1. Presentation By Group 2
2-DA2 Soc Sci 2

2.  Rizal vigorously sought to lessen the prevailing ignorance among
the Filipino masses and to awaken in them a sense of
nationhood.
 These works of fiction conveyed the theme of nationalism in a
most direct and forceful manner.
 Considered “The greatest Philippine social documents.” And in
recognition of their being the “gospels of Philippine
Nationalism,”
 Congress of the Philippines passed the law making them
required reading in all the country’s colleges and universities(RA
No.1425, June 1956).

3.  The novels define and illustrate his concept of love of
country.
 What was the immediate objective of such work?
Together with Rizal’s other works, there is a pattern—
all directed towards the awakening of the Filipinos to
the idea of a nation.
 Noli me Tangere attempted to expose the plight of the
Philippine inhabitants who lived by the mercy and
whims of the Spanish rulers who considered the
natives with derision and exploitation.

4.  On the night of 19 November 1891, Rizal arrived in Hongkong and
on 1 December of the same year, he wrote to his parents:
“I am following step by step the painful calvary which you
travel. If you would permit me to join you there, what happiness
that would be!. Perhaps everything would change. Give
me, then, this permission and I shall go immediately. Hopefully, I
am sure that we will fare well.
I have known of the departure of our four townmates to Jolo
and the return of my brother to Manila. I also knew that
Nanay, Pangoy, and Trining have been recalled by the Civil
Government. Patience, a little patience. Valor.
As time presses, I close this letter.
I burn with desire to embrace you.”

5. Pomelo Blossoms
and Laurel Leaves
Cross
Silhouette of a
Filipina
Burning
Torch
Bamboo
Stalks
Sunflowers
Whip/Cord,
a Length of
Chain
Helmet of
Guardia Civil
A Man in a cassock with
hairy feet

6.  Silhouette of a Filipina- it was popular belief that the silhouette of the woman in
the cover of Noli Me Tangere is Maria Clara.
 A Man in a cassock with Hairy feet – representation for priest using religion in a
dirty way, specifically Padre Damaso.
 Helmet of Guardia Civil – An obvious take on the arrogance of those in the
authority.
 Whip/Cord – The cruelties present in the novel best explains the symbol Rizal
used in the cover.
 A length of chain – Rizal’s representation of slavery and imprisonment.
 Bamboo Stalks - One thing comes to mind when bamboo stalks are talked
about: Resilience.
 Cross – the one that killed Jesus Christ. It was a representation of suffering and
death. It also represent a grave.

7.  Burning Torch – It tells everyone the beginning of the defense of
honors and the start of proving themselves worthy of victory. Rage
and Passion are most abundant in the phase. Represents a phrase
that could possibly mean everything to every single suffering
Filipinos: “The rise of the revolution is now at hand.”
 Pomelo Blossoms and Laurel Leaves – Roughly represents
faith, honor and fidelity. Pomelo blossoms are utilized as loose
potpourri or a mixture of dried flower petals and spices used to
scent the air. The Laurel Leaves are used as crowns during the
Ancient Greek Olympics wherein the best of the best are treated
as heroes.
 Sunflowers - Symbol of loyalty and constancy. Rizal’s observation
towards the happiness of the Filipinos are, in the Spanish
times, are only fulfilled through their giving in and bowing down to
the more powerful entity: Spain.

8.  Ang Noli Me Tángere ay isang nobelang isinulat
ni Jose Rizal, at inilathala noong 1887, sa Europa.
 Hango sa Latin ang pamagat nito at "huwag mo
akong salingin"
 Mas madalas itong tinatawag na Noli;
 ang salin sa Ingles nito ay Social Cancer.
 Sinundan ito ng El Filibusterismo, isa pang nobela ni
Jose Rizal.

9.  Unang nobela ni Rizal ang Noli Me tangere.
 Inilathala ito noong 26 taong gulang siya.
 Sa di-tuwirang paraan, nakaimpluwensiya ang
aklat ni Rizal sa rebolusyon subalit si Rizal
mismo ay isang nananalig sa isang mapayapang
pagkilos at isang tuwirang representasyon sa
pamahalaang Kastila.
 Sinulat sa wikang Kastila ang Noli, ang wika ng
mga edukado noong panahong yaon.

