1. ALMANYA SOSYAL BİLGİLER
ÖĞRETİM PROGRAMI
GİRİŞ
Tarih,coğrafya disiplinleri yanında vatandaşlık eğitimini
bünyesinde bütünleştiren sosyal bilgiler dersinin bir ülkenin
coğrafi,tarihi,sosyal ve politik yapısından ayrı düşünülmesi
olanaklı görülmemektedir.Sosyal bilgiler dersinin Almanya’ daki
gelişim sürecinin de ülkedeki coğrafi,tarihi ve sosyo-politik
olaylarla paralellik gösterdiği anlaşılmaktadır.Bu nedenle Almanya
‘nın coğrafi,tarihi,politik özelliklerini incelemekte yarar
bulunmaktadır.
2. Ülkenin Coğrafi Özellikleri
Coğrafi Yapı:Bir Orta Avrupa ülkesi olan
Coğrafi Yapı:Bir Orta Avrupa ülkesi olan
Almanya’ nın yüzölçümü 357.021 km
Almanya’nın yüzölçümü 357.021 km
dir.Almanya yaklaşık olarak 46-55 derece
kuzey enlemleri ve 6-15 derece doğu
boylamları arasında yer alır.Çevresinde Kuzey
ve Baltık
Denizleri,Danimarka,Hollanda,Belçika,Fransa,İ
sviçre,Avusturya,Çek Cumhuriyeti ve Polonya
bulunur.Dünyanın en gelişmiş ülkelerinden biri
olmasını kimi uzmanlar coğrafi konumuna
dayandırmaktadırlar.
3. Nüfus:Yaklaşık seksen üç milyon nüfusla
Almanya,Avrupa Birliği(AB) ülkeleri
arasında en kalabalık ülkedir.Almanların
eğitim ve yaşam standardı
yüksektir.Ortalama ömür uzunluğu
erkeklerde 76, kadınlarda 81’e
ulaşmıştır.Nüfustaki genç insan oranı
gerileme gösterirken yaşlı insan oranı
yükselmektedir.Bunun sonucunda
çalışanlar üzerinde emeklilere ilişkin yük
artmaktadır.Almanya, dünyanın en yoğun
yerleşimlerinin olduğu ülkelerden biridir.
4. Ekonomi:20.yy başında yaşanan iki dünya
savaşından da yenik çıkan Almanya’nın
ekonomisi çökmüş, enflasyon yükselmiştir.
Kent ve fabrikaları yerle bir olan Almanya’
nın hızla kalkınan bir ülke olmasını çalışkan
insanları sağlamıştır.Bu kalkınmada en
önemli katkı savaş sonrası kurulan
demokratik sistem gelişmiştir.Gelişmiş
sanayi ülkelerinden biri olan Almanya 2009
da ABD,Japonya ve Çin’ in ardından en
büyük dördüncü ulusal ekonomi
konumundadır.
5. Tarihi Gelişim ve Politik Yapı
Almanya 16 federal eyaletten
oluşmaktadır.
Almanya’nın özgürlükçü demokratik
parlamenter sisteme ulaşması birçok tarihi
Olaydan sonra gerçekleşmiştir.Tarihte
Alman sorunsalının genel olarak anayasa
ve birlik olmak üzere iki boyutu olmuştur.
Birlik ve özgürlük ilk olarak Napolyon’a
karşı yapılan kurtuluş savaşlarında
gündeme gelmiştir.1848’deki Mart Devrimi
birlik amacını gerçekleşmiştir.
6. Almanya sanayi ve hizmet ülkesidir.Almanya
2003-2008 yılları arasında art arda altı kez
‘ihracat şampiyonu’ olmuştur.Almanya
ekonomisinin ihracat odaklı olmasından
dolayı dünya ekonomisiyle iç içedir ve açık
pazarları hedeflemektedir.Sektörlere
dağılımı şöyledir:Hizmet sektörü %43,9
;Üretim sektörü %30,8 ;Ticaret,otelcilik-
lokantacılık,ulaşım %23;
Tarım,ormancılık,balıkçılık %2,3 tür.
7. 13 Ağustos 1961’de yapılan Berlin Duvarı
Almanların yeniden birleşme umutlarını suya
düşürmüştür.Ancak Alman birliğini yeniden
sağlamak AFC’ nin resmi bir hedefi olarak
kalmıştır.Berlin Duvarı’nın 1989’da
yıkılmasından sonra Almanya’nın yeniden
birleşmesi 18 Mart 1990’da gerçekleşmiştir.
Alman politik sisteminin temelini Temel Yasa
oluşturmaktadır.İkinci Dünya Savaşı sonrasında
oluşturulan temel yasa 1990’a kadar (40 yıl)
ikiye bölünmüş ülkede Almanlara özgürlük ve
istikrarı getirmiştir.Hükümet sistemi parlamenter
demokrasiye göre belirlenmektedir. Hükümet
politika sistemini Cumhurbaşkanı değil hükümet
belirlemektedir.Alman politik sisteminin
eyaletlerden federal devlete ondan da AB’ye
uzanan ilişkiler zincirinden oluştuğu söylenebilir.
8. EĞİTİM SİSTEMİ
Almanya’da eğitim sistemi okulöncesi,
ilköğretim,ortaöğretim ve yükseköğretimden
oluşmaktadır.Okulöncesi eğitimde basamağın-
da 3-6 yaş arasındaki çocukların isteğe bağlı
olarak devam ettikleri anaokullarıyla,anasınıf-
ları bulunmaktadır.Anaokulu,anasınıfı uygula-
malarında eyaletler arasında kimi farklılıklar
olmakla birlikte bu kurumlar ilköğretime temel
oluşturmaktadır.
9. İlköğretim I. basamak 6 yaşında başlayarak
her çocuk için zorunludur.Brandenburg, Berlin
(6 yıl) dışındaki diğer eyaletlerde 4 yıldır.İlköğ-
retim okulları genellikle grundschule ve haupt-
schule olarak aynı binada bulunmaktadır.Ancak
eyalet ve bölgelere göre dört yıllık ilkokulların
bağımsız olarak bulundukları da görülebilmek-
tedir.Birinci ve dördüncü sınıfların bulunduğu
grundschule okullarında dersleri sınıf
öğretmen-
leri okutmaktadır.
10. Alman eğitim sistemi içinde zorunlu temel
eğitim kapsamındaki ortaöğretim birinci devreyi
ortaöğretim ikinci devre izler.Lise düzeyindeki
Bu kurumların temel amacı, öğrencileri yüksek-
Öğretime ve mesleğe hazırlamaktır.Ortaöğre-
tim ikinci devrede üç yıllık genel eğitimle aka -
demik yükseköğretime hedefleyen ve lise ikinci
devre olarak adlandırılan genel eğitim okulları
bulunur.Bunun yanında öğrencileri mesleğe ve
mesleki yükseköğretime hazırlayan ve süreleri
1 ile 3 yıl arasında değişen mesleki eğitim okul-
ları yer alır.
11. Federal yapıdan dolayı Alman eğitiminde bir öğretim
programı uygulamak oldukça zordur.Bu nedenle her
eyaletin kendi eğitim programı olduğu gibi eyalet içindeki
farklı okul türlerinin de kendilerine özgü öğretim programları
bulunabilmektedir.Almanya’da eyaletler programlarını
kendileri hazırlamaktadır.Ancak eyaletler arası farklılıkları
en aza indirmek amacıyla Eğitim Bakanları daimi
Konferansı çalışmalar yapmaktadır. Genel olarak
programlarda içeriğin seçimi ve süre konusunda
öğretmenlere esneklik verilmiştir. Öğretmenler programa
paralel olarak zümre toplantılarında öğrencilerin,
alanlarını ,okulun görev ve amaçlarını ve yerel özeliklerini
göz önüne alarak planlamalarını yapmaktadırlar.
Öğrenciler,eyaletler arasında okulların denkliklerine ve
kendi yeteneklerini dikkat edilerek geçiş yapabilmektedirler.
12. SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ
Alman Programlarında Sosyal Bilgiler Kavramı
Almanya’daki çeşitli eyaletlerde SBÖP tarandığında
Sosyal bilgilerin anlam ve tanımına ilişkin olarak kimi bilgi-
lere ulaşılmaktadır.Eyaletlerdeki sosyal bilgilere eşdeğer
derslerin programları incelendiğinde çoğunlukla bu ders
İçin ‘Sosyal bilgiler politika eğitimi temelinde bir derstir’ vur-
gusunun yapıldığı görülmektedir.Programda politik eğitim
gerekliliğinin ortaya çıkardığı sosyal bilgiler için aşağıdaki
betimlemeler yapılmıştır.
• Sosyal bilgiler politik bir eğitimdir.
• Toplum ve politika değişkendir.
• Politik eğitimde normlar ve değerlerden kaynaklanan
toplumsal karmaşıklık dikkate alınır.
• Vatandaşlık eğitiminde asıl öğe insandır.
13. Sosyal Bilgiler Dersinin Almanya’daki Gelişim Süreci
Sosyal bilgiler dersinin Almanya’daki gelişim süreci incelen-
diğinde ülkenin tarihi,coğrafi,politik gelişimiyle paralellik gös-
terdiği anlaşılmaktadır.İlk kez sosyal bilgiler adında bir dersin
İlk ve ortaokullarda okutulmasını Fransız düşünürü Condercet
(1743-1794) savunmuştur.Benzer biçimde aynı yüzyılda yaşa-
mış olan Alman Karl Ritter coğrafya ile tarihi birbirinini tamam-
layan iki akraba bilim olduğu düşüncesini vurgulamıştır.Alman-
ya’daki sosyal bilgilerin benimsenme mantığı ABD’dekine ben-
zemekteir.Çünkü federal devlet yapısındaki iki ülkede yaşa-
nan benzer sosyal dönüşüm sürecinin sosyal bilgilerin doğuşu-
na neden olduğu söylenebilir.Almanya’da sosyal bilgiler dersi-
nin bir amacı da Avrupa’nın politik,sosyal ve ekonomik yaşam-
ına katılma yetisine sahip bireyler yetiştirmektir.AB kaynakla-
rında bu amaç etkili vatandaşlar yetiştirmek kapsamında ele
almaktadır.
14. Eğitimde demokrasinin işlenmesi önemsenmiştir.Daha önce
Hitler eğitimin bir ikna aracı olarak kullanmıştır.1945’te Charles
Beart ve Merle Curti’nin başını çektiği ve sosyal bilgiler
uzmanları,sosyal bilgiler dersini doğrudan vatandaşlık eğitimi
olarak desenlemişlerdir.Bu yüzden Alman SÖBP’nin merkezin
de vatandaşlık eğitimi yer almıştır.Demokrasi sadece vatandaş
lardan bazı görevleri yerine getirmelerini istemeyi değil aynı
zamanda okul toplumunda başlayarak sosyal,politik ve ekono-
mik yaşamda kara sürecini kullanıp eğlensel davranmaya ha-
zır duruma getirmeyi gerektirmektedir.
15. Programın Yapısı ve Temel Öğeleri
Almanya’da yürürlükte olan SBÖP eyaletten eyalete bazı
farklılıklar göstermektedir.Burada bazı eyaletler örneğinde
temel bileşenleri açısından SBÖP analitik olarak irdelenecektir
Amaçlar
Sosyal bilgiler eğitiminin temel amacı öğrencileri,demokrasiyi
özümsemiş gerek bilgi gerekse beceri düzeyinde davranış
haline getirmiş bireyler olarak sosyal ve politik yaşama hazır-
lamaktır.Bu bağlamda sosyal bilgiler dersinin diğer amaçları
şöyle sıralanabilir;
• Sorumluluk kazanımına paralel olarak bireylerde hoşgörü
geliştirme
• Tarih ve toplumsal olayların değişkenlik taşıdığına ilişkin
farkındalık geliştirme
• Toplumsal politik oluşumlara ilişkin düşünce sürecine katılım
boyutunda ilgi ve yetenek geliştirme
16. İçerik
SBÖP ‘nda içerik amaçlarla ilişkilendirilerek düzenlenmiştir.
Almanya’da zorunlu bir çerçeve olmakla birlikte eyaletlere,okul
türlerine ve sınıf düzeylerine göre içeriklerde kimi değişikler
yapılabilmektedir.Almanya’da dördüncü sınıfa değin birlikte yaşa-
Maya yönelik değerler temelli bir eğitimin yapıldığı söylenebilir.
Öğretim programlarında alt sınıflardaki somut öğeleri üst sınıflara
Doğru daha soyut konular işlenir.
Hauptschule programı:Konular
7.Sınıf
• Sosyal gruplarda gençler
• Ailede eğitim ve sosyal öğrenme
• Sosyal ve politik katılım
17. 8.sınıf
• Kitle iletişim araçlarıyla ilişkiler
• Hukuk ve yasa
• AFC’nin politik düzeni
9.sınıf
• AFC’nin politik düzeni
• Avrupa’nın birleşme süreci
• Uluslar arası barış gücünün misyonu
10.sınıf
• Bir sosyal devlet olarak AFC
• Bölgesel alanda politik katılım
9.sınıf:Zorunlu içerik
13. Gruplarda yaşam
• Okul ,Aile,Genç grupları
15. Hukuk sistemi ve mahkemeler
• Hukuk sisteminde gençler,gençlerin hakları ve sorumlulukları
17. Politik düzenin ana hatları
• Gençlerin politik yaşama katılımı
• Politik yaşamın gençlere etkisi
• Yerel düzeydeki politik kurumlar
• Ülke düzeyindeki politik kurumlar
22. Ekonomi ve iş dünyası
• Ekonomik kalkınmada katılımcı gençlik
• Ekonominin temeli
• Ödeme araçları ve biçimleri
