1. Агуулахын дотоод зохион байгуулалтыг сайжруулах нь
Г.Эрдэнэ
e-mail: dmaa_535@yahoo.com
e-mail: erdene_jabbawockeez@yahoo.com
Хураангуй
Агуулахын дотоод зохион байгуулалтын хамгийн чухал хэсэг болох бараа
бүтээгдэхүүний хураалтанд ихэвчлэн подон буюу паллетыг өргөн хэрэглэдэг. Паллетыг
ашиглах нь хамгийн зардал багатай,тохиромжтой хэлбэрюм. Зориулалтын агуулахын
байнгын өрөлт хураалтанд уламжилсан давхарласан эгнээ бүхий тавиур / стеллаж/
хэрэглэдэг. Тавиурын эгнээ хооронд ажилтан чөлөөтэй явах, бараа бүтээгдэхүүнийг зөөх
зам буюу зай гаргах шаардлагатай байдаг. Тус илтгэлдээ агуулахын ажилтан нэг
удаагийн ачаа бараа зөөлтийн замын зардал,өртөгийг бууруулах асуудлыг шийдэх бөгөөд
харьцуулан тооцоолж шийдэх зорилготой. Судлаачийн хувьд зардлыг 20 хувиар бууруулах
арга замыг тодорхойлж агуулахын зохион байгуулалтын шинэ загварыг боловсруулах
болно.
Түлхүүр үг: агуулах, дизайн, эгнээ хоорондын зай
Оршил
Бизнесийн байгууллагын гол зорилго нь ашиг орлого олох явдал байдаг. Манай улсын

2. гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт 1469,3 сая ам доллар үүнээс экспорт 529,9, импорт
939,9 сая ам долларт хүрсэн байгаа нь энэ их нөөцийг яаж оновчтой хадгалах,
байршуулах, түгээх гэх мэт логистикийн үндсэн асуудлууд сүүлийн үед ихээхэн
тулгамдах болсон.
1. Агуулахын дизайн
Агуулах гэдэг нь захиалагч болон нийлүүлэгч хоѐрын хооронд бүтээгдэхүүнийг
захиалагчдад
хүлээлгэн
өгөхтэй
холбогдсон
бүтээгдэхүүний
бөөгнөрүүлэн
хуримтлуулах, бүртгэх хадгалах, материал, түүхий эд, бэлэн бүтээгдэхүүнд харьцангуй
бага нэмүү өртгийг бий болгодог.
Мөн борлуулат, захиалгын оновчтой хэмжээнээс хамаарч бүтээгдэхүүнийг ялгаж
ангилан бүртгэж авах, байршуулах шаардлага бий болдог.
Бүтээгдэхүүнийг өөрийн
агуулахдаа багтаан байршуулах, аль болох нөөцийг оновчтойгоор хадгалах нь дараах
хүчин зүйлүүдээс ихээхэн хамаарна.
 Агуулахын дотоод зайн зохицуулалт
 Бэлэн бүтээгдэхүүний төлөвлөлт
 Агуулахын зохион байгуулалт
Агуулахын хэмжээг ихэвчлэн түүний ашигтай талбайгаар илэрхийлэгддэг, өнөө үед
агуулахын технологи, түүний орон зайн хэмжээг бүрэн ашиглах болсон.
Агуулахын хэмжээг тогтооход нөлөөлөх гол хүчин зүйлс. Үүнд:
 Хэрэглэчдэд үзүүлэх үйлчилгээний түвшин хурд
 Бүтээгдэхүүний ангилалт, төрөлжүүлэлт, хураалт
 Бараа таваарын эргэлт
 Нөөцийн хувиарлалт
 Тавиурын төрөл, байршил зэрэг зүйлсийг харгалзан үздэг байна.
Ихэнхи агуулахууд бараа бүтээгдэхүүний хураалтанд уламжлалт хэлбэр буюу
зэрэгцүүлэн байрлуулсан эгнээ параллельтавиуруудыг ашигладаг. Зураг 1
Параллелиар байрласан эгнээ хооронд ажилтан зорчих, ачих буюу зөөх тоног төхөөрөмж
явах зайг оновчтой тогтоох нь талбай ашиглалтыг нэмэгдүүлдэг. Агуулахад тавиур

