1. 1
Оршил
12 жилийн тогтолцоонд шилжиж байгаа энэ цаг үед бага, дунд боловсролын
чанарын шинэчлэлийг хэрэгжүүлэх гол хүчин зүйл болсон хүүхэд нэг бүрийг
хөгжүүлэх арга зүй технологийг багш бүр эрэлхийлэн ажиллаж байна. Хүүхдийн
хөгжлийг дэмжих, хөгжүүлэх, төлөвшүүлэх үйл ажиллагааны үндсэн хэлбэр болсон
хичээлийн чанар, үр дүнг сайжруулахын тулд 2010 оноос хойш хийсэн хичээлийн
судалгаа, хэрэгжүүлсэн үйл ажиллагааны туршлагандаа үндэслэн энэхүү илтгэлээ
бичлээ.
Судалгааны арга зүй
Судалгааг дараахаргуудыгашиглан хийсэн:
1. Ажиглалтын арга: Зорилго чиглэлтэйгээр ажиглан судлах үйл явцыгхэлнэ.
2. Туршилтын арга: Аливаа асуудлыг дэвшүүлэн тэр асуудалд тухайн
судлагдахуун / суралцагчид/ нь хэрхэн хариу үзүүлэхийг судлах аргыгтурших арга
гэнэ.
3. Бүтээлд дүн шинжилгээ хийх арга: Энэ нь тухайн хүний хийсэн бүтээлд нь
дүгнэлт өгөх аргыг хэлнэ.
4. Тестийн арга: Урьдчилан боловсруулсан стандарт асуулт, төрөл бүрийн
даалгаврыг бичгэн хэлбэрээр судлагдагчдад тавьж богино хугацааны үр дүнг
тодорхойлох боломжийг олгодог туршилтын аргын нэг хэлбэр юм.
Судалгааны зорилго
Сурагчдын өмнөх мэдлэг чадварт дүгнэлт хийж,түүн дээр тулгуурлан ээлжит
хичээлийг хэрхэн төлөвлөх арга зүйг боловсруулан судалж,ээлжит хичээлийн
загвар хөтөлбөрийг боловсруулж, хэрэгжүүлэх
Судалгааны зорилт
1. 2010 оноос хойш хийсэн судалгаат хичээлийн төлөвлөлтүүд, тэдгээрт
хийсэн анализ.
2. Сурагчдын өмнөх мэдлэг чадварыг судалж,хөтөлбөр боловсруулах
арга зүйг тайлбарлах
3. Судалгааны үр дүнг боловсруулах.
4. Дүгнэлт өгөх.

2. 2
Онолын үндэслэл
“12 – 18 насны хүүхдүүд өөрийгөө танин мэдэж, өөрийн гэсэн үзэл бодол, итгэл
үнэмшилтэй болох хэрэгцээгээ илрүүлж, өөртэйгөө ажиллах, хяналт тавих чадвар сууж,
мэдээлэл аван боловсруулж дүгнэлт хийж ач холбогдолтойг нь баяжуулан авах, ухаарах,
ургуулан бодох, ангилах, харьцуулах, жиших, хийсвэрлэн сэтгэх гэх мэт үйлдлүүд хийх, бие
даасан зорилт тавьж түүндээ хүрэхийн тулд төлөвлөгөөтэй ажиллаж чаддаг болох бөгөөд,
сурах суралцах явцдаа хүмүүжиж хөгжин төлөвшдөг.
Бие хүний үндсэн шинж, зан үйл хэрэгцээний онолуудыг ашиглан суралцагч бие
хүний хүмүүжил, хөгжил болон зан үйлийг сургалтын явцад судлан дүн шинжилгээ хийж
ажиллах нь нэн чухал боловсрол юм. Ийм боловсролтой холбоотой мэдлэг, чадвар, дадал
эзэмшин хуримтлуулсан туршлагаараа сургалтын явцад хүүхэд залуучуудад туслан
ажилласны үр дүнд тэд нар ажил амьдралдаа тодорхой байр суурь эзэлдэг болно.” / Сурган
хүмүүжүүлэх Шинжлэх ухааны доктор профессор Луухүүгийн Жамц /
“Хичээлийг судалгаатай явуулснаар багш нар хамтран цугтаа хөгжиж улмаар мэдлэг
бүтээлгэх аргад хэрхэн суралцах вэ? гэдэг нь хамгийн гол ач холбогдолтой зүйл болж байна.
Мэдлэг бүтээлгэх арга барилыг эрхэмлэх болсон орчин үед “яавал хүүхэд тус бүр орчин
тойрныхонтойгоохарьцах явцдаа мэдлэг бүтээлгэх аргад суралцах вэ?” гэдгийг анхаарах нь
чухал юм.” / Монгол улсын их сургуулийн багш, доктор, профессор Н.Оюунцэцэг”.
Судалгаа 1: 2010-2014 онуудад хийсэн судалгаат хичээлүүдэд анализ хийсэн байдал
Судалгааны арга:
 Бүтээлд дүн шинжилгээ хийх арга
 Ажиглалтын арга
Ашигласан материал: 2010 – 2014 онуудад хийсэн хичээлийн судалгааны материалууд.
№
Хичээлийнсудалгааны
зорилго
Судалгаатхичээл
Хаана
Сурагчдынэзэмших
чадвар
Огноо
Анги
Хамрагдсанхүүхдийн
тоо
Ажиглалтхийсэн
хүнийтоо
Хэлэлцүүлэгт
оролцсонхүнийтоо
Төлөвлөлтийг
сайжруулахсанал
1
Сургалтын
зорилго
Юу болж
байгааг
Булган
Ажиглах
Дүгнэлт
2010
11.15
9а 30 12 13
Сорил туршилтын үр дүнд
физикийн үзэгдэл, химийн

