akan
bergerak keluar.
5. Apabila suis tekan st2 ditekan, arus elektrik akan mengalir kepada gelung
geganti R2.
6. Apabila gelung geganti R2 dijanakan, relay contact r2 akan tertutup dan
membekalkan arus kepada solenoid A-.
7. Ini akan menggerakkan injap 4/2 ke sebelah kiri. Rod silinder akan
bergerak masuk.

7. J4012 / UNIT 6/7
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
Contoh 6.3
24V(+)
a0
a1
0V(-)
st1
r1
R1
a0
A+
r1
R2
r2
A+
a1
A-
A-
Rajah 6.5 : Litar Tangga
Rajah 6.5 menunjukkan litar elektro-pneumatik bersama dengan rajah tangga
bagi satu sistem yang terdiri daripada satu silinder dua tindakan dan satu injap
4/2 dua solenoid. Rod silinder dua tindakan akan keluar dan masuk secara
automatik apabila suis tekan st1 ditekan.
Penerangan kendalian rajah tangga pada sistem:
1. Bekalan udara dibekalkan kepada silinder dua tindakan melalui injap 4/2
yang mempunyai dua solenoid pada setiap hujung.
2. Apabila suis tekan st1 ditekan, arus elektrik akan mengalir kepada gelung
geganti R1.
3. Apabila gelung geganti R1 dijanakan, relay contact r1 biasa terbuka akan
tertutup dan membekalkan arus kepada solenoid A+ melalui suis had a0
yang tertutup oleh sebab kedudukan asal rod silinder.
4. Ini akan menggerakkan injap 4/2 ke sebelah kanan. Rod silinder akan
bergerak keluar.
5. Pada masa yang sama, gelung geganti R2 juga dijanakan melalui relay
contact r1.
6. Apabila gelung geganti R2 dijanakan, relay contact r2 yang biasa terbuka
akan tertutup. Arus elektrik sampai ke suis had a1.
7. Apabila rod silinder bergerak sehingga menyentuhi suis had a1, suis had a1
akan tertutup dan arus elektrik dibekal kepada solenoid A-.
8. Ini akan menggerakkan injap 4/2 ke sebelah kiri. Rod silinder akan
bergerak masuk.

8. J4012 / UNIT 6/8
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
Contoh 6.4
A
B
a0
A+
a1
b0
A-
B+
B-
24V(+)
0V(-)
st
b0
r5.1
R1
r1.1
r1.2
a1
r2.1
A+
r1.3
R2
r2.2
r2.3
B+
R3
r3.2
Rajah 6.6 : Litar Tangga
b1

9. J4012 / UNIT 6/9
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
Rajah 6.6 menunjukkan satu litar elektro-pneumatik
berbilang silinder bersama gambarajah tangga litar
berkenaan. Komponen-komponen seperti injap kawalan
arah bersolenoid kembar, suis tekan st1, suis penghad a0,
a1, b0 dan b1 digunakan. Rod dua silinder dua tindakan A
dan B dikehendaki untuk digerakkan keluar dan masuk
secara automatik dengan jujukan A+, B+, A-, B-.
Penerangan kendalian rajah tangga pada sistem:
1. Bekalan udara dibekalkan kepada kedua-dua silinder dua tindakan melalui
injap 5/2 yang mempunyai dua solenoid pada setiap hujung.
2. Apabila suis tekan st1 ditekan, arus akan dibekalkan dan menjanakan
gelung geganti R1 melalui suis had b0 dan relay contact r5.1 biasa tertutup.
3. Gelung geganti R1 menjanakan relay contact r1.1, r1.2 dan 1.3. Relay
contact r1.1 akan menyebabkan gelung geganti R1 terus terjana.
4. Arus elektrik dibekalkan kepada solenoid A+ melalui relay contact r1.2
dan r2.1.
5. Rod silinder A akan bergerak keluar sehingga menyentuh suis had a1.
6. Apabila suis had a1 dicapai, arus akan mengalir melalui suis had a1 dan
relay contact r1.3 kepada gelung geganti R2.
7. Gelung geganti R2 akan menjanakan relay contact r2.1, r2.2, dan r2.3.
Relay contact r2.2 akan menyebabkan gelung geganti R2 terus terjana.
8. Arus elektrik dibekalkan kepada solenoid B+ melalui relay contact r2.3 dan
r3.1.
9. Rod silinder B akan bergerak keluar sehingga menyentuhi suis had b1.
10. Apabila suis had b1 dicapai, arus akan mengalir melalui suis had b1 dan
relay contact r2.4 kepada gelung geganti R3.
11. Gelung geganti R3 akan menjanakan relay contact r3.1, r3.2, r3.3 dan r3.4.
Relay contact r3.2 akan menyebabkan gelung geganti R3 terus terjana.
12. Arus elektrik dibekalkan kepada solenoid A- melalui relay contact r3.3.
13. Rod silinder A akan bergerak masuk sehingga menyentuhi suis had a0.
14. Apabila suis had a0 dicapai, arus akan mengalir melalui suis had a0 dan
relay contact r3.4 kepada gelung geganti R4.
15. Gelung geganti R4 akan menjanakan relay contact r4.1, r4.2 dan r4.3.
Relay contact r4.1 akan menyebabkan gelung geganti R4 terus terjana.
16. Arus elektrik dibekalkan kepada solenoid B- melalui relay contact r4.2.
17. Rod silinder B akan bergerak masuk sehingga menyentuhi suis had b0.