10.  Sinimulan ni Rizal ang nobela sa Madrid, Espanya.
 Inilaan ni Vicente Blasco Ibáñez,
 isang bantog na manunulat, ang kaniyang serbisyo bilang
tagapayo at tagabasa.
 Ang nobela ni rizal ay tumatalakay sa mga kingisnang
kultura ng Pilipinas sa pagiging kolonya nito ng Espanya.
 Binabatikos din ng nobela ang mga bisyo na nakasanayan
ng mga Pilipino at ang kapangyarihang taglay
ng Simbahang Katoliko na nahihigit pa ang kapangyarihan
ng mga lokal na alkalde.

11.  Bumuo ng kontrobersya ang nobelang ito
kung kaya't pagkatapos lamang ng ilang araw
na pagbalik ni Rizal sa Pilipinas.
 tinanggap ni Gobernador-Heneral Terrero
sa Malacañang at inabisuhang puno ng
subersibong ideya ang Noli.

12. Mahihinuha ang persekusyon sa kaniya sa liham ni Rizal
sa Leitmeritz:
“Gumawa ng maraming ingay ang libro ko; kahit
saan, tinatanong ako ukol rito. Gusto nila akong gawing
excommunicado dahil doon... pinagbibintangan akong
espiya ng mga Aleman, ahente ni Bismarck, sinasabi
nila na Protestante ako, isang Mason, isang
salamangkero, isang abang kaluluwa. May mga bulong
na gusto ko raw gumawa ng plano, na mayroon akong
dayuhang pasaporte at gumagala ako sa kalye
pagkagat ng dilim ...”

13.  Juan Crisostomo Ibarra y Magsalin – Si Juan Crisostomo Ibarra y
Magsalin o Crisostomo o Ibarra, ay isang binatang nag-aral sa Europa;
nangarap na makapagpatayo ng paaralan upang matiyak ang
magandang kinabukasan ng mga kabataan ng San Diego.
 Captain Tiago (Santiago de los Santos)- Si Don Santiago de los
Santos o Kapitan Tiago, ay isang mangangalakal na tiga-Binondo; ama-
amahan ni Maria Clara.
 Padre Damaso- Si Damaso Verdolagas o Padre Damaso, ay isang kurang
Pransiskano na napalipat ng ibang parokya matapos maglingkod ng
matagal na panahon sa San Diego; tunay na ama ni Maria Clara.
 Don Rafael Ibarra - ama ni Crisostomo; nakainggitan nang labis ni Padre
Damaso dahilan sa yaman kung kaya nataguriang erehe.

14.  Maria Clara – Si Maria Clara de los Santos y Alba o Maria Clara, ay ang
mayuming kasintahan ni Crisostomo; mutya ng San Diego na
inihimatong anak ng kanyang ina na si Doña Pia Alba kay Padre Damaso.
maria clara = inang bayan
ibarra = edukasyon
kung magkakaanak sila = kalayaan/nasyonalismo
 Padre Salvi/ Bernardo Salvi - kurang pumalit kay Padre
Damaso, nagkaroon ng lihim na pagtatangi kay Maria Clara.
 Elias – ay isang bangkero at magsasakang tumulong kay Ibarra para
makilala ang kanyang bayan at ang mga suliranin nito.
 Senor Guevarra –isang matapat na tinyente ng mga guwardiya sibil na
nagsalaysay kay Ibarra ng tungkol sa kasawiang sinapit ng kanyang ama.