3. 3
ажиглацгаая гаргах
Таамаглах
үзэгдлийг ялган
зорилготой ажиглуулах,
ухагдахууныг төлөвшүүлэх
2
Сургалтын
зорилгоор
Ионы холбоо Булган
Ажиглах
Ангилах
Харьцуулах
2010 8а 25 32 33
Хичээлийн агуулга, арга
зүй, хэрэглэгдэхүүн
төлөвлөлтийг сайжруулах.
3
Туршлагата
й багш
нараас
зөвлөгөө
авах
Металл уусах
уу?
Булган
Ажиглах
Томъёолох
Тодорхойло
х
2011
3 сар
9а 28 14 15
Сорил туршилтын
аюулгүй ажиллагааны
зааврыг мөрдүүлэх.
Самбар ашиглалтыг
төлөвлөх. Сурагчдаар
бодуулах, сэтгүүлэх,
цагийг төлөвлөх.
4
Сургалтын
зорилгоор
шинэ арга
зүйг олж
судлах
Молекулын
томъёо зохиох
Булган
Загварчлах
Ажиглах
2011
11.10
8в 32 18 19
Хэрэглэгдэхүүн
сайжруулах, сурагчдын
мэдлэг чадварын судлагаа
хийх.
5
Сурагчдын
чадварыг
хөгжүүлэх,
залуу багш
нарыг
сургах
Химийн
нэгдлийн
ангилал
Булган
Ангилах
Ялгах
Харьцуулах
Дүгнэх
2012
3сар
8в 32 7 8
Сурагчдын мэдлэг
чадварын судлагаа хийх,
хэрэглэгдэхүүн
сайжруулах
6
Сургалтын
зорилгоор,
сурагчдын
чадварыг
хөгжүүлэх
Атомын
радиус
өөрчлөгдөх
зүй тогтол
Өвөрха
нгай
Ажиглах
Зүй тогтлыг
илрүүлэх
мэдээлэл
боловсруул
ах
2012
9.27
9а 35 19 20
Сурагчдын өмнөх мэдлэг
чадвар, хэрэглэгдэхүүний
судлагаа, арга зүйг
сайжруулах
7
Сурагчдын
чадварыг
хөгжүүлэх,
шинэ арга
зүйг олж
судлах
Уусмалын
орчин
Булган
Ажиглах
харьцуулах
таамаглах
нотлох
2012
10.1
9а 32 12 13 Сайн хичээл болсон
8
Сургалтын
зорилгоор,
сурагчдын
чадварыг
хөгжүүлэх,
шинэ арга
зүйг олох
Атомын бүтэц УБ
Зүй тогтлыг
илрүүлэх
мэдээлэл
боловсруул
ах
2012
10сар
8в 36 18 19
Сурагчдын өмнөх мэдлэг
чадвар, хэрэглэгдэхүүний
судлагаа
9
Сургалтын
зоригоор,
сурагчдын
чадварыг
хөгжүүлэх,
шинэ арга
зүйг олох
Шүлтийн
металлын
химийн идэвх
өөрчлөгдөх
зүй тогтол
Булган
Зүй тогтлыг
илрүүлэх
таамаглах
нотлох
2012
11.16
9а 22 18 19
Сурагчдын өмнөх мэдлэг
чадвар, самбар төлөвлөлт
10
Шинэ арга
зүйг олох
Ионы холбоо Булган
Ажиглах
Ангилах
Харьцуулах
2012
12.20
8в 32 12 13 Сайн хичээл
11
Сурагчдын
чадварыг
хөгжүүлэх,
шинэ арга
зүйг олох
Химийн
урвалын
төрөл
Булган
Ажиглах
таамаглах
дэвшүүлэх
харьцуулах
ангилах
2013
5сар
8в 32 9 10
Сурагчдыг дэвтэр хөтлөх
аргад сургах. Хэлэлцүүлэг
маш сайн болсон