10. J4012 / UNIT 6/10
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
18. Apabila suis had b0 tercapai, arus akan mengalir melalui suis had b0 dan
relay contact r4.3 kepada gelung geganti R5.
19. Gelung geganti R5 akan menjanakan relay contact r5.1 dan seterusnya,
mematikan seluruh litar elektro-pneumatik.
20. Litar elektro-pneumatik penuh dan berhenti.
Contoh 6.5
A
B
a0
a1
b0
A
B
24V(+)
0V(-)
st
b0
r3.1
R1
Rung 1
r1.1
r1.2
r2.1
A+
Rung 2
a1
r1.3
R2
Rung 3
r2.2
a0
b1
r2.3
B+
Rung 4
r2.4
R3
Rung 5
b1

11. J4012 / UNIT 6/11
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
Rajah 6.7 : Litar Tangga
Rajah 6.7 merupakan satu litar elektro-pneumatik berbilang silinder bersama
gambarajah tangga litar berkenaan. Komponen-komponen seperti injap
kawalan arah bersolenoid tunggal berpegas, suis tekan st, suis penghad a0, a1,
b0 dan b1 digunakan. Rod dua silinder dua tindakan A dan B dikehendaki
untuk digerakkan keluar dan masuk secara otomatik dengan jujukan A+, A-,
B+, B-.
Penerangan kendalian rajah tangga pada sistem:
1. Bekalan udara dibekalkan kepada kedua-dua silinder dua tindakan melalui
injap 5/2 yang mempunyai dua solenoid pada setiap hujung.
2. Apabila suis tekan st ditekan, arus akan dibekalkan dan menjanakan gelung
geganti R1 melalui suis had b0 dan relay contact r3.1 biasa tertutup.
3. Gelung geganti R1 akan menjanakan relay contact r1.1 dan r1.2. Relay
contact r1.1 akan menyebabkan gelung geganti R1 terus terjana.
4. Arus elektrik akan dibekalkan kepada solenoid A+ melalui relay contact
r1.2 dan r2.1 biasa tertutup.
5. Rod silinder A akan bergerak keluar sehingga menyentuhi suis had a1.
6. Apabila suis had a1 dicapai, arus akan dibekalkan dan menjanakan gelung
geganti R2 melalui suis had a1 dan relay contact r1.3.
7. Gelung geganti R2 akan menjanakan relay contact r2.1, r2.2, r2.3 dan r2.4.
Relay contact r2.2 akan menyebabkan gelung geganti R2 terus terjana.
8. Apabila gelung geganti R2 dijanakan, relay contact r2.1 biasa tertutup akan
menjadi terbuka. Maka, solenoid A+ akan kehilangan tenaga dan
menyebabkan rod silinder A bergerak masuk disebabkan pegas sehingga
mencapai suis had a0.
9. Apabila suis had a0 dicapai, arus akan mengalir kepada solenoid B+
melalui suis had a0 dan relay contact r2.3.
10. Rod silinder B akan bergerak keluar sehingga menyentuhi suis had b1.
11. Apabila suis had b1 dicapai, arus akan dibekalkan dan menjanakan gelung
geganti R3 melalui suis had b1 dan relay contact r2.4.
12. Gelung geganti R3 akan menjanakan relay contact r3.1. Ini menyebabkan
arus yang dibekalkan kepada gelung geganti R1 terputus dan seterusnya

12. J4012 / UNIT 6/12
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
menyebabkan arus yang dibekalkan kepada gelung geganti R2 terputus
juga.
13. Gelung geganti R2 kehilangan tenaga dan menyebabkan relay contact r2.3
menjadi biasa terbuka semula. Maka, solenoid B+ kehilangan tenaga dan
menyebabkan rod silinder B bergerak masuk disebabkan pegas.
14. Litar elektro-pneumatik penuh dan berhenti.