15.  Don Tiburcio de Espadana – isang pilay at bungal na Kastilang
napadpad sa Pilipinas sa paghahanap ng magandang kapalaran;
napangasawa ni Donya Victorina.
 Dona Victorina – Si Donya Victorina de los Reyes de
Espadanya o Donya Victorina, ay isang babaing nagpapanggap na
mestisang Kastila kung kaya abut-abot ang kolorete sa mukha at
maling pangangastila.
 Pilosopo Tasio – Si Don Anastasio o Pilosopo Tasio, ay maalam na
matandang tagapayo ng marurunong na mamamayan ng San
Diego.
 Alperes - matalik na kaagaw ng kura sa kapangyarihan sa San
Diego (itinuring ni Rizal na Hari ng Italya ng San Diego habang ang
kura ang Papa ng Estado Pontipikal)

16.  Dona Consolacion – napangasawa ng alperes; dating labandera na may
malaswang bibig at pag-uugali.
 Narcisa/Sisa – ay isang masintahing ina na ang tanging kasalanan ay ang
pagkakaroon ng asawang pabaya at malupit.
 Basilio at Crispin- ay mga magkapatid na anak ni Sisa; sila ang sakristan
at tagatugtog ng kampana sa simbahan ng San Diego.
 Kapitan-Heneral - pinakamakapangyarihan sa Pilipinas; lumakad na
maalisan ng pagka-ekskomunyon si Ibarra.
 Padre Sibyla - paring Dominikano na lihim na sumusubaybay sa mga
kilos ni Ibarra.
 Linares - malayong pamangkin ni Don Tiburcio at pinsan ng inaanak ni
Padre Damaso na napili niya para mapangasawa ni Maria Clara.

17. Isang halimbawa nito ay si Sisa. Sa nobela, ang sinisimbolo ni Sisa ay ang
pagmamahal ni Teodora, ina ni Dr. Jose Rizal, sa kanyang mga anak. Tungkol
naman sa isyu ng pang-aapi ng asawa ni Sisa sa kanya, ito ay nagbigay pa ng
malawak na ideya sa mga mambabasa sa pang-aapi ng mga Kastila sa mga
kababaihan sa Pilipinas
Ang ikalawang simbolismo ay ang bahay ni Kapitan Tiyago. Ang sinisimbolo nito
ay ang Pilipinas. Sa nobela, ang bahay ay may malalaking bintana na bukas at
may pintuan na bukas para sa lahat. Isinisimbolo nito ang Pilipinas sapagkat ang
ating bansa ay bukas para sa lahat.
Tungkol naman sa isyu ng pang-aapi ng asawa ni Sisa sa kanya, ito ay nagbigay
pa ng malawak na ideya sa mga mambabasa sa pang-aapi ng mga Kastila sa mga
kababaihan sa Pilipinas
Isa na rito ang pang-aapi ng mga pari sa pamilya ng mga Ibarra na sumisimbolo
sa pang-aapi ng mga Kastila sa mga Pilipino.

18. Sina Pari Damaso at Kapitan Tiago ay ginamit rin ni Rizal. Sumagisag sila
sa “Separation of the Church and the State”.
Si Pari Salvi ay isang maligoy na karakter. Nagsisimbolo ito sa mga
Kastilang Prayleng nag-aabuso sa kanilang kapangyarihan.
Si Pilosopo Tasyo. Siya ay nagsisimbolo sa mga marunong sa buhay.
Maaaring ang mga guro, ang ating mga magulang o kahit sinong
nakakatanda sa atin.
Sina Juan Crisostoma Ibarra at Elias. Sila ang dalawang mga tauhang
nagsisimbolo kay Jose Rizal. Sila ang nagpakita sa iba't ibang pananaw ni
Rizal.
Si Donya Victorina ay sumisimbolo sa mga tao na magaling magbalat-
kayo sa mga tao upang maturingan na perpekto sa harap ng mga
paningin ng mga tao.

19.  El Filibusterismo, the second of José Rizal’s novels of Philippine
life, is a story of the last days of the Spanish régime in the
Philippines.
 The Reign Of Greed
 Written some four or five years after Noli Me Tangere, the book
represents Rizal’s more mature judgment on political and social
conditions in the islands, and in its graver and less hopeful tone
reflects the disappointments and discouragements which he had
encountered in his efforts to lead the way to reform.
 A brief recapitulation of the story in Noli Me Tangere (The Social
Cancer) is essential to an understanding of such plot as there is in
the present work, which the author called a “continuation” of the
first story.