4. 4
нэгтгэн
дүгнэх
12
Сурагчдын
чадварыг
хөгжүүлэх
Уусмалын
орчин
Булган
Ажиглах
харьцуулах
таамаглах
нотлох
2013
9сар
9в 32 8 9 Сайн хичээл
12
Сурагчдын
чадварыг
хөгжүүлэх,
шинэ арга
зүйг олох
Атомын
радиусын
өөрчлөгдөх
зүй тогтол
Булган
Ажиглах
Зүй тогтлыг
илрүүлэх
мэдээлэл
боловсруул
ах
2013
10.10
9в 32 11 12
Сурагчдын ажиглалтаас
дүгнэлт гаргах чадвар
13
Сурагчдын
чадварыг
хөгжүүлэх
Шүлтийн
металлын
химийн идэвх
өөрчлөгдөх
зүй тогтол
Булган
Зүй тогтлыг
илрүүлэх
таамаглах
нотлох
2013
11.20
9в 32 7 8 Сайн хичээл
14
Сургалтын
зорилгоор,
шинэ арга
зүйг олох
Электролит
диссоциаци
Булган
Ажиглах
таамаглах
тайлбарлах
нотлох
томъёолох
илэрхийлэх
дүгнэх
2014
4.23
10 13 7 8
Хичээлийн агуулга
хүндэтсэн
15
Сургалтын
зорилгоор
Урвалын
төрөл
Баян-
Агт сум
Ажиглах
ангилах
харьцуулах
2014
5.3
8а 14 8 9
Сурагчдын өмнөх мэдлэг,
чадварыг сайжруулах
16
Сурагчдын
чадварыг
хөгжүүлэх
Үл уусдаг
тунадасыг
гарган авах
Булган
Ажиглах
таамаглах
нотлох
илэрхийлэх
2014
9.16
10в 34 1 2 Сайн хичээл
17
Сурагчдын
чадварыг
хөгжүүлэх
Урвалын гарц
тооцоолох
Булган
Тооцоолох
харьцуулах
ажиглах
таамаглах
нотлох
томъёолох
илэрхийлэх
дүгнэх
бүтээх
тайлбарлах
2014
10. 23
10в 34 9
Дээрх хичээлийн судалгаануудыг нэгтгэн дүгнэвэл:

5. 5
Дээрх дүнгээс харахад нийт хичээлийн судалгааны ихэнх хувь нь сурагчдын
чадварыг хөгжүүлэх зорилгоор хийсэн байна.
 Сурагчдын эзэмших чадвар
шинэ арга
зүйг олох
28%
сургалтын
зорилгоор
28%
сурагчдын
чадварыг
хөгжүүлэх
38%
туршлагатай багш
нараас зөвлөгөө
авах
3%
залуу багш нарыг
сургах
3%

6. 6
Дээрх үр дүнгээс хичээлийн судалгаагаар 12-14 насны буюу 8-9 –р ангийн сурагчдад
аливаа юмс үзэгдэл, мэдээлэл, сорил туршилт, хэрэглэгдэхүүнийгзорилготойгоор
ажиглуулан, таамаглал дэвшүүлэн нотлон тайлбарлах, харьцуулан загварчлах чадварыг
хөгжүүлэх боломжтой нь харагдаж байна.
 Хэлэлцүүлгийн үр дүнд гарсан хөтөлбөрийн төлөвлөлтийг сайжруулахсаналууд
Нийт 17 хичээлийн хэлэлцүүлэгийн үр дүнд гарсан сайжруулах саналуудыг
харьцуулсан байдал:
17 17
9 8 8 8
3
4
3
5
6
1
10
100
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
2 2
5
1 2
1 1
6
10
Sales

7. 7
Дахин сайжруулах хичээлийн хөтөлбөр
“Сайн” хичээлийн хөтөлбөрүүд
Энэ үзүүлэлтээс харахад хичээлийг үр дүнтэй сайн хичээл болгоход хамгийн их анхаарах
зүйл нь сурагчдын өмнөхмэдлэг чадвар, сурагчдын сурах арга барил, хэрэглэгдэхүүний
судалгаа юм. Энэ нь бүлэг, нэгж, ээлжит хичээлүүдийн хоорондох холбоо, агуулгын өргөсгөл
гүнзгийрэхэд хүүхдийн өмнөхмэдлэг, чадвар чухал юм гэдгийг харуулж байна.
0
2
4
6
8
10
12
14
8
13
7
2
1
6
8
7
5
3
арга зүй
агуулга
хэрэглэгдэхүүн
өмнөх мэдлэг
өмнөх чадвар
эзэмших чадвар
багшийн тавих асуулт
суралцахуйн үйл
0
2
4
4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4
арга зүй
агуулга
хэрэглэгдэхүүн
өмнөх мэдлэг
өмнөх чадвар
эзэмших чадвар
багшийн тавих асуулт
суралцахуйн үйл
хичээлд дүгнэлт хийх
хүрэх үр дү
самбар төлөвлөлт

8. 8
Судалгаа 2. Сурагчдын өмнөх мэдлэг чадварын судалгаанд үндэслэн ээлжит
хичээлийн хөтөлбөрийг хийх арга зүй
10в
ангид ТТШ-ыг 9 сарын 20-нд авч дүгнэн анализ хийж хоцрогдлыг багасгах,
сурагчдын суралцах арга барил, мэдлэг чадварыг дээшлүүлэх зорилгоор “Тооцоолох арга”
нэгж хичээлийн сэдвээр хичээлийн судалгаа хийсэн.
Хичээлийн судалгаа хийх төлөвлөгөө:
№ Хийгдэх ажил Хийгдэх ажлын чиглэл Хугацаа Хүрсэн үр дүн
1
Хичээлийн сэдвийг
сонгох
 Нэгж хичээл
 Ээлжит хичээлийг сонгох
 Тухайн сэдвийн агуулгын
өргөсгөл ба гүнзгийрлийг
сонгох
10.1 Сэдвээ сонгосон
2
Төлөвлөлтийг хийх
 Хичээлийн төлөвлөлтийг
хийнэ
 Хичээлийн судалгааны
төлөвлөлтийгхийх
 Самбарын төлөвлөлт
 Хэлэлцүүлгийн төлөвлөлт
хийх
10.1-10.19
Төлөвлөлтүүдийг
хийсэн
60%
20%
78.70%
25.70%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
амжилт чанар
10в ТТШ
10в хөндлөнгийн хяналт
шалгалт

