1. Нябо-эчнээ2 Э.Батжаргал

2. ОРЛОГО ГЭЖ ЮУ ВЭ?
Орлого гэдэг нь бараа, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх буюу
нийлүүлэх, үйлчилгээ үзүүлэх үйл ажиллагаанаас тухайн
хугацаанд бий болсон хөрөнгийн дотогш урсгал, өр
төлбөрийн барагдуулалт юм.
Өөр өөр хэлбэл “орлого” гэдэг нь аж ахуйн нэгжийн ердийн
үйл ажиллагааны явцад тайлант хугацаанд бий болсон
бөгөөд өмч эзэмшигчдээс оруулсан хөрөнгөөс бусад
шалгаанаар өмчийн өсөлт хэлбэрээр илэрсэн , эдийн
засгийн өгөөжийн дотоод урсгал юм.

3. Борлуулалтын орлого
Худалдан авагчдад бүтээгдэхүүн
борлуулснаар орж ирж буй мөнгөн
урсгал юм.
Санхүүгийн үйл
ажиллагаанаас орох
орлого Үндсэн үйл ажиллагааны
орлого биш, зээлийн, түрээсийн, хөрөнгө
оруулалтын, ногдол ашгийн зэрэг
санхүүгийн шинж чанартай орлого
Үйлчилгээний орлого
Үйлчлүүлэгчдэд үйлчилгээ
үзүүлснээр орж ирж буй мөнгөн
урсгал
Борлуулалтын олз
Бараа материалаас бусад хөрөнгө
оруулснаас үүссэн орлого юм
орлого

4. ОРЛОГО ХҮЛЭЭН ЗӨВШӨӨРӨХ ЗАРЧИМ :
• Бараа, үйлчилгээг мөнгөөр юмуу зээлээр арилжсан үед орлого
хэрэгжсэнд тооцно.
Хэрэгжсэн үед
• Мөнгө эсвэл авлагын дүнд шууд хөрвөх боломжтой хөрөнгийг
арилжаагаар хүлээн авсан бол орлого хэрэгжих боломжтой
болсон гэж үзнэ.
Хэрэгжих боломжтой болсон
• Байгууллага худалдан авагчдад бараагаа борлуулсан юмуу
үйлчилгээгээ үзүүлж дууссан бол орлого олох үйл явцыг иж
бүрдсэн гэж үздэг.
Иж бүрдсэн үед нь орлого хүлээн зөвшөөрөх

5.  Хүснэгтээс харахад бараа бүтээгдэхүүний борлуулалтыг
борлуулсан өдөр бүртгэх ба үүний үр дүнд мөнгө эсвэл авлага
өснө. Зарим үед орлогыг хүлээн зөвшөөрөхөөс өмнө мөнгө эсвэл
хөрөнгө хүлээн авах явдал байдаг.
Борлуулалтын
орлого
• Борлуулалт
хийсэн өдөр
Үйлчилгээний
орлого
• Үйлчилгээ
үзүүлсэн
өдөр
Санхүүгийн
орлого
• Ашиглаж
дууссан
өдөр
Хөрөнгө
борлуулсны
орлого
• Хөрөнгө
борлуулсан
өдөр

6. Борлуулалтын орлогыг хүлээн
зөвшөөрөх ерөнхий зарчимаас
гажих 2 шалтгаан байдаг.
1. Олох боломжит
орлогын дүн нэлээд
тодорхой болсон гэж
үзэх;
2. Олох боломжит
орлого болон түүнтэй
холбоотойгоор гарах
зардал, өртгийн дүн
нэлээд тодорхойгүй
байх;

7. Дээрх шалтгааны улмаас орлогыг хэзээ хүлээн зөвшөөрч бүртгэх вэ?
гэсэн асуудал гарч ирнэ. Тэгвэл энэ үед орлогыг хүлээн зөвшөөрч
бүртгэх үндсэн 4 төрөл байдаг. Үүнд:
Борлуулалтын (хүргэлтийн) цэг дээр орлого хүлээн
зөвшөөрөх
Хүргэлтийн цэгээс өмнө орлого хүлээн зөвшөөрөх
Хүргэлтийн цэгээс хойш орлого хүлээн зөвшөөрөх
Тусгай борлуулалтын орлого хүлээн зөвшөөрөх

8. Борлуулалтын
цэг дээр
Ерөнхий
зарчим
Хүргэлтийн
цэгээс өмнө
Гүйцэтгэлийн
хувийн жингээр
Гэрээ
гүйцээлт
Хүргэлтийн
цэгээс хойш
Хэсэгчилсэн
борлуулалт
Өртөг
нөхсөний
дараа
Тусгай
борлуулалт
Агентийн
борлуулалт
Франчайз

9. 1. БОРЛУУЛАЛТЫН /ХҮРГЭЛТИЙН/ ЦЭГ
ДЭЭР ОРЛОГО ХҮЛЭЭН ЗӨВШӨӨРӨХ
Бараа бүтээгдэхүүнийг худалдан авагчдад хүргэсэн, ажил үйлчилгээг
гүйцэтгэсэн үед орлогыг хүлээн зөвшөөрөх арга.
/практикт өргөн хэрэглэгддэг арга /
ДТ: Мөнгө /авлага/ ХХХ
КТ: Борлуулалтын орлого ХХХ

10. 2. БОРЛУУЛАЛТЫН ЦЭГЭЭС ӨМНӨХ ОРЛОГО
ХҮЛЭЭН ЗӨВШӨӨРӨЛТ
Бараа бүтээгдэхүүнийг худалдан
авагчдад хүргэхээс, ажил үйлчилгээг
бол гүйцэтгэж дуусахаас өмнө орлогыг
хүлээн зөвшөөрнө гэсэн ойлголт юм.
Энэ төрлийн орлогод дуусгавар
болох үйл явц нь урт хугацаанд
үргэлжилдэг барилга, байгууламж
барих болон машин тоног
төхөөрөмж угсрах зэрэг ажил
гүйлгээний орлого хамаарна.

11. • Үйлдвэрлэлийн явцад орлого ба ашгийг
гүйцэтгэлийн хувийн жинд үндэслэн
тайлант хугацаа бүрд хэсэгчлэн хүлээн
зөвшөөрдөг.
Гүйцэтгэлийн
хувийн жингийн
арга:
• Орлого ба ашгийг үйлдвэрлэлийн дараа
буюу эцэст хүлээн зөвшөөрч бүртгэдэг.
Өөрөөр хэлбэл, гэрээт ажил дуусгавар
болж худалдан авагчид хүргэгдсэн үед
орлого ба ашгийг хүлээн зөвшөөрдөг.
Гэрээ
гүйцэтгэлиийн
арга:

12. ГҮЙЦЭТГЭЛИЙН ХУВИЙН ЖИНГИЙН АРГА
Орлого, нийт ашгийг гүйцэтгэлийн хувийн жинд
үндэслэн тооцдог.
Гүйцэтгэлийн хувийг орцын хэмжигдэхүүнээр (гарсан
зардлын хэмжээ, ажилласан цаг гэх мэт), гарцын
хэмжигдэхүүнээр (үйлдвэрлэсэн нэгж, зассан замын урт
гэх мэт) хэмжиж болно.
 Тухайн хугацаа хүртэл гарсан зардлыг тооцоолон нийт
тооцоолсон зардалд харьцуулж иж бүрдлийн хувийг
тодорхойлж түүнийг ашиглан тайлант хугацаанд хүлээн
зөвшөөрөх орлого болон нийт ашгийг тооцдог.

13. Иж бүрдлийн хувь =
Тухайн хугацаа хүртэлх хуримтлагдсан
зардал
Нийт тооцоолсон зардлын хамгийн
сүүлийн үеийн тооцоолол
Тайлант үед
хүлээн
зөвшөөрөх
орлого /
ашиг/
=
Тооцоолсон нийт
орлого / ашиг/ *
Иж
бүрдлийн
хувь
-
Өмнөх үеүдэд
хүлээн
зөвшөөрсөн
орлого/ ашиг /
Тайлант үед хүлээн зөвшөөрөх орлого, нийт ашгийг олохдоо дараах
томъёог ашиглана.

14. Жишээ нь: Гүйцэтгэлийн хувийн жингийн арга
2012.01.01-нд “А" компани “Б" компанитай 3 жилийн хугацаатай
барилга барьж өгөх гэрээ байгуулж үйл ажиллагаагаа 5-р сарын 1-
нээс эхэлсэн. Гэрээт ажлын гэрээний үнийг 4,900,000₮-өөр
тогтоосон. Гэрээт ажилтай холбоотой дараах мэдээлэл өгөгджээ.
2012 2013 2014 нийт
Тайлант хугацаанд гарсан зардал 800,000 1,482,500 1,900,000 4,182,500
Гэрээг дуусгавар болгох тооцоолсон
зардал
3,200,000 1,867,500
-
Гэрээний нэхэмжлэл 750,000 1,800,000 2,350,000 4,900,000
Цуглуулсан мөнгө 700,000 1,650,000 2,550,000 4,900,000

15. Иж бүрдлийн хувь
2012 800.0/(800.0+3.200.0)=800.0/4.000.0*100=20%
2013 (800.0+1482.5)/(800.0+1482.5+1867.5)=2.282.5/4.150.0*100=55%
2014 (2.282.5+1.900.0)/(2.282.5+1.900.0)=4.182.5/4.182.5*100=100%
Хүлээн зөвшөөрөх орлого
2012 4,900,000*20%= 980.000
2013 4.900.000*55%-980.000= 1715.000
2014 4.900.000*100%-980.000-17150.000=2.205.000
Хүлээн зөвшөөрөх ашиг
2012 (4,900,000-4,000,000)*20%= 180.000
2013 (4.900.000-4150,000) *55%-180.000= 232.500
2014 (4.900.000-4182.500)*100%-180.000-232.500=305.000

16. 2012 2013 2014
Тайлант хугацаанд гарсан зардлын хэмжээгээр :
Дт: Дуусаагүй барилга 800,000 1,482,500 1,900,000
Кт: Материал, Цалин, ҮНЗ 800,000 1,482,500 1,900,000
Тайлант хугацааны нэхэмжлэлийн дүнгээр :
Дт: Авлага 750,000 1,800,000 2,350,000
Кт:Дуус.бар.нэхэмжлэх 750,000 1,800,000 2,350,000
Тайлант хугацааны авлагын цуглуулалтаар :
Дт: Мөнгөн хөрөнгө 700,000 1,650,000 2,550,000
Кт: Авлага 700,000 1,650,000 2,550,000
Тайлант хугацаанд хүлээн зөвшөөрөх орлогын хэмжээгээр :
Дт: Дуусаагүй барилга 180,000 232,500 305,000
Дт: Барилгын зардал 800,000 1,482,500 1,900,000
Кт: Урт хуг гэрээний орлого 980,000 1,715,000 2,205,000

17. “А” компани Баланс
2012.12.31 2013.12.31 2014.12.31
Эргэлтийн хөрөнгө:
Дуусаагүй барилга .................. 980,000 2,695,000 0
ДБ-н нэхэмжлэх........................ (750,000) ( 2,550,000) 0
Нэхэмжлэлээс давсан өртөг...... 230,000 145,000 0
Дуусаагүй барилгын үлдэгдэл 2013.12.31-ний байдлаар 2,695,000₮ байгаа нь
/ 800,000 + 180,000 + 1,482,500 + 232,500 /
“А” компани Орлогын тайлан
2012.12.31 2013.12.31 2014.12.31
Урт хугацаат гэрээт ажлын орлого 980,000 1,715,000 2,205,000
Барилгын зардал .... ....................... (800,00) (1,482,500) (1,900,000)
Нийт ашиг ........................................ 180,000 232,500 305,000

18. Тайлант хугацааны эцэст “дуусаагүй барилга” ба “дуусаагүй барилгын
нэхэмжлэх” дансны үлдэгдлийн зөрүүг балансад дараах 2 хэлбэрээр тайлагнадаг.
 Хэрвээ “ Дуусаагааүй барилга” дансны үлдэгдэл нь “дуусаагүй барилгын
нэхэмжлэх” дансны үлдэгдлээс илүү гарч байвал зөрүүг “ Нэхэмжлэлээс давсан
өртөг” гэж нэрлэн балансын эргэлтийн хөрөнгийн хэсэгт тайлагнана.
 Хэрвээ “Дуусаагүй барилгын нэхэмжлэл” нь “Дуусаагүй барилга” дансны
үлдэгдлээс илүү гарч байвал уг зөрүүг “Өртөг, нийт ашгаас давсан нэхэмжлэх”
гэж нэрлэн балансын богино хугацаат өр төлбөр хэсэгт тайлагнана.
Гэрээт ажлыг дууссаны дараа 2014 онд дараах бичилт хийнэ.
Дт Дуусаагүй барилгын нэхэмжлэх 4,900,000
Кт Дуусаагүй барилга 4,900,000

19. 1. Хэсэгчилсэн борлуулалтын арга
2. Өртөг нөхөлтийн арга
3. ХҮРГЭЛТИЙН ДАРААХ ОРЛОГО ХҮЛЭЭН
ЗӨВШӨӨРӨЛТ
Хэсэгчилсэн борлуулалтын арга.
 Энэ аргын үед борлуулалтаас мөнгөн цуглуулалтыг илүүд үздэг
бөгөөд мөнгө хүлээн авах хүртэл нийт ашгийн хүлээн
зөвшөөрөлтийг хойшлуулдаг.
 Учир нь урт хугацаанд үечилсэн төлбөр хийгддэг тохиолдолд
борлуулалтыг хийсэн үед нь бүгдийг тухайн тайлангийн хугацааны
орлогоор бүртгэх нь мөнгө төлөгдөхгүй болбол орлогыг бодит
байдлаас өөрөөр тайлагнахад хүргэнэ.

20. Нягтлан бодох бүртгэлийн энэхүү хэсэгчилсэн
борлуулалтын аргын дагуу борлуулалтын орлого болон
борлуулсан бүтээгдэхүүний өртгийг борлуулалт
хийгдсэн үед бүртгэх боловч холбогдох нийт ашгийг
хойшлуулдаг.
Үйл ажиллагааны зардал болох борлуулалт болон
удирдлагын зардлыг хойшлуулдаггүй.

21. Хойшлуулсан нийт ашиг дансыг балансад богино
хугацаат өр төлбөр хэсэгт урьдчилж орсон
орлоготой ижлээр тайлагнана. Хэрэгжсэн нийт
ашиг дансыг орлого, зарлагын нэгдсэн дансанд
хаана.
Хэрэгжсэн нийт ашиг = Цуглуулсан мөнгө * Нийт ашгийн түвшин
Нийт
ашгийн
түвшин
=
Хэсэгчилсэн борлуулалтын ашиг
* 100%
Хэсэгчилсэн борлуулалтын орлого

22. 2012 2013 2014
Хэсэгчилсэн борлуулалт 8,750,000 11,245,600 12,543,300
Хэсэгчилсэн борлуулалтын өртөг 7,262,500 9,446,304 10,285,506
Нийт ашиг 1,487,500 1,799,296 2,257,794
Нийт ашгийн түвшин
(Нийт ашиг/Борлуулалт)
17% 16% 18%
Мөнгөн цуглуулалт:
2012 оны борлуулалтаас 2,900,000 2,500,000 2,985,000
2013 оны борлуулалтаас 5,420,000 3,165,000
2014 оны борлуулалтаас 7,145,000
Жишээ: “ А” компани 2012-2014 оны үйл ажиллагаатай холбох мэдээлэл
Хэсэгчилсэн борлуулалтын арга

23. 2012 он
1. Дт: Хэсэгчилсэн дансны авлага – 2012 8,750,000
Кт: Хэсэгчилсэн борлуулалтын орлого 8,750,000
2. Дт: Хэсэгчилсэн борлуулалтын өртөг 7,262,500
Кт: Бараа материал 7,262,500
3. Дт: Хэсэгчилсэн борлуулалтын орлого 8,750,000
Кт: Хэсэгчилсэн борлуулалтын өртөг 7,262,500
Кт: Хойшлуулсан нийт ашиг – 2012 1,487,500
4. Дт Мөнгөн хөрөнгө 2,900,000
Кт: Хэсэгчилсэн дансны авлага - 2004 2,900,000
2012 онд цулуулсан мөнгө 2,900,000₮ -ийг нийт ашгийн түвшин 17%-иар үржүүлж 2012
онд хэрэгжсэн нийт ашгийг тодорхойлно.
Дт Хойшлуулсан нийт ашиг/2012/ 493,000
Кт Хэрэгжсэн нийт ашиг 493,000