13. J4012 / UNIT 6/13
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
AKTIVITI 6a
UJI KEFAHAMAN ANDA SEBELUM ANDA MENERUSKAN INPUT
SELANJUTNYA.
SILA SEMAK JAWAPAN ANDA PADA MAKLUM BALAS DI HALAMAN
BERIKUTNYA.
SELAMAT MENCUBA……
Soalan 6a-1
1. Elektro-pneumatik adalah operasi gabungan antara _________
dan_____________
2. Sistem pneumatik menggunakan _____________ sebagai penggerak injap
kawalan.
3. Sistem elektro-pneumatik menggunakan _____________ sebagai penggerak injap
kawalan.
4. Alat yang digunakan untuk menukarkan mekanisma elektrikal kepada mekanikal
untuk menggerakkan injap kawalan elektro-pneumatik di panggil
________________
5. Untuk menerangkan litar asas bagi berbilang silinder berdasarkan kawalan eletropneumatik di namakan_______________

14. J4012 / UNIT 6/14
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
Soalan 6a-2
Sila lengkapkan rajah tetangga di bawah
24V(+)
0V(-)
st1
r1
st2
r2
A+
R1
A+
R2
A-
A-
Soalan 6a-3
Sila padankan injap dibawah
Pneumatik
Elektro-Pneumatik

15. J4012 / UNIT 6/15
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
MAKLUM BALAS KEPADA AKTIVITI 6a
Jawapan 6a-1
1.
2.
3.
4.
5.
elektrik , pneumatik
angin mampat
elektrik
solenoid
Gambarajah tetangga
Jawapan 6a-2
24V(+)
0V(-)
st1
r1
st2
r2
A+
R1
A+
R2
A-
A-
Jawapan 6a-3
Pneumatik
Elektro-Pneumatik

16. J4012 / UNIT 6/16
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
INPUT
6.2 FUNGSI DAN ALAT TAMBAHAN BAGI KAWALAN TURUTAN
PNEUMATIK DAN ELEKTRO-PNEUMATIK
Terdapat tiga jenis alatan tambahan bagi mengawal kawalan turutan sistem
pneumatik dan juga elektro-pneumatik. Tiga jenis alat tersebut ialah :Lengah masa (timer)
Pembilang (counter)
Penyedut vakum
Simbol tangga bagi setiap komponen di atas adalah seperti berikut;
PERALATAN
SIMBOL TANGGA
TIM
N
Lengah Masa
SV
CP
Pembilang
R
CNT
N
SV
S
Penyedut Vakum
R
KEEP(1
1)
B
Gambarajah 6.8 : Simbol Ladder

17. J4012 / UNIT 6/17
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
6.2.1 LENGAH MASA (TIMER)
Jikalau dirumah kita sentiasa mengunakan penetap masa mesin basuh untuk
menetapkan jangkamasa membasuh dan alat yang anda gunakan itu merupakan
alat lengah masa. Begitu juga dengan sistem pneumatik dan elektropneumatik.
6.2.1.1 Binaan Alat Lengah Masa
Ia terdiri daripda gelung medan magnet yang dapat menghasilkan
daya elektromagnet, dimana daya elektromagnet ini dapat menarik
sesentuh untuk bertindak.
Terdapat sesentuh lazim terbuka dan sesentuh lazim tertutup
didalam komponen ini. Sesentuh ini adalah untuk mengawal litar.
Timer ini dilaras dengan melaraskan pelaras masa yang terdapat
pada bahagian atas untuk mengawal tindakkan timer supaya
mengikut masa yang kita hendaki.
Terdapat berbagai jenis timer dalam pasaran mengikut
kegunaannya dalam litar elektrik atau elektronik.
Bahagian badan timer ini biasanya dibuat dari plastik untuk
menutupi bahagian gegelung supaya gegelung dapat bertahan
dengan lebih lama.
6.2.1.2 Fungsi.
Timer biasanya digunakan di dalam litar eletrik bagi litar
Pneumatik adalah untuk mencipta litar separa automatik atau litar
automatik sepenuhnya. Dimana ia mengantikan kawalan manusia
dengan melaraskan masa yang diinginkan pada pelaras masa yang
terdapat pada timer.