9. 9
3
Зохион байгуулалт
 Хичээлийн судалгаа хийх баг
бүрдүүлэх
 Ангийн зохион байгуулалт
10.1-10.23 Багаа бүрдүүлсэн
4
Хэрэглэгдэхүүний
судалгаа
 Сурагчдын хэрэглэх
хэрэглэгдэхүүн
 Багшийн ашиглах
хэрэглэгдэхүүн
 Хичээлд анализ хийх
материалууд
 Хэлэлцүүлэгт хэрэглэгдэх
материалууд
10.1-10.23
ТӨМ-1,ТӨМ-2,
зурагт үзүүлэн
Хэрэглэгдэхүүн
бэлэн болгосон
5
Сурагчдын өмнөх
мэдлэг,чадвар
эзэмшилтийн
судалгаа
 Шалгалтаар
 Ярилцлагаар
 Хичээлийн үеийн
үнэлгээгээр
 Дэвтрийн ажиллагаа болон
дэвтэр хөтлөлтөөр
 АУБ-ийн судалгаагаар тус
тус илрүүлэх
10.4-10.20
Судалгаа хийж
давтлага өгсөн.
6
Хичээл заах
10в,10д ангиудад заах
10.21/10д/
10.23/10в/
Төлөвлөсөн
хугацаанд хичээл
заагдсан
7
Ажиглалт,
хэлэлцүүлэг хийх
Сургуулийн ур чадварын
уралдааныг зохион байгуулах
ажлын багийн гишүүд
10.24
9 багш хичээлд
суусан
Суралцагчдын өмнөх мэдлэг, чадварын судалгаа:
№
у
р
а
г
ч
д
ы
н
н
э
р
с
Өмнөх мэдлэг Өмнөх чадвар
С
у
у
д
л
ы
н

10. 10
Урвалынтэгшитгэл
Бодисынтоохэмжээ
Стехиометр
Пропорцхамаарал
Хязгаарлагчбаилүүдэл
урвалж
Үлуусдагдавс
Үлуусдагдавс
Урвалынтэгшитгэлийг
бичижтэнцүүлэх,химийн
хэлээрилэрхийлэх
Бодисынтоохэмжээголох
Урвалынтэгшитгэлийг
ашигланбодисынтоо
хэмжээгээрстехиометрын
хамаарлыгтооцох
Хязгаарлагчбаилүүдэл
урвалжийголох
Солилцохурвалаар
лаборатортүлуусдаг
давсыггаргажавах
Хувь
1 С1 + + + - - + + + - - + 68 Y-3
2 С2 + + - - + + + - - + 50 II-1
3 С3 - + + - - + - + - - + 50 I-2
4 С4 + + + + + + + + + + + 78 I-4
5 С5 + + + + + + + + + + + 78 II-4
6 С6 - - + + - + - - - - + 36 YI-2
7 С7 + + + - - + - - - - + 68 III-2
8 С8 + + + - - - + + - - + 50 II-3
9 С9 - + + + + - + - - + 64 YI-3
10 С10 + + + - - + + + - - + 68 I-3
11 С11 + + + - - + + + - - + 68 III-4
12 С12 + + + + - + + + + - + 81 YI-1
13 С13 - - + + - + - - - - + 36 Y-4
14 С14 - + + + - + - - - - + 54 III-1
15 С15 + + + + - + + + + - + 88 YI-4
16 С16 + + + + - + + + + - + 88 I-5
17 С17 - + + + - - - - + - + 54 III-3
18 С18 - - + + - + - - - - + 36 II-2
19 С19 + + + - - + + + - - + 68 IY-2
20 С20 + + + + - + + + - - + 72 IY-1
21 С21 + + + + + + + + + + + 100 I-6
22 С22 + + + - - - + + + - + 72 Y-2
23 С23 + + + + - + + + + - + 88 II-5
24 С24 + + + + + + + + + + + 100 II-6
25 С25 + + + + + + + + + + + 100 III-6
26 С26 - + + + - + - + - - + 63 III-5
27 С27 - - + - - + - - - - + 36 I-1
28 С28 - + + + - + - + - - + 72 Y-2
29 С29 + + + + - + + + - - + 72 IY-5
30 С30 + + - - - + + + - - + 68 IY-3
31 С31 + + + + + + + + - - + 78 Y-1
32 С32 - + + + - + - + - - + 54 Y-5
33 С33 + + + + + + + + + + + 100 Y-6
34 С34 + + + + + + + + + + + 88 YI-5
35 С35 + + + + + + + + + + + 88 IY-6
36-54 хувь-7 55-69 хувь-8 70-79 хувь-11 80-89 хувь-6 90 -100 хувь-3
Дээрх суралцагчдын өмнөх мэдлэг чадварыг судалсан хүснэгтээс харахад урвалын
тэгшитгэлийг бичүүлэх, бодисын тоо хэмжээг олох, илүүдэл ба хязгаарлагч урвалжийг
тодорхойлох, тооцоолохчадварыг сайжруулах хэрэгцээтэй гэсэн дүгнэлт гаргасны улмаас,
суралцагчдын суралцахуйн үйлийг дэмжиж хөгжүүлэхийн тулд:

11. 11
 Тооцоолох үйлийг тайлбартай дасгалын арга, идэвхтэй ярианы аргатай хослуулан
мэдлэг бүтээлгэх арга зүйгсонгосон
 Хичээлийн алхам тус бүрд бодох, тайлбарлах, бичих, тооцоолох, томъёолох,
тайлбарлах, таамаглах, нотлох, харьцуулах, ажиглах үйлүүдийггүйцэтгүүлж тухайн
чадварыг төлөвшүүлэх зорилгоор хичээлийн төлөвлөлтийг хийсэн.
Анги зохион байгуулалт:
o Багаар
o Нэг багт мэдлэг чадварын түвшингээр ялгаатай 6 сурагчийг хуваарилаж 1-6 дугаар
бүхий тэмдгийг зүүж өгнө.
o Хичээлийн үеэр сурагчдын хийх бодлого дасгал,даалгаврын алхам тус бүрийгнэг
бүрчлэн гаргаж сурагчдын мэдлэгчадварын түвшинд тохируулан гүйцэтгүүлнэ.
Жишээлбэл: I-1 гэсэн суудлын код нь I ширээний 1 дугаартай сурагч бодлогын /А/ алхмыг
тайлбарлана гэсэн үг юм. Бодлого 1-ийн алхмууд
А.Урвалын тэгшитгэлбичих, тайлбарлах I-1
Б. Урвалын тэгшитгэлд бодлогын нөхцлийг тэмдэглэн ,тайлбарлах II-1
В. Тэмдэглэсэн бодисын молекудын массыг олж,тайлбарлах III-1
Г. Молийн тооцоог хийж, тайлбарлах IY-1
Д.Хязгаарлагч ба илүүдэл урвалжийг олж ,тайлбарлах Y-1
Е. Хязгаарлагч урвалжийг ашиглан дараагийн тооцоог хийж, тайлбарлах YI-1
Бодлогын 6 алхам бүрийгбаг тус бүрийн ижилдугаартай сурагчид гүйцэтгэхээр
тохируулна.Сонгогдсон сурагчдыгтайлбарлаж байхад бусад сурагчид бодлого
дасгал,даалгаврыггүйцэтгэн ,багш сонгогдсон сурагчийн тайлбарласан зүйлийг самбарт
бичиж,баталгаажуулна.
Хүрэх ялгаатай үр дүнг тооцох
Хүрэх ялгаатай үр дүн

12. 12
Хоцрогдож
болзошгүй сурагчид 7
Ихэнх сурагчид 22 Зарим сурагчид (чадварлаг) 6
Урвалын тэгшитгэл
бичих, урвалын эх
бодис, бүтээгдэхүүн
бодисыг ялгах,
бодисын онолын
масс, бодисын бодит
массыг ялган таних,
гарцын томъёог
таних
Урвалын тэгшитгэл
бичих, урвалын эх
бодис, бүтээгдэхүүн
бодисыг ялгах,
бодисын онолын масс,
бодисын бодит массыг
ялган таних, гарцын
томъёог таних,
тооцоолох,
тайлбарлах, амьдрал
ахуйд тохиолддог
тодорхой жишээн дээр
хэрэглэх,
Бодисын онолын масс, бодисын
бодит массыг ялган таних,
гарцын томъёог хувиргах,
тооцоолох, тайлбарлах,
амьдрал ахуйд тохиолддог
тодорхой жишээн дээр хэрэглэх,
органик бодисын жишээн дээр
гарцыг тооцоолох арга зүйгээ
хэрэглэх, бодисын харилцан
үйлчлэлийн мөн чанарыг
тайлбарлах.
Хичээлийн арга зүй: Тооцоолох үйлийг тайлбартай дасгал ба идэвхтэй ярианы
аргатай хослуулан мэдлэг бүтээлгэх
Тооцоолох үйл- Бодит байдалд урвалаар үүсэх бодисын гарц, харьцангуй
алдааг тооцоолох аргад суралцах
Тайлбартай дасгал- Суралцагч бүр өөрийн хийсэн бүтээсэн зүйлийг
тайлбарласнаар өөртөө итгэлтэй болж суралцах идэвх сонирхол, хичээлд
оролцох оролцоо нь сайжирч төлөвшинө.
Идэвхтэй ярианы арга- Сурагч нэг бүрийг хөгжүүлэх өөрийн үзэл бодлоо
илэрхийлэх боломжийг олгоно.
БАТЛАВ:
СУРГАЛТЫН МЕНЕЖЕР: Б.НАНДИН-ЭРДЭНЭ
СУДАЛГААТ ЭЭЛЖИТ ХИЧЭЭЛ
Бүлэг сэдэв: Химийн судлагааны арга
Нэгж хичээлийн сэдэв: Химийн тооцоолох арга
Нэгж хичээлийн төлөвлөлт
№ Ээлжит хичээлийн сэдэв Нэгж хичээлийн зорилго Эзэмших чадвар
1 Стехиометрын харьцаа
Химийн урвалын тэгшитгэлээс
тооцоо хийх, стехиометрийн зүй
тогтлын математикын болоод
химийн үндсийг тайлбарлах,
шалгаж батлахын зэрэгцээ урвалын
бүтээгдэхүүн, бодисын гарц гэсэн
шинэ ухагдахуунтай танилцаж
тооцоолох аргад суралцах
Хоёр хэмжигдэхүүний
хоорондын хамаарлын мөн
чанарыг тайлбарлах,
судлагааны үр дүнг ашиглан
графикаар илэрхийлж
хамаарлыг батлах.
2 Хязгаарлагч урвалж
Илүүдэл урвалж, хязгаарлагч
урвалжыг тодорхойлон химийн