20.  Rizal’s dedication to the first edition is of special interest, as the writing of it was one of the
grounds of accusation against him when he was condemned to death in 1896. It reads:
“To the memory of the priests, Don Mariano Gomez (85 years old), Don José Burgos (30
years old), and Don Jacinto Zamora (35 years old). Executed in Bagumbayan Field on the 28th of
February, 1872.
“The Church, by refusing to degrade you, has placed in doubt the crime that has been
imputed to you; the Government, by surrounding your trials with mystery and shadows, causes
the belief that there was some error, committed in fatal moments; and all the Philippines, by
worshiping your memory and calling you martyrs, in no sense recognizes your culpability. In so
far, therefore, as your complicity in the Cavite mutiny is not clearly proved, as you may or may not
have been patriots, and as you may or may not have cherished sentiments for justice and for
liberty, I have the right to dedicate my work to you as victims of the evil which I undertake to
combat. And while we await expectantly upon Spain some day to restore your good name and
cease to be answerable for your death, let these pages serve as a tardy wreath of dried leaves
over your unknown tombs, and let it be understood that every one who without clear proofs
attacks your memory stains his hands in your blood!
J. Rizal.”

22.  Binubuo nang tatlumpu’t siyam na Kabanata.
 Kabanata 01 : Sa Ibabaw ng
 Kabanata 02 : Sa Ilalim ng Kubyerta
 Kabanata 03 : Ang mga Alamat
 Kabanata 04 : KabesangTales
 Kabanata 05 : Ang Noche Buena ng Isang Kutsero
 Kabanata 06 : Si Basilio
 Kabanata 07 : Si Simoun
 Kabanata 08 : Maligayang Pasko
 Kabanata 09 : Ang mga Pilato

23.  Kabanata 10 : Kayamanan at Karalitaan
 Kabanata 11 : Los Baños
 Kabanata 12 : Placido Penitente
 Kabanata 13 : Ang Klase sa Pisika
 Kabanata 14 : Sa Bahay ng mga Mag-aaral
 Kabanata 15 : Si Ginoong Pasta
 Kabanata 16 : Ang Kasawian ng Isang Intsik
 Kabanata 17 : Ang Perya sa Quiapo
 Kabanata 18 : Ang mga Kadayaan
 Kabanata 19 : Ang Mitsa

24.  Kabanata 20 : Si Don Custodio
 Kabanata 21 : Mga Anyo ngTaga-Maynila
 Kabanata 22 : Ang Palabas
 Kabanata 23 : Isang Bangkay
 Kabanata 24 : Mga Pangarap
 Kabanata 25 : Tawanan at Iyakan
 Kabanata 26 : Mga Paskil
 Kabanata 27 : Ang Prayle at ang Estudyante
 Kabanata 28 : Pagkatakot
 Kabanata 29 : Ang Huling Pati-ukol kay KapitanTiyago

25.  Kabanata 30 : Si Huli
 Kabanata 31 : Ang Mataas na Kawani
 Kabanata 32 : Ang Bunga ng mga Paskil
 Kabanata 33 : Ang Huling Matuwid
 Kabanata 34 : Ang Kasal ni Paulita
 Kabanata 35 : Ang Piging
 Kabanata 36 : Mga Kapighatian ni Ben Zayb
 Kabanata 37 : Ang Hiwagaan
 Kabanata 38 : Kasawiang-palad
 Kabanata 39 : Ang Katapusan

26.  a. Sa pagkakaroon ng 2 lugal ng tao sa kubyerta at sa ilalim ng
kubyerta, tulad ng paglalagay ng pamahalaan na may mga taong
mataas ang uri, tulad ng mga Kastila, mayayaman at prayle: at
mga abang mamamayang tulad ng mga mestiso at indiyo.
b. Sa mabagal nguni’t mapagmalaking palakad tulad ng
pamahalaan na halos hindi nakausad sa may 300 taong
pamumuno sa Pilipinas.
c. Sa pagkulapol na pinturang puti - nagpapanggap na malinis at
marangal ngunit’t makikita ang mga dumi sa likod ng pinta tulad
ng mga walang katarungang pagpatay at pagbilanggo, ng mga
kabulukan, katiwalian at iba pa sa pamahalaan at simbahan.