18. J4012 / UNIT 6/18
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
Tugas utama timer adalah untuk memutuskan atau
menyambungkan bekalan pada beban apabila tempoh masa yang
dilaras telah sampai tempoh.
Tugas memutuskan atau menyambungkan bekalan adalah
dilakukan oleh sesentuh lazim terbuka dan lazim tertutup. Dimana
sesentuh lazim terbuka akan jadi tertutup apabila sampai tempoh
manakala sesentuh lazim tertutup akan terbuka.
6.2.2 PEMBILANG (COUNTER)
Pembilang dalam sistem pneumatik dan elektro-pneumatik boleh berfungsi
untuk mengira bilangan tindakan piston. Jikalau setiap tindakan piston
merupakan proses ke atas sesuatu produk, pembilang juga boleh membilang
jumlah produk yang telah melalui sistem tersebut.
6.2.3 PENYEDUT VAKUM
Proses utamanya ialah mevakumkan sesebuah sistem dengan mengeluarkan
kesemua udara didalam sistem tersebut, sehingga menjadikan sistem itu bebas
daripada udara. Udara yang di sedut keluar daripada sistem selalunya udara
yang kotor dan mengandungi pelbagai bendasing ataupun dipanggil satu proses
politropik.
Terdapat tiga jenis pam vakum iaitu seperti Rajah 6.9 di bawah :
Jenis piston
Jenis skru
Rajah 6.9 : Jenis-jenis pam vakum
Jenis berputar
Sumber:
Festo Didactic

19. J4012 / UNIT 6/19
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
Penerangan
Pemampat penyedut vakum ini menggunakan pemampat udara jenis salingan.
 Pemampat jenis ini menggunakan gerakan piston dalam silinder untuk
menyingkirkan bendasing yang terdapat didalam udara.
 Biasanya udara singkiran atau sedutan dari sesebuah unit dihasilkan
melalui proses mampatan dalam satu atau beberapa peringkat.
 Pemampat salingan satu peringkat menghasilkan udara yang kadar
sedutannya lebih rendah daripada pemampat salingan dua peringkat.
 Pemampat salingan satu peringkat menyedut udara dalam sesebuah unit
dengan menggunakan satu piston sahaja.
 Piston digerakkan kebawah dan udara yang kotor dan tercemar serta yang
mempunyai bendasing disedut masuk ke ruang silinder melalui liang
sedutan.
 Apabila injap sedutan terbuka, injap hantaran adalah dalam keadaan
tertutup.
 Selepas itu proses hantaran pun bermula dengan piston bergerak keatas.
 Injap hantaran terbuka dan injap sedutan tertutup.
 Udara dalam ruang atas piston dalam silinder akan ditolak keluar melalui
liang hantaran ke satu lubang atau satu saluran yang lebih di kenali
sebagai ekzos.
 Proses penyedutan atau penyingkiran udara yang tercemar ini berlaku
sehinggalah ke suatu tekanan yang telah dilaraskan.

20. J4012 / UNIT 6/20
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
Pemegang Objek Pam Vakum
Jenis pemegang objek yang digunakan oleh pam vakum ditentukan oleh bentuk
dan material bahan / alat yang hendak dipegang seperti ditunjukkan dalam
rajah 6.10 di bawah.
Plat keras
Plat lembut
Objek bulat
Lain-lain bentuk
Rajah 6.10 : Jenis-jenis pemegang objek
Sumber:
Festo Didactic

21. J4012 / UNIT 6/21
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
AKTIVITI 6b
SILA SEMAK JAWAPAN ANDA PADA MAKLUM BALAS DI
HALAMAN BERIKUTNYA.
Soalan 6b-1
Sila isikan jawapan anda di tempat kosong yang disediakan.
1. Bagi sesuatu proses yang memerlukan lengah masa, gambarajah tangga memerlukan
……………………….
2. Fungsi utama timer ialah untuk menentukan ……………………. sesuatu proses
3. Pembilang “counter” digunakan untuk …………………. proses atau objek yang telah
dilakukan oleh sistem elektro-pneumatik.
4. Proses ………………. merupakan proses membuang udara di dalam sesuatu sistem.
5. Alat vakum digunakan untuk memegang …………………….yang ringan dan mudah
pecah.
Soalan 6b-2
Lukiskan simbol bagi peralatan di bawah pada ruangan kosong yang disediakan.
PERALATAN
Lengah Masa
Pembilang
Penyedut Vakum
SIMBOL TANGGA