13. 13
бодлогын үр дүнг тооцоолох
3 Урвалын гарц
Урвалын гарцыг ашиглан
шаардлагатайбодисынхэмжээг
тооцох аргад суралцах.
Хязгаарлагч урвалжтайбодлого
ба урвалын гарцтай бодлогын
адил буюу ялгаатайталыг
илрүүлэх.
4
Хүчил шүлтийн саармагжих
урвалын титрлэлт
Хүчлийг саармагжуулахад
зарцуулагдах шүлтийн
уусмалын эзэлхүүнийг хэмжих,
тооцоолох
Саармагжих урвалын
титрлэлтийн аргыг сорил
туршилтаар мэдэх
Ээлжит хичээлийн сэдэв: Урвалынгарц
Ээлжит хичээлийн зорилго: Бодит байдалд урвалаар үүсэх бодисынгарц, харьцангуй алдааг
тооцоолох аргад суралцах
Ээлжит хичээлийн зорилт:
 Хязгаарлагч урвалжтайбодлогын материалуудыг цуглуулж хүүхдийн бүтээлийн санд авах,
ТӨМ солилцох, бодлого бодож тайлбарлах
 Онолын гарцыг тооцоолох бодлого бодох, тайлбарлах
 Дээрх бодлогын нөхцлөөр сорил туршилт явуулж бодит гарцыг олох.
 Хувийн гарцыг тооцоолох
 Харьцангуй алдааг тооцоолох
 Хичээлийг бататгандүгнэх
Хичээлийн арга зүй: Тооцоолох үйлийг тайлбартайдасгал ба идэвхтэй ярианы аргатайхослуулан
мэдлэг бүтээлгэх
Өмнөх мэдлэг
Хэрэглэх мэдлэг
 Урвалын тэгшитгэл
 Бодисын тоо хэмжээ
 Стехиометр
 Пропорц хамаарал
 Хязгаарлагч ба илүүдэл урвалж
 Үл уусдаг давс
Хэрэглэх чадвар
 Урвалын тэгшитгэлийг бичиж
тэнцүүлэх, химийн хэлээр илэрхийлэх
 Бодисын тоо хэмжээг олох
 Урвалын тэгшитгэлийг ашиглан
бодисын тоо хэмжээгээр стехиометрын
хамаарлыг тооцох
 Хязгаарлагч ба илүүдэл урвалжийг олох
 Солилцох урвалаар лабораторт үл уусдаг
давсыг гаргаж авах
Хэрэглэгдэхүүн: Преоктор,дэлгэц, бодлогын ТӨМ, туршлагын үйл явцыг харуулсан зурагт
үзүүлэн, шүүсэнAgCl-ын тунадас,жин
Явцын төлөвлөлт:
Үешат
Хугацаа
Суралцах үйл ажиллагаа Чадвар
Эхлэл
1. Сэдэлжүүлэлт
 Багийнг ахлагч нар сурагчдын зохиосон бодлогыг цуглуулан
нөгөө багийн сурагчдад өгөх замаар зохиосон бодлогоо
солилцож бие даан бодох замаар мэдлэгээ бататгах.
 Хүүхэд бүр
мэдлэгээ
ашиглан
бодлого