3. хооронд явахдаа зөвхөн ганц удаагийн болон хоѐр удаа, олон үйлдэл хийхээс шалтгаалаад
зайг төлөвлөдөг.
2.Онол арга зүй
Эрдэмтэд Фрэнсис (1967), Томпкинс (2003),Херагу (2006), нар анх тэгш өнцөгт талбай
бүхий агуулахын тавиур хоорондын эгнээний хувилбаруудыг тооцсон. Энэ нь зөвхөн
хэвтээ эсвэл босоо тэнхлэгт параллелиар тавиуруудыг байршуулах асуудал байсан юм.
Одоо ч гэсэн ихэнхи агуулахад энэ хэлбэрээр зохион байгуулагдаж байна.
Зураг 1 Үйлдвэрлэлийн сонгодог агуулахын тавиурын байрлалын хувилбар
Үйлдвэрлэлийн ихэнхи агуулахуудад баримталдаг үндсэн хоѐр зарчим:
1. Тавиур хоорондын зай шулуун замаар тусгаарладдаг, параллель хэлбэрээр байрших
ѐстой.
2. Тавиур хоорондын нэг эгнээнээс нөгөө эгнээ үрүү шилжихэд заавал тэгш
өнцөгтөөр явахаар зохион байгуулдаг.
Үйлдвэрлэлийн төдийгүй ихэнхи агуулахууд энэхүү 2 зарчмыг хатуу тогтоосон мэт баримталж
агуулахын дотоод нэгжийн зохион байгуулалтанд төдийлөн анхаарал хандуулдаггүй байсан байна.
Эрдэмтэн White (1972) онд агуулахын тавиур хоорондын зайг үр ашигтай болгох зорилгоор
тэгш өнцөгт хэлбэрийн агуулахыг дундуур нь хоѐр хэсэгт хувааж болох юм гэдэг санааг
анх гаргасан.Тэрээр 200гаруй агуулахын менежер, инженерт санаагаа танилцуулсан
боловч төдийлөн амжилтанд хүрч чадаагүй юм. Харин Америкийн нэгдсэн улсын “Айбурн”

4. их сургуулийн док. проп Кевин Гүе, Америкийн нэгдсэн улсын “Аркансас” их сургуулийн док.
проп Меллер нар тооцооллыг хийж уг загварын үр ашигийг баталгаажуулсан юм.
Зураг 2. Агуулахын тавиурын эгнээ хоорондын байрлалын оновчтой загвар ба
тооцоолол.
Энд: P&D буюу бараа бүтээгдэхүүнийг гаднаас оруулж хураадаг цэг.

biнь эгнээ хоорондын зай бөгөөд холбосон шулуун нь эгнээ хооронд
ачаа барааг зөөн явах замын хэмжээг зааж байна. Өөрөөр хэлбэл
d1=b1-b0

h-ачааг хадгалах боломжит өндөрийн хэмжээ

a-эгнээ хоорондын зайн хэмжээ

q- а г у у л а х ы н а ч а а б а й р л у у л а х х э м ж э э
3. Судалгаа. Агуулахын нийт талбайд эгнээ хоорондын зайг(2n + 1)*а*(h + 2w”)гэж
тооцоолох боломжтой юм.Энэ эрдэмтдийн тооцоолсноор
Уламжлалт буюу хуучин байдлаар эгнээ хоорондын зайг(2n + 1) *а* (h − 2w +
2w”)тооцоолдог байсан.
Энэ тооцооллын үр дүнд дараах судалгааг явуулсан юм.

5. Зураг3.100 болон 50паллеттай “V”агуулахын загварын байдал.
Зураг 4.Эгнээ хоорондын зайн хэмжээ өссөн үзүүлэлт.
Зураг 5.fishbone загварыг ашиглан харуулсан олон хувилбарууд.

6. Зураг 6.Эгнээ хоорондын зайн хэмжээ
fishbone болон –V хэлбэрийн загварыг ашиглах үед нэмэгдсэн байдал.
Максгруппынтовчтанилцуулга
МаксГруппньанх
1992
онд
“Дөргөн”
ХЭАА
нэртэйгээр
2
гишүүнтэйгээрбайгуулагдажэкспорт,
импортынүйлажиллагаагаарбизнесийнгараагааэхэлжбайсанболбиднийүйлажиллагааөргөж
интэлсээрэдүгээхудалдаа,
шахамсалбартай,
2000
үйлчилгээ,
барилга,
үйлдвэрлэлийнсалбартнийт
гаруйажиллагчидтайгаарүйлажиллагаагааявуулжбайна.
30
Үүнд:
ХүнснийбөөнийхудалдааМаксгруппынуугансалбарболохЕвромаркетбөөнийхудалдаанытөвнь
17
жилийнтуршамтчанартай,
өргөнхэрэглээнийхүнсийгЕвропынорнуудаасимпортолжхэрэглэгчиддээхүргэжбайна.Одоогоор
тусбайгууллага ХБНГУ, Франц, Итали, Польш, Кипр, Латви, Тайланд, Испани, Болгар, ОХУ,
Туркзэрэгорнуудаас 300 гаруйнэртөрлийнхүнснийбүтээгдэхүүнимпортлонхудалдаалдагба ХБНГУын `Piasten`, “Hainich”, Чехийн `Будвайзер` фирмийнМонголдахьалбанѐснытөлөөлөгчөөр, New
Sevegep,
Mira
зэрэгөндөрчанартайЕвропынфирмүүдийналбанѐсныборлуулагчаарамжилттайажиллажбайгаа.
Эдгээр импортлосон бараа бүтээгдэхүүнийг Сонгино хайрхан дүүрэгт байрлах өөрийн агуулахдаа
татан байршуулдаг. Агуулах мөн л уламжлагдсан хэлбэрээр зохион байгуулагдсан.

7. Зураг 3 “Макс” агуулахын сонгодог тавиурын хувилбар
Кевин Гүе, Меллер нарын хийсэн тооцооллыг тус агуулахад ажлын зураг авалт хийж уг загварын
үр ашигийг баталгаажуулсан юм.
34,8 сек
30,6 сек
Зураг 4. Уламжлалт болон шинэ загварын харьцуулсан судалгаа
Тус агуулахын эгнээг эхний эгнээс эцсийн эгнээг хүртэл явахад нийт зарцуулалт 34,8 секунт
байсан бол “V” flying загварыг ашигласнаар 30,6 секунт буюу зардлыг 12 хувиар бууруулж чадаж
байгаа юм.
Зураг 5.Ажилтаныявах зайг fishboneз а г в а р а ш и г л а ж х а р у у л а в .

8. Дүгнэлт
Үйлдвэрлэлийн болон худалдааны байгууллагууд анхнаасаа дотоод зохион
байгуулалтаа төлөвлөлсний дараа агуулахын барилгын захиалгаа өгч бариулах
нь зардлаа хэмнэх боломжийг бүрдүүлдэг.
Тус илтгэлдээ шинээр агуулахууд барьж байгуулах үеийн дотоод зохион
байгуулалтын шинэ загварыг боловсруулж, тооцож байгууллагууд ашиглах
боломжтой аргачлалыг илтгэлээ.
Бид агуулахдаа- “V”хэлбэрийн эгнээ хоорондын зайг санал болгож тооцоод
ажилтаны явах эргэх хөдлөх зайг 8–12% нэмсэн бөгөөд ажилтаны явах зайг
20%-аар бууруулах боломжтой юм гэж үзлээ.
Агуулахын дотоод нэгжийн зохион байгуулалтыг үр ашигтайгаар агигласнаар
бүтээгдэхүүнийн хадгалатын зардал болон цаг хугацааг хэмнэх боломжтой
болж байгаа юм.
Ашигласан ном, хэвлэл
[1]
www.gogo.mn
[2]
Э.Даариймаа Агуулахын дотоод зохион байгуулалтыг сайжруулах нь илтгэл
[3]
[4]
www.google.com
www.wikipedia.org
Энхтуяагийн Даариймаа.Меxаник Инженерийн сургуулийн Тээврийн Менежмент профессорийн багийн
багш
Г.ЭРДЭНЭ. Ложистикменежментийн 3-р ангийноюутан