27.  d. Sa bilog na anyo ng bapor - nagpapakilalang ang pamahalaan ay
walang malinaw na kaanyuan; walang plano ng pagiging
unahan, hulihan, tagiliran na tulad ng pamahala noon na walang yaring
plano ng pagpapalakad.
e. Sa paggamit ng makina at tikin tulad ng pamahalaan, may
namamahalang sibil, tulad ng Kap. Heneral at iba pang taong
pamahalaan at ang prailesya o mga kura. Noon ay may union of church
and state o pagiging magkatulong ng pamahalang sibil at ng simbahan
sa pagpapalakad ng mga suliraning pampulitika at pangkabuhayan ng
bayan. Alin ang makina at alin ang tikin? Ang makina na siyang tuwirang
nagpapatakbo sa bilog na bapor ng pamahalaan, bilog sapagkat walang
plano at di alam kung saan ang patungo at saan ang pabalik, ay siyang
pamahalaang sibil, samantalang ang mga tikin ay siyang mga kura na
nagsasabi kung saan dapat patungo ang bapor ng pamahalaan. (Dapat
mabatid kung ano ang tikin.)

29.  Simoun – mapanghimagsik, kumakatawan sa bahagi ng lipunang
Pilipino na nagsagawa na sa pang-aaping pamamahala at nais niyang
ibagsak ang pamahalaan sa anumang paraan. Subalit wala naman siyang
balangkas ng pamahalaan kung sakali’t siya’y magtagumpay sa
himagsikan. Hindi niya naiisip ang pagwawasto ng kamalian bagkus nais
niya ang pagpaparusa at paghihiganti.
 Basilio – sumasagisag sa bahagi ng mga edukadong Pilipino na sa
pagiging bantad na sa kaapihan ay naging manhid na sa
pangangailangang ikabubuti ng lipunan.
 Isagani – simbolo ng mga kabataang mapusok na ang kanilang
ideyalismo at hindi maaaring asahan sa panahon ng kagipitan.
 Senyor Pasta – kumakatawan sa isang bahagi ng lipunang naging
mabuti lamang sa mga taong makapagbibigay sa kanya ng mabuting
kalagayan sa buhay. Nangibabaw sa kanya ang pagmamahal sa sarili
kaysa pagmamahal sa lipunang kinabibilangan niya.

30.  Placido Penitente – isang estudyanteng kasama sa paghiling ng pagtatatag ng
akademya sa wikang Kastila. Nagkaroon siya ng paghahangad na mangibang
bansa, subalit nang siya’y pakitaan ni Simoun ng palatandaan ng
paghihimagsik, natakot siya at hindi siya makapagpasya kung aanib siya o hindi.
 Pecson – isa ring estudyante na walang kamalay-malay sa mga mapanghimagsik
na gawain ni Simoun. Ang kinatawan nina Placido at Pecson ay ang bahagi ng
lipunan na hindi pa naisasadiwa ang pagkakaroon ng malasakit sa lipunan at sa
bayan.
 Padre Florentino – isang paring Pilipino at sinasabing kumakatawan kay Padre
Florentino Lopez ng Calamba, isang kaibigan ni Rizal. Naniniwala siya na ang
Pilipinas ay magiging malaya rin balang araw subalit ang kalayaan ay
makakamtan hindi sa pamamagitan ng
pandaraya, katiwalian, krimen, bisyo, kundi sa pag-ibig, pagsasakit at mabuting
gawa. Nananalig siyang ang taong mabuti at makatwiran ay nararapat na
magsakit upang ang kanyang diwa at kaisipan ay matanto at makalat.
 Chino Quiroga – isang mangangalakal na Intsik na nagtatago ng armas para sa
manghihimagsik. Sinasagisag niya ang banyagang kultura na nahahandang
tumulong sa mapanghimagsik.