14. 14
10мин
 Багийн гишүүдийн бодлогыг нэгтгэн сурагчын бүтээлийн
самбараар дамжуулан 10-р ангийн бусад сурагчдад түгээн
дэлгэрүүлнэ.
Б. Дэлгэцэнд өмнөх хичээл дээр үзсэн хязгаарлагч урвалжтай бодлогыг
харуулж бодуулах /тайлбарлах сурагчын дугаарыг хэлнэ /
С. Баг тус бүрийн ижил дугаар бүхий сурагчид бодлогын алхам тус
бүрийг тайлбарлан бусад сурагчид нь сонсон бодох үйлийг хийнэ.
Б. Тухайн бодлогоор юуг олсон бэ? Гэдгийг дүгнэнэ.
С. Хязгаарлагч урвалж, илүүдэл урвалж
зохиох
 Түгээн
дэлгэрүүлэх,
бүтээлийн
сангаа
баяжуулах
Өрнөл
Төгсгө
л
23мин
2. Таамаглал дэвшүүлэх
Дэлгэцэн дээр өгөгдсөн бодлогыг бодуулах
Б. /тайлбарлах сурагчын дугаарыг хэлнэ /
С. Баг тус бүрийн ижил дугаар бүхий сурагчид бодлогын алхам тус
бүрийг тайлбарлан бусад сурагчид нь сонсон бодох үйлийг хийж
дэвтэртээ тэмдэглэнэ.
Б. Тайлбарласан сурагчдын бодолтыг самбарт тэмдэглэнэ.
Б. Дэлгэцэн дээр уг бодлогын нөхцлөөр явуулсан сорил туршилтын
зургийг харуулан, сорил туршилтын дүнд үүссэн бодисын хэмжээг,
сурагчдын тооцоолсон хэмжээнээс ижил ба ялгаатайг асууж таамаглал
дэвшүүлнэ.
С. Бидний бодсон бодлогын үр дүн сорилын үр дүнтэй ижил эсвэл
ялгаатай байна , их байна, бага байна г.мэтийн таамаглал дэвшүүлнэ.
3. Нотлох
Б. Сорилын үр дүнг хэмжиж үзье. Хэмжиж үзэхэд .... байлаа.
С. Сорилын үр дүнд гарсан бодисын хэмжээ тооцоолон гаргасан
хэмжээнээс бага байна.
 Тооцоолох
 Тайлбарлах
 Бичих
 Сонсох
 таамаглал
дэвшүүлэх
 ажиглах
 харьцуулах
 нотлох
4. Хичээлийн зорилгоо дэвшүүлэх.
Б. Хичээлийн гарчгийг самбарт бичих. “Урвалын гарц”
5. Урвалын гарц ухагдахууныг илэрхийлэх, томъёолох, тодорхойлох
Б. Тооцооны үр дүнд гарсан бодисын хэмжээг самбарт тэмдэглэх
m(онол) = 1,435г
m(бодит)= 0.14г
С. Дээрх хоёр өгөгдлийг ашиглан бодит массын хувийг олох.
1,435 → 100%
0,14 → х х =
0.14∗100%
1,435
= 9,76%
С. Пропорцын өгөгдлийг томъёонд хувиргах
𝑊гарц =
𝑚боди𝑚
𝑚онол
∗ 100%
С. Томъёогоо химийн хэлээр илэрхийлэх. Дэлгэцэн дээр гарсан
бичвэрийг хаалтан доторх үгийг ашиглан тодорхойлолтыг гүйцээн
бичнэ. Урвалын үр дүнд гарах ёстой ...... хэмжээнээс хэчнээн
хэмжээтэй ...... бодитоор гарсныг ......... илэрхийлснийг урвалын .... гэнэ.
/гарц, бодис, хувиар, онолын/
Урвалын үр дүнд гарах ёстой онолын хэмжээнээс хэчнээн хэмжээтэй
бодис бодитоор гарсныг хувиар илэрхийлснийг урвалын гарц гэнэ.
Б. Самбарт бичсэн томъёог сурагчдын үгээр илэрхийлсэн
тодорхойлолттой холбох аргыг тайлбарлана.
С. Самбарт бичсэн томъёог харж урвалын гарцын тодорхойлолтыг анги
нийтээр 3-4 удаа давтан уншиж тодорхойлно.
Б. Урвалын гарцыг ашиглан туршилтын үр дүн онолын тооцооноос хэр
зэрэг зөрж байгааг олоорой. Яаж олох вэ?
С. ᶯалдаа =100% - 9,76% = 90,24%
Онолын хэмжээнээс бодит хэмжээг хасна.
6. Дүгнэлт
Б. Хязгаарлагч урвалж, гарцыг тооцох аргын ижил ба ялгаатай талыг
самбарт бичсэн бичэглэлийг ашиглан асуултаар сэдэлжүүлж дүгнэн
ярилцана.
 Тооцоолох
 Таамаглах
 Томъёолох
 Тодорхойло
х
 Тайлбарлах
 Тунгаан
бодох
 Дүгнэлт
хийх
 Ялгах
 Харьцуулах
 Ажиглах
 Дүгнэх
5мин 7. Бататгал
Б. Дэлгэцэн дээр бодлого өгөх.
2,4г магнийг исэлдүүлэхэд 3,8г магнийн оксид үүссэн бол урвалын
 Тооцоолох
 Дүгнэх
 Мэдлэгээ