22. J4012 / UNIT 6/22
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
MAKLUM BALAS KEPADA AKTIVITI 6b
Jawapan 6b-1
1. Timer
2. Lengah Masa
3. Membilang
4. Vakum
5. Komponen
Jawapan 6b-1
PERALATAN
SIMBOL TANGGA
TIM
N
Lengah Masa
SV
CP
Pembilang
R
CNT
N
SV
S
Penyedut Vakum
R
KEEP(1
1)
B

23. J4012 / UNIT 6/23
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
PENILAIAN KENDIRI
UJIKAN KEFAHAMAN ANDA SEBELUM MENERUSKAN UNIT
SELANJUTNYA…!
SILA SEMAK JAWAPAN ANDA PADA MAKLUMBALAS DI
HALAMAN BERIKUTNYA
Soalan 1
Anda telah dibekalkan oleh syarikat anda beberapa komponen seperti di bawah :
Dua buah Silinder 2 tindakan
Dua buah injap kawalan arah 5/2 dengan 2 solenoid
Empat buah suis penghad
Sebuah suis tekan
i. Lukiskan Litar tangga untuk mengawal gerakan 2 buah silinder yang bergerak
mengikut jujukan A+
B+
ABii.
Berdasarkan jawapan soalan 1(i) di atas, terangkan operasi litar elektro-pneumatik
bagi jujukan tersebut.
Soalan 2
Anda telah dibekalkan oleh syarikat anda beberapa komponen seperti di bawah :
Dua buah Silinder 2 tindakan
Dua buah injap kawalan arah 5/2 dengan 2 solenoid
Empat buah suis penghad
Sebuah suis tekan
i. Lukiskan Litar tangga untuk mengawal gerakan 2 buah silinder yang bergerak
mengikut jujukan A+
AB+
Bii.
Berdasarkan jawapan soalan 2(i) di atas, terangkan operasi litar elektro-pneumatik
bagi jujukan tersebut.

24. J4012 / UNIT 6/24
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
MAKLUMBALAS KEPADA
PENILAIANKENDIRI
Jawapan 1)
(i)
A
B
a0
A+
a1
b0
A-
B+
B-
24V(+)
0V(-)
st
b0
r5.1
R1
Rung 1
r1.1
r1.2
r2.1
A+
Rung 2
a1
r1.3
R2
Rung 3
r2.2
r2.3
b1
r3.1
B+
Rung 4
r2.4
R3
Rung 5
r3.2
r3.3
a0
ARung 6
r3.4
R4
Rung 7
r4.1
r4.2
b0
BRung 8
r4.3
R5
Rung 9
b1