31.  Padre Irene – prayleng Kastila na tumutulong upang maitatag ang
Akademyang Espanyol. Siya ay simbolo ng mga Kastila na may
pagmamalasakit sa mga Pilipino.
 Kapitan Tiyago – Sinasagisag niya ang mga dating mayayamang
unti-unting nawawalan ng pag-aaring yaman.
 Ben Zayb – isang mamamahayag na Kastila na sumusulat ng mga
artikulong laban sa mga Pilipino.
 Padre Sibyla – pari paroko ng Binondo, dating bise-rektor ng
Kolehiyo ng San Juan de Letran.
 Padre Camorra – pari paroko ng Kumbento ng Tiyani
 Don Custodio – isang Kastilang opisyal sa pamahalaan

32.  Padre Salvi – prayleng Pransiskano: dating kura ng
San Diego at kasalukuyang paring tagapayo ng
kumbento ng Sta. Clara
 Juanito Pelaez – estudyante at anak ni Don Timoteo
Pelaez, isang mayamang mangangalakal. Siya ang
napangasawa ni Paulita Gomez.
 Sandoval – estudyanteng Kastila na nagmamalasakit
sa mga Pilipino
 Macaraig – mayamang estudyante, isa sa may
kinalaman sa pagtatayo ng Akademyang Espanyol

33.  Kabesang Tales – Sumasagisag sa lipunang binubuo ng
mga may-ari ng lupa at ng mga magsasaka. Ipinakikilala
rito na ang suliranin ng pag-aalsa laban sa pamahalaan ay
nag-uugat sa suliranin sa lupa.
 Donya Victorina – ang paghahanap niya sa kanyang
asawang si Don Tiburcio ay ang simbolo ng paghahanap sa
banyagang gawi at kilos na hindi niya naaangkin.
 Juli – sagisag ng Pilipinas na nahahandang magpakasakit
subalit may dangal
 Paulita Gomez – Kumakatawan sa bahagi ng kababaihang
Pilipino, isang mestisang katulad ni Ma. Clara subalit salat
sa pagmamahal sa bayan at sa kabutihan sa kapwa

34.  Mga manang sa nobela [Mga Hermana] –
sinasagisag ang pagbabalatkayo ng mga tao
sa pagsunod sa mga aral ng simbahan
 Pepay – ang baylarinang kalaguyo ni Don
Custodio. Maaaring siya’y isang masamang
babae subalit may makabayang damdamin.
Ang pagtulong niya sa mga estudyante ay
isang pagpapatunay na mayroon siyang lakas
o impluwensya sa mga matataas na pinuno
ng pamahalaan.

35.  http://bunnymichelle.hubpages.com/hub/thoughts-of-bunny
 http://tl.wikipedia.org/wiki/Noli_me_Tangere#Kapitan_TiagoMga
 http://ryemikheal1024.multiply.com/journal/item/65/Ikalawang-Tanong-
para-sa-klase-ng-3-Garate-4th-qtr-09-
10?&item_id=65&view:replies=reverse&show_interstitial=1&u=%2Fjourn
al%2Fitem
 http://www.joserizal.ph/fi03.html
 http://lavi--walker1078.deviantart.com/art/El-Fili-Page-1-Bapor-Tabo-
151315214
 Rizal and Philippine Nationalism by Ma. Corona S. Romero; Page(s)121-
126
 http://lavi--walker1078.deviantart.com/art/El-Fili-Page-1-Bapor-Tabo-
151315214
 http://tl.wikipedia.org/wiki/El_filibusterismo
 http://joserizal1.tripod.com/id7.html
 http://en.wikipinas.org

36.  Decadence In the Social Order
 Bapor Tabo
▪ Upper Deck
▪ Lower Deck
 Abuses of the religious authorities
 Fathers Damaso, Salvi, Sibyla, and Camorra.
 Guardia Civil
 The Defective Educational System

37.  Esquillo, Mae
 Pureza, Maritoni
 Caguisa, Ailenette
 Miranda, Jenis
 Maniaol, Joven
 Asuncion, John Paul
 Diones, Kevin
 Palomaria, Justin
University Of Makati | Soc Sci2 | Prof. Tess Sagadraca