24. Хойшлуулсан нийт ашиг 994,500₮- ийн
үлдэгдэлтэйгээр /1,487,500 – 493,000/ богино
хугацаат өр төлбөрийн хэсэгт,
Хэсэгчилсэн дансны авлага – 2012“ 5,850,000₮ нь
эргэлтийн хөрөнгө хэсэгт,
Харин хэрэгжсэн нийт ашиг дансыг ОЗНД-д хаах
бөгөөд санхүүгийн тайлангийн орлогын тайланд
тусгагдана.

25. 2013 он
1. Дт :Хэсэгчилсэн дансны авлага – 2013 11,245,600
Кт:Хэсэгчилсэн борлуулалтын орлого 11,245,600
2. Дт Хэсэгчилсэн борлуулалтын өртөг 9,446,304
Кт Бараа материал 9,446,304
3. Дт Хэсэгчилсэн борлуулалтын орлого 11,245,600
Кт Хэсэгчилсэн борлуулалтын өртөг 9,446,304
Кт Хойшлуулсан нийт ашиг – 2013 1,799,296
4. Дт Мөнгөн хөрөнгө 7,920,000
Кт Хэсэгчилсэн дансны авлага – 2012 2,500,000
Кт Хэсэгчилсэн дансны авлага – 2013 5,420,000
5.Дт Хойшлуулсан нийт ашиг – 2012 / 2,500,000 х 17% / 425,000
Дт Хойшлуулсан нийт ашиг – 2013 / 5,420,000 х 16% / 867,200
Кт Хэрэгжсэн нийт ашиг 1,292,200

26. Балансад тусгагдах хойшлуулсан нийт ашиг дансны үлдэгдэл
нь 1,501,596¥₮
/1,487,500+1,799,296-493,000-1,292,200/
 Хойшлуулсан нийт ашиг дансны үлдэгдэл нь
1,459,440=1,501,596+2,257,794-2,299,950 /
 Хэсэгчилсэн дансны авлага болон хойшлуулсан нийт
ашиг дансыг он тус бүрээр нь тусад нь бүртгэх
шаардлагатай. Учир нь тайлант үе бүрийн нийт
ашгийн түвшин өөр өөр байна.

27. 2014 он
Дт Хэсэгчилсэн авлага – 2014 12,543,300
Кт Хэсэгчилсэн борлуулалтын орлого 12,543,300
Дт Хэсэгчилсэн борлуулалтын өртөг 10,285,506
Кт Бараа материал 10,285,506
Дт Хэсэгчилсэн борлуулалтын орлого 12,543,300
Кт Хэсэгчилсэн борлуулалтын өртөг 10,285,506
Кт Хойшлуулсан нийт ашиг – 2014 2,257,794
Дт Мөнгөн хөрөнгө 13,295,400
Кт Хэсэгчилсэн дансны авлага – 2004 2,985,000
Кт Хэсэгчилсэн дансны авлага – 2005 3,165,000
Кт Хэсэгчилсэн дансны авлага – 2006 7,145,000
Дт Хойшлуулсан нийт ашиг – 2012 / 2985000 х 17% / 507,450
Дт Хойшлуулсан нийт ашиг – 2013 / 3165000 х 16% / 506,400
Дт Хойшлуулсан нийт ашиг – 2014 / 7145000 х 18% / 1,286,100

28. Хойшлуулсан нийт ашиг дансны үлдэгдэл нь
1,459,440=1,501,596+2,257,794-2,299,950 /
Хэсэгчилсэн дансны авлага болон хойшлуулсан
нийт ашиг дансыг он тус бүрээр нь тусад нь
бүртгэх шаардлагатай. Учир нь тайлант үе
бүрийн нийт ашгийн түвшин өөр өөр байна.

29. Өртөг нөхөх арга:
Энэ аргын үед борлуулалт хийх үед хийгдэх жу
рналын бичилт нь хэсэгчилсэнборлуулалттай
яг адил байх бөгөөд нийт ашгийн цуглуулсан
мөнгө нь борлуулсанбарааны өртгийг нөхөх хү
ртэл хойшлуулдаг. Хойшлуулсан нийт ашгийг
балансадавлагаас хасагдах байдаар тусгадаг.
Цуглуулсан мөнгө нь өртгөөс давах үеэс эхлэн
орж ирсэн мөнгөний хэмжээгээр ашгийг хүлээн
зөвшөөрнө.

30. Өртөг нөхөлтийн аргыг жишээгээр тайлбарлая
“А” компанийн 2013-2014 оны борлуулалттай холбогдох мэдээлэл
2013 2014
Хэсэгчилсэн борлуулалт 6,599,000 8,106,540
Хэсэгчилсэн борлуулалтын
өртөг
5,146,300 7,003,100
Нийт ашиг 1,452,700 1,097,440
Цуглуулсан мөнгө
2013 оны борлуулалтаас 4,000,000 2,005,000
2014 оны боруулалтаас 3,560,000

31.  Дээрх ажил гүйлгээг бүртгэх журналын бичилт нь дараах байдалтай байна.
 2013 онд ашиг хүлээн зөвшөөрөхгүй. Учир нь борлуулсан барааны өртөг нь
5,146,300₮ байхад цуглуусан мөнгө нь 4,000,000₮ учраас нөхөгдөөгүй өртөг
1,146,300₮ байна. Хойшлуулсан нийт ашиг 1,452,700₮ -ийг хэсэгчилсэн дансны авлага
2,599,000₮ /6,599,000-4,000,000/-өөс хасахад байдлаар тусгана.
2013
Дт Хэсэгчилсэн дансны авлага-2013 6,599,000
Кт Хэсэгчилсэн борлуулалтын орлого 6,599,000
Дт Хэсэгчилсэн борлуулалтын өртөг 5,146,300
Кт Бараа материал 5,146,300
Дт Хэсэгчилсэн борлуулалтын орлого 6,599,000
Кт Бараа борлуулалтын өртөг 5,146,300
Кт хойшлуулсан нийт ашиг 2013 1,452,700
Кт Мөнгөн хөрөнгө 4,000,000
Кт Хэсэгчилсэн дансны авлага-2013 4,000,000

32.  2013 оны хойшлуулсан нийт ашиг данснаас 858,700₮-ийг хэрэгжсэн ашигт шилжүүлсэн
байгаа нь 2013 оны борлуулалтаас 2,005,000-1,146,300
 2014 оны эцэст дэх хойшлуулсан нийт ашиг дансны үлдэгдэл нь 1,691,440₮болж байна.
 /1,452,700+1,097,440-858,700/
2014
Дт Хэсэгчилсэн дансны авлага-2014 8,106,540
Кт Хэсэгчилсэн борлуулалтын орлого 8,106,540
Дт Хэсэгчилсэн борлуулалтын өртөг 7,009,100
Кт Бараа материал 7,009,100
Дт Хэсэгчилсэн борлуулалтын орлого 8,106,540
Кт Бараа борлуулалтын өртөг 7,009,100
Кт хойшлуулсан нийт ашиг 2014 1,097,440
Кт Мөнгөн хөрөнгө 5,565,000
Кт Хэсэгчилсэн дансны авлага-2013 2,005,000
Кт хэсэгчилсэн дансны авлага-2014 3,560,000
Дт Хойшлуулсан нийт ашиг 2006 858,700
Кт Хэрэгжсэн нийт ашиг 858,700

33. 4. ТУСГАЙ БОРЛУУЛАЛТЫН ҮЕИЙН ОРЛОГО
ХҮЛЭЭН ЗӨВШӨӨРӨЛТ
1. Агентын борлуулалтын бүртгэл
2. Франчайзын борлуулалтын бүртгэл
Агентын борлуулалтын бүртгэл
Агент нь үйлдвэрлэгч эсвэл бөөний худалдааны компанийн барааг
худалдан авагчдад борлуулан, борлуулалтын шимтгэл авдаг.
Бараа материалаа агентад шилжүүлэх нь борлуулах үйл ажиллагаа
биш, харин бараа бүтээгдэхүүний байршил өөрчлөгдөж байна гэсэн үг.

34. Компани агентад шилжүүлсэн барааг “Агентад байгаа
бараа” дансанд бүртгэх ба агент энэ талаар ямар нэгэн
журналын бичилтийг хийхгүй. Гэхдээ бараа материалыг
хүлээн авсан бүртгэлийг хийнэ. Агент уг бараа
материалын бүрэн бүтэн байдлыг хариуцахаас биш өөр
үүрэг хүлээхгүй
Агент барааг гуравдагч талд борлуулсан тухай
мэдэгдсэн эсвэл борлуулалтын мөнгөн орлого хүлээн
авсан үед шилжүүлэгч нь борлуулалтын орлого ба өртгийг
хүлээн зөвшөөрч бүртгэнэ.
Агент нь бараа борлуулалтаас тодорхой хэмжээний
шимтгэл авах бөгөөд түүнийг “Шимтгэлийн орлого”
дансны кредит талд бүртгэнэ.

35. Агент нь бараа, бүтээгдэхүүний зар сурталчилгааг
хийлгүүлсэн бол үүнийг шилжүүлэгч (барааг
өмчлөгч) байгууллагаас нэхэмжлэх ёстой. Иймд уг
бараа материалтай холбоотой зар сурталчилгааны
зардал нь агентын бус харин шилжүүлэгч
байгууллагын тайлант хугацааны зардалд шингэнэ.

36. “Ирээдүй” компани “Дэвшил” агент
1. “Ирээдүй” компани 5,000,000₮-ийн бараа материалаа “Дэвшил” агентад ачуулж тээврийн
зардалд 200,000₮төлсөн.
Дт Агентад байгаа бараа 5,200,000
Кт Бараа 5,000,000
КтМөнгө 200,000
Бичилт хийхгүй
2. Агент сурталчилгааны зардалд 100,000₮ шилжүүлсэн.
Мэдэгдэх хүртэл бичилт хийхгүй
Дт “Ирээдүй”-ээс авлага 100,000
Кт Мөнгөн хөрөнгө 100,000
3. Агент тайлант хугацаанд 4,000,000₮-ийн өртөгтэй барааг 4,800,000₮-өөр борлуулсан.
Бичилт хийхгүй
Дт Мөнгөн хөрөнгө 4,800,000
Кт “Ирээдүй”-д өглөг 4,800,000

37. 4. Агент 5%-ийн шимтгэл болон сурталчилгааны зардлын төлбөрийг суутган
үлдэх төлбөрийг шилжүүлсэн.
Дт Мөнгөн хөрөнгө 4460,000
Дт Сурталчилгааны зардал 100,000
Дт Шимтгэлийн зардал 240,000
КтБорлуулалтынорлого 4,800,000
Дт ББӨ 4,000,000
Кт Агентад байгаа бараа 4,000,000
Дт “Ирээдүй”-өглөг 4,800,000
Кт “Ирээдүй”-ээс авлага 100,000
Кт Шимтгэлийн орлого 240,000
(4,800,000х5%)
Кт Мөнгөн хөрөнгө 4460,000

38. Франчайзын борлуулалтын бүртгэл
Франчайз гэдэг нь онцгой эрх өмчлөгчийн /Франчайз олгогч/ нэрийг ашиглан үйл
ажиллагаа явуулахыг зөвшөөрч онцгой эрх өмчлөгчөөс онцгой эрх ашиглагчид
/Франчайз эзэмшигчид/ олгосон давуу эрх юм.
Франчайз олгоч гэж
бүтээгдэхүүн үйлчилгээнийхээ
онцгой эрхийг төлбөртэйгээр
ашиглуулагч этгээд юм.
Франчайз эзэмшигч гэж
Франчайз олгогчид төлбөр
төлсний үндсэн дээр Франчайз
олгогчийн онцгой эрхийг
ашиглан үйлдвэрлэл үйлчилгээ
явуулах этгээд юм.

39. Франчайз эзэмшигч нь Франчайз олгогчийн бүтээгдэхүүн болон
худалдааны нэрийг ашиглах эрхтэй байдаг бөгөөд Франчайз
ашигласныхаа төлөө тодорхой хэмжээний хураамжийг төлж байдаг. Харин
Франчайз олгогчийн хувьд өөрийн бүтээгдэхүүн үйлчилгээний онцгой
эрхийг бусдад төлбөртэйгээр ашиглуулах бөгөөд түүнээс орж буй орлогын
“Франчайзын орлого” гэж нэрлэдэг. Франчайзын орлого 2 эх үүсвэрээс
бүрдэнэ.
1. Франчайзын анхны хөлс: энэ нь Франчайзын харилцаа тогтоох ба
анхны зарим үйлчилгээ үзүүлэх нөхцөл болдог. Ихэвчлэн Франчайзын
гэрээний дагуу анхны үйлчилгээ нилээд хэмжээгээр иж бүрдэх хүртэл
анхны хөлсийг хойшлуулдаг.
2. Франчайзын байнгын хөлс: Франчайз эзэмшигч хуулийн зөвлөгөө өгөх,
удирдлагын сургалт, сурталчилгаа зэрэг тодорхой хэмжээний
туслалцааг үзүүлснийхээ төлөө Франчайзын байнгын хөлсийг хүлээн
авдаг. Франчайзын гэрээний дагуу анхны үйлчилгээг гүйцэтгэж
дууссаны дараагаар орж ирэх байнгын хөлсийг гарсан үед нь орлого гэж
хүлээн зөвшөөрдөг.

40.  Онцгой эрхийг эзэмших үйл ажиллагааны бүх ажлууд болон нөхцөлүүд нь
“нилээд хэмжээгээр” иж бүрдсэн байх Франчайз олгогч нь Франчайзын
орлогыг хүлээн зөвшөөрч бүртгэдэг. Иймд нилээд хэмжээгээр иж бүрдэнэ гэдэг
нь:
1. Франчайз эзэмшигчээс хүлээн авсан мөнгийг буцаан өгөх эсвэл төлөгдөөгүй үлдсэн мөнгийг
хүчингүй болгох нөхцөл байхгүй байх
2. ФраԽчайзын гэрээтэй холбоотой анхны бүх үйлчилгээ нь нилээд хэмжээгээр иж бүрдсэн
байх
3. Анхны бүх үйлчилгээтэй холбоотой бусад материаллаг нӨхцөл байхгүй байхыг хэлнэ.
Франчайз олгоч Франчайзын гэрээтэй холбоотойгоор Франчайз эзэмшигч дараах анхны
үйлчилгээг үзүүлдэг. Үүнд:
o Үйл ажиллагаа явуулах байршлыг нь сонгоход туслах
o Боломжит орлогыг үнэлэх
o Тавилга, эд хогшил, төнөг төхөөрөмж худалдан авахад туслах
o Барилгын ажлыг хянах
o Ажилчдыг сургах
o Бүтээгдэхүүн үйлчилгээг цаашид үргэлжлүүлэн хийхэд туслах
o Франчайзыг хэрхэн бүртгэх талаар зөвлөгөө өгөх

41. Иймд Франчайзын гэрээний дагуу Франчайз олгогч нь
Франчайз эзэмшигчид анхны үйлчилгээг “нилээд
хэмжээгээр” үзүүлэх хүртэл ямар нэгэн орлогыг хүлээн
зөвшөөрөхгүй. Анхны үйлчилгээг үзүүлэх хүртэл хүлээн
авсан мөнгийг “урьдчилж олсон Франчайзын орлого” дансны
кредитэд бүртгэх бөгөөд орлого хүлээн зөвшөөрөх хүртэл
түүнтэй холбоотой аливаа зардалыг хойшлуулах
шаардлагатай. Хэрвээ анхны үйлчилгээ нь “нилээд
хэмжээгээр” иж бүрдсэн гэж үзвэл хойшлогдсон орлогыг
орлого хүлээн зөвшөөрөх аккурэл суурийн хэсэгчилсэн
борлуулалтын болон өртөг нөхөлтийн аргуудын аль нэгийн
ашиглан хүлээн зөвшөөрөх орлогыг тооцоолж “Франчайзын
орлого” дансны кредитэд бүртгэнэ.