25. J4012 / UNIT 6/25
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
(ii)
Penerangan kendalian rajah tangga pada sistem:
1. Bekalan udara dibekalkan kepada kedua-dua silinder dua tindakan melalui
injap 5/2 yang mempunyai dua solenoid pada setiap hujung.
2. Apabila suis tekan st1 ditekan, arus akan dibekalkan dan menjanakan
gelung geganti R1 melalui suis had b0 dan relay contact r5.1 biasa tertutup.
3. Gelung geganti R1 menjanakan relay contact r1.1, r1.2 dan 1.3. Relay
contact r1.1 akan menyebabkan gelung geganti R1 terus terjana.
4. Arus elektrik dibekalkan kepada solenoid A+ melalui relay contact r1.2
dan r2.1.
5. Rod silinder A akan bergerak keluar sehingga menyentuh suis had a1.
6. Apabila suis had a1 dicapai, arus akan mengalir melalui suis had a1 dan
relay contact r1.3 kepada gelung geganti R2.
7. Gelung geganti R2 akan menjanakan relay contact r2.1, r2.2, dan r2.3.
Relay contact r2.2 akan menyebabkan gelung geganti R2 terus terjana.
8. Arus elektrik dibekalkan kepada solenoid B+ melalui relay contact r2.3 dan
r3.1.
9. Rod silinder B akan bergerak keluar sehingga menyentuhi suis had b1.
10. Apabila suis had b1 dicapai, arus akan mengalir melalui suis had b1 dan
relay contact r2.4 kepada gelung geganti R3.
11. Gelung geganti R3 akan menjanakan relay contact r3.1, r3.2, r3.3 dan r3.4.
Relay contact r3.2 akan menyebabkan gelung geganti R3 terus terjana.
12. Arus elektrik dibekalkan kepada solenoid A- melalui relay contact r3.3.
13. Rod silinder A akan bergerak masuk sehingga menyentuhi suis had a0.
14. Apabila suis had a0 dicapai, arus akan mengalir melalui suis had a0 dan
relay contact r3.4 kepada gelung geganti R4.
15. Gelung geganti R4 akan menjanakan relay contact r4.1, r4.2 dan r4.3.
Relay contact r4.1 akan menyebabkan gelung geganti R4 terus terjana.
16. Arus elektrik dibekalkan kepada solenoid B- melalui relay contact r4.2.
17. Rod silinder B akan bergerak masuk sehingga menyentuhi suis had b0.
18. Apabila suis had b0 tercapai, arus akan mengalir melalui suis had b0 dan
relay contact r4.3 kepada gelung geganti R5.
19. Gelung geganti R5 akan menjanakan relay contact r5.1 dan seterusnya,
mematikan seluruh litar elektro-pneumatik.
20. Litar elektro-pneumatik penuh dan berhenti.

26. J4012 / UNIT 6/26
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
Jawapan 2
(i)
A
B
a0
a1
b0
A
b1
B
24V(+)
0V(-)
st
b0
r3.1
R1
Rung 1
r1.1
r1.2
r2.1
A+
Rung 2
a1
r1.3
R2
Rung 3
r2.2
a0
b1
r2.3
B+
Rung 4
r2.4
R3
Rung 5
(ii)
Penerangan kendalian rajah tangga pada sistem:
1. Bekalan udara dibekalkan kepada kedua-dua silinder dua tindakan melalui
injap 5/2 yang mempunyai dua solenoid pada setiap hujung.
2. Apabila suis tekan st ditekan, arus akan dibekalkan dan menjanakan gelung
geganti R1 melalui suis had b0 dan relay contact r3.1 biasa tertutup.
3. Gelung geganti R1 akan menjanakan relay contact r1.1 dan r1.2. Relay
contact r1.1 akan menyebabkan gelung geganti R1 terus terjana.
4. Arus elektrik akan dibekalkan kepada solenoid A+ melalui relay contact
r1.2 dan r2.1 biasa tertutup.
5. Rod silinder A akan bergerak keluar sehingga menyentuhi suis had a1.

27. J4012 / UNIT 6/27
REKABENTUK LITAR
(LITAR ASAS BERBILANG
6. Apabila suis had a1 dicapai, arus akan dibekalkan dan menjanakan gelung
geganti R2 melalui suis had a1 dan relay contact r1.3.
7. Gelung geganti R2 akan menjanakan relay contact r2.1, r2.2, r2.3 dan r2.4.
Relay contact r2.2 akan menyebabkan gelung geganti R2 terus terjana.
8. Apabila gelung geganti R2 dijanakan, relay contact r2.1 biasa tertutup akan
menjadi terbuka. Maka, solenoid A+ akan kehilangan tenaga dan
menyebabkan rod silinder A bergerak masuk disebabkan pegas sehingga
mencapai suis had a0.
9. Apabila suis had a0 dicapai, arus akan mengalir kepada solenoid B+
melalui suis had a0 dan relay contact r2.3.
10. Rod silinder B akan bergerak keluar sehingga menyentuhi suis had b1.
11. Apabila suis had b1 dicapai, arus akan dibekalkan dan menjanakan gelung
geganti R3 melalui suis had b1 dan relay contact r2.4.
12. Gelung geganti R3 akan menjanakan relay contact r3.1. Ini menyebabkan
arus yang dibekalkan kepada gelung geganti R1 terputus dan seterusnya
menyebabkan arus yang dibekalkan kepada gelung geganti R2 terputus
juga.
13. Gelung geganti R2 kehilangan tenaga dan menyebabkan relay contact r2.3
menjadi biasa terbuka semula. Maka, solenoid B+ kehilangan tenaga dan
menyebabkan rod silinder B bergerak masuk disebabkan pegas.
14. Litar elektro-pneumatik penuh dan berhenti.