15. 15
Хэрэглэгдэхүүний судлагаа:
 Суралцагчдын суралцахуйг дэмжсэн, ойлгомжтой, хүртээмжтэй, мэдлэг бүтээлгэх
зорилготой, сэдэлжүүлэлттэй, хугацаа хэмнэсэн, тодорхой байхаар ТӨМ1, ТӨМ2,
сорил туршилтын зургийг бэлдсэн.
Самбар төлөвлөлт:
 Самбарын 1/3-т хязгаарлагч ба илүүдэл урвалжтай бодлогын бодолт
 Самбарын 1/3-т урвалын гарцтай бодлогын бодолт
 Самбарын 1/3-т ухагдахууны томъёо томъёолол. Энэ нь хязгаарлагчтай бодлого,
урвалын гарцтай бодлогыгхарьцуулан ижил төстэй ба ялгаатай зүйлийг олуулах,
ажиглуулах замаар ухагдахуун төлөвшүүлэхэд ач холбогдолтой.
Дүгнэлт
Сурагчдын өмнөх мэдлэг чадвар дээр тулгуурлан ээлжит хичээлийн зорилго,арга зүй
тодорхойлон сургалтын хөтөлбөрийг боловсруулан хэрэгжүүлснээр :
 Хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх
 Сурагчдын хөгжил, төлөвшилд хувь нэмэр оруулна.
 Хичээлийн чанар, үр өгөөж дээшлэх
2мин
гарцыг бодож олно уу?
2.4г 3.8г – бодит гарц
С. 2Mg + O2 = 2MgO
M=24г/моль М=40г/моль
ᶹ =
2.4
24
= 0.1моль 2 : 2 бол 0,1 : 0,1 байна. ᶹMgO = 0.1моль
𝑚 𝑀𝑔𝑂 = 0.1моль ∗ 40г/моль = 4г онолын гарц
𝑊гарц =
3,8
4
∗ 100% = 95%
8. Гэрийн даалгавар
1. Үхрийн гуяны манхы гарц нь 60% (бусад нь өөх, яс). 15кг мах
хэрэгтэй гэж бодвол хэдэн кг орчим жинтэй гуя худалдаж авах вэ?
2. Сүүгээр тараг бүрэхэд тарагны гарц 90% орчим байдаг. 10кг тараг
бүрье гэвэл хэдэн кг сүү хэрэгтэй вэ?
3. 11,2гр кальцийн оксид дундуур нүүрсхүчлийн хийг илүүдэл
хэмжээтэй нэвтрүүлэхэд 18г кальцын карбонат үүссэн бол урвалын
гарцыг ол.
4. У рвалын гарцтай бодлого зохион ТӨМ бэлдэж ирэх.
хэрэглээ
болгох

16. 16
 Хичээл хоорондын холбоо, судлагдахууны агуулгын өргөсөл,гүнзгийрлийн холбоог
нарийн тогтоох
 Багшийн арга зүйд өөрчлөгдөх хандлагатай болно.
Санал
 Багш нар хичээлийн судлагаа хийх арга зүйд суралцах, сургалтандаа хэрэглэх
 Судалгааны арга технологийг сургуулийн хэмжээнд нэгдмэл байдлаар хэрэгжүүлэх,
хөтөлбөрийг гаргах
 Хичээлийн судалгааг стандартын дагуу хийж байгаа багшид нэмэгдэл хөлс тооцох
 Хичээлийн судалгааг бусад аргуудтай хослуулан хэрэглэж үр дүнд хүрч байгаа
сургалтын арга зүйн туршлагын багш нарт түгээн дэлгэрүүлэх.
Ашигласан материал:
1.сурагчдын суралцахуйг дэмжих арга зүйн хөгжил
2.Л.Жамц “Ерөнхий сэтгэл судлал” УБ 2013 он
3.Л.Жамц “Боловсрол судлалын үндэс” УБ 2013 он
4.Э.Шинэбаяр, А.Хишигням “ Судалгааны арга зүй 1” УБ 2013 он
5.Монголын боловсроын хамтын ажиллагааны нийгэмлэг (Соросын сан) “Хүүхдийг
ажиглаж тэмдэглэл хөтлөнгөө суралцах” УБ 2004 он
6.Б.Батаа, М.Чойжилжав “ Суралцах чадвар” УБ
7.Г.Баярмаа, Н.Оюунцэцэг, Ц.Сумъяа, Д.Оюунбилэг нар “Боловсролын хөгжлийн
хөтөлбөр” УБ 2011он
8.Японы олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллага, БСШУЯ“Багшлахуйн хөгжил”
УБ 2011он
9. Сурах бичиг “Хими-1” , “Хими-2”, “Хими-3”, “Хими-4” “Хими-5”
10. 8 – 10-р ангийн химийн хичээлийн хөтөлбөр төлөвлөгөө
11. “Багшлах арга зүйг үндэсний хэмжээнд түгээн дэлгэрүүлэх сургалтын хөтөлбөр”
2010, 2011, 2012он

17. 17
12. П.Е.Щетинкиний нэрэмжит 12 жилийн нэгдүгээр сургууль
Сурагчдын өмнөх мэдлэг чадварт
суурилан ээлжит хичээлийн
хөтөлбөрийг боловсруулах нь
Хишгээгийн Баярчимэг
Баярдүүрэнгийн Баярхүү
2014 он

18. 18
Товъёог
1. Оршил 1
2. Судалгааны арга зүй 1
3. Судалгааны зорилго 1
4. Судалгааны зорилт 2
5. Онолын үндэслэл 2
6. Судалгаа 1 3 – 8
7. Судалгаа 2 9 – 18
8. Дүгнэлт 19
9. Санал 19
10. Ашигласан